________________
આધ્યાત્મિક ઘર્મ
વિકાસ એ પ્રાણીમાત્રનું ધ્યેય છે. છતાંય મનુષ્યજીવન માટે સાધનોની બહુલતા હોવાથી એ જેટલો શક્ય અને સ્વાભાવિક હોય છે તેટલો પશુ કે ઇતર જીવન માટે હેતો નથી.
ધર્મ જે વિકાસનું અંગ છે. આત્માને પતનથી ઉગારે તેવી ક્રિયાને ધર્મ કહેવામાં આવે છે. એ ધર્મ આધ્યાત્મિક કોટિમાં પહોંચતાં પહેલાં ભિન્નભિન્ન સ્વરૂપમાં હોય છે, અને તે તે સ્વરૂપમાં ધર્મને નીતિ, કર્તવ્ય, પાડોશીધર્મ, સમાજધર્મ, ગ્રામધર્મ કે રાષ્ટ્રધર્મ ઈત્યાદિ શબ્દોથી ઓળખાવી શકાય.
બાલજીવનથી માંડીને પુખ્ત વય સુધી એક વ્યક્તિ ગૃહસ્થ જીવનમાં રહીને ઉપરના ધર્મો કેમ જાળવી શકે એ બધી વાતો અગાઉનાં પ્રકરણમાં ખૂબ વિચારાઈ ગઈ છે. અહીં આધ્યાત્મિક ધર્મને લગતી વિચારણા કરવાની છે.
આધ્યાત્મિક ધર્મને આપણે બીજા શબ્દોમાં વિશ્વધર્મ તરીકે ઓળખીશું તે વધુ ઠીક પડશે. કારણ કે આધ્યાત્મિક ધર્મ આજે જે રૂઢિમાંથી પસાર થાય છે તે ખ્યાલ હાલતુરત બાજુએ મૂકીને જ જે આધ્યાત્મિક ધર્મને ન્યાય આપવામાં આવશે તે જ તેની યથાર્થતા સમજાશે.
