________________
-
ર૭૩
આધ્યાત્મિક પ્રેમ
કાયિક બ્રહ્મચર્ય પાળનારાએ સૌથી પ્રથમ જનનેન્દ્રિયને કાબૂ મેળવ્યા પછી તુરત જ કામવિચાર પર કાબૂ મેળવો જોઈએ. [કારણું કે કેવળ કાયિક બ્રહ્મચર્ય પાળવું એ બ્રહ્મચર્યની પૂર્ણ સાધના ન ગણાય પણું કામવિચાર પર જેટલે કાબૂ આવતો જાય તેટલે જ અંશે બ્રહ્મચર્યની સફળતા મનાવી જોઈએ. દષ્ટિ, બ્રહ્મચર્ય, સ્વાદેન્દ્રિય પર કાબૂ અને વિલાસિતાને ત્યાગ એ કામ રેકવાનાં સાધનો છે. કામવિચાર રોકવા માટે તો સતત જાગૃતિ હોવી ઘટે. હાલતાં ચાલતાં કે કોઈ પણ ક્રિયા કરતાં તેણે પોતાની શક્તિ ખીલવતા રહેવું જોઈએ. અને તે વિચારીને બાધક થઈ પડે તેવાં દો, સાહિત્ય કે સંગ છોડીને બ્રહ્મચર્યના સાત્વિક વિચારોને પોષે તેવા વાચન, શ્રવણ અને સત્સંગ કરતાં રહેવું જોઈએ.
ગૃહસ્થાશ્રમી મનુષ્ય ધીમેધીમે આ માર્ગમાં સફળ થત જાય એ ખાતર પ્રથમ પરસ્ત્રીત્યાગ પર શાસ્ત્રકારોએ ભાર આપે છે, અને સ્વસ્ત્રીમાં પણ મર્યાદિત બ્રહ્મચર્ય પાળવાની પ્રેરણા આપી છે. દષ્ટિવિકારને જીત્યા સિવાય મનુષ્ય કદાચિત કાયાથી પરક્ષેત્રમાં બ્રહ્મચર્ય પાળી શકે ખરે. પરંતુ સ્વસ્ત્રી પર મર્યાદિત બ્રહ્મચર્ય પાળવું એ અશક્ય થઈ પડે. તે ખાતર ગૃહસ્થાશ્રમીએ પણ દામ્પત્યજીવન ગાળવા છતાં ઉપરના નિયમો પ્રત્યે બેદરકાર રહેવાનું નથી. . આવા મર્યાદિત ગૃહસ્થાશ્રમીની પ્રજા સુંદર અને સૌમ્ય બનશે, અને પ્રજાના ફાલ પછી તે ગૃહસ્થ અવશ્ય બ્રહ્મચારી બની રહેશે. વાનપ્રસ્થજીવનમાં સ્ત્રી સહ વર્તમાનને પણ બ્રહ્મચર્ય પાળવાનું રહેશે. અને બ્રહ્મચર્ય વિના નિવૃત્ત થયેલાની ભાવના વિકાસને પંથે વળે તે અશકય છે. એટલે સર્વ સ્થળે બ્રહ્મચર્યની મહત્તા છે, એટલું જ નહિ, બલકે ઉપયોગિતા પણ છે. બ્રહ્મચર્યના લાભાલાભનું વિશિષ્ટ વર્ણન અગાઉનાં પ્રકરણમાં આવી ગયું છે.)
આધ્યાત્મિક ધર્મનાં ઉપર વર્ણવેલા પાંચ અંગો (વ્રતોની પુષ્ટિ માટે અણુ ગુણવ્રત અને ચાર શિક્ષાવતો જાયેલાં છે. તે પૈકીના ૧૮
