________________
તપેલો તૈયાર થઈ રહ્યો હતો. તેમાં ઉપર નળિયામાંથી પસાર થતા સાપનું ઝેર રે પડતું તેમણે જોયું. રતિલાલભાઈએ સમયસૂચક્તા વાપરીને લાકડી દ્વારા એ
તપેલાને ધક્કો મારી દૂધપાક ઢોળી નાખ્યું. અંગ્રેજ અમલદારોને આ વાતની રે ખબર પડતાં પ્રથમ તો ખૂબ જ છંછેડાયા પરંતુ પાછળથી સર્પના ઝેરની હકીક્ત જાણી ત્યારે ખાત્રી કરવા માટે દૂધપાકને પ્રયોગશાળામાં મોકલવામાં આવ્યો. તેમાં ઝેરનું અસ્તિત્વ સિધ્ધ થતાં આશ્ચર્યચક્તિ થયેલા અફસરોએ રતિલાલભાઈને પૂછયું કે અમે તો તમારા દુશ્મન ગણાઈએ. છતાં તમે ? અમને મરવા દેવાને બદલે કેમ બચાવ્યા ?” ત્યારે રતિલાલભાઈએ જવાબ આપ્યો કે- “સાહેબ, તમે પણ મારા મિત્રો જ છો અને ઘોડાઓ પણ મારા
એટલા જ મિત્ર છે. તમે જો મારા ઉપર પ્રસન્ન થયા હો તો ઘોડાઓને સૂટ ન 3 કરવાનું વચન આપો !”. અને પ્રસન્ન થયેલા અંગ્રેજ અમલદારોએ ઘોડાઓને સૂટ ન કરવાનું વચન આપ્યું તથા એક ગોલ્ડ મેડલ (સુવર્ણ ચંદ્રક) પણ રતિલાલભાઈને બહુમાનપૂર્વક અર્પણ કર્યો !...
(૨) ૧૦ વખત માછલાઓને બચાવ્યા!...
દિવસે મહાજનથી ડરતા મીયાણા માછીમારો રાત્રે વઢવાણના તળાવમાંથી પુષ્કળ માછલા પકડતા હતા. આ વાતની રતિલાલભાઈને ખબર પડતાં તેઓ રાત્રે ૨-૩ વાગ્યાના સુમારે એકલા તળાવે પહોંચી જતા. દૂરથી રતિલાલભાઈના આગમનની ખબર પડતાં જ માછીમારો તેમને પડકારતા હું અને કહેતા કે-“પાછા ચાલ્યા જાઓ, નહિતર બંદૂકના એક જ ધડાકે તમને ' ખતમ કરી નાખશું ! તો પણ જરાય ગભરાયા વિના મકકમ પગલે રતિલાલભાઈ મીયાણા-માછીમારો પાસે પહોંચી જતા. માછીમાર બંદૂકનું નાળચું રતિલાલભાઈની છાતીને અડાડીને કહેતા કે “જીવવું હોય તો હજુ પણ પાછા ચાલ્યા જાઓ. અમને અમારું કામ કરવા ઘો.” ત્યારે રતિલાલભાઈ પોતાના ખિસ્સામાંથી કાગળ કાઢીને બેટરીના પ્રકાશમાં માછીમારોને 3 વંચાવતા. તેમાં લખ્યું હતું કે મેં સ્વયં અમુક પ્રકારની તકલીફોથી કંટાળીને ૬ આપઘાત કર્યો છે. મને કોઈએ પણ માર્યો નથી. માટે આ મૃત્યુ બદલ કોઈને પણ સજા કરવી નહિ !'
પથ્થર દિલના માછીમારો પણ દેવતાઈ દિલના માનવીને જોઈને પીગળી જતા. કે ત્યારે રતિલાલભાઈ તેમને કહેતા કે- “હવે ભલે તમને બંદૂક ચલાવવી હોય તો મારી
ઉપર ચલાવો. પરંતુ મને વચન આપો કે મને માર્યા પછી તમે કે તમારા સંતાનો કોઈ રે માછલાને નહિ મારો.”
માછલાની ખાતર પોતાના પ્રાણોને હોડમાં મૂકનાર આ આદમીની. દિલની દિલાવરતા જોઈને માછીમારો પણ ઓવારી જતા. ત્યારે
កង (બહરત્ના વસુંધરા-ભાગ બીજે ૧૫૯ N
NE
