________________
નૈરયિકો કરતાં પરમ નૈરયિકો શું મહાશ્રયવાળા, મહાઝિયાવાળા, મહાવેદનાવાળા અને મહાનિર્જરાવાળા હોય? આવા પ્રશ્નો અસુરકુમારાદિને ઉદ્દેશીને પણ પૂછ્યા છે. તે બધાના ઉત્તરો સમજાવીને વેદનાના ૧. નિદા, ૨. અનિદા, આ બે ભેદોનો વિચાર નારકાદિ દેડકોમાં પણ જણાવ્યો છે. તથા નિદા વેદના અને અનિદા વેદનાનું સ્વરૂપ પણ સમજાવ્યું છે.
ઉ. ૬ : છઠ્ઠા ઉદ્દેશામાં દ્વીપ-સમુદ્રોનાં સ્થાન, સંખ્યા અને આકારાદિનું સ્વરૂપ જણાવ્યું છે. "
ઉ. ૭ઃ સાતમા ઉદ્દેશામાં ભુવનપતિ વગેરે ચારે પ્રકારના દેવોના આવાસો અને વિમાનોની સંખ્યા તથા આકૃતિ (આકાર)નું સ્વરૂપ સમજાવ્યું છે.
ઉ. ૮: આઠમા ઉદ્દેશામાં નિવૃત્તિનું સ્વરૂપ કહીને તેના જીવનિર્વત્તિ વગેરે ભેદો ને તે દરેકના પણ ભેદો જણાવ્યા છે. પછી પ્રશ્રકારે પૂછ્યું કે પૃથ્વીકાયિક જીવને કેટલી ઇંદ્રિય નિવૃત્તિ હોય? આનો ઉત્તર કહીને ભાષાનિવૃત્તિ, મનોનિવરિ. કષાય, વર્ણ, સંસ્થાન, લેયા, સંજ્ઞા, દૃષ્ટિ, જ્ઞાન, અજ્ઞાન, યોગ અને ઉપયોગ નિવૃત્તિની બીના નારકાદિમાં જેમ ઘટે તેમ જણાવી છે.
ઉ. ૯ઃ નવમા ઉદ્દેશામાં કરણની બીના જણાવતાં તેના શરીરકરણ, ઇંદ્રિયકરણ વગેરે પાંચ ભેદો અને તેના પણ ભેદોના વિચારો નારકાદિમાં જણાવ્યા છે.
ઉ. ૧૦ઃ દશમા ઉદ્દેશામાં પૂછ્યું છે કે શું બધા વ્યંતરો સમાન આહારવાળા હોય છે? વગેરે પ્રશ્નોના ઉત્તરો સમજાવતાં દેવોનું મનોભક્ષિપણું એટલે તેમને અમુક નિયમિત સમયે આહારની ઇચ્છા થવાની સાથે જ ધરાયેલા માણસના જેવી તૃપ્તિ થાય છે વગેરે આહારને લગતી બીજી પણ હકીકત સ્પષ્ટ સમજાવી છે.
શતક ૨૦ ઉ. ૧ઃ આના ૧૦ ઉદ્દેશા છે. તેમાં પહેલા ઉદ્દેશાની શરૂઆતમાં દશે ઉદ્દેશાના ટૂંક સારને જણાવનારી સંગ્રહગાથા કહી છે. પછી બેઈદ્રિય વગેરે જીવોના શરીરને બાંધવાનો ક્રમ લક્ષ્યમાં રાખીને પૂછ્યું કે બેઇંદ્રિય જીવો શું સાધારણ શરીર બાંધે છે કે પ્રત્યેક શરીર બાંધે છે ? આનો ઉત્તર જણાવીને તેમને ઘટતી વેશ્યાની બીના કહીને જણાવ્યું કે તેમને સંજ્ઞા પ્રજ્ઞા વગેરે હોતાં નથી. એ જ પ્રમાણે પંચેન્દ્રિય જીવો શું સાધારણ શરીર બાંધે છે કે પ્રત્યેક શરીર બાંધે છે? આ પ્રશ્નનો ઉત્તર કહીને બેઇંદ્રિયાદિ જીવોનું અલ્પબહુત ૧૩૪
શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
