________________
શતક ૩૪
અહીં એકેન્દ્રિયોનાં ૧૨ અવાંતર શતકો છે. તેમાં પહેલા એકેન્દ્રિય શ્રેણિ શતકના ૧૧ ઉદ્દેશા છે. તેમાં પહેલા ઉદ્દેશામાં એકેન્દ્રિયોના ભેદો કહીને અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિકની વિગ્રહગતિમાં એક બે ત્રણ સમય લાગવાનું કારણ સમજાવ્યું છે. પછી જ્યારે તે જ અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક જીવો પર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિકપણે અથવા બાદર તેઉકાયપણે ઊપજે, ત્યારે વચમાં થતી વિગ્રહગતિની અને પર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિકની વિગ્રહગતિની બીના જણાવી છે. પછી અપર્યાપ્ત બાદર તેઉકાયના અને પર્યાપ્ત બાદર વનસ્પતિકાયના તથા અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિકના ઉત્પાદનું સ્વરૂપ જણાવ્યું છે. પછી અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ એકેન્દ્રિય જીવ શર્કરાપ્રભાના પૂર્વ ચરમાંતથી પશ્ચિમ ચરમાંતમાં ઊપજે તેને લગતી બીના, અને અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિકને વિગ્રહગતિમાં ત્રણ સમયો કે ચાર સમયો લાગવાનું કારણ, તથા અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક જીવ બાદર તેઉકાયપણે ઊપજે, તે સમયે થતી વિગ્રહગતિનું તેમજ અપર્યાપ્ત બાદ તેઉકાયની વિગ્રહગતિનું સ્વરૂપ સમજાવ્યું છે. પછી તે જ જીવ પર્યાપ્ત બાદર તેઉકાયપણે ઊપજે, તે સમયે થતી વિગ્રહગતિની અને અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિકની ઊર્ધ્વલોકમાંથી અધોલોકે ઊપજતાં થતી વિગ્રહગતિની તથા લોકના પૂર્વ ચરમાંતમાં ઊપજતા પૃથ્વીકાયાદિ જીવોની વિગ્રહગતિ થવામાં કારણની હકીકત વિસ્તારથી સમજાવી છે. પછી અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિક જીવલોકના પૂર્વ ચરમાંતથી પશ્ચિમ ચરમાંતમાં ઊપજે, તે વખતે થતી વિગ્રહગતિનું સ્વરૂપ કહીને બાદર પૃથ્વીકાયિક જીવોનાં સ્થાન અને અપર્યાપ્ત સૂક્ષ્મ પૃથ્વીકાયિકને સંભવતી કર્મપ્રકૃતિ અને તેના બંધ તથા ઉદયની બીના સમજાવી છે. પછી એકન્દ્રિયોના ઉપપાત અને સમુદ્દાતનું સ્વરૂપ કહીને એકેન્દ્રિય જીવો સરખાં કર્મો બાંધે કે ઓછાં વધતાં બાંધે ? આનો સ્પષ્ટ ખુલાસો કર્યો છે.
બીજા ઉદ્દેશામાં અનંતરોપપન્ન એકેન્દ્રિયોમાં તે જ બીના કહી છે. ત્રીજા ઉદ્દેશામાં પરંપરોપપન્ન એકેન્દ્રિયોમાં તે જ વિગ્રહગતિ વગેરેનું વર્ણન કર્યું છે. ચોથાથી અગિયારમા સુધીના ૮ ઉદ્દેશામાં ૨૬મા શતકમાં કહ્યા પ્રમાણે અનંતરાવગાઢ એકેન્દ્રિયાદિ ૮ ભેદોમાં તે જ બીના કહી છે. અહીં પહેલા એકેન્દ્રિય શ્રેણી શતકના ૧૧ ઉદ્દેશાની બીના પૂરી થઈ. હવે બીજા ત્રીજા ચોથા અને પાંચમા એકેન્દ્રિયશતકોમાં અનુક્રમે કૃષ્ણવેશ્યાનું, નીલલેશ્યાનું, કાપોતલેશ્યાનું, ભવસિદ્ધિક એકેન્દ્રિયોના ઉત્પાદ વિગ્રહગતિ વગેરેનું વર્ણન કર્યું શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
૧૪૯
