________________
તિર્યંચોમાં ઉત્પાતાદિનું વર્ણન કરતા સંભવ પ્રમાણે ઘટતાં ૨૦ દ્વારોની જરૂરી બીના પણ સમજાવી છે. આનતાદિ દેવલોકવાસી વૈમાનિક દેવો અનન્તરભાવી ભવમાં પંચેન્દ્રિય તિર્યંચપણું પામતા જ નથી. માટે અહીં સહસ્રાર દેવલોક સુધીના દેવોનો જ વિચાર જણાવ્યો છે.
ઉ. ૨૧: એકવીશમા ઉદ્દેશામાં પણ પહેલાંની માફક જ ઉત્પાદાદિની બીના અને ૨૦ દ્વારોની બીના કહી છે. ફક્ત ફેર એટલો જ કે તેઉકાય અને વાયુકાય અનંતર થનારા ભવમાં તિર્યંચપણું જ પામે, મનુષ્યપણું પામે જ નહિ. માટે તે અને સાતમી નરકના જીવો સિવાયના ચારે ગતિના જીવોના મનુષ્યમાં ઉત્પાદાદિની બીના વર્ણવી છે એમ સમજવું.
ઉ. ૨૨: બાવીસમા ઉદ્દેશામાં અનંતર થનારા ભવમાં અંત૨૫ણું પામનારા જીવોના વ્યંતર વાનન્વંતર ભવમાં ઉત્પાદાદિની બીના જણાવતાં ૨૦ દ્વારોની જરૂરી બીના કહી છે.
ઉ. ૨૩ : તેવીસમા ઉદ્દેશામાં અસંખ્યાત સંખ્યાત વર્ષોના આયુષ્યવાળા સંશી પંચેન્દ્રિય જીવોના જ્યોતિષ્ઠ દેવોમાં ઉત્પાદાદિની બીના અને ૨૦ દ્વારોની પણ જરૂરી બીના કહી છે. અહીં અસંશી જીવો જ્યોતિષ્કપણું પામતા નથી માટે તેમનો વિચાર કર્યો નથી.
ઉ. ૨૪ : ચોવીસમા ઉદ્દેશામાં અસંખ્યેય વર્ષાયુષ્ય, સંધ્યેય વર્ષાયુષ્ય, જઘન્ય ઉત્કૃષ્ટાયુષ્યવાળા સંશી તિર્યંચના અને મનુષ્યોના વૈમાનિકોમાં ઉત્પાદાદિની બીના જણાવતાં તે ૨૦ દ્વારોની પણ જરૂરી બીના જણાવી છે. અહીં યાદ રાખવાનું એ કે ઊપજનારા સંશી તિર્યંચ મનુષ્યોમાં કોઈક જીવો સંખ્યાતાં વર્ષના આયષ્યવાળા હોય, તેમજ અસંખ્યાતાં વર્ષોના આયુષ્યવાળા પણ કેટલાએક જીવો હોય છે. તેમાં પણ કેટલાએક જીવો જઘન્યાયુષ્યવાળા હોય ને કેટલાએક જીવો ઉત્કૃષ્ટાયુષ્યવાળા પણ હોય છે. આ જ પદ્ધતિએ જ્યાં ઊપવાનું હોય તે સ્થાનમાં રહેલા દેવ વગેરેની ઘટતી બીના સમજવી. યુગલિયા મનુષ્ય તિર્યંચો મરીને જરૂ૨ દેવગતિમાં જ જાય. તેમાં યુલિયાપણામાં જેટલું આયુષ્ય હોય, તેટલી અથવા તેથી ઓછી સ્થિતિ (આયુષ્ય)વાળા દેવલોકમાં દેવપણું પામે. તથા સંશી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો આઠમા દેવલોક સુધી જ જાય, તે પછીના દેવલોકમાં મનુષ્યો જ જઈ શકે છે. તેમજ અભવ્ય જીવો પણ દ્રવ્યચારિત્રથી નવમા ત્રૈવેયક સુધી જ જાય. તેથી આગળ ભાવચારિત્રી જીવો જ અનુત્તર વિમાનવાસી દેવપણું પામે.
શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
૧૪૦
