________________
સરખું છે. અહીં જરૂરી ક્ષેત્રની બીના કહી જણાવ્યું કે લોકનો છેડો અલોકના છેડાને અડકે છે. ને દ્વીપનો છેડો સમુદ્રના છેડાને અડકે છે. તથા છાયાનો છેડો આતપના છેડાને અડકે છે. તેમજ સંસારી જીવોને પ્રાણાતિપાતિકી લાગે છે. અહીં ક્રિયાનું વર્ણન ટૂંકામાં કરી તે બીના અને મૃષાવાદ વગેરેની બીના ચોવીશે દંડકોમાં વિચારી છે.
પછી રોહ મુનિએ પ્રભુ મહાવીરને પૂછેલા પ્રશ્નોનું વર્ણન શરૂ થાય છે. તેનું રહસ્ય એ છે કે લોક અને અલોક બંને પહેલાં અને બંને પછી કહી શકાય એવી રીતે જીવ અજીવ અને ભવ્ય અભવ્યમાં તથા સિદ્ધ અસિદ્ધમાં તેમજ સિદ્ધિ અને અસિદ્ધિ (સંસારમાં તેમજ ઈંડા અને કુકડીમાં સમજવું. એમ બીજા પણ પ્રશ્નો પૂછ્યા બાદ શ્રી ગૌતમ ગણધરે પૂછેલા પ્રશ્નના જવાબમાં લોકસ્થિતિના ૮ ભેદ તથા આકાશાદિ પદાર્થોનો માંહોમાંહે આધાર આધેય ભાવ સમજાવવામાં વ્યાવહારિક ઉદાહરણો આપી કહ્યું કે જીવો અને પુદ્ગલો માંહોમાંહે સંબદ્ધ છે. તેમાં વ્યાવહારિક દáત પણ આપ્યું છે. છેવટે સૂક્ષ્મ સ્નેહકાય પડે છે તે થોડો કાલ રહે છે, વગેરે મુદ્દાઓનું અહીં સવિસ્તર વર્ણન કર્યું છે.
સાતમા ઉદેશામાં ચોવીશે દંડકોમાં જીવોના ઉત્પત્તિ, આહાર અને ઉદ્વર્તનના વિચારો તથા વિગ્રહગતિ-અવિગ્રહગતિની બીના કહીને દેવોના અવનકાલને અંગે જરૂરી હકીકત જણાવી છે. પછી ગર્ભનો અધિકાર શરૂ થતાં ગર્ભમાં ઊપજતા જીવને ઇંદ્રિયો હોય કે નહિ? તેનો ઉત્તર દેતાં દ્રવ્યન્દ્રિયભાવેન્દ્રિયનું સ્વરૂપ કહ્યું છે. તે જીવ શરીરવાળો હોય કે શરીર વગરનો હોય? આનો જવાબ દેતાં શરીરનું સ્વરૂપ જણાવી કહ્યું કે ગર્ભમાં ઊપજતો જીવ શરૂઆતમાં માતાનું લોહી, અને પિતાનું વીર્ય આ બેનો આહાર કરે છે. ઉત્પન્ન થયા પછી માતાનું લોહી અને માતાએ ખાધેલો આહાર લે છે. પછી ગર્ભમાં રહેલા જીવને વિદિ ન હોય તેમાં કારણ જણાવી, તે આહારનું બીજા બીજા રૂપે પરિણમન જણાવ્યું છે. ગર્ભમાં રહેલ જીવ મોઢેથી ન ખાય, તેનું કારણ જણાવી કહ્યું કે તે આખા શરીરથી આહારાદિ કરે છે. ગર્ભમાં બે નાડી હોય છે: ૧. માજીવ-રસહરણી નાડી. ૨. પુત્રજીવ-રસહરણી નાડી. આ બે માંહોમાંહે સંબદ્ધ હોય છે. નળીની મારફત માતાએ ખાધેલા ચાવેલા આહારનો રસ પુત્રજીવ-રસહરણીમાં ઊતરે છે. તેનો આહાર ગર્ભમાં રહેલો જીવ કરે છે. તથા સંતાનને માતાનાં ત્રણ અંગો હોય. વારસામાં મળેલાં અંગો સંતાન
પર
,
શ્રી ભગવતીસૂત્ર-વંદના
