________________
૨ ૨
જૈન ધર્મની વૈજ્ઞાનિક આધારશિલા
૨.૪.૧ ચુંબકત્વ
આપણે દૂષિત આત્માને ચુંબક તરીકે વિચારીએ. ચુંબક લોખંડના ભૂકાને આકર્ષે છે. લોખંડના ભૂકાને કામણ કણો તરીકે વિચારી શકાય. ચુંબકીય બળરેખાઓને કાર્મિક બળરેખા સમતુલ્ય ગણીએ. લોખંડના ભૂકાનું ચુંબક સાથેનું જોડાણ એટલે કે કાર્મિક સંમિશ્રણ, તેનાથી તે આત્મા પર મજબૂતાઈથી જોડાય છે. બળક્ષેત્ર-કવચ નવા ભૂકાને આકર્ષાતો અટકાવે તે એક જાતનું આતંરણ થયું. જૂના કણોનું ખરી પડવું એટલે ચુંબકત્વવિહીનતા. જ્યારે કોઈ આકર્ષણ ન રહે અને બધા જ કણો ખરી પડે ત્યારે આત્મા કાર્મિક દ્રવ્યના ચુંબકીય ગુણથી મુક્ત થાય અને શેષ રહે તે મુક્તિ પામેલો આત્મા. આ બાબત ચિત્ર ૨.૭ માં દર્શાવી છે. એ ખાસ યાદ રાખવું કે આ માત્ર ઉપમા છે કારણ કે કામિક દ્રવ્ય પોતાના કણો(કામણો)ને આકર્ષે છે જ્યારે લોખંડના કણો પરસ્પર આકર્ષાતા નથી. ૨.૪.૨ પ્રકીર્ણ સમાનતા
બીજી સમાનતા છે પેટ્રોલ સાથે. એ કાચા, કુદરતી તેલનું પરિક્ત સ્વરૂપ છે. આમ, કુદરતમાં ઊર્જા અશુદ્ધિઓથી અવરોધાયેલી હોય છે. શુદ્ધીકરણ થવાથી પેટ્રોલને પૂર્ણ જ્વલનશીલતા ઉપલબ્ધ થાય છે. દેખીતું છે કે પરિષ્કૃત સ્વરૂપ એટલે શુદ્ધ આત્મા અને અશુદ્ધિઓ એટલે કાર્મિક દ્રવ્ય ગણી શકાય.
અશુદ્ધ આત્માની તુલના તેલવાળા કપડા સાથે કરવામાં આવે છે. આવું કપડું ધૂળના કણોને, કાર્મિક કણોને, આકર્ષે છે. તેલનું કપડા પર ચોંટવું એ કાર્મિક દ્રવ્યના આત્મા પર ચોંટવા જેવું છે. કપડા પર તેલ ચોંટેલું હોય છતાં કપડાના ગુણધર્મો બદલાતા નથી; તેનું માપ બદલાતું નથી; તેને વિવિધ આકારમાં વાળી શકાય છે. એવી જ રીતે આત્મા જેતે દેહના કદ સાથે અનુકૂલન સાધી લે છે. તેના પર કાર્મિક દ્રવ્ય ચોંટેલું હોય છતાં તેની મૂળ પ્રકૃતિ બદલાતી નથી. અંતે એક રસપ્રદ તુલના વાઈરસને કારણે શરીરને લાંબી કે ટૂંકી બિમારી લાગુ પડે છે; એવી જ રીતે કાર્મિક દ્રવ્યની આત્મા પર અસર થાય છે.
