________________
૧૭
સામાન્ય કત ષ્ઠાનું સાધન જ ગણાય. ખાસ કરીને તેમની વિદ્યા અને શક્તિનો લાભ ગરીબ પ્રજને તો નિસ્વાર્થ ભાવે મળવો જ જોઈએ. '
એક વસ્તુ એ પણ છે કે વૈદ્યકનું ધ્યેય કેવળ ધનાર્જન ન હોવું જોઈએ. પણ ઊલટું તે પરમાર્થનું એક અંગ ગણાવું જોઈએ, અને તે દૃષ્ટિબિન્દુથી વૈદ્યની આજીવિકાનું મુખ્ય સાધન વિક જ ન હેય. આમ થવાથી આજની પરિસ્થિતિમાં ખૂબ જ પલટે થઈ જવાને સંભવ છે. રેગ ઉત્પન્ન થવાનાં કારણે
રોગોની ઉત્પત્તિમાં કેવળ પ્રારબ્ધ કે પૂર્વ કર્મને દોષ માને છે, તે વસ્તુ બરાબર નથી. રેગ થવાનું મુખ્ય કારણ તે મનુષ્યનું પિતાનું જ અજ્ઞાન છે. શરીર એ માત્ર સાધન છે. તે બરાબર કાર્ય આપી શકે તેવી તે તરફ મનુષ્યમાત્રે સ્વયં કાળજી રાખવી જોઈએ. ખાનપાન, રહન સહન, હવા, જળ વગેરે એવાં સ્વચ્છ અને પરિમિત જોઈએ કે તેથી તેના આરેગ્યમાં ક્ષતિ ન પહોંચે.
' ભૂખ વિના ખાવું, જે તે ખાવું, અતિ પ્રમાણમાં ખાવું, એવી એવી ભૂમિથી રગનો જન્મ થાય છે. તે વાતને મનુષ્ય ભૂલી જાય છે તે જ તેનું અજ્ઞાન. જે મનુષ્ય નિયમપૂર્વક સાદું અને સાત્વિક ભોજન લે, આસપાસનું વાતાવરણ સ્વચ્છ રાખે અને ઇકિયેની સંયમિતતાથી રહે તે રોગ ઉત્પન્ન થવાનું નિમિત્ત ભાગ્યે જ મળે. રેગ ઉત્પન્ન કરી પછી દવા લઈ તન્દુરસ્ત થવાને પ્રયત્ન કરવા કરતાં પ્રથમથી જ વિવેક રાખવો, એ વધુ સલામતીભરેલું છે.
પ્રભાવમાં આવી જાગૃતિ લાવવા માટે વૈદ્યોએ પિતાને સ્વાર્થ જતો કરીને પણ આવું વાતાવરણ ઉત્પન્ન કરવું, એ તેમનું અનિવાર્ય કર્તવ્ય છે. નિવારણના ઉપાયો
જેવી રીતે કુદરતના નિયમથી વિરુદ્ધ વર્તવાથી દર્દી ઉત્પન્ન ૧૨
