________________
આદશ ગૃહસ્થાશ્રમ જે જ અને એટલે જ ઉપકાર છે. નીતિશાસ્ત્રકારોએ જન્મભૂમિને જનનીની ટિમાં મૂકી કહ્યું છે કે નાની નમણૂમિણ વિધિ રાયસ–માતા અને માતૃભૂમિનું સ્થાન સ્વર્ગથી પણ અધિક છે.
મનુષ્ય રાષ્ટ્રભૂમિની ગોદમાં ખેલે છે; રાષ્ટ્રનાં અન્ન અને જળથી પોષાય છે; રાષ્ટ્રની સંસ્કૃતિથી સંસ્કારાય છે; રાષ્ટ્રનાં સૌંદર્યમાંથી જીવનરસ લૂંટે છે; રાષ્ટ્રબાળાના સહકારથી વિકસે છે; દેહના પ્રારંભથી માંડીને દેહાત સુધી રાષ્ટ્રને ખોળે મહાલે છે; અને અંતે પણ એ માતૃભૂમિની માયાળુ માટી કે રાખ તેના દેહને સંઘરી લે છે.
આટલી રાષ્ટ્રસેવા લીધા પછી રાષ્ટ્ર પ્રત્યે મનુષ્ય કેટલે સાણી હે ઘટે, અને એ ઋણ ચૂકવવા માટે રાષ્ટ્રસેવાની કેટલી જરૂરિયાત હેવી ઘટે, તે હવે સમજાવવાની આવશ્યકતા રહેતી નથી. વિદેશ અને ભારત
મારે દેશ—મારી માતૃભૂમિ–મારું વતન, એ ભાવને બહારના પ્રત્યેક દેશમાં બાળકને ગળથૂથીથી જ પવાતી હોય છે. બાળ, સ્ત્રી, યુવાન કે વૃદ્ધ સૌ કઈમાં રાષ્ટતાને એકસરખો રંગ હોય છે. સ્વદેશાભિમાનની છાયા રગેરગમાં સ્પષ્ટ દેખાતી હોય છે. અન્ય દેશમાં વસવાટ કરતા વિદેશી યુવાન પણ પિતાના દેશને ઘડીભર વીસરતો નથી. એક સામાન્ય વસ્તુ ખરીદવા જતાં પણ તેને સૌથી પ્રથમ પિોતાની માતૃભૂમિની યાદ આવે છે. પોતાના દેશની વસ્તુ હલકી અને અધિક મૂલ્યવાન હોવા છતાં તે જ ખરીદવી પસંદ કરે છે. માતૃભૂમિના નામની હાકલ પડતાં જ આખો દેશ એકસાથે જાગ્રત થઈ ઊઠે છે.
જેકે અહીંની માફક વિદેશમાં પણ કવચિત બેકારી, મૂર્ખતા, વિચારવાદ અને મતાગ્રહના ઝઘડાઓનાં દર્શન થાય છે ખરાં. પરંતુ જ્યારે રાષ્ટ્રધર્મનું નામ આવે ત્યારે તે બીજી બધી વાતને ગૌણ માને છે; એ જ ત્યાંની ખરી ખૂબી છે, એ જ ત્યાંની સંસ્કારિતા છે, એ જ ત્યાંનું સંગઠન છે. આ એક જ વસ્તુ બીજાં
