________________
આધ્યાત્મિક ધમ
માનવધર્મ
જૈનધમ નાં ધમ સૂત્રામાં શ્રમણ ભગવાન મહાવીરે આધ્યાત્મિક વિકાસક્રમ બહુ સ્પષ્ટ રીતે અને ક્રમપૂર્વક વર્ણવ્યા છે. ધર્મવ્યાખ્યામાં સૌથી પહેલાં મનુષ્યમાત્રે માનવધર્મને બરાબર સમજી પેાતાના જીવનમાં તે ધર્માંને વણી નાખવા જોઇએ, એમ ભારપૂ॰ક સમાયુ છે. તે પહેલાં જે સ્થાન પર નિયુક્ત થયા છે તે સ્થાન સ્થિર કરવાની સૌથી પ્રથમ અગત્ય છે. સારાંશ કે માનવધર્મના ગુણે! મનુષ્ય સૌથી પહેલા પ્રાપ્ત કરવા જોઇએ.
પ
માનવીજાતને પીડા થાય તેવું એક પણ કમ ન કરવુ. તેનું નામ માનવતા. માનવીજાતની પીડા દેખી દૂર કરવા માટે શરીરાદિના ભાગ આપવા, તે માનવધ. પેાતાની જાતિ પ્રત્યે તેવી પ્રેમાળ ભાવના તે ઘણાંખરાં પશુઓમાં પણ હોય છે; એટલે માનવજાતમાં તે વધુ પ્રમાણમાં હાવી જોઈએ. તે સ્વાભાવિક છે.
આવા માનવધર્મ માં મનુષ્ય સ્ખલના ન પામે અને મનુષ્ય પેાતાની સ્વજાતિથી કષ્ટ ન પામે તે માટે માનવજાતના મહાન ઉપકારક મનુ આદિ શાસ્ત્રકારાએ નીતિતત્ત્વની યેાજના કરી છે. પ્રત્યેક વ્યક્તિએ પેાતાના સામાન્ય કે વિશેષ સુખ મેળવવા માટે હમેશાં નીતિતત્ત્વ તરફ દત્તચિત્ત રહેવુ ઘટે.
નીતિ
નીતિ, ન્યાય, પ્રામાણિકતા, એ બધા નીતિના પર્યાયવાચી શબ્દો છે. મનુષ્ય મનુષ્યને ન ઠંગે; મનુષ્ય મનુષ્યને ન લૂટે; મનુષ્ય મનુષ્ય પર અત્યાચાર ન કરે; મનુષ્ય મનુષ્યને તિરસ્કાર ન કરે. એવાં કાર્યાનું નામ નીતિ. આ નીતિનું સંરક્ષણ થાય તે જ માનવજાત સુખેથી રહી શકે અને વિકાસમાગ માં પ્રગતિ કરી શકે.
નીતિસંરક્ષણના આ ભાર આથી સમાજ પર અથવા રાષ્ટ્રના નિયતા પર સોંપાયા છે. ન્યાયની અદાલતાનેા આ જ ઉદ્દેશ. નીતિ
