________________
૨૬૩
આધ્યાત્મિક ધમ દાનની ઉપગિતા
નૈતિક જીવનથી પુરુષાર્થ કરીને મેળવેલા પદાર્થોને પણ કેવળ પોતાના જ સ્વાર્થ સારુ ઉપયોગ કરવો, એ યોગ્ય ન ગણાય. એટલે તેમ થી અમુક હિસ્સો તે ગૃહસ્થાશ્રમીએ કાઢી મૂકે જ જોઈએ. નાનાંમોટાં ફળ કે વનસ્પતિમાંથી છાલ, ગૂટલી, રેસાઓ, ઠળિયાઓ કે તેવું તેમાંનું કંઈક ને કંઈક કાઢી નાંખવાનું હોય છે. તે બંધ કરે છે કે મનુષ્ય મેળવેલી બધી વસ્તુઓ ભેગવવાનો અધિકારી ન હોઈ શકે. જે આ શિક્ષાનું ઉલ્લંઘન કરે છે, તેઓને કુદરતને કાયદે તો છેડતો જ નથી. વૈદ્યો, વકીલો વગેરે વગેરે બહુ પિષાય છે તેનું આ પણ કદાચ કારણ ક ન હોય એટલે દાન કરવું, એ કંઈ પરેપકાર નથી. એ તો માત્ર કાઢી નાંખવાને અંશ જ કાઢી નાખવા જેવું છે. આથી એ કાઢવામાં બહુ ઉતાવળ અને પ્રસન્નતા હોવાં જોઈએ. દાનનાં પાત્રો A દેશ કે સમાજને કોઈ પણ દૃષ્ટિથી ઉપયોગી હોય તેવી સંસ્થાઓ. નિરાધાર વિધવાઓ, અશક્ત, રેગી, અનાથ, અપંગ, અને વૃદ્ધ વ્યક્તિઓ દાન મેળવવાની અધિકારી હોઈ શકે; દાન આપનાર વ્યક્તિ સ્વયં આવાં ઉપયોગી પાત્રોને સમાજ કે દેશ ગમે ત્યાંથી
ધીશોધીને તેની ઉપયોગિતા પૂર્ણ કરે; બહારની ક્ષણિક કીતિ એ દાન જેવી પવિત્ર વસ્તુને અભડાવે છે. અને પાત્ર દાતારને ન શોધે, પણ દાતાર પાત્રને શોધે; એ બન્ને વાત યાદ રાખવા જેવી છે.. પોપકાર
ઉપકારથી તે આપણે સૌ જીવી રહ્યા છીએ. હાલવાચાલવાથી માંડીને ઠેઠ સુધીની બધી ક્રિયાઓમાં મનુષ્ય એક યા બીજી રીતે બીજાના ઉપકારથી જીવન જીવી રહ્યો હોય છે. માબાપની, કુટુમ્બની, સમાજની અને વિશ્વની તેણે ઘણું સેવા લીધી હોય છે, અને લેતો હોય છે. તેને જે તે પ્રત્યુપકાર ન વાળે, તે સૌને તે ઋણું
