________________
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા સામાન્યરૂપે એવું કથન કરવામાં આવે છે કે જૈનધર્મની સ્થાપના તીર્થંકર પરમાત્માઓએ કરી છે. તીર્થકરો એ શલાકા પુરુષો છે જે જીવનના અશાંત સમુદ્રને પાર કરવાનો માર્ગ દેખાડે છે. તેઓ આધ્યાત્મિક માર્ગ પર અગ્રેસર છે. વર્તમાન યુગના ૨૪ તીર્થકર છે જેમાંના પ્રથમ તીર્થકર ઋષભદેવ હતા.
જૈન પરંપરા અનુસારંઋષભદેવ અનેક યુગો પૂર્વે થયા છે. પરંતુ જૈનધર્મની ઐતિહાસિકતા ત્રેવીસમા તીર્થંકર ભગવાન પાર્શ્વનાથ લગભગ ૨૮૦૦ વર્ષ પૂર્વે (પરંપરાગત તિથિ ઈ.સ. પૂર્વે ૮૭૨-૭૭૨ )ના સમયથી માનવામાં આવે છે આ બાબતે વિદ્વાનોમાં એકમત પ્રવર્તે છે. જૈન ન્યાય અને દર્શન તો ચોવીસમા તીર્થંકર મહાવીરસ્વામીના સમયથી પ્રસિદ્ધિમાં આવ્યાં. ભગવાન મહાવીરનો જન્મ ઈ.સ.પૂર્વે પ૯૯માં થયો હતો અને નિર્વાણ ઈ.સ. પૂર્વે પર૭ માં થયું હતું. મહાવીરસ્વામી અને ગૌતમ બુદ્ધ (ઈ.સ.પૂર્વે ૫૬૩-૪૮૩)૩૬ વર્ષ સુધી સમકાલીન રહ્યા, પરંતુ એકબીજાને ક્યારેય પણ મળ્યા ન હતા. આથી તે બન્ને ધર્મનેતાઓના વિષયે અને તેમના ધર્મ બાબતે બ્રાન્તિ હોય એ સ્વાભાવિક છે. તેમની પ્રતિમાઓથી તેમને અલગ-અલગ તારવી શકાય છે. બુદ્ધની પ્રતિમાઓ વસ્ત્ર હોય છે, જયારે મહાવીરસ્વામીની પ્રતિમાઓ વસ્ત્ર વગરની, નિર્વસ્ત્ર હોય છે (જુઓ ચિત્ર ૧.૧). એ પણ ધ્યાનમાં રાખવા જેવી બાબત છે કે જયારે બુદ્ધ આત્મજ્ઞાનની પ્રક્રિયામાં લીન હતા, ત્યારે મહાવીર પોતાની પ્રગતિની ચરમ સીમા ઉપર હતા. મહાવીરસ્વામીના જીવનની વધુ માહિતી માટે જુઓ પરિશિષ્ટ-૧. આ તિથિઓને ઐતિહાસિક દષ્ટિથી જોતાં જણાય છે કે યુનાનના સંત એરિસ્ટોટલ ઈ.સ.પૂર્વે ૩૮૪ માં જન્મ્યા હતા અને ઇસુ ખ્રિસ્ત લગભગ ઈ.સ. પૂર્વે ૪માં જન્મ્યા હતા. અહીં એ નોંધવું જોઈએ કે ભારતમાં મહાવીરસ્વામીનો ૨૫૦૦મો નિર્વાણ મહોત્સવ ૧૩ નવેમ્બર ૧૯૭૪ થી ૪ નવેમ્બર ૧૯૭૫ સુધી ઉજવવામાં આવ્યો હતો. આ બધી મહત્ત્વપૂર્ણ તિથિઓ ચિત્ર ૧.૨માં દર્શાવી છે. જૈનધર્મના અનેક પ્રશંસકોમાં મહાત્મા ગાંધીનું નામ સુપ્રસિદ્ધ છે, જે શ્રીમદ્ રાજચંદ્રથી ખૂબ જ પ્રભાવિત થયા હતા (જુઓ એસ. એન. હે, ૧૯૭૦).
