________________
સામાન્ય ક્ત
૧૬૯
રહેતા બ્રાહ્મણોની દશા લગભગ ભિખારી જેવી છે. પ્રજાને વહેમી બનાવી પિતાનો સ્વાર્થ સાધવો તે બિચારા તુચ્છ અને મિથ્યા પ્રયાસો કર્યા કરે છે. આ બધા દોષોનું મૂળકારણ તપાસીશું તો તે જ મળી આવશે કે તેઓ અજ્ઞાની અને આળસુ બની ગયા છે. - જ્યાં સુધી પ્રાવમાં અજ્ઞાન છે, ત્યાં સુધી આવી રીતે પણ તેનું જીવન ચાલ્યા કરે છે અને ચાલશે. પરંતુ તેનું અંતિમ પરિણામ અનિષ્ટ જ છે એ વસ્તુ નિઃસંદેહ છે, અને આવી વૃત્તિ એ બ્રાહ્મણત્વનું ન ભૂંસી તેવું લાંછન છે. જે આ વૃત્તિ હજુ પણ લંબાશે તો તેમાં પ્રજાવર્ગનું પણ મોટું નુકસાન છે. પ્રજાવર્ગ તરફથી ભવિષ્યમાં બ્રાહ્મણ જેવા પવિત્ર નામને બદનામી ન મળે તે ખાતર પણ બ્રાહ્મણસંસ્કૃતિના પુનરુદ્ધારની આજે ખૂબ આવશ્યક્તા છે. સંસ્કૃતિ સુધારાના માર્ગો
[૧] એક જ બ્રાહ્મણ કામના જુદાજુદા ફાંટાઓ જ્યાં જ્યાં અને જેટલે અંશે મળી શકે તેટલે અંશે મેળવવાનો પ્રયત્ન કરવો.
[૨] નવી પ્રજામાં સાચું બ્રાહ્મણત્વ ઉત્પન્ન કરવા માટે તેવી જાતની સંસ્થાઓ ઊભી થાય. આજની વિદ્યમાન સંસ્થાઓ કરતાં તેની શિક્ષણપ્રણાલિકાનું ધેરણ નવીન હેય, અને ત્યાં સંસ્કારિતા પર વિશેષ લક્ષ્ય અપાતું હોવું જોઈએ.
[૩] તીર્થયાત્રાના સ્થળે મળેલા ધનનો તીર્થોદ્ધાર કે પ્રજાશિક્ષણમાં જ સદુપયોગ કરવાની યોજના ચાલુ કરવી. આજે પંડ્યા - જે તેને દુરુપયોગ કરે છે તે પ્રથા દૂર થવી જોઈએ.
[૪] કેમના ગરીબ અને સાધનહીન બ્રાહ્મણોને આજીવિકાઅર્થે બીજાં સ્વતંત્ર સાધનો મળી રહે તેવી ઔદ્યોગિક પેજના કરવી.
આમ થવાથી એ આખો વર્ગ પિતાનું અને દેશનું હિત સાધી શકશે.
