________________
ઉ. ૩: અહીં મંડિતપુત્ર ગણધર અને શ્રીગૌતમ ગણધર આ બે પ્રશ્રકારો છે. તેમાં મંડિતપુત્રે પૂછેલા ક્રિયાના પ્રશ્નનો ઉત્તર દેતાં પ્રભુએ ૧. કાયિક, ૨. અધિકરણિકી, ૩. પ્રાક્રેષિકી, ૪. પારિતાપનિકી, ૫. પ્રાણાતિપાતિકી ક્રિયા એમ તેના પાંચ ભેદો જણાવીને બીજા કર્મ અને ઉદયના પ્રશ્નના જવાબમાં કહ્યું કે પહેલી ક્રિયા થાય એટલે કર્મબંધ વગેરે થાય, ને પછી કર્મનાં ફલો વગેરેનો અનુભવ થાય છે. નિગ્રંથોને પ્રમાદથી કે યોગથી કર્મ બંધાય છે. પછી જીવના એજનનો એટલે હાલવું વગેરેનો અને પરિણમન વગેરેનો તથા જીવની અંતક્રિયાનો વિચાર અને આરંભ, સંરંભ, સમારંભ તથા જીવનું અક્રિયપણું જણાવતાં પ્રસંગે ઘાસના પૂળાનું ને અગ્નિનું દાંત તથા પાણીનું બિંદુ અને નાવ (હોડી) અને તેના બાકા વગેરેનું સ્વરૂપ સમજાવીને સાધુની સાવચેતી વર્ણવી છે.
પ્રમત્તતાનો અને અપ્રમત્તપણાનો કાલ સ્થિતિ), અને લવણ સમુદ્રની વેલાની હાનિવૃદ્ધિ (તેમાં ભરતી ઓટ) થવામાં લોકસ્થિતિ (અનાદિ કાલથી ચાલુ લોકની મર્યાદા) રૂપ હેતુ વગેરે બીના કહી જણાવ્યું કે એજનાદિ ક્રિયાવાળા જીવો આરંભાદિ કરતા હોવાથી અંતક્રિયા ન કરી શકે પણ બીજાઓ કરી શકે છે. આ બીના તથા તેને અનુસરતી બીજી પણ બીના સ્પષ્ટ સમજાવી છે.
ઉ. ૪: અહીં અનગાર (સાધુ) યાન (વાહન) રૂપે જતા દેવને દેવરૂપે જુવે કે વાહનરૂપે દેખે ? આ પ્રશ્નના જવાબમાં ચઉભંગી કહીને એવા દેવી અને દેવની બાબતમાં પ્રશ્નોત્તરો જણાવી ઝાડને દેખનારો સાધુ તેના અંદરના કે બહારના ભાગને દેખે કે નહિ?” આ પ્રશ્નનો જવાબ દેતા સંભવતા ચાર ભાંગા જણાવ્યા છે. એ પ્રમાણે મૂલ, કંદ, થડ વગેરેના પ્રશ્નોત્તરો જણાવતાં ૪૫ ભાંગા જણાવીને કહ્યું કે વાયુ માત્ર ધજાના આકારે વાય છે. તેમાં કારણ જણાવતાં ફરમાવ્યું કે વાયુ ધજાના આકારે ઘણા યોજનો સુધી જાય છે. પછી આત્મઋદ્ધિ, પરઋદ્ધિ, આત્મપ્રયોગ ને પપ્રયોગની બીના કહીને જણાવ્યું કે વાયુ ધજારૂપ નથી. પછી ધજાના આકારે જનારી વાદળીઓની બીના કારણ કહેવાપૂર્વક વર્ણવી છે.
પછી મરણ પૂર્વેની લેશ્યાવાળા નારકની તથા જ્યોતિષિકની ને વૈમાનિકની લેશ્યાની હકીકત, તેમજ લશ્યાનાં દ્રવ્યોનું સ્વરૂપ કહીને જણાવ્યું કે અનગાર (સાધુ) બહારના પુગલોને લઈને વૈભારગિરિને ઓળંગી શકે છે. વિદુર્વણાને કરનારો માયી છે, તેનું કારણ કહીને પ્રણીત ભોજન ને અપ્રણીત ભોજનનું શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
