________________
આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ,
પ્રેમ
પ્રેમ એ દયાનું, અહિંસાનું, મિત્રતાનું જનક, વર્ધક કે સહાયક જે કંઈ ગણે તેવું ઉપયોગી તત્વ છે. મનુષ્યને સ્વાર્થ ત્યાગી બનાવી સંકુચિતતાથી આગળ વધારીને વિશ્વ જેવા બહોળા ક્ષેત્રમાં મૂકવાની
ગ્યતા પ્રાપ્ત કરાવનાર પણ આ તત્ત્વ છે. દરેક વિકાસની પ્રવૃત્તિમાં પ્રેમ એ એક અનુત્તર સાધન છે, અથવા પ્રેમ એ આત્માનું સ્વરૂપ છે. તેને જેટલે વિકાસ અને શુદ્ધિ તેટલું જ આત્મભાન, એમ કહેવામાં કશીયે અતિશયોક્તિ નથી. . પ્રેમ એ એવું સુંદર તત્ત્વ છે કે જે સત્ય તરફ જ ઢળે છે. પ્રેમની દૃષ્ટિમાં વિકાર કે દુર્ગુણને જરાયે સ્થાન નથી. પ્રેમ સદ્દગુણને જ શોધે છે, દેખે છે. પ્રાણીમાત્રમાં આ તત્ત્વ છે, અને તે તારથી આખા વિશ્વ સાથે વ્યક્તિની સાંકળ સંધાય છે. એક દમ્પતીને સ્નેહ પણ જ્યારે વિશુદ્ધ થઈને શુદ્ધ પ્રેમમાં પલટે છે, ત્યારે તે ગૃહસ્થાશ્રમી હોવા છતાં સહકાર સાધી વિશ્વકલ્યાણના સેવામય. કાર્યમાં જઈને નિવૃત્તિ સાથે પરમાર્થ પણ સાધે છે. વાનપ્રસ્થાશ્રમ
સેવા, પ્રેમ અને ઉપરના બીજા સદ્દગુણોની આરાધના વધુ પ્રમાણમાં થઈ શકે અને કાર્યના ભારથી થાકી ગયેલું શરીર નિવૃત્ત થાય, જીવનશોધનના પ્રશ્નો વિચારાય, લોકકલ્યાણનાં કાર્યો થાય, અને આત્મસાધના સધાય, એ હેતુએ ગૃહસ્થને માટે ગૃહસ્થાશ્રમ પછી વાનપ્રસ્થાશ્રમની યેજના જે પ્રાચીન કાળમાં પ્રચલિત હતી, તે ઘણી અગત્યની વસ્તુ છે. પરંતુ હાલ તે પ્રણાલિકા સાવ નષ્ટ થઈ ગઈ છે.
જીવનની છેલ્લી ઘડી સુધી હાયવેયની ધમાલમાં મચી રહેવું, ગૃહસ્થાશ્રમની જવાબદારીને પહોંચી વળવા દિવસ અને રાત્રિ ચિંતામય જીવન ગાળવું, અને જીવનવિકાસ સંબંધી જિંદગીના અંતપર્યંત એક પણ વિચાર ન કરે, એ માનવજીવન માટે તદ્દન અક્ષમ્ય છે. એટલે આ પ્રણાલિકાની અનિવાર્ય આવશ્યકતા હોવી જોઈએ.
