________________
શ્રી ભગવતીસૂત્રમાં ઉલ્લિખિત શ્રી મહાવીરસ્વામી પાસે દીક્ષિત થનારા થોડાક અનગારોનો પરિચય
લેખકઃ મુનિરાજ શ્રી વિદ્યાવિજયજી ભગવતીસૂત્ર એ અતિ માનનીય, પ્રામાણિક અને પંચમાંગ તરીકે પ્રસિદ્ધ સૂત્ર છે. ભગવતીસૂત્રનું બીજું નામ “વ્યાખ્યા પ્રજ્ઞપ્તિ' છે. હજારો વિષયોથી ભરેલો જ્ઞાનનો આ મહાસાગર છે. જીવ, અજીવ, સ્વર્ગ, નરક, પરમાણુ અને યાવત્ ન્હાનામાં ન્હાની અને હોટલમાં હોટી બાબતોનો ઘણી જ સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિએ, આ ભગવતીસૂત્રમાં વિચાર કરેલો છે. કોઈ વિજ્ઞાની આધુનિક વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિએ આ ભગવતીસૂત્રનો અભ્યાસ કરે, તો, જે વખતે, કોઈ પણ જાતનાં યંત્રોનો આવિષ્કાર થયો ન હતો, તે વખતે – એટલે આજથી અઢી હજાર વર્ષ ઉપરના સમયે ભગવાન મહાવીરસ્વામીએ પ્રકાશિત કરેલી એ બાબતોને જોતાં, ભગવાન મહાવીરસ્વામીના અતીન્દ્રિયજ્ઞાન – કેવળજ્ઞાન માટે દઢ શ્રદ્ધા થયા વિના રહી શકે નહિ. ભગવતીસૂત્રના એ છત્રીસ હજાર પ્રશ્નોમાં, ન કેવળ એવી સૂક્ષ્મ પદાર્થ-વિજ્ઞાનની જ બાબતો છે, બલ્ક ભગવાન મહાવીરસ્વામીએ, રૂઢિવાદને તોડવા માટે પણ પ્રચંડ ઉપદેશ-પ્રવાહ વહેતો મૂકેલો છે. યજ્ઞ-યાગાદિ ક્રિયાઓ, ધર્મને નામે થતી હિંસાઓ, અને એવી અનેક બાબતોવાળી જડ ક્રિયાઓ હામે પ્રચંડ વિરોધ કર્યો હતો. ભગવાનના વિરોધમાં એક વસ્તુ ખાસ હતી; અને તે એ કે ભગવાને ગમે તે મન્તવ્યનો પ્રતિવાદ કર્યો છે. તે પ્રતિપાદક શૈલીથી જ કર્યો છે. આક્ષેપક શૈલીનો ક્યારે પણ પ્રયોગ કર્યો નથી. ગૌતમસ્વામીએ કે ગમે તેણે જ્યારે જ્યારે જે જે પ્રશ્નો પૂછ્યા, એનો ઉત્તર કોઈના પણ ઉપર આક્ષેપ કર્યા સિવાય પ્રતિપાદક શૈલીથી આપ્યો છે. ભગવાનના પ્રવચનની આ એક ખૂબી છે. અસ્તુ.
આવી રીતે હજારો વિષયોથી પરિપૂર્ણ ભગવતીસૂત્ર છે. ભગવતીસૂત્રમાં જેમ ઉપર કહેવામાં આવ્યું - અનેક પદાર્થનું સ્વરૂપ પ્રકાશમાં આવ્યું છે, એવી રીતે કેટલીક ઐતિહાસિક વ્યક્તિઓ પણ દર્શન દે છે. આ વ્યક્તિઓમાં ભગવાનના કેટલાક શિષ્યો અને શિષ્યાભાસોનો ઉલ્લેખ પણ આવે છે. યદ્યપિ ભગવાનને તો ગણધરાદિ હજારો શિષ્યો હતા, પરન્તુ આ લેખમાં તો, ગણધરોથી અતિરિક્ત જે થોડાક શિષ્યોનો ઉલ્લેખ ભગવતીસૂત્રમાં જોવાય છે, તેનો જ પરિચય માત્ર શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
૧૫૫
