________________
સમાજધર્મ
શાસ્ત્ર કહે છે કે ગૃહસ્થ વ્યક્તિ અર્થોપાર્જન કરી સાત્વિક રીતે પિતાને જીવનનિર્વાહ કરે અને પિતાના કુટુમ્બ પ્રત્યેનાં કર્તવ્યો બજાવતી રહે એ અગત્યભર્યું અને સુંદર કાર્ય છે. પરંતુ એટલેથી જ ગૃહસ્થ ધર્મની ઇતિસમાપ્તિ થતી નથી. ગૃહસ્થ માટે તે વિશ્વ જેવું વિશાળ ક્ષેત્ર છે. આથી ગૃહસ્થજીવન સાથે અનેક કાર્યો, અનેક ફરજે અને અનેક ધર્મો સંકળાયેલા છે.
વ્યક્તિનું કર્તવ્યવલ કુટુમ્બથી આગળ વિકસે છે, ત્યારે સૌથી પ્રથમ સમાજ તરફનું કર્તવ્ય ઊભું થાય છે. સમાજ અને તેની ઉપેગિતા
સમાજ એ કંઈ આકાશમાંથી ઊતરી આલી નૂતન, અદ્ભુત કે જાદુઈ વસ્તુ નથી. એ માત્ર વ્યક્તિઓને જ સમૂહ છે. જેમ વિખરાયેલા પરમાણુઓ સ્પષ્ટ દેખાય નહિ અને કાર્યકારી પણ થઈ શકે નહિ, પણ જ્યારે સંગઠિત થાય ત્યારે તેમાંથી એક અદ્વિતીય શક્તિ ઉત્પન્ન થાય, તેમ ભિન્નભિન્ન વ્યક્તિઓ એકસૂત્રમાં ગોઠવાઈને તૈયાર થાય ત્યારે તેમાં એક નવીન અને વિલક્ષણ શક્તિ જાગૃત થાય. ભિન્નભિન્ન વ્યક્તિઓ ગમે તેવી ઉચ્ચ આદર્શવાદી
