________________
તેનાથી નરકના જીવોને વધારે કર્મનિર્જરા હોય જ નહિ. આને સ્પષ્ટ સમજાવવાને માટે ચોખ્ખા લૂગડાનું ને મેલા લૂગડાનું દાંત, કર્દમ રાગ, ગાડાની મળીનો રાગ વગેરેની હકીકત સમજાવીને ફરમાવ્યું કે નારકીનાં પાપકર્મો ચીકણાં હોય છે. અહીં લુહારની એરણનો દાખલો સમજાવ્યો છે. સાધુનાં કર્મો પોચાં નરમ હોય છે. આ હકીકત સૂકો પૂળો અને અગ્નિનું, તથા પાણીનું ટીપું અને ઊની ધગધગતી લોઢાની કઢાઈનું દૃષ્ટાંત દઈને સ્પષ્ટ સમજાવી છે.
પછી મનકરણ, વચનકરણ, કાયકરણ ને કર્મકરણ રૂપ ચાર કરણોમાંથી દરેક દંડકના જીવને કેટલાં કરણો હોય? તે બીના તમામ દંડકોમાં વિચારીને કરણ અને અશાતાવેદના, કરણ અને શાતાનેદનાનો વિચાર ૨૪ દેડકોમાં ઘટાવીને વેદનાની ને નિર્જરાની ચઉભંગી જણાવી છે. પછી કહ્યું કે ૧. મહાવેદનાવાળો અને મહાનિર્જરાવાળો જીવ પ્રતિમાધારક મુનિ જાણવા. ૨. છઠ્ઠી સાતમી નરકના જીવોને મહાવેદના છે, ને નિર્જ થોડી છે. ૩ શૈલેશી અવસ્થામાં રહેલા કેવલી જીવને વેદના થોડી, પણ કર્મનિર્જરા ઘણી થાય છે. ૪. અનુત્તર વિમાનના દેવોને વેદના થોડી હોય ને કર્મનિર્જરા પણ થોડી થાય છે. અંતે આનો સાર જણાવનારી સંગ્રહગાથા કહી છે.
ઉં. ૨: અહીં આહારનું સ્વરૂપ, અને તેનો તમામ દંડકોમાં વિચાર જણાવતાં વિસ્તાર માટે શ્રીપ્રજ્ઞાપના સૂત્રના આહારપદની ભલામણ કરી અંતે પ્રભુનો વિહાર જણાવ્યો છે.
ઉ. ૩ઃ આનો ટૂંકામાં સાર જણાવનારી બે ગાથાનો અર્થ આ પ્રમાણે જાણવો : અહીં બંધાદિની અપેક્ષાએ પુદગલોની વિચારણા કરી છે. તે આ રીતે – મોટા પાપારંભથી જીવને સર્વપ્રકારે પુદ્ગલો બંધાય? વગેરે કહ્યા પછી જેમ વસ્ત્રમાં પ્રયોગથી કે સ્વાભાવિક રીતે પુદ્ગલો એકઠાં થાય છે, એમ જીવોને પણ શું થાય છે? આ બીના સ્પષ્ટ જણાવીને કહ્યું કે જેમ લૂગડામાં એકઠાં થતાં પુદગલો સાદિ એટલે આદિવાળાં છે, એમ જીવોને પણ પુદ્ગલસંગ્રહ યુગલોનો બંધ) આદિવાળો છે, વગેરે પ્રશ્નોના ઉત્તરો કહીને કર્મની સ્થિતિ જણાવી છે. પછી શું સ્ત્રી, પુરુષ વગેરે કર્મબંધ કરે? વગેરે પ્રશ્નોના ઉત્તરો દઈને સંયત સમ્યગ્દષ્ટિ વગેરે તથા સંજ્ઞી, ભવ્ય, દર્શની, પર્યાપ્તિ, ભાષક, પરિત્ત, જ્ઞાની, યોગી, (શરીરાદિકત યોગ-ચેષ્ટાવાળા જીવો) ઉપયોગવાળા જીવો, આહારક, સૂક્ષ્મ, ચરમ વગેરેને આશ્રીને બંધના વિચારો કહીને એ બધા સ્ત્રી વગેરે કર્મને બાંધનારા જીવોનું અલ્પબહુત કહ્યું છે. શ્રી ભગવતીસૂત્ર વંદના
