________________
આધ્યાત્મિક ધમ
૨૭૭
ધર્મીનાં અંગાને ભિન્નભિન્ન લોકમાનસને જોઈ ભિન્નભિન્ન કાળના ધર્મોપદેશકાએ ક્રિયાત્મક સ્વરૂપ આપ્યું. આ ક્રિયા માટે આપેલાં ચિહ્નો એ કેવળ સાંપ્રદાયિક ચિહ્નો છે, ધર્મનાં અંગ નથી. વળી બધા ધસંસ્થાપકાનું ધ્યેય તા ઉપર કહી ગયા તે પ્રમાણે આત્મવિકાસનુ છે. અને અધ્યાત્મવિકાસની અ ંતિમ સ્થિતિ એ જ મેાક્ષ, મુક્તિ કે નિર્વાણુ સ્થિતિ છે.
આટલું સમજી સાંપ્રદાયિક કદાગ્રહેાને હેાડી ધર્માંના મુખ્ય અંગ પર લક્ષ્ય રાખી આધ્યાત્મિક વિકાસ સાધવાના પ્રયત્ન કરવા, એ સૌને માટે ઉપયુક્ત અને અભીષ્ટ છે.
એ મા'માં જ્ઞાનપૂર્વક આગળ વધતાં ગૃહસ્થજીવનમાં પણ નિરાસક્તિ (નિઃસ્વાર્થની પરાકાષ્ઠા) યેાગની સાધના સહેજ થતી જાય તે એ ગૃહસ્થ પેાતાના આધ્યાત્મિક વિકાસમાં ક્રમપૂર્વક આગળ વધતા જાય. આ આખી શ્રેણિને કયાગ અથવા ક`મા તરીકે ઓળખાવી શકાય.
વિકાસમા માં ક`માર્ગ સિવાયના ભક્તિમાર્ગો અને ચેાગમા એ નામના ખીજા પણ એ માર્ગો છે. પરંતુ ગૃહસ્થાશ્રમી જીવન જીવવું અને સાથેસાથે તે માની એકાંત અને સંપૂર્ણ સાધના થવી સહજ શકય નથી. છતાં શ્રેયાથીને માટે અશકષ શું હોય ?
|| ૐ શાન્તિઃ ॥
