________________
४४
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા આમ, ૨૦૦ જુદા જુદા પ્રાથમિક પરમાણુઓ બને, ભીનાશ અને શુષ્કતા પૂર્ણકમાં જુદી જુદી તીવ્રતા ધરાવે છે. આ બધું ભેગું થઈને સંમિશ્રિત શરીરો બનાવે. આમાં પાયાની શરત એ છે કે પરમાણુઓ સંમિશ્રણમાં શુષ્કતા કે ભીનાશની એક એકમથી વધુ તીવ્રતા ધરાવતા હોવા જોઈએ. જો તીવ્રતા માત્ર એક જ એકમ હોય તો તે ભેગા થતા નથી. ઉપરાંત જો બે પરમાણુઓની ભીનાશની તીવ્રતાઓ x અને y હોય તો તેમને જોડવા, ભેગા કરવા -
Ix - yI < 2, x = 2, ; y = 2, ... જુદી જુદી શુષ્કતા ધરાવતા બે પરમાણુઓને પણ આ જ લાગુ પડે છે. બે પરમાણુઓની સંરચના બાબતે કોઈ બંધન, અંકુશ નથી, X એકમ શુષ્કતા ધરાવતો એક પરમાણુ અને y એકમ ભીનાશ ધરાવતો બીજો પરમાણુ, સિવાય કે x > 1 અને X > 1 આ સિદ્ધાંત કણ ભૌતિક વિજ્ઞાનમાં પાઉલીના અપવર્જન સિદ્ધાંત (Pauli's exclusion principle) જેવો જ છે.
૨૦૦ થી વધુ જુદા જુદા પ્રાથમિક પરમાણુઓ છે, દરેક ગુણની પણ પ્રબળતા કે તીવ્રતા એક એકમથી માંડીને અનંત એકમ સુધીની હોય છે. તેમને સરળતાથી બે મૂળભૂત પ્રકારમાં અલગ પાડી શકાય : પરમાણુની અસર કે પરમાણુનું કારણ. આ રીતે સમગ્ર બ્રહ્માંડની રચના થાય છે. એ યાદ રાખવું કે સખત / નરમ અને હલકું ! ભારે – એ પરમાણુના ગુણધર્મોમાંથી બાકાત રાખ્યા છે, કારણ કે આ ગુણધર્મો ઘટ્ટ પરમાણુના કે તેમના સંયોગોના છે. (કાનો એ પરમાણુઓ દ્વારા રચાતા અતિ સૂક્ષ્મ કણોમાંના કેટલાક છે અને તેથી કદાચ માત્ર બે પરમાણુઓનું સંમિશ્રણ હોઈ શકે.) ૪.૬ જીવનચક્રોના વ્યાવહારિક સંકેતો
એ તો હવે સુસ્પષ્ટ છે કે જીવન-ધરી ઉપર એક ભવમાંથી પછીના ભવનો ઘાટ ઘડવામાં કાર્મિક દ્રવ્ય કેન્દ્રવર્તી ભૂમિકા ભજવે છે (જુઓ પ્રકરણ ૨). આથી ગુનાઇત પ્રવૃત્તિઓમાં સંકળાયેલો સામાન્ય મનુષ્ય ભારે કાર્મિક દ્રવ્યને કારણે બીજા ભવમાં સાપ થઈ શકે (જુઓ ચિત્ર ૪.૪). બીજી બાજુ સામાન્ય મનુષ્ય ભારે કાર્મિક દ્રવ્યના પ્રાયશ્ચિતથી, શિક્ષા ભોગવીને આધ્યાત્મિક સીડી પર ઊંચે જઈ શકે એટલે કે
