________________
પછી કૃષ્ણરાજીઓના ૮ અવકાશાંતોમાં લોકાંતિક દેવોના અર્ચી, અર્ચિમાલી વગેરે આઠ વિમાનોની વચમાં નવમું રિષ્ટાભ વિમાન કહીને તેને લગતી” બીજી હકીકત પણ કહી છે. પછી લોકાંતિક દેવોનું સ્વરૂપ જણાવીને કહ્યું કે એમનાં વિમાનો વાયુ ઉપર પ્રતિષ્ઠિત (રહ્યા) છે. આના વિસ્તાર માટે જીવાભિગમસૂત્રની ભલામણ કરી કહ્યું કે બધા જીવો એ વિમાનોમાં પણ ઊપજેલા છે, માત્ર દેવપણે નહિ. તેમનું આયુ ૮ સાગરોપમનું જાણવું. તથા લોકાંતિક દેવોનાં વિમાનોથી અસંખ્યેય યોજન છેટે લોકાંત છે.
ઉ. ૬ : અહીં સાત નરક પૃથ્વીઓ તથા પાંચ અનુત્તર વિમાનો કહીને મારણાંતિક સમુદ્દાતનું સ્વરૂપ અને રત્નપ્રભામાં ઊપજવાને લાયક જીવ જણાવ્યા છે. પછી કહ્યું કે કેટલાક જીવો રત્નપ્રભામાં પહોંચીને આહાર કરે, ને કેટલાક જીવો ત્યાં પહોંચી ત્યાંથી પાછા ફરી, ફરી વાર ત્યાં પહોંચીને આહાર કરે છે. આ વિચારો બીજી નકોમાં તથા અસુરકુમાદિમાં જણાવીને અંતે મેરુ, અંગુલ, વાલાગ્રાદિથી માંડીને યોજન કોટી આદિ પદાર્થોનું સ્વરૂપ જણાવ્યું છે.
ઉ. ૭ઃ અહીં કહ્યું છે કે શાલિ વગેરે પાંચ ધાન્યની યોનિનો બીજોત્પત્તિ કાલ જઘન્યથી અન્તર્મુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટથી ત્રણ વરસ જાણવો. વટાણા વગેરે ૧૦ ધાન્યની યોનિનો બીજોત્પત્તિકાલ ઉત્કૃષ્ટ પાંચ વરસ છે, એ પ્રમાણે અળસી વગેરે ૧૦ ધાન્યની યોનિનો બીજોત્પત્તિકાળ ૭ વરસ જાણવો. એક મુહૂર્તમાં ૩૭૭૩ શ્વાસોચ્છ્વાસ થાય પછી આલિકાના શ્વાસોચ્છ્વાસ, પ્રાણ, સ્તોકથી માંડીને શીર્ષપ્રહેલિકાની પલ્યોપમની તથા સાગરોપમની બીના પરમાણુ, ઉલૢષ્ણશ્લŞિકાથી માંડીને યોજનની બીના, ઉત્સર્પિણી આદિની બીના, સુષમસુષમાના ભરત ક્ષેત્રનું સ્વરૂપ વગેરે કહીને આના વિસ્તાર માટે જીવાભિગમ સૂત્રની ભલામણ કરી છે.
ઉ. ૮ : અહીં કહ્યું છે કે પૃથ્વીઓ આઠ છે. રત્નપ્રભાની નીચે ઘર વગેરે નથી. તથા ત્યાં ઉદાર મેઘ અને તેનો સ્તનિત શબ્દ છે. તેમજ તેને કરનારા અસુકુમાર કે નાગકુમાર છે, વળી ત્યાં વિગ્રહગતિ સિવાય બાદર અગ્નિકાય નથી. ત્યાં ચંદ્ર વગેરે નથી. આ જ વિચારો બધી નરકોને અંગે સમજવા. ફેર એટલો કે ત્રીજી નરકમાં મેઘ વગેરેને નાગકુમાર વગેરે દેવો ન કરે, તથા ચોથી નરક વગેરેમાં બલાહકાદિ એકલા દેવ જ કરે છે. આવા જ પ્રશ્નોત્તરો સૌધર્મ દેવલોકાદિને અંગે પણ જાણવા. ફક્ત ફેર એ કે માત્ર નાગકુમારો બલાહક વગેરેને ન કરે. અને સનકુમારાદિ સ્વર્ગોમાં તે બલાહક વગેરેને દેવ જ કરે
૮૪
શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
