________________
ભાંડ (ઉપકરણ)ના અપહારાદિથી લાગતી ક્રિયા, તથા હમણાં સળગાવેલા અગ્નિની બીના જણાવી ધનુષ્ય ફેંકનાર પુરુષાદિને લાગતી ક્રિયાઓ કહી છે. પછી અન્ય તીર્થિકોનો મત, તેનું ખોટાપણું, ચાલુ પ્રસંગે જીવાભિગમની ભલામણ કરીને આધાકર્મી આહાર લેવાથી નુકસાન અને આચાર્ય-ઉપાધ્યાયના ભવો જણાવ્યા છે. અંતે અભ્યાખ્યાનની બીના કહી છે.
ઉ. ૭ઃ પરમાણુ કોઈ વાર કંપે ને પરિણમે, કોઈ વખત ન કંપે ને ન પરિણમે, એમ દ્વિપ્રદેશિક સ્કંધ દેશથી કંપે ને દેશથી ન કંપે. આ રીતે ત્રિપ્રદેશિક સ્કંધથી માંડીને અનંત પ્રદેશિક સ્કંધનો વિચાર કરતા દેશાશ્રિત વિકલ્પો કહીને પરમાણુ અને અસિધારાની બીના કહી છે. પછી કહ્યું કે પરમાણુ છેદાતો નથી. એમ દ્વિપ્રદેશિક સ્કંધથી માંડીને ઠેઠ અસંખ્ય પ્રદેશિક સ્કંધ સુધીના સ્કંધોમાં સમજવું. એ પ્રમાણે અનંતપ્રદેશિક સ્કંધોમાંના કેટલાક સ્કંધો છેદાય ને કેટલાક સ્કંધો ન પણ છેદાય. એ પ્રમાણે અગ્નિ અને પરમાણુ વગેરેમાં બળવાની બીના અને પુષ્કરસંવર્ત્ત મેઘ અને પરમાણુ વગેરેમાં ભીંજાવાની બીના તથા ગંગા મહાનદી અને પરમાણુ વગેરેમાં જલના પ્રવાહમાં તણાવાની બીના સમજવી. પછી કહ્યું કે પરમાણુના બે ભાગ ન થાય ને તેનો મધ્યભાગ ન હોય. તેના પ્રદેશો પણ ન હોય. આ વિચાર (સરખા પ્રદેશોનો, વિષમ પ્રદેશોનો વિચાર) દ્વિપ્રદેશિક સ્કંધથી માંડીને અનંતપ્રાદેશિક સ્કંધોમાં જણાવ્યો છે.
પછી પરમાણુ પરમાણુની માંહોમાંહે સ્પર્શના જણાવતાં નવ વિકલ્પો કહીને વ્યણૂક સ્કંધાદિની ને ઋણુક સ્કંધાદિની ને અંતે અનંતપ્રાદેશિક સ્કંધોની માંહોમાંહે સ્પર્શના જણાવી છે. પછી પરમાણુ-પુદ્ગલની કાલથી સ્થિતિ જણાવીને સકંપ એક પ્રદેશાદિમાં અવગાઢ પુદ્ગલોની સ્થિતિ અને નિષ્કપ એકાદિ આકાશપ્રદેશોમાં અવગાઢ પુદ્ગલોની સ્થિતિ તથા એકાદિગુણ કાળાં, લીલાં, પીળાં, ધોળાં, લાલ પુદ્ગલોની સ્થિતિ જણાવીને વર્ણ-ગંધાદિનાં પરિણામોની સ્થિતિ તથા અંતરકાલ એટલે પરમાણુ વગેરેનો અંતરકાલ, કહીને દ્રવ્યસ્થાનાયુ વગેરે ચાર પદાર્થોનું અલ્પ-બહુત્વ જણાવ્યું છે. પછી કહ્યું કે નરકના જીવો આરંભી છે, ને પરિગ્રહી છે. આ બીના ચોવીશે દંડકોમાં વિચારી છે. પછી શરીરાદિની હકીકત કહીને અંતે પાંચ હેતુ-અહેતુનું સ્વરૂપ જણાવ્યું છે. અહીં સટીક ખંડછત્રીશી પણ જણાવી છે.
ઉ. ૮ : અહીં કહ્યું છે કે પ્રભુ શ્રી મહાવીર દેવના નારદપુત્ર મુનિ અને નિીપુત્ર અનગાર આ બે શિષ્યો હતા. તેમાંના નારદપુત્ર એમ માને છે
શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
૭૬
