Bhagwati Sutra Vandana

Author(s): Pradyumnasuri, Kantibhai B Shah
Publisher: Shrutgyan Prasarak Sabha

Page 151

વેંગણ વગેરે ગુચ્છ વર્ગની વનસ્પતિના મૂલાદિ રૂપે રહેલા જીવોની બીના કહી છે. પાંચમા વર્ગમાં સિરિયક વગેરે ગુલ્મ વનસ્પતિની બીના પૂર્વની માફક કહી છે. છઠ્ઠા વર્ગમાં પુસ્ફલી પૂસલી) વગેરે વેલડીયોની બીના પહેલા વર્ગની માફક કહી છે.
શતક ૨૩ વર્ગ ૧થી ૫ઃ આના પાંચ વર્ગો છે. દરેક વર્ગના ૧૧૦ ઉદ્દેશા હોવાથી કુલ ૫૦ ઉદ્દેશા જાણવા. પહેલા વર્ગમાં પહેલાની માફક જ આલ વગેરે સાધારણ વનસ્પતિના મૂલાદિ રૂપે રહેલા જીવોની બીના કહી છે. બીજા વર્ગમાં લોહી (થોર) વગેરે અનંતકાયિક વનસ્પતિના મૂલ જીવાદિની બીના કહી છે. ત્રીજા વર્ગમાં આયકાય પ્રાથમિક) વગેરે વનસ્પતિના મૂલ જીવાદિની બીના કહી છે. ચોથા વર્ગમાં પાઠા વગેરે વનસ્પતિના મૂલ જીવાદિની બીના કહી છે. પાંચમા વર્ગમાં ભાષપર્ટી વગેરે વેલડીયોના મૂલ જીવાદિની બીના કહી છે.
શતક ૨૪ ઉ. ૧: આના ૨૪ ઉદ્દેશા છે. તેમાંના પહેલા ઉદ્દેશામાં નરકમાં ઊપજવા લાયક જીવોની બીના જણાવતાં કહ્યું કે તિર્યંચો, પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો, અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો, પર્યાપ્તા અસંશી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો આ બધા જીવોમાં અસંશી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો જે નરકમાં જેટલા આયુષ્યવાળા નારક રૂપ ઊપજે તે હકીકત વિસ્તારથી કહી છે. પછી તેમનું ૧. પરિમાણ અને રત્નપ્રભામાં એક સમયે ઊપજતાં તેમની ૨. સંખ્યા તથા તેમનાં ૩. સંઘયણ, ૪. શરીરની અવગાહના, ૫. સંસ્થાન, ૬. લેશયા, ૭. દૃષ્ટિ, ૮. જ્ઞાન અને અજ્ઞાન, ૯, યોગ, ૧૦. ઉપયોગ, ૧૧. સંજ્ઞા, ૧૨. કષાય, ૧૩. ઇંદ્રિય, ૧૪. સમુદ્રઘાત, ૧૫. વેદના, ૧૬. વેદ, ૧૭, આયુષ્ય, ૧૮. અધ્યવસાય, ૧૯. અનુબંધ, અને ૨૦. કાયસંવેધની હકીકત વિસ્તારથી સમજાવી છે. એટલે ૨૦ દ્વારોના વિચારો વર્ણવ્યા છે.
પછી જઘન્ય ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્યવાળા અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોના જઘન્ય ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્યવાળા રત્નપ્રભા નારકમાં ઉપપાતની બીનાને જણાવતાં પૂર્વે કહેલા ૨૦ દ્વારો તેમાં જેમ ઘટે તેમ વિચાર્યા છે. એ જ પ્રમાણે જઘન્ય ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્યવાળા સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય જીવોના જઘન્ય ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્યવાળા રત્નપ્રભાના નારકપણે ઉપપાતની બીના જણાવતાં તે ૨૦ દ્વારોની ઘટતી હકીકત જણાવી છે. પછી આ જ પદ્ધતિએ રત્નપ્રભાને સ્થાને અનુક્રમે શેષ છએ નરકનાં નામો
૧૩૮
શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના