________________
તે જ પદ્ધતિએ શાલૂક (એક જાતની વનસ્પતિ)નું સ્વરૂપ જણાવ્યું છે.
ઉ. ૩થી ૮ઃ ત્રીજા ઉદ્દેશામાં પલાશ ખાખરાના ઝાડ)ની, ચોથા ઉદ્દેશામાં કંભિક નામની વનસ્પતિની, તથા પાંચમા ઉદ્દેશામાં નાડીક નામની વનસ્પતિની બીના જણાવી છે. છઠ્ઠા ઉદેશામાં પદ્મ (કમલ)ની બીના, સાતમા ઉદ્દેશામાં કણિકાની બીના તથા આઠમા ઉદ્દેશામાં નલિન (એક જાતના કમલ)ની બીના સ્પષ્ટ સમજાવી છે.
ઉ. ૯ઃ નવમા ઉદ્દેશામાં હસ્તિનાપુરના શિવ રાજાને શિવભદ્ર નામનો રાજકુમાર છે. શિવરાજાને ત્યાગ ભાવના થવાથી પુત્રને રાજ્ય સોંપી તાપસપણું સ્વીકારીને તેમાં અભિગ્રહો ગ્રહણ કરે છે. અહીં તેણે દિપ્રોક્ષિતપણું સ્વીકાર્યું છે. તેનો વિધિ જણાવ્યો છે. તાપસપણામાં કરેલા તપના પ્રભાવે તેને વિભંગ જ્ઞાન થયું. તેથી તેણે કહેવા માંડ્યું કે હું જ્ઞાનથી જાણું છું કે દ્વીપો સાત છે, ને સમુદ્રો પણ સાત જ છે. આ વાત લોકમાં ફેલાતાં પ્રભુએ સાચી બીના કહી કે દ્વીપ-સમુદ્રો સાત જ નથી પણ અસંખ્યાતા છે. વગેરે બીના સાંભળી શિવરાજર્ષિ શંકિત થઈને પ્રભુની પાસે આવ્યા, ને સાચી બીના જાણીને પ્રભુની પાસે દીક્ષા લીધી. તેને સાધીને તે મોક્ષે ગયા. અહીં સિદ્ધગંડિકાનો અતિદેશ કર્યો છે.
ઉ. ૧૦ઃ દશમા ઉદેશામાં લોકની બીના, તેના ભેદો, ક્ષેત્ર લોકના ઊદ્ધ લોક વગેરે ત્રણ ભેદો, તે દરેકના પણ ભેદ જણાવતાં ઊદ્ગલોકના ૧૫ ભેદો, અધોલોકના ૭ ભેદો ને તિછલોકના અનેક ભેદો કહ્યા છે. પછી તે બધાના સંસ્થાનની ને અલોકના સંસ્થાનની હકીકત કહીને તે અધોલોકાદિના એક આકાશપ્રદેશમાં જીવો છે? વગેરે પ્રશ્નોત્તરો જણાવ્યા છે. પછી દ્રવ્યાદિની અપેક્ષાએ અધોલોકના વિસ્તારાદિની બીના કહી છે. પછી પૂછયું કે લોકના એક આકાશપ્રદેશમાં અનેક જીવના પ્રદેશો માંહોમાંહે સંબદ્ધ છે; તેથી એ સ્થિતિમાં રહેતા એકબીજાને પીડા થાય કે નહિ, એનો ઉત્તર દઈને અંતે એક આકાશપ્રદેશમાં જઘન્ય પદે અને ઉત્કૃષ્ટપદે રહેલા જીવોનું ને જીવપ્રદેશોનું અલ્પબદુત્વ અને નિગોદનું સ્વરૂપ નિગોદછત્રીશીમાં કહ્યું છે.
ઉ. ૧૧ : અગિયારમા ઉદ્દેશામાં વાણિજ્ય ગ્રામના દૂતિપલાશ ચૈત્યવાળા પ્રદેશમાં આ પ્રસંગ બન્યો છે. એમ કહીને કાળના ભેદો, અને પ્રમાણકાળનું સ્વરૂપ કહીને સુદર્શન શેઠના પૂર્વ ભવની બીના ટૂંકામાં કહી છે. તેનો સાર આ છે – હસ્તિનાપુરના બલરાજાની પ્રભાવતી રાણીને સિંહનું સ્વપ્ન આવ્યું, શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
૧૦૩
