________________
રાષ્ટ્રધર્મ
ર૪૭ નથી. ધર્મને બહાને તે લાખો અને કરોડ રૂપિયા ખરચી શકે છે. જ્ઞાતિજ્ઞાતિ અને ધર્મધર્મ સાથે ઝગડે કરવામાં શક્તિ અને સમય બન્ને વેડફી શકે છે. પરંતુ રાષ્ટ્રને નામે સહજ પણ ભોગ આપવો તેને માટે અક્ષમ્ય અને અશક્ય થઈ પડે છે. કારણ એ છે કે તેના માનસમાં રાષ્ટ્રભક્તિના સંસ્કારને બહુ ઓછું સ્થાન છે. માતાપિતાના સંસ્કૃતિ શિક્ષણમાં અને શિક્ષકોના વિદ્યાશિક્ષણમાં તે વિષયને અવકાશ જ ન હોય, ત્યાં આ પરિસ્થિતિ કંઈ આશ્ચર્યજનક ન ગણાય. પરંતુ હવે તે “વતો તા વિસાર સે આજે સુષ ” ગઈ વાતને ભૂલીને હવે શું કરવું તે જ વિચારવાનું રહે છે.
મહાત્માજીએ ધારવા કરતાં ભારતની આઝાદી ઘણી જ વહેલી લાવી આપી, પણ આઝાદી આવ્યા છતાં આમપ્રજાને એ આઝાદીનો સ્વાદ હજુ પૂરતા પ્રમાણમાં મળી શક્યો નથી. કારણ તો સ્પષ્ટ જ છે કે, આપણે અહિંસા, સત્ય, રચનાત્મક કાર્યક્રમો વગેરેને દેશની આઝાદીનાં વાહનરૂપે જ માનીને સ્વીકાર્યા. એટલે જ ભાગલા પડયા પછી ઉર્દૂ લિપિ શા માટે ? હવે કયાં હરિજનો છૂટા પડીને ફાવે તેમ છે માટે હરિજન મંદિર પ્રવેશ બિલ શા સારુ ? મુસ્લિમોના મેટા વગે મુસ્લિમ લીગની ખોટી દોરવણું સ્વીકારી દગો કર્યો હવે કોમી એજ્યને પ્રશ્ન શા માટે? આઝાદી આવી, હવે રેંટિયાને શો ખપ છે ? આવા આવા પ્રશ્નો ડાહ્યા ગણાતા લોકો પણ કરે છે.
ભારતની સ્વતંત્રતા જે દુનિયાનાં રાષ્ટ્રોને માર્ગદર્શન આપવાની હોય, એના ઝંડામાંનું અશક દેશે દેશ સંદેશ આપનારું બનવાનું હોય, એણે અન્યાયને મચક આપ્યા કે અપાવ્યા સિવાય ટકીને પ્રેરક બનવું હોય, તે અહિંસા અને સત્યને હાડથી અપનાવવા જ રહ્યાં છે. પોલીસ અને શસ્ત્રાસ્ત્રોની મહેતાજી છેડવી જ રહી છે, પ્રજામાં જ ખમીર પેદા કરવું રહ્યું છે, અને મૂડીવાદનું દફન પ્રજાદ્વારા જ બનાવવું રહ્યું છે. આ સીધો માર્ગ પકડવો હોય, અને તે જ વહેલો મોડો પકડવો પડશે, તો ગ્રામોદ્યોગ, ગૃહદ્યોગને સમર્થન
