________________
સ્વસમયના સિદ્ધાંતો આબાદ રીતે સાચા ઠરાવ્યા છે. માટે જ કહ્યું કે, સ્વસમયની, પરસમયની ને બંનેની બીના વર્ણવી છે. તેમજ જુદા જુદા સ્થળે જુદા જુદા પ્રસંગોને લક્ષ્યમાં રાખીને શ્રીગૌતમ-ગણધર વગેરે પ્રશ્રકારો જીવ-અજીવ, લોકઅલોક વગેરેના સ્વરૂપને જાણવાની ઇચ્છાથી, અને પોતાના શિષ્ય પ્રશિષ્યાદિને વધારે ખાત્રી થાય, આ ઇરાદાથી એટલે શિષ્ય વગેરે ભવ્ય જીવો મનમાં સચોટ સમજે કે શ્રી ગણધર દેવે જેવું કહ્યું હતું તેવું જ પ્રભુ શ્રી મહાવીરદેવ ફરમાવે છે, માટે તેમનાં વચનો નિઃસંદેહ સાચાં જ છે. આવી ખાત્રી જો કે શિષ્યાદિને કાયમ હોય જ છે. તો પણ પ્રભુદેવનાં વચનો સાંભળતાં તેઓ પરમ ઉલ્લાસથી સાંભળેલી બીનાની જેવી હકીકત જાણીને પોતાનો સમ્યગ્દર્શન ગુણ વધારે નિર્મળ બનાવે છે. કેટલાએક પુણ્યાત્માઓ ક્ષાયિક સમ્યક્તને પણ પામે છે. તથા જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ઉદયથી શ્રી ગણધરદેવોને પણ અનુપયોગભાવ. વિસ્મરણ, અજાણપણું, જ્ઞાનમાં ન્યૂનતા વગેરે સંભવે છે. તેમાંથી તેમાંના કોઈ પણ કારણથી અથવા શ્રોતાઓને પ્રતિબોધ થાય અને પદાર્થોનો સ્પષ્ટ બોધ થાય, આવા ઈરાદાથી પણ ગણધર વગેરે પ્રશ્રકારો પ્રશ્નો પૂછે છે. પ્રશ્ન કરનારા જીવોમાં ગણધરો, દેવો, રાજાઓ, જેમણે છતી રાજ્યત્રદ્ધિનો ત્યાગ કરી સંયમધર્મ સ્વીકાર્યો છે તેવા રાજર્ષિઓ મુખ્ય છે. તેમાં પણ વધારે મુખ્યતા શ્રી ગૌતમ ગણધરની છે. કારણકે વધારે પ્રશ્નો તેમણે પૂછ્યા છે.
અહીં શરૂઆતમાં મૂલ સૂત્રમાં જ શ્રી ગૌતમ ગણધરનું સ્વરૂપ વર્ણવ્યું છે. તે અપૂર્વ બોધને દેનારું છે ને આત્માને નિર્મળ બનાવનારું છે, તથા મોક્ષમાર્ગની આરાધનામાં આત્માને ટકાવે છે. ઉત્તરોત્તર આગળ આગળ પ્રગતિ કરાવે છે. તેમાં શ્રી ગૌતમ ગણધરનું બાહ્ય સ્વરૂપ જણાવતાં કહ્યું કે તેઓ સમચતુરસ સંસ્થાનને તથા વજઋષભનારા સંઘયણને ધારણ કરનારા તેજસ્વી હતા. તેમનું અત્યંતર સ્વરૂપ જણાવતાં કહ્યું કે તેઓ છઠ્ઠ છઠ્ઠની તપશ્ચર્યા કરતા હતા. દુર્ધર શીલ, સંયમ, સંતોષ, સાદાઈ, સમતા, નમ્રતા, ક્ષમા, સરલતા વગેરે ગુણવાળા હતા. વિશાળ તેજોવેશ્યા, શુભ ધ્યાનરૂપી કોઠારમાં મનને સ્થિર રાખનાર, લબ્ધિના ભંડાર અને વિનયાદિ ગુણોને ધારણ કરનારા તેઓ હતા. શ્રીગૌતમગણધર પ્રભુ શ્રીમહાવીરદેવને દેવ તરીકે ને ગુરુ તરીકે પણ માનતા હતા. એટલે તેમને જે દેવ તે જ ગુરુ પણ હતા. પરમોપકારક પરમઉદ્ધારક પણ તે જ હતા. વળી પ્રભુ વીરના ત્રિપૃષ્ઠ વાસુદેવપણાના ભાવમાં શ્રીગૌતમસ્વામી તેમના સારથિ રથ હાંકનારા) હતા. આવાં આવાં અનેક શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
૩૫
