________________
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા
જો કે આઠેય કર્મો સ્વતંત્ર રીતે કાન્વિત હોય છે છતાં a-કર્મ મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે, કારણ કે તે આત્માને દૂષિત કરે છે અને અન્ય કર્મોને કાર્યરત રહેવા દે છે. વાસ્તવમાં, આ પ્રદૂષણથી b-કર્મને અસર થાય છે. ચિત્ર ૪.૧ માં પારસ્પરિક ક્રિયાનું નિહિત પાસું દર્શાવ્યું છે. ચિત્ર ૪.૨ માં આત્મા પર આ કર્મોની શ્રેણીબદ્ધ અસર દર્શાવી છે. બહારના લંબચોરસમાંનાં કર્મો દરેક પળે, અંદ૨ના લંબચોરસમાંનાં કર્મો કરતાં વધુ સક્રિય હોય છે. ઉદાહરણ તરીકે, a‚-કર્મ અને a,-કર્મ, b-કર્મ કરતાં વધુ સક્રિય છે, અને એ પ્રમાણે આગળ. જ્યારે કર્મ-e, f, g, h મંદ હોય છે. (આપણે આ કાર્મિક ઊર્જા-સ્તરની સરખામણી પરમાણુના બહારના અને અંદરના કવચમાંના ઇલેક્ટ્રોનના ઊર્જા- સ્તર સાથે કરી શકીએ.) ૪.૩ શેનું પરિવહન થાય છે ?
૩૬
ઉપ૨ વર્ણવ્યા પ્રમાણે, ચાર અઘાતીય કર્મો, એટલે કે આવતા જન્મનાં વિવિધ પાસાં માટે જવાબદાર હોય છે. ખાસ કરીને નામ કર્મ, દેખીતા ભૌતિક શરીરની અંતર્હિત બે ‘‘સૂક્ષ્મ શરીરો'' અસ્તિત્વમાં લાવે છે : (૧) તેજસ શરીર, જે જીવનાં મહત્ત્વનાં કાર્યો (તાપમાન, વગેરે) જાળવે છે; અને (૨) કાર્મિક/કાર્યણ શરીર, જે તે સમયે આત્મા ઉપર હાજર તમામ કાર્મિક દ્રવ્યનું બને છે. આ પ્રકારનાં શરીરોનું અસ્તિત્વ પુનર્જન્મની પરિકલ્પના માટે મહત્ત્વનું છે કારણ કે તેનાથી એક માધ્યમ રચાય છે જેના દ્વારા આત્મા, પોતાની ક્ષમતાથી એકમાંથી બીજા ભવમાં જાય છે.૧
આત્મા
કાર્મિક શરીર
તેજસ શરીર
ચિત્ર ૪.૩ : એક આત્માનું સંક્રમણ તેના કાર્મિક શરીર તથા તેજસ શરીર
સાથે
