________________
૧
૮૩.
સંતતિ પ્રત્યે માબાપનું કર્તવ્ય
પ્રાચીન કાળમાં તે વિધિનું ગૌરવ કેવું હશે અને તે વખતના મંત્રોચ્ચારણો કેવી સ્પષ્ટ શૈલીથી ઉચ્ચારાતાં હશે તે તો દૈવ જાણે, પરંતુ આજે એવી પવિત્ર અને ઉપયોગી લગ્નવિધિ “મો ગુમ માર્ચ ગુમ મા છે તો તે સાવધાન” એવા એવા અપુર, અશુદ્ધ અને એકના એક મંત્ર વારંવાર બેલી સવાબે ચોપડી ભણેલા ગોરબાપા હડસેલીને પૂરું કરી દે છે, અને વર, કન્યા તથા ઈતરને છૂટકારાને દમ ખેંચાવે છે. ચોરીમાં આ બધી ક્રિયાઓ અબોધ યુવાન અને મુગ્ધા બાબા તેમનાં સ્નેહીઓને સહારે લઈ ઉત્સાહહીનપણે માંડમાંડ પૂરી કરી કાંઠે પહોંચી જાય છે. બધી વિધિને સમય લગભગ રાત્રિને જ હોય છે. સામયું કરી મોડી રાતે આવેલા, થાકીને લોથ થયેલા. એ વર અને કન્યાપક્ષના માણસોને રાત્રિના બાર કે એક વાગ્યા સુધી આ ક્રિયામાં જોડાઈ રહેવું પડે, ત્યાં રસ પણ શાને હેય !
આજે તે વરને પખવા આવતી સાસુ રૂઢિ મુજબ ઘસરું, ત્રાક, રવાયો, અને સાંબેલું બતાવીને ચાલી જાય છે. તેના ગૂઢ અર્થને પોતે જ જ્યાં ન સમજતી હોય ત્યાં જમાઈને તો ભાન જ ક્યાંથી હોય !
આખી લગ્નવિધિ અને તેને અંગેનાં સંશાત્મક ચિહ્નો એવાં તે પ્રેરક અને બોધપ્રદ છે કે જે તે સુગ્ગદમ્પતીને સંપૂર્ણ રીતે રહસ્ય સાથે વિસ્તારથી સમજાવ્યાં હોય, તો આજે ગૃહસ્થાશ્રમની જે વિટંબનાએ ઉઠાવવી પડે છે તેને સહેજે ઉકેલ આવી રહે.
સમાજના ભડવીર ગણાતા આગેવાનો જેટલો રસ લગ્નના લાડુ પાછળ લઈ રહ્યા છે તેટલે રસ જે આવા ઉપયોગી પ્રશ્નો પરત્વે લે તો ઘણું ઉત્તમ ગણાય. મેટી મોટી જાને લઈને જવું, પિતાને માટે અને કન્યાના વડીલોને માટે હાડમારીઓ ઊભી કરવી, તે કાંઈ લગ્નજીવનની લહાણ નથી. થોડાંક માણસો, સાદાઈ અને એકાદ ટંકનું ભજન, આટલેથી જે લગ્ન પતી જાય તે સમાજના આવા અવસરો પાછળ વ્યર્થ વેડફાતા સમય અને ધનની ખૂબ રક્ષા થાય અને લગ્નની ધમાલિયા વિધિને બદલે તેમાં પણ આદર્શતા આવે. બેથી ત્રણ
