________________
૧૧
પાડેશધર્મ
કુટુમ્બકર્તવ્ય વિચારી લીધા પછી તરત જ જે બીજી જાતની કર્તવ્યપ્રણાલિકા શરૂ થાય છે, તેમાં સૌથી પહેલું સ્થાન પાડેશીના સંબંધનું છે. ' મનુષ્ય કુટુમ્બને તો પિતાનું જ માને છે, અને જ્યાં પોતાપણું હોય ત્યાં તે કર્તવ્ય પ્રત્યે તે સતત જાગરૂક રહે તે સ્વાભાવિક છે. પરંતુ એ સ્નેહ પિતા કુટુમ્બ જેટલા સંકુચિત વર્તાલમાં જ ઈતિસમાપ્તિ પામી જાય, તે તે પવિત્ર સ્નેહ મમત્વના રૂપમાં વિકૃત થઈ જાય છે. આથી તે સ્નેહનું ક્ષેત્ર વિકસાવવાનાં મહાપુરુષોએ ભિન્નભિન્ન સ્થાને નક્કી કર્યા છે. તેમાં પણ પ્રથમ સ્થાન પાડોશીધર્મનું જ છે.
પાડોશીધર્મ બજાવવાની જે રીતે મનુષ્યને આવશ્યકતા લાગે છે, તે જ રીતે પાડોશીધર્મને રચનાત્મક બનાવવાની ઊંડી ઊંડી ઈચ્છા પણ તેને સતત રહ્યા કરે છે. પરંતુ પાડે શીધર્મ કોને કહે
એ જ ચિંતનીય વસ્તુ છે. પાડોશી એટલે?
પાડોશી એટલે પાસે રહેનારાં એટલો જ જે તેને સંકુચિત અર્થ કરવામાં આવે તો પિતાની પાસે રહેનાર પત્નીને પતિ પણ
