________________
૨૦૪
આદશ ગૃહસ્થાશ્રમ શારીરિક કે માનસિક શક્તિથી વધુવધુ મેળવતે ગયો અને તેને સંગ્રહ કરતે ગયો.
હમેશાં આખા રાષ્ટ્રમાં આવી જાતને શક્તિશાળી વર્ગ તે ગણ્યાગાંઠો જ હોય છે. જેમ જેમ તે ગણ્યાગાંઠયા વર્ગ પાસે સમ્પત્તિ વધતી ચાલી તેમ તેમ તેની સત્તા શાહીએ પણ ઉગ્ર સ્વરૂપ પકડ્યું. તેની માલિકીની ચીજ ગણાઈ જવાથી બીજી પ્રજા વસ્તુ હેવા છતાં તેનો ઉપયોગ કરી ન શકે, અને કરે તો તે ચેરી ગણાય. બીજાં બધાં સુખસગવડનાં સાધનો તે એક બાજુ રહ્યા, પરંતુ આવી પરિસ્થિતિમાં તેને જીવનનિર્વાહ માટે તે કંઈક મળવું જોઈએ ને?
આખો ક્ષત્રિયવર્ગ જે જમીન તેને રક્ષવા માટે મળેલી તે જમીનનો સુદ્ધાં માલિક થઈ પડ્યો. આવી રીતે જેના હાથમાં રક્ષણ હતું તેણે જ પિતાનું કર્તવ્ય ચૂકી રક્ષણને બદલે અપહરણ કર્યું. અહીં સત્તાને આ ઉપગ થયો. ત્યારે બીજી બાજુ વ્યાપારનું ક્ષેત્ર જેના હાથમાં હતું તેણે દ્રવ્યોર્જન કરવા માંડયું. આથી બુદ્ધિ અને સત્તા એ બન્નેથી વંચિત પ્રજાવર્ગને જે મોટો સમૂહ બાકી હતા, તેણે પોતાનું જીવન ટકાવવા માટે આ રીતે ફરજિયાત સેવા, જેને બીજા શબ્દોમાં ગુલામી જ કહી શકાય તે સ્વીકારી લીધી.
સર્વે મુજ અનમાત્રયન્ત એવાં એવાં સૂત્ર રચાયાં અને અનુભવાયાં પણ ખરાં.
આ પરિસ્થિતિએ પ્રજાના માનસ પર એવી અસર ઉપજાવી કાઢી કે માનવવર્ગ સંગ્રહભાવનાથી ખૂબ ટેવાઈ ગયો. આવા પ્રસંગે માધ્યમિક યુગના ધર્મક્રાતિકારોએ આ સંગ્રહભાવના લેકમાનસમાંથી દૂર કરવા માટે ખૂબ ક્રાન્તિ મચાવી. અપરિગ્રહ અને સંયમી ભાવનાનો પ્રચાર કર્યો. પરંતુ સંગ્રહભાવનાના સંસ્કારે સાવ નાબુદ થાય એવી પરિસ્થિતિ નહોતી. તેથી જ પોપકાર અને દાન એ બને
