________________
જન્મ અને મરણનાં ચક્ર
૧.
૨.
૪૭
નોંધ
પી.એસ.જૈની, પૃ.૧૨૫. શરીરસંબંધી નામ કર્મો પણ ભૌતિક શરીરની નીચે બે સૂક્ષ્મ શરીર બનાવતા હોય છે : 1. તેજસ - શરીર (Heat body) છે, જે જીવના આવશ્યક તાપમાનની જાળવણી કરે છે અને 2. કાર્યણ શરીર (Karmic body), જે કોઈ એક સમયે આત્મા પર હાજર સમગ્ર કાર્મિક દ્રવ્યનું બનેલું હોય છે. પુનર્જન્મના જૈન સિદ્ધાંત માટે આ સંકલ્પના મહત્ત્વની છે, કે તે એક જન્મમાંથી બીજા જન્મમાં આત્માને, તેની પોતાની ક્ષમતાથી લઈ જવા, વાહન બને છે.
કારણ
પી.એસ.જૈની, પૃ.૧૨૬–૭. મૃત્યુની ક્ષણે, અઘાતીય કર્મો પછીના મૂર્ત સ્વરૂપના ખાસ સંજોગોનો આગોતરો કાર્યક્રમ ઘડે છે. આ માહિતી કાર્યણ શરીર દ્વારા લઈ જવામાં આવે છે. આત્મા જ્યારે સ્થૂળ શરીર તજે ત્યારે, કાર્યણ શરીર, તેજસ શ૨ી૨ની સંગાથે રહીને આત્માને ઠેકાણું આપે છે. આત્મામાં સ્વાભાવિક રીતે જ જબરજસ્ત પ્રેરક બળ હોવાનું કહેવાય છે. ઘન સ્વરૂપમાંથી મુક્ત થતાં જ તે માન્યામાં ન આવે એવા વેગથી ઊડવા માંડે છે અને તેની સાથેનાં કર્મોએ વાજબી ગણી હોય તે મંઝિલ તરફ સીધી રેખામાં જાય છે. આ સફરને ‘વિગ્રહ-ગતિ' કહે છે. કહે છે કે તેને, ઉપર દર્શાવ્યા પ્રમાણે ગમે તે અંતર પાર કરવાનું હોય છતાં માત્ર એક સેકન્ડની જરૂર પડે છે.
૩. પી. એસ. જૈની, પૃ.૯૮. દ્રવ્યોને ઠેકાણું, સ્થાન આપવાની ક્ષમતા એ આકાશનું વિશિષ્ટ લક્ષણ છે. આ સત્ય છે – લોકઆકાશના કિસ્સામાં બને છે તેમ અથવા અલોક આકાશમાં બને છે તેમ. આથી ‘‘આકાશ’’ માત્ર એક જ હોય છે; તેનો વ્યાપ અનંત હોય છે. વળી, આકાશ અતિ સૂક્ષ્મ ‘‘પ્રદેશો''(space-points)માં વિભાજ્ય છે; આ એકમોને થોડું પરિમાણ હોય છે અને છતાં તેને વિભાગી શકાતા નથી.
