________________
ભગવતી પ્રથમ શતકઇં કહિઓ કીજે એહનું ધ્યાન રે પંડિત શાંતિવિજય તણો પ્રણમઇં નિતુ મુનિ માન રે. આતમ ૧૬
શતક ૨
ઉ. ૧ઃ અહીં ૧૦ ઉદ્દેશા છે. તેમાં પહેલા ઉદ્દેશામાં કહ્યું છે કે પૃથ્વીકાયાદિના જીવો શ્વાસોચ્છ્વાસ લે ને મૂકે છે તેમાં શ્વાસોચ્છ્વાસ વર્ગણાના વર્ણાદિવાળા પુદ્ગલસ્કંધો ગ્રહણ કરેને મૂકે છે. આની વિશેષ બીના પ્રજ્ઞાપનાસૂત્રથી જાણવા ભલામણ કરી છે. પછી કહ્યું કે પવનના જીવો પણ એ પ્રમાણે શ્વાસોચ્છ્વાસની ક્રિયા કરે છે. ને બીજા જીવોની માફક તે પણ મરીને ઘણી વાર તે રૂપે (પવનરૂપે) ઊપજે છે. તથા પવનનું આઘાત (અથડાવવું) વગેરે કારણોથી મરણ થાય છે. તેને ઔદારિક, વૈક્રિય, તેજસ અને કાર્યણ એ ચાર શરીર હોય. પછી પ્રાણ, ભૂત, જીવ, સત્ત્વ વગેરેની બીના વગેરે કહીને બુદ્ધ, મુક્ત વગેરેનું સ્વરૂપ જણાવ્યું છે. પછી શ્રીગૌતમસ્વામીજીના વિહારની બીના જણાવી શ્રીદ્વંદક પવ્રિાજકનો અધિકાર શરૂ કર્યો છે. તેનો ટૂંક સાર આ પ્રમાણે ઃ કૃતંગલા નગરી, છત્રપલાશક ચૈત્ય, શ્રાવસ્તી નગરી, ગર્દભાલ પશ્ત્રિાજક છે. તે ઋગ્વેદાદિ ચાર વેદનો જાણકાર છે. ઇતિહાસ, (પુરાણ) નિઘંટુ, ષષ્ટિતંત્ર ને ગણિતશાસ્ત્રોને તથા શિક્ષા, કલ્પ, વ્યાકરણ, પિંગળ, નિરુક્ત, અને જ્યોતિઃશાસ્ત્ર આ વેદનાં ૬ અંગોને પણ જાણે છે. પિંગલ શ્રમણે સ્કંદક પવ્રિાજકને પૂછેલા પ્રશ્નોનો સાર એ છે કે લોકનો, જીવનો, સિદ્ધિનો ને સિદ્ધનો છેડો છે કે નહિ ? તથા કયા મરણથી જીવ વધે અને ઘટે ? સ્કંદક આ પાંચે પ્રશ્નોના જવાબ બે ત્રણ વાર પૂછતા પિંગલ શ્રમણને આપી શકતા નથી. તેને મનમાં તે બાબત શંકાદિ થાય છે. એવામાં પ્રભુ શ્રીમહાવીરદેવ પધાર્યા. તે જાણી સ્કંદકને ત્યાં જઈ તે પ્રશ્નો પૂછવાની ને પ્રભુ મહાવીરની સેવા કરવાની ભાવના થઈ. હાલ તે તાપસના વેશમાં છે. અહીં તેની બાબતમાં શ્રીમહાવીરદેવ અને ગૌતમસ્વામી વાતચીત કરે છે. સ્કંદક પ્રભુને વાંદવા સ્વસ્થાનથી નીકળ્યા. અહીં પ્રભુએ ગૌતમસ્વામીને કહ્યું કે સ્પંદક એ તારો પૂર્વસંગતિક છે (મિત્ર છે). તે દીક્ષા જરૂર લેશે. એવામાં સ્કંદકને આવતા જાણી શ્રીગૌતમસ્વામીએ તેમનો આદર કર્યો. તેમના મનના ભાવ જણાવ્યા. ત્યારે સ્કંદકે અચંબો પામી શ્રીગૌતમને પૂછ્યું. તેનો તેમણે ખુલાસો કર્યો. તે સાંભળી સ્કંદકને પ્રભુજીની ઉપર બહુમાન થયું. શ્રીગૌતમની સાથે શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
૫૭
