________________
સ્કંદક પ્રભુની પાસે ગયા. પ્રભુને જોઈને તે રાજી થયા.
અહીં પિંગલ શ્રમણે પૂછેલા પ્રશ્નોનો જવાબ દેતાં પ્રભુએ દ્રવ્ય-ક્ષેત્રાદિનું સ્વરૂપ જણાવવા પૂર્વક કહ્યું કે અમુક અપેક્ષાએ લોક વગેરેનો છેડો છે એમ કહી શકાય ને અમુક અપેક્ષાએ લોક વગેરેનો છેડો નથી, એમ પણ કહી શકાય. આ વાત વિસ્તારથી સમજાવી ને બાલમરણનું તથા પંડિતમરણનું સ્વરૂપ અને બાલમ૨ણના ૧૨ ભેદો કહ્યા છે. તેમાંના કોઈપણ મરણથી મરનાર જીવનો સંસાર વધે છે. પછી પંડિતમરણના બે ભેદ કહી જણાવ્યું કે તેમાંના કોઈપણ મરણથી મ૨ના૨ જીવ સંસારને ઓછો કરે છે. પ્રભુ શ્રીમહાવીરની અવસરોચિત બીજી પણ દેશના સાંભળી સ્કંદક પરિવ્રાજક પ્રતિબોધ પામ્યા. ફરી પ્રભુનો ધર્મોપદેશ સાંભળતાં તેમને પ્રભુના પ્રવચન ઉપર શ્રદ્ધા થઈ. અહીં સંસારને દાવાનલ જેવો જાણતા તે સ્કંદક પરિવ્રાજક પ્રભુના હાથે દીક્ષા લઈ હિતશિક્ષા સાંભળી સંયમ સાધતાં ૧૧ અંગો ભણે છે. પ્રભુની આજ્ઞા, આકરી તપશ્ચર્યા, ભિક્ષુની ૧૨ પ્રતિમા, (અહીં તેનું સ્વરૂપ ટીકામાં જણાવ્યું છે.) ગુણરત્ન સંવત્સર તપ વગેરે કરતા તે દુર્બલ થઈ જાય છે. અવસરે પ્રભુની આજ્ઞા લઈ વિપુલ પર્વત ઉ૫૨ સાધુઓની સાથે ગયા. ભગવંતને વંદના, સર્વ જીવોને ક્ષમાપના (ખમાવવું), ફરી વ્રતનું ઉચ્ચરવું વગેરે વિધિપૂર્વક એક મહિનાનું અનશન કરી સમાધિ મ૨ણે કાલધર્મ પામી તેઓ બારમા અચ્યુત દેવલોકે મહર્દિક દેવ થયા. અહીં ૨૨ સાગરોપમ સુધીનાં દેવસુખ ભોગવી મહાવિદેહે સિદ્ધ થશે. આ બીના તથા પ્રસંગને અનુસરીને બીજી પણ હકીકત વિસ્તારથી સમજાવી છે.
ઉ. ૨: બીજા ઉદ્દેશામાં વેદનાસમુદ્દાત વગેરે સાતે સમુદ્દાતોનું સ્વરૂપ જણાવતાં કહ્યું કે શ્રીપ્રજ્ઞાપનાસૂત્રના ૩૬મા સમુાતપદમાં આની બીના વિસ્તારથી કહી છે. તે ત્યાંથી જાણવી. તથા ભાવિતાત્મા અનગારનું પણ સ્વરૂપ જણાવ્યું છે.
ઉ. ૩: ત્રીજા ઉદ્દેશામાં રત્નપ્રભાદિ સાતે નરક પૃથ્વીઓનું વર્ણન કરી જણાવ્યું કે ભૂતકાલમાં સર્વ જીવો નરકમાં ઘણી વાર જઈ આવ્યા છે. આની વધારે બીના જાણવા માટે શ્રી જીવાભિગમસૂત્રના બીજા ઉદ્દેશાની ભલામણ કરી છે.
ઉ. ૪ : ચોથા ઉદ્દેશામાં ઇંદ્રિયોની બીના જણાવતાં કહ્યું છે કે પ્રજ્ઞાપનાસૂત્રના ઇંદ્રિય પદના પહેલા ઉદ્દેશામાં આ હકીકત વિસ્તારથી સમજાવી છે. તથા ટીકાકારે ઇંદ્રિયોના ભેદો, આકાર, જાડાઈ, વિષય વગેરેનું વર્ણન વિસ્તારથી કર્યું છે.
૫૮
શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
