________________
એ છે કે સંક્ષેપમાં વસ્તુને જાણવાની રુચિવાળા જીવો ઘણા ઘણા હોય છે. તેથી તેમને બોધ કરવાના ઇરાદાથી ટૂંકામાં કહેવું ઉચિત છે. તે સાથે વિસ્તારરુચિવાળા જીવો પણ જિપ્રવચનનો બોધ પામે, તે માટે જરૂર બનતું લક્ષ્ય રખાય છે. અહીં દ્વાદશાંગીની સાથે ગણિપિટક શબ્દને જોડીને ટીકાકારે તે દ્વાદશાંગી-ગણિપિટકનું સ્વરૂપ જણાવતાં ફરમાવ્યું છે કે, શ્રુતજ્ઞાનરૂપી મહાપુરુષનાં જાણે અંગો ન હોય તેવા જણાતાં હોવાથી શ્રીઆચારાંગાદિ બારે અંગોમાં અંગ શબ્દ ગોઠવ્યો છે, જેમકે આચારાંગ, સૂત્રકૃતાંગ વગેરે. તેવાં બારે અંગોનો જે સમુદાય તે દ્વાદશાંગી કહેવાય. તથા ગુણોના સમુદાયને જે ધારણ કરે તે ગણી એટલે આચાર્ય જાણવા. તેમની પેટીના જેવું પિટક એટલે દાબડો, જિનશાસનનું સર્વસ્વ એટલે તમામ રહસ્ય દ્વાદશાંગીમાં સમાયેલું હોવાથી દ્વાદશાંગી-ગણિપિટક કહેવાય છે. અથવા જ્ઞાનનો જે સમૂહ તે દ્વાદશાંગીગણિપિટક કહેવાય. એટલે દ્રવ્યાદિનું સંપૂર્ણ યથાર્થ જ્ઞાન દ્વાદશાંગી-ગણિપિટકમાં સમાયેલું છે. જેમાં દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય વગેરે પદાર્થોની બીના સ્પષ્ટ કહી હોય તે વ્યાખ્યાપ્રજ્ઞપ્તિ કહેવાય. તેનાં વિબાધપ્રજ્ઞપ્તિ, વિબાધપ્રજ્ઞાતિ વગેરે નવ નામોના અર્થોની સ્પષ્ટ માહિતી ટીકાકારે ટીકામાં કરાવી છે.
ચોથા શ્રીસમવાયાંગમાં ને શ્રીનંદીસૂત્રમાં બારે અંગોનો સાર ટૂંકામાં જણાવનારી દ્વાદશાંગીની હૂંડી કહી છે. અહીં હૂંડી શબ્દ વ્યવહારને અનુસરીને કહ્યો છે. એથી સમજવું કે જેમ એક વેપારી બીજા વેપારીની ઉપર હૂંડી લખે, તેમાં વેપારની ને લેવડદેવડની બીના સારરૂપે ટૂંકામાં જણાવે, તેમ અહીં પણ બારે અંગોનો સાર ટૂંકામાં કહ્યો છે. તેથી “બાર અંગોની હૂંડી” એમ કહ્યું છે. તેમાં અનુક્રમે ચાર અંગોનો સાર જણાવ્યા બાદ આ ભગવતીસૂત્રનો સાર જણાવતાં કહ્યું છે કે ભગવતીસૂત્રમાં સ્વસમયની એટલે જૈન દર્શનની બીના જણાવી છે તથા પરસમયની એટલે સાંખ્ય, બૌદ્ધ મીમાંસકો આદિ અન્ય ધર્મીઓના વિચારો પણ જણાવ્યા છે. તે જાણીને અપરિપક્વ (કાશી) બુદ્ધિવાળા જીવો સ્વધર્મને તજીને પરધર્મને સાચો ન માને, આ ઇરાદાથી પરસમયના વિચારોમાં ઓછાશ, અઘટિતપણું, તેનો વક્તા સર્વજ્ઞ નથી વગેરે બીના સ્પષ્ટ સમજાવી અંતે સચોટ રીતે સાબિત કર્યું છે કે જૈન દર્શન સર્વશે કહેલું છે, તેમાં લગાર પણ ન્યૂનતા છે જ નહીં. જેનો વક્તા સર્વજ્ઞ (કેવલજ્ઞાની) હોય, તેમાં પૂર્ણતા જ હોય ને પદાર્થોની પ્રરૂપણા પણ ઔચિત્ય ગુણવાળી જ હોય. આ હકીકતને વિસ્તારથી સમજાવી પરસમયના વિચારોનું ખંડન કરી
શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
