________________
સામાન્ય કર્તવ્ય
૧૭ આપવાની કે ઓછું આપવાની પ્રથા તે વર્ગમાં ચાલુ થઈ જાય છે. એટલે તે ભૂલની જન્મદાતા તો પ્રજા જ ગણાયને!
આવા નૈતિક પતનથી દેશને ખૂબ હાનિ પહોંચે છે, અને માનવમાનવ પ્રત્યે પરસ્પરનો વિશ્વાસ નષ્ટ થાય છે. તે બદી અટકાવવા સારુ વ્યાપારીઓ અને હુન્નરીઓએ પોતપોતાના વર્ગનું સંગઠન કરવું જોઈએ, અને પ્રજાવળે પણ આવા સંગઠનને ઉત્તેજવું જોઈએ. ભાલ નળકાંઠાનું ખેડૂતમંડલ એ દૃષ્ટિએ જ થયું છે. આમ કરવાથી નજીવી બાબતોમાં અસત્ય, દગા, છળપ્રપંચ, માયા વગેરે અધર્મનાં કામો થાય છે તે અટકે, અને તેટલું જ સામાજિક જીવન ઉચ્ચ અને આદર્શ બને.
આજે શહેરની પ્રજામાં વિલાસી વૃત્તિ વધી ગઈ છે અને તેને અંગે તેની આવશ્યકતાઓ પણ ખૂબ વધી ગઈ છે; તેથી તે આવશ્યકતાઓના પ્રમાણમાં ઉપયોગી ચીજ કરતાં બેટી જરૂરિયાત અને મોજશેખનાં સાધને આજે વધુ પ્રમાણમાં ઉત્પન્ન થવા માંડયાં છે. ભારતમાં અનેક કારખાનાં અનેક મિલે, અને અનેક સિનેમા-કળાધામ વિકસ્યાં છે એ તેનું પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ છે. "
આ સ્થળે એટલું કહેવું જોઈએ કે કળા અને વિજ્ઞાનને વિકાસ એ કાંઈ ખોટી વસ્તુ નથી. પરંતુ તે કળા અને વિજ્ઞાનને હેતુ માનવજાતિના વિકાસ અથે જ હોવો જોઈએ, તે ભૂલવું ન ઘટે.
સિનેમા, નાટક, નૃત્ય કે તેવી કોઈ પણ કળાઓનું ધ્યેય પણ તે જ હોવું જોઈએ. જે માલિક અને કળાકારે નિઃસ્વાર્થી અને સંસ્કારી હોય તેને જ આવી કળાઓનાં વિકાસ કે પ્રચારમાં સ્થાન મળતું હોય, બીજાને નહિ. તો જરૂર તે કળા રસમય અને ફલપ્રદ બની શકે, અને તે દ્વારા સામાજિક અને રાષ્ટ્રીય પ્રગતિમાં પ્રેરણા મળે તથા પ્રજામાં સુસંસ્કારે વધે.
કાપડિયા, ઝવેરી કે કોઈ પણ તેવા ધંધાદારીઓ, હુન્નરીઓ કે
