________________
સમાજવ
૨૨૯
વ્યકિતગત ત્રુટિઓ એ પ્રકારની હાય છેઃ (૧) સંસ્કારિતાની ત્રુટિ, અને (ર) સાધનાની ટિ. સ્કારિતાની ત્રુટિ
કાઈ ગૃહસ્થ વ્યક્તિ ખેાટે માર્ગે ચાલી જતી હાય, કાઇ દમ્પતીને! સુમેળ ન હોય, કાઈ કુટુંબમાં સતત કલેશ રહેતા હોય, મારામારી, લડાલડી, કજિયાટટા કે ખૂનખરાખી થઇ જતી હોય, સમાજની વ્યક્તિ વ્યાપારધંધામાં ગા, પ્રપંચ, અન્યાય, અને અસત્યને ઉપયોગ કરી પ્રતિષ્ઠાને હાનિ પહોંચાડતી હાય, સમાજના નિયમાથી કાઈ વિરુદ્ધ ચાલતું હાય, તે બધી સંસ્કારિતાની ત્રુટિઓ ગણાય.
આ રીતે માનવીજીવનમાં પ્રકૃતિગત દુર્ગુણા જેવાં કે કામ, ક્રોધ, લાભ, મદ, મત્સર વગેરેનુ' જીવનની સ્થૂળ ક્રિયામાં પરિણમન થતાં કેટલીકવાર ખીજા પ્રાણીઓને, સમાજને અને રાષ્ટ્રને હાનિ પહોંચે છે. માટે તે સ્થૂળ ખામીતે આ સસ્થાદ્રારા તુરત જ અટકાવવી જોઈએ. તેને અટકાવવાના છે માર્ગો છેઃ (૧) શિક્ષણ અને સંસ્કારિતાના પ્રચાર કરીને, અને (૨) નિયમની શૃંખલાનું બંધન કરીને કે શિક્ષા (દંડ) આપીને. પરંતુ એ બંધન કે શિક્ષા એવી હાવી જોઇએ કે જે દ્વારા ફરીથી ભવિષ્યમાં ભૂલ થવાનેા સંભવ એ રહે. એ શિક્ષાનાં સાધના પણ પ્રેમ અને વાત્સલ્ય અને સત્યાગ્રહથી યુક્ત હાય. આવા બહારના ગુનાઓને સમાજ જાતેજ નિવારી લે કે એછા કરે, તેા રાષ્ટ્રના સંચાલકવા ખાજો બહુ જ એક્રેશ થાય અને રાષ્ટ્રશાંતિમાં ઉમેરી થાય.
સાધનઢ
સાધના એ પ્રકારનાં ઢાય છે: (૧) કુદરતી, અને (૨) પુરુષાર્થ સાધ્યું.
કુદરતી સાધનામાં મનુષ્યને જે અંગ, ઉપાંગ, ઇંદ્રિયા, મન, અને શકિત વગેરે પ્રાપ્ત છે તેને સમાવેશ થાય છે.
