________________
પાડોશીધર્મ
૧પણ આ સ્થિતિ બહુ ખેદજનક છે. આ રીતે તે ઊલટું માનેલ જાતિધર્મ બજાવવા જતાં પિતાને વિશિષ્ટ ધર્મ મનુષ્ય ગુમાવી બેસે છે.
વળી જન્મગત જાતિના ભેદે એક બીજું પણ મહાન નુકસાન કરી નાખ્યું છે. બ્રાહ્મણકુળમાં જન્મેલે એક મનુષ્ય ભલે રાક્ષસનાં કર્મો કરતો હોય, ભૂખ અને અસંસ્કારી હોય અને બ્રાહ્મણનાં કર્મોથી સાવ વિહીન હોય, છતાં એવા ધર્મભ્રષ્ટ જાતિજાત સાથે ખાવાપીવા સુધીને સહકાર કરવામાં તે જ્ઞાતિનાં માણસો જરા પણ અચકાશે નહિ. પરંતુ જે ઇતર જ્ઞાતિને અને તેમાં પણ તેઓ જેને નીચ માને છે તેની સાથે તો તે ઉચ્ચકમી, સંસ્કારી અને ધર્મિષ્ટ હશે તે પણ જરા સરખોયે સહકાર નહિ દર્શાવે. તેના દુઃખમાં ભાગ નહિ પડાવે, બલકે તેના તરફ ધૃણું અને તિરસ્કારની દૃષ્ટિએ જોશે. જાતિવાદની આ અસર માનવીને દેવ બનાવવાને બદલે કે વ્યવહારમાં સહાયક થવાને બદલે નીચ, અધમ અને નિષ્ક્રિય બનાવે છે. આથી એ જાતિવાદની સુધારણું થવાની આજે આ દષ્ટિએ પણ ખૂબ આવશ્યકતા છે. જો કે યુગબળને લીધે જ હવે આંતરજ્ઞાતીય, આંતરપ્રાંતીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય રેટીબેટી સંબંધો વધતા જ જાય છે. અને થોડાં વર્ષો પહેલાં હતી તેવી આજે સૂગ પણ નથી. છતાં હરિજન અને મુસ્લિમ એ બન્ને કામ પ્રત્યે ધર્મદષ્ટિએ ગાઢ સંબંધ થવાના બાકી છે. ખરી રીતે તો વિશ્વ સાથે હિંદે સાંસ્કૃતિક અને ધાર્મિક સંબંધ ઘનિષ્ટ કરવા રહ્યા જ છે, એટલે ગાંધીજીએ જે કામ અધૂરું મેલ્યું છે ત્યાંથી તેને આગળ લઈ જવામાં જાતિભેદ જે કાવટ કરે છે તે રુકાવટ દૂર કરવી જ રહી. જાતિવાદનો વિનાશ
આ સુધારણું થવાથી કંઈ જાતિનો નાશ થવાને નથી પણ, જાતિની શુદ્ધિ થવાની છે. આવી શુદ્ધિ થવાથી સહુ કઈ સંસ્કારી બનવા ચાહશે, અને સંસ્કાર પ્રાપ્ત થયા પછી સહકારી જીવન ઉત્પન્ન
