________________
ઉ. ૫: પાંચમા ઉદેશામાં અન્યધર્મીઓ માને છે કે “દેવોને સ્ત્રીઓ ન હોય, ને એક જ જીવ એક સમયે બે વેદોને અનુભવે.” આ વિચારો ખોટા છે, એમ જણાવતાં પ્રભુદેવે સાચી બીના સ્પષ્ટ રીતે જણાવી કે “દેવને સ્ત્રીઓ (દેવીઓ) હોય. તથા એક જીવ એક કાળે એક વેદને અનુભવે.” પછી ઉદકગર્ભ પાણીનો ગર્ભ) જઘન્યથી એક સમય સુધી, ને ઉત્કૃષ્ટથી ૬ માસ સુધી ટકે, ને ગર્ભજ તિર્યંચ પંચેન્દ્રિયનો ગર્ભ જઘન્યથી અંતર્મુહૂર્ત સુધી, ને ઉત્કૃષ્ટથી આઠ વરસ સુધી ટકે. મનુષ્યનો ગર્ભ એ જ પ્રમાણે જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત ને ઉત્કૃષ્ટ બાર વરસ સુધી ટકે. તેમજ કાયભવસ્થ ગર્ભને ટકવાનો કાળ જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત ઉત્કૃષ્ટથી ૨૪ વરસ. કાયભવસ્થ ગર્ભનું સ્વરૂપ ટૂંકામાં આ પ્રમાણે જાણવું. માતાના પેટની વચ્ચે રહેલ “ગર્ભમાં રહેલા જીવનું જે શરીર તે કાય કહેવાય, તે શરીરમાં જે ઊપજવું, તે કાયભવ કહેવાય. અને તેમાં જ જે જીવ જન્મ્યો હોય તે કાયભવસ્થ કહેવાય. તે કાયભવસ્થ જીવ કાયભવસ્થ રૂપે ચોવીશ વર્ષ સુધી રહે, તે આ રીતે –જેમ કોઈ જીવનું શરીર ગર્ભમાં રચાઈ ગયું હોય, પછી તે જીવ ત્યાં બાર વર્ષ સુધી રહી મરણ પામી પાછો પહેલાં પોતે બનાવેલા તેના તે શરીરમાં ઊપજી ફરી બીજાં બાર વર્ષ સુધી રહે. આ રીતે ચોવીશ વર્ષની યોજના જણાવી કહ્યું કે મનુષ્યના અને તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય જીવના બીજમાં બીજાણું જઘન્ય અંતર્મુહૂર્ત ને ઉત્કૃષ્ટ બાર મુહૂર્ત સુધી ટકે. એક જીવ એક ભવમાં એક, બે, ત્રણનો કે બસેંથી નવસેનો પુત્ર થાય, તથા એક જીવને એક ભવમાં જઘન્ય એક, બે, ત્રણ, ઉત્કૃષ્ટથી બેથી નવ લાખ પુત્રો થાય. આ હકીકત આશ્ચર્યજનક લાગે પણ ટીકાકારે ટીકામાં વિસ્તારથી સ્પષ્ટ સમજાવતાં કારણ પણ જણાવ્યું છે.
પછી મૈથુનજન્ય અસંયમની બીના જણાવી આ પ્રસ્તાવ પૂર્ણ કરતાં શ્રીમહાવીરદેવનો વિહાર જણાવ્યો છે. પછી તુંગિકા નગરીના ને ત્યાં રહેતા શ્રાવકોના વર્ણનમાં કહ્યું કે એક વખત શ્રી પાર્શ્વનાથના સ્થવિર શિષ્યો અહીં પધાર્યા. તે ખબર શ્રાવકોને પડી ત્યારે વિચાર કરી ત્યાં જઈ તેમનો ધર્મોપદેશ સાંભળી જે પ્રશ્નો પૂછી જવાબ મેળવ્યા તેનું ટૂંક રહસ્ય એ છે કે, સંયમ અને તપનું ફળ અનાશ્રવ એટલે સંવરભાવ છે વગેરે બીના કહી દેવ થવાની બાબતમાં થયેલી પ્રશ્નોત્તરી ટૂંકામાં જણાવી કહ્યું છે કે શ્રાવકો સ્વસ્થાને ગયા ને સ્થવિરોએ વિહાર કર્યો. પછી શ્રીગૌતમસ્વામીના તપ, પારણું, ભિક્ષા લેવા જવું, ત્યાં સ્થવિરોની વાત સાંભળી તેમને થયેલ આશ્ચર્ય, પ્રભુએ તેનો કરેલો શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
૫૯
