________________
સમાજ અને સેવાવૃત્તિ
૨૦૩ મળે છે કે જે પદાર્થનો સંગ્રહ કરી રાખતા નથી કે મૃત્યુ પછવાડે વારસો પણ મૂકી જતાં નથી. સંગ્રહબુદ્ધિનાં કારણે - વસ્તુ થોડી હોય અને તેના ઉપભોગ કરનારા અધિક હોય તો સંગ્રહબુદ્ધિ જાગે અથવા જરૂરિયાતો વધે તો સંગ્રહવૃત્તિ જાગે. જરૂરિયાતો વધારવી એટલે વૃત્તિને છૂટી મૂકવી. તેનું પરિણામ વિલાસ, અને જે વસ્તુ પર આખા સમાજનો હક્ક છે તેને વ્યક્તિગત બનાવવી એનું નામ સ્વાર્થ. આ સ્વાર્થ અને વિલાસ સ્વામિવૃત્તિની ખુમારીથી જમ્યાં છે, કે સ્વાર્થ અને વિલાસથી સ્વામિત્વની સત્તા અજમાવાઈ હેય, તે ઇતિહાસ સંબંધી કશું ચોક્કસ કહી શકાય નહિ. પરંતુ એટલું તો ચોક્કસ છે કે વ્યક્તિગત માલિકીનો પ્રારંભ આવા જ સંગોમાં થવા પામ્યો છે.
મનુષ્યમાત્રને પિતાના જીવનને આવશ્યક ત ભોગવવાને અવશ્ય અધિકાર છે અને હેઈ શકે. પરંતુ તે માલિકીરૂપે હોય તે એક માણસની પાસે સડી જાય તેટલા પદાર્થો અધિક પડ્યા હોય અને બીજો માણસ પદાર્થને અભાવે મરી જતો હોય. આ વસ્તુ કોઈ પણ સંગોમાં ઇષ્ટ નથી અને અક્ષમ્ય પણ છે.
સૌથી પ્રાચીન કાળમાં કે ચાતુર્વણ્યના વ્યવસ્થા કાળમાં કદાચ વ્યક્તિગત માલિકીનો અવકાશ હતો એમ કાઈ કહેતું હોય, અને તે વસ્તુ ઘડીભર માની લઈએ, તે પણ રાષ્ટ્રને મોટો વર્ગ ખોરાક વિના તરફડતો હોય, એવી સ્થિતિ તો તે કાળમાં ન જ હોવી જોઈએ.
તેમ થવાનું કારણ પણ રાષ્ટ્રનું નેતૃત્વ જેના કરમાં સોંપાયેલું હતું તે વર્ગ જ જ્યારે સ્વાર્થ અને અતિવિલાસમાં પડ્યો ત્યારથી જ આ સંગ્રહભાવનાએ વિરાટ સ્વરૂપ પકડયું હોય તેમ લાગે છે. આથી પરિણામ ધીમેધીમે એવું આવતું ગયું કે એક વર્ગ પિતાની
