________________
કાર્યણોનું અંતિમ શોષણ
આપણે પૂર્ણ જૈન સાર્વત્રિક સાંસારિક ચક્ર(Jain Universal Temporal Cycle)ને ટૂંકમાં જૈ. સાં. ચ. કહીશું. હવે નીચેના મુદ્દાની નોંધ લઈએ ઃ
૬૭
ચિત્ર ૬.૩ માં સમય એટલે કે કાળ અનુઘડી દિશામાં ફરે છે. પ્રત્યેક આરાનો સમયગાળો ઘણો મોટો છે. લઘુ એકમોમાંનો એક છે - સાગરોપમ. ૧ સાગરોપમ એટલે ઓછામાં ઓછા ૧૦૧૭ જૈ. સાં. ચ. આપણે અગાઉ વર્ણવ્યા મુજબ વિવિધ કાર્મિક ઘટકોના સમયગાળા માપી શકાય છે. ૫, ૬, ૭, અને ૮ આરા એ પ્રત્યેક ૨૧,૦૦૦ વર્ષોના માનવામાં આવે છે; તે સિવાયના આરા ઘણા મોટા છે પરંતુ અનંત નથી; પરિણામે આ બધા તૂટક રેખાથી દર્શાવાય છે. આરા અને અર્ધચક્રો એકબીજાને સતત સહજ રીતે અનુસરે છે. હાલ(૧૯૯૬)માં આપણે અવસર્પીણી કાળના પાંચમા આરાના ૨૫૯૨મા વર્ષમાં છીએ.
એવું માનવામાં આવે છે કે માત્ર આરા ૩, ૪ કે ૭, ૮ દરમિયાન જ કોઈ જીવ તીર્થંકર કે અરિહંત બની શકે છે. વર્તમાન અવસર્પીણી કાળના ચોવીસેય તીર્થંકરો ત્રીજા આરા (સુસુદુ) કે ચોથા આરા(સુદુદુ)માં જન્મ્યા હતા. સુ અને દુ નો આ સંયોગ આત્મ-સાક્ષાત્કારના પથ પર આગળ ધપવા પૂરતો અને જરૂરી છે. આપણે પાંચમા આરાના ૨૧,૦00 વર્ષમાંથી હાલ(૧૯૯૬)માં ૨૫૯૨મા વર્ષમાં છીએ, આથી આ પૃથ્વી પર અરિહંત/તીર્થંકરનો ઉદય થવામાં લાંબો સમયગાળો લાગશે. જો કે આધ્યાત્મિક રીતે ઉચ્ચ કક્ષાની વ્યક્તિઓ તીર્થંકરનો સંપર્ક સાધી શકે છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો દરેક પળે બ્રહ્માંડમાં કોઈક ક્ષેત્રમાં તો તીર્થંકર હોય છે જ.૪
સુધર્માસ્વામી(જુઓ પરિશિષ્ટ ૨)ના શિષ્ય જંબુસ્વામી વર્તમાન આરામાં આ પૃથ્વી પરથી મોક્ષ મેળવનારા છેલ્લા હતા. તેમને ઈ.સ. પૂર્વે ૪૬૩ માં મોક્ષ પ્રાપ્ત થયો હતો. કલ્પસૂત્ર(શ્લોક ૧૪૬)માં મહાવી૨ સ્વામીએ શરૂ કરેલા પાંચમા આરા, દુદું, નું વર્ણન છે; જેકોબી (૧૮૮૪, પૃ.૨૪૬) આ શ્લોકને સ્પષ્ટ કારણોસર કલ્પસૂત્રનો જરા વિષાદપૂર્ણ, નિરાશામય શ્લોક તરીકે વર્ણવે છે.
