________________
ઉ. ૩ઃ અહીં અન્યતીર્થિકો કહે છે કે એક સમયે આ ભવનું અને પરભવનું આયુષ્ય (બે આયુષ્ય) જાલગ્રંથિકાના ઉદાહરણથી ભોગવાય. આ વિચાર ખોટો છે. પ્રભુએ કહ્યું કે એક સમયે એકજ આયુષ્ય ભોગવાય. તથા આયુષ્યકર્મ સહિત જીવ નરકમાં જાય છે. અહીં જે આયુષ્ય ભોગવાય, તે પાછલા ભવમાં નિયત સમયે બાંધ્યું હતું એમ સમજવું. ચોવીશે દંડકોમાં આ બીના ઘટી શકે છે. પછી જીવમાત્રને ઉદ્દેશીને યોનિ અને આયુષ્ય સંબંધી વિચારો વર્ણવ્યા છે.
ઉ. ૪: અહીં કહ્યું છે કે છદ્મસ્થ મનુષ્ય શંખ, ઝલ્લરી વગેરે વાજિંત્રોના તથા બીજા પદાર્થોના પણ શબ્દો સાંભળે છે, તે સ્પર્શાવેલા (કર્મેન્દ્રિયની સાથે અથડાયેલા, સંબદ્ધ થયેલા) શબ્દો સંભળાય, તથા તે આરગત શબ્દો સંભળાય. અહીં આરગત, અર્વાગ્રત ને પારગત શબ્દોનું પણ સ્વરૂપ સમજાવ્યું છે. કેવલજ્ઞાની બધા શબ્દો સાંભળી શકે. આ હકીકત છદ્મસ્થના શબ્દશ્રવણના પ્રસંગને અનુસરીને જણાવી છે એમ સમજવું. બાકી કેવલીને કેવલજ્ઞાનથી જ શબ્દજ્ઞાન થતું હોવાથી તેમને સાંભળવાની જરૂરિયાત છે જ નહિ. કેવલજ્ઞાની મિત પણ જાણે ને અમિત પણ જાણે. તેમજ સર્વત્ર સદા અને સર્વથા કેવલી સર્વ ભાવોને જાણે. છદ્મસ્થ જીવ હસે, ને ઉતાવળો પણ થાય. પણ હસવું અને ઉતાવળા થવું એ કેવલજ્ઞાનીને ન જ હોય. કારણ કે મોહના ઉદયથી હસાય છે તે કેવલીને ન જ હોય. હસતાં ૭ કે ૮ આઠ કર્મો બંધાય. અહીં આ બીના ચોવીશે દંડકોમાં ઘટાવીને સમજાવી છે.
પછી જણાવ્યું કે છબસ્થ જીવ ઊઘે, ને ઊંઘતાં સાત કે આઠ કર્મો બંધાય. આ બીના ૨૪ દંડકોમાં સમજવી. હરિહૌગમેષી યોનિદ્વારા ગર્ભને બહાર કાઢીને બીજા ગર્ભાશયમાં મૂકે છે. તે નખવાટે કે રૂંવાડાવાટે પણ ગર્ભને ફેરવી શકે છે. તેમાં ગર્ભને લગાર પણ પીડા થાય નહિ. ગર્ભને બદલનારો દેવ ચામડીનો છેદ (કાપકૂપ) કરે, ને ગર્ભને સૂક્ષ્મ (ઝીણો) કરીને બદલાવે.
પછી અતિમુક્ત મુનિનું જીવન જણાવીને પ્રભુની પાસે આવેલા મહાશુક્ર દેવલોકના બે દેવોની હકીકત વર્ણવતાં કહ્યું કે શ્રી મહાવીર દેવના ૭૦૦ શિષ્યો મોક્ષે જશે. પછી આ બે દેવોને અંગે શ્રીમહાવીરદેવની ને શ્રીગૌતમસ્વામીજીની વચ્ચે થયેલો વાર્તાલાપ કહીને જણાવ્યું કે દેવો નોસંયત કહેવાય. તેમની મુખ્ય ભાષા અર્ધમાગધી છે. કેવલી અંતકર (સંસારનો અંત કરનાર) જીવને કેવલજ્ઞાની સ્વતંત્ર જાણે-દેખે ને છક્વસ્થ જીવ સાંભળીને તે પ્રમાણી જાણે૭૪
શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
