________________
ર૧૪
આદર્શ ગ્રહસ્થાશ્રમ જ મંડી પડ્યા છીએ. સાધ્ય ભુલાયું છે, અને અર્થને જ મુખ્ય માની લેવાયો છે. આ - આજે જીવનનું લક્ષ્ય સુકાયું છે. એટલે જ એક વસ્તુ મન સાથે નક્કી કરી લેવાની ખાસ જરૂર છે કે મારી બધી પ્રવૃત્તિઓનું કેંદ્ર અર્થ નહિ પણ આત્મા છે, જીવનનો વિકાસ છે. જે અસંખ્ય પ્રવૃત્તિઓ કરવા છતાં મારે જીવનવિકાસ ન સધાતો હોય તે તે મારે માટે ત્યાજ્ય છે. જે આ બેય સ્વીકારવામાં આવે અને જીવનવિકાસને કેંદ્રમાં રાખી પ્રવૃત્તિઓ આરંભવામાં આવે, તો આપોઆપ જ તેની પ્રવૃત્તિઓમાં સંયમ અને સ્વસ્થતા આવશે. : : - હવે આપણે એક બીજો પ્રશ્ન વિચારીએ. કેટલાક કહે છે કે જીવનને રસમય કરવાને માટે પદાર્થોની આવશ્યક્તા વધારો. પણ આપણે અનુભવે એ જોઈ શકીએ છીએ કે જેમ જેમ જરૂર વધતી જાય છે, તેમ તેમ જીવનમાંથી આનંદ લૂંટાતો જાય છે. અને એ જરૂરિયાતો ઉત્પન્ન કરવાની રીતોથી આજ આપણું જીવન કેટલું કંટાળાભર્યું બની ગયું છે !
યંત્રમાં કામ કરતા મજૂરની સ્થિતિને વિચાર કરે. શું એને કામમાં મઝા પડે છે ખરી? ના. આજે તો કામ અને આનંદ એમ જીવનના બે ભાગલા પડી ગયા છે, અને પરિણામે સમાજની ઉત્પાદનપ્રવૃત્તિ પણ વેઠેરૂપ બનવા લાગી છે. આનું કારણ દુનિયાને આંખ સામે રાખ્યા વગર આપણે આપણી જરૂરિયાતની કલ્પના કરીએ. છીએ અને પછી એને મેળવવાને માટે બે હાથ પૂરા નથી પડતાં એટલે યંત્રો વધારીએ છીએ. પરિણામે મોટાભાગને તો એ યંત્રો સાથે જડ રીતે કામ કરવાનું જ સાંપડે છે. એમાં નથી તે એમની બુદ્ધિના વિકાસ કે નથી જીવનને આનંદ. એટલે જે શાંતિથી વિચારીશું, તે એ સ્પષ્ટ લાગશે કે જરૂરિયાત વધારવાથી આપણે સુખી નહિ થઈ શકીએ. એ જરૂરિયાતોની દોડમાં જ આપણે યુદ્ધો ઊભાં કર્યા છે
