________________
જીવનની શ્રેણીબદ્ધતા
25
ઘનત્વનો પ્રભાવ પડે છે. જીવને જીવન-ધરી પર ગોઠવતી વખતે આ બાબતની નોંધ લેવી જોઈએ.
આ ગતિઓનું શબ્દશઃ અર્થઘટન અસ્તિત્વની, જીવની ચાર અવસ્થાઓ સાથે મળતું હોય છે : નારકી, દેવ, તિર્યંચ (પશુ / વનસ્પતિ) અને મનુષ્ય. જુદા જુદા ભવના ભ્રમણનો અક્ષ સ્વસ્તિકના કેન્દ્રબિંદુમાંથી પસાર થાય છે. આપણો અભિગમ કુંદકુંદાચાર્યને અનુસરે છે. તે મુજબ “જીવ પોતાની ભાવાત્મક ક્રિયાઓથી પોતાને માટે આ ચાર રૂપો સર્જ છે” (જુઓ પરિશિષ્ટ ૩,બ, ૩.૧).
નોંધ ૧. પી.એસ.જૈની, પૃ. ૧૦૯, “આ સોપાનપરંપરાના છેક તળિયેના નિમ્નતમ જીવસ્વરૂપને “નિગોદ” કહેવામાં આવે છે. આ જીવો સૂક્ષ્માતિસૂક્ષ્મ હોય છે અને તે એક, સ્પર્શની, ઈન્દ્રિય ધરાવે છે એ એટલા સૂક્ષ્મ હોય છે કે તે આગવો દેહ ધરાવતા નથી તેથી જુદા પાડી શકાતા નથી.... નિગોદથી તરત જ ઉપર એકેન્દ્રિય જીવોનું એક બીજું જૂથ હોય છે. તે જે પદાર્થનું સૂક્ષ્મદર્શી કાયા ધરાવે છે તે પરથી તે અનુક્રમે પૃથ્વીકાય, જલકાય, તેજકાય અને વાયુકાય કહેવાય છે.”
