________________
શતક ૪
ઉ. ૧થી ૮ : અહીં શરૂઆતના ૮ ઉદ્દેશામાં કહેલી બીનાના સંક્ષિપ્ત સારને જણાવનારી સંગ્રહગાથા કહીને ઈશાનેન્દ્રના ૧. સોમ, ૨. યમ, ૩. વરુણ, ૪. કુબેર આ ચાર લોકપાલોનાં ચાર વિમાનોમાંના સુમનો વિમાનની બીના પહેલા ઉદ્દેશામાં કહી છે. બીજા ઉદ્દેશામાં સર્વતોભદ્ર વિમાનની, ત્રીજા ઉદ્દેશામાં વષ્ણુ વિમાનની તેમજ ચોથા ઉદ્દેશામાં સુવલ્લુ વિમાનની હકીકત જણાવી છે. એમ પહેલા ચાર ઉદ્દેશામાં ચાર વિમાનોનું વર્ણન કરીને પાંચમાથી આઠમા ઉદ્દેશામાં તે ચાર લોકપાલોની ચાર રાજધાનીઓની ક્રમસર હકીકત જણાવી છે. સુમનો વિમાન ઈશાનાવતંસક વિમાનની પૂર્વમાં રહ્યું છે તે કહી યોગ્ય પ્રસંગે દેવોના સ્થિતિભેદનું સ્વરૂપ પણ જણાવ્યું છે.
ઉ. ૯ઃ અહીં નારક જીવોની હકીકત કહી છે એટલે નરકમાં જે જીવ ઊપજે તે નૈયિક કહેવાય કે અનૈયિક કહેવાય ? આનો જવાબ સ્પષ્ટ રીતે સમજાવી કહ્યું કે પ્રજ્ઞાપનાસૂત્રના ૧૭મા લેશ્યાપદના ત્રીજા ઉદ્દેશામાં આ હકીકત વિસ્તારથી જણાવી છે.
ઉ. ૧૦ઃ અહીં પૂછ્યું છે કે કૃષ્ણ લેશ્યા નીલ લેશ્યાને પામીને નીલ લેશ્યા રૂપે અને તેના જેવા વર્ણરૂપે પરિણમે ? આનો ઉત્તર દેતાં જણાવ્યું કે આની વિસ્તારથી હકીકત પ્રજ્ઞાપનાના ૧૭મા લેયાપદના ૪થા ઉદ્દેશામાં કહી છે. પછી લેશ્યાના પરિણામ, વર્ણ, ગંધ, રસ, શુદ્ધ, અપ્રશસ્ત, સંક્લિષ્ટ, ઉષ્ણ, ગતિ, પરિણામ, પ્રદેશ, અવગાહ, વર્ગણા, સ્થાન, અને અલ્પબહુત્વ દ્વા૨ોનું સ્વરૂપ સમજાવીને છેવટે પ્રભુના ઉત્તરોથી સંતુષ્ટ થયેલા શ્રીગૌતમના “હે ભગવન્ ! તે એ પ્રમાણે છે.” આવાં શ્રદ્ધાગર્ભિત વચનો જણાવ્યાં છે.
શતક ૫
આ પાંચમા શતકના ૧૦ ઉદ્દેશા છે. તેમાં પહેલા ઉદ્દેશામાં સૂર્યને ઉદ્દેશીને પ્રશ્નોત્તરો છે. તે ચંપાનગરીમાં પુછાયા છે. તે જણાવવા માટે વિષયોની સંગ્રહ ગાથામાં ‘દંપ વિ’ એમ કહ્યું છે. બીજા ઉદ્દેશામાં વાયુ સંબંધી પ્રશ્નોત્તરો છે. ત્રીજાં ઉદ્દેશામાં જાલગ્રંથિકાના ઉદાહરણ ઉપરથી જણાતી બીનાનો નિર્ણય છે. ચોથા ઉદ્દેશામાં શબ્દને અંગે પ્રશ્નોત્તરો છે. પાંચમા ઉદ્દેશામાં છદ્મસ્થ સંબંધી હકીકત છે. છઠ્ઠા ઉદ્દેશામાં આયુષ્યના ઓછાપણાની ને વધારેપણાની બીના છે. સાતમા ઉદ્દેશામાં પુદ્ગલોના કંપન સંબંધી વિચારો છે. આઠમા ઉદ્દેશામાં
શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
૭૨
