________________
શ્રાવસ્તીમાં ભગવાન્ મહાવીરનો પિંગલ' નામનો નિગ્રંથ રહેતો હતો. પિંગલ નિગ્રંથે, એક વખત સ્કંદક તાપસની પાસે જઈને આક્ષેપપૂર્વક લોક અંતવાળો છે કે અંત વિનાનો ? જીવ અંતવાળો છે કે અંત વિનાનો ? વગેરે કેટલાક પ્રશ્નો પૂછ્યા. સ્કંદક તાપસ કંઈ જવાબ ન આપી શક્યો. એમ ધારીને કે પોતે જે જવાબો આપે તે સાચા હશે કે કેમ! પિંગલ નિથે બીજી વાર ત્રીજી વાર પણ એ પ્રશ્નો પૂછ્યા પણ સ્કંદકે કંઈ જવાબ ન આપ્યો. આવા અવસરમાં શ્રાવસ્તી નગરીના હજારો લોકોનાં ટોળાં ભગવાનનાં દર્શન કરવાને બહાર જતાં જોયાં. લોકોને પૂછવાથી માલૂમ પડ્યું કે, ભગવાન્ મહાવીરસ્વામી કૃતંગલા નગરીની બહાર છત્રપલાશ નામના ચૈત્યમાં પધાર્યા છે. કૃતંગલા નગરી શ્રાવસ્તીની પાસે જ હતી. આથી સ્કંદકે ભગવાનની પાસે જવાનો અને ત્યાં જઈને પ્રશ્નો પૂછી મનનું સમાધાન કરવાનો વિચાર કર્યો. સ્કંદક ત્યાંથી પરિવ્રાજકોના મઠમાં ગયો. ત્યાં જઈ તેણે પોતાના તાપસ વેષનાં ઉપકરણો - ત્રિદંડ, કુંડી, માળા, વાસણ, આસન, છત્ર, જૂતાં, વસ્ત્ર, વગેરે બધુંલઈને, શ્રાવસ્તી નગરીની મધ્યમાં થઈને, કૃદંગલા નગરીમાં જ્યાં છત્રપલાશક ચૈત્ય છે, કે જેમાં ભગવાન્ મહાવીરસ્વામી વિરાજતા હતા, તે તરફ આવવાને પ્રસ્થાન કર્યું.
―
બીજી તરફ ભગવાન્ મહાવીરસ્વામીએ, તે જ સમયે શ્રી ગૌતમસ્વામીને કહ્યું કે : “હે ગૌતમ, આજે તું તારા પૂર્વના સંબંધીને જોઈશ.” ગૌતમે પૂછ્યું, “ભગવન્ હું કોને જોઈશ ?” ભગવાને કહ્યું : “તું સ્કંદક નામના તાપસને જોઈશ.” ગૌતમે પૂછ્યું “હું તેને ક્યારે ? કેવી રીતે ? અને કેટલા સમયે જોઈશ ?'' ભગવાને સ્કંદકનો પરિચય આપ્યો, અને કહ્યું કે “તે મારી પાસે આવવા નીકળી ચૂકેલ છે. બહુ માર્ગ વ્યતીત કરી ચૂકેલ છે. રસ્તામાં જ છે અને તેને તું આજે જ જોઈશ.'' ગૌતમે પૂછ્યું, “ભગવન્, શું તે આપની પાસે અનગા૨૫ણું લેવાને શક્ત છે ?'' ભગવાને કહ્યું; ‘હા,' આ વાત ચાલતી
*
પિંગલ નિગ્રંથને મૂલ સૂત્રમાં વેસાલિઅસાવએ' એવું વિશેષણ આપવામાં આવ્યું છે. આ વિશેષણ સંબંધી ટીકાકારે લખ્યું છે :
વિશાના મઢાવી બનની, तस्या
=
अपत्यमिति वैशालिको भगवान्, तस्य वचनं शृणोति तद्वचनामृतपाननिरत इत्यर्थः ।”
तद्रसिकत्वादिति वैशालिक श्रावकः અર્થાત્ ‘વિશાલા’ એ મહાવીરની માતા, તેમના પુત્ર તે વૈશાલિક—અર્થાત્ ભગવાન્ મહાવીર, તેમનાં વચનો રસિક હોવાથી, જે તેનું વચન સાંભળે તે વૈશાલિક શ્રાવક—ભગવાન મહાવીરના વચનામૃતનું પાન કરવામાં લીન એવો પિંગલ નામનો નિગ્રંથ સાધુ.
શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
-
૧૫૭
