________________
ફેરવીને ત્યાં ઊપજનાર જઘન્ય ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્યવાળા સંશી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોની પહેલાંની માફક જેમ અસંજ્ઞી પંચેન્દ્રિયની બીના કહી તે પ્રમાણે) હકીક્ત જણાવી છે. પછી જેમ સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચોના ઉપપાતાદિની બીના પહેલાં કહી તે જ પદ્ધતિએ નરકમાં ઊપજનાર સંજ્ઞી મનુષ્યોના ક્રમસર રત્નપ્રભાદિ સાતે નરકસ્થાનોમાં ઉપપાતાદિને ઉદ્દેશીને તે ૨૦ દ્વારોની હકીકત વિસ્તારથી સમજાવી છે.
ઉ. ૨ઃ બીજા ઉદ્દેશામાં જઘન્ય ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્યવાળા અસુરકુમારમાં જઘન્ય ઉત્કૃષ્ટ સંખ્યય વર્ષાયુષ્ક તથા અસંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા અસંશી તથા સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો અને સંજ્ઞી મનુષ્યોના ઉપપાતાદિની બીના જણાવતાં પહેલાંની માફક ૨૦ દ્વારોની પણ ઘટતી હકીકત જણાવી છે. અહીં ઉપજનારા જીવોમાં કેટલાએક અસંખ્યય વર્ષાયુષ્ક પણ હોય, તેમાં પણ કોઈ જઘન્ય અસંખ્યય વર્ષાયુષ્ક હોય ને કોઈ ઉત્કૃષ્ટ અસંખ્યય વર્ષાયુષ્ક હોય. એ પ્રમાણે સંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા જીવોમાં પણ બે ભેદો સમજી લેવા. જ્યાં તેમને ઊપજવાનું છે તે અસુરકુમાર નિકાયમાં પણ પહેલાં કહેલા સ્વરૂપવાળા તિર્યંચ મનુષ્યોમાંના કેટલાએક જીવો જઘન્ય આયુષ્યવાળા અસુરકુમાર દેવપણે ઊપજે, ને કેટલાએક જીવો ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્યવાળા અસુરકુમાર દેવપણે ઊપજે. આ પદ્ધતિ બાકીના ઉદ્દેશાઓમાં પણ ઘટાવી છે.
ઉ. ૩થી ૧૧ : ત્રીજાથી અગિયારમા સુધીના ૯ ઉદ્દેશામાં જે અસુરકુમારમાં બીના કહી; તે જ બીના નાગકુમારાદિ ૯ નિકાયોના દેવોને ઉદ્દેશીને સમજવી.
ઉ. ૧૨ : બારમા ઉદ્દેશામાં પૃથ્વીકાયાદિ પાંચ સ્થાવરોમાં જઘન્ય ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્યવાળા ૨૪ દંડકોના ઉપપાતાદિની બીના જણાવતાં તે ૨૦ દ્વારો પણ ઘટાવ્યાં છે.
ઉ. ૧૩થી ૧૯: તેરમાથી ઓગણીસમા સુધીના ૭ ઉદ્દેશામાં અનુક્રમે અષ્કાયિકાદિ ૭ જીવોની આગતિનો વિચાર વર્ણવ્યો છે. એટલે હાલ જેઓ અષ્કાયિકપણે વર્તે છે, તેઓ અનન્સર પાછલા ભવે કઈ ગતિમાં હતા, આવી બીના આ ૭ ઉદેશાઓમાં કહી છે. ૧૩મા ઉદેશામાં અપ્લાયની, ૧૪મા ઉદેશામાં અગ્નિકાયની, ૧૫મા ઉદ્દેશામાં વાયુકાયની, ૧૬મા ઉદ્દેશામાં વનસ્પતિકાય જીવોની, ૧૭મા ઉદેશામાં બે ઇંદ્રિયોની, ૧૮મા ઉદ્દેશામાં ત્રીન્દ્રિયોની અને ૧૯મા ઉદેશામાં ચતુરિન્દ્રિય જીવોની બીના કહી છે.
ઉ. ૨૦ઃ ૨૦મા ઉદ્દેશામાં જઘન્ય ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્યવાળા નારકાદિ ચારે ગતિના જીવોના જઘન્ય ઉત્કૃષ્ટ આયુષ્યવાળા અસંજ્ઞી તથા સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય
શ્રી ભગવતીસૂત્રવંદના
૧૩૯
