________________
સમાજધમ સાધના અભાવે વારંવાર મળવાનું શક્ય નહોતું, ત્યારે આવા આવા મોટા વરાઓ કરાતા અને તે સમયે ભાઈભાંડુ, કુટુંબ, સગાંવહાલાં એ સૌને સ્નેહમેળે જામતો. વળી દેહબંધારણ એવાં સુદઢ હતાં કે મરણપ્રસંગે મોટી વયે અને અલ્પસંખ્યામાં બનતા. આથી તે કાળ માટે તેની ઉપયોગિતા હશે. મૃત્યુભોજનમાં વપરાતા કારજ શબ્દ કાર્ય જ સૂચવે છે. નહિ કે લાડુ, આ પણ એક રૂઢિ જ છે. - આ જ રીતે મૃત્યુ પાછળ ફરજિયાત રુદન, મેટીમોટી કાણો કાઢવી, એ બધા વ્યવહારમાં મરનારને કે જેનારને કશેય લાભ નથી. ઊલટું નુકસાન છે. એમ જાણવા છતાં તેને પરંપરા પ્રમાણે આચર્યો જવું તેનું નામ પણ રૂઢિ.
આ બધી મરણ પાછળની રૂઢિઓ ખરી રીતે મરનારની પાછળ શોક કે રુદનને બદલે સદ્દભાવના અને ધાર્મિક વૃત્તિનાં આંદોલનને સગાંવહાલાએ વિકસાવવાં ઘટે. અન્ય રૂઢિઓ .
લગ્નરૂઢિ અને મરણરૂઢિઓ સિવાય સમાજમાં નાનીમોટી બીજી ઘણી રૂઢિઓ છે. ઘૂમટો કાઢવાની રૂઢિ ઘણું સમાજેમાં તો અતિમાત્રારૂપે પરિણમી છે. છે. સ્ત્રી જાતિ પ્રત્યેના બાદશાહી જુલ્મોને વખત એ આ રૂઢિઓનું મૂળ નિમિત્ત છે. આજે તેવું કશું નથી, છતાં મને જે રી આતી હૈ એમ શાણું અને વિચારકે કહે એ રૂઢિની જ બલિહારી છે. સ્ત્રીજાતિ અને પુરુષ જાતિ વચ્ચે જે કંઈ વાસ્તવિક મર્યાદા છે તે ભલે હૈય, પરંતુ સ્ત્રી તિજોરીમાં રાખી મૂકવા જેવા રમકડારૂપે તો ન જ ગણવી જોઈએ.
આ જ રીતે ખાનપાન, પહેરવેશ અને રહનસહનમાં પણ દેખાદેખીથી ઘણું રૂઢિઓ પ્રવર્તે છે. ખાણામાં આટલી વસ્તુઓ તો હોવી જ જોઈએ, પછી ભલે તેની આવશ્યકતા ન હોય; સમાન
