Book Title: Verno Vipak
Author(s): Sushil
Publisher: Shrutgyan Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002061/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka lekhaka : suzIla : prakAzaka : zrI zrutajJAna prasAraka sabhA amadAvAda, Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka : lekhaka : suzIla : prakAzaka : zrI zrutajJAna prasAraka sabhA amadAvAda, vi. saM. 2064 I.saM. 2008 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka prati : 1 2 50 mUlya : 3pa-00 pRSTha saMkhyA : 16 + 128 kula : 144 pahelI AvRtti : vi.saM. 2002, I.sa. 1945, punarmudraNa : vi. saM. 2064, I.sa. 2008 : prAptisthAna : jitendrabhAI kApaDiyA Co. ajaMtA prinTarsa 14 bI, satta- tAlukA sosAyaTI, poSTa : navajIvana, amadAvAda -14. phonaH (o) 2754papapa7, (-he.) 200927 zaradabhAI zAha vijayabhAI bI. dozI 102, vI. TI. epArTamenTa, (mahuvAvALA) dAdAsAheba pAse, sI-602, dattANInaga-, kALAnALA, bilDIMga naM.-3, esa.vI. -Da, bhAvanagara-364001. borIvalI (vesTa) muMbaI-92 phona : 2423797. mobAIla : 98204 78804 mudrakaH kirITa grAphIkasa 209, AnaMda zopIMga senTa-, -tanapoLa, amadAvAda-1. phona: 079-253para00ra Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "kudaratanAM baLo upara vijaya vartAvavAmAM to mANase potAnI zaktinI kamAla karI batAvI che. parvatonA durgamadurbhedya zikharone vaTAvIne Aje ApaNe game tyAM jaI zakIe chIe. araNyo ane mahAsAgarone vIdhavA e to ramatavAta thaI paDI che. dilhImAM beThA ApaNe laMDananI ghaDiyALanA TakorA sAMbhaLI zakIe chIe." pazcimanA vijJAnInI A prakAranI AtmazlAghA sAMbhaLI eka paurvAtya tattvavettAe kaheluM ke : "tamArI saMskRti kharekhara gajabanI che. tame dariyAnA pANImAM mAchalInI jema tarI zako cho, havAmAM paMkhInI jema UDI zako cho, mAtra mAnavInI jema pRthvI upara kema jIvavuM te hajI tamane nathI samajAyuM." mANase potAnA kaSAyo upara kevI rIte vijaya vartAvavo, krodha ane AvezamAMthI kSamA ane karuNAnuM saMgIta kema upajAvavuM, lobha-lAlacamAMthI ni:spRhatA ane aparigrahatAnAM svargIya puSpo kema pragaTAvavAM e ApaNe bhUlI gayA chIe. jyAM sudhI mAnavI aMtarmukha nahi bane - upazama ane maitrInI zakti nahi keLave tyAM sudhI vijJAnanuM baLa, bALakanA hAthamAMnI kAtila charI jevuM ja bhayaMkara rahevAnuM. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA samarAditya-kathA upazama ane saMveganI eka mahAnadI che. je koI dhyAna ane zraddhAthI e kathA sAMbhaLe yA vAMce te upazamanAM amRtachAMTaNAMthI chaMTAyA vinA na rahe. jainasaMghanA sAhityabhaMDAramAM upazamarasathI bharelI AvI bIjI kathA nathI. kathAo ane caritro lakhavAmAM jaina zramaNo eka divase siddhahasta hatA. sAdI-sahaja bhASAmAM emaNe kathAo racIne - pracAra karIne bhavaduHkhanA aneka koyaDAo ukelyA che. buddhi ane vyavahAracAturI jyAM na phAve - mANasanI mati mUMjhAI jAya tyAM emaNe karmabaMdha ane karmanA vipAkanI gahana vicArazreNIo lokabhogya bhASAmAM rajU karI vividha dRSTAMtothI daDhIbhUta karI, bIje kyAMyathI na maLI zake evuM zraddhALuo-buddhimAno ane sattAdhikArIone AzvAsana ApyuM che; aMtaramAM dRSTi karavAnI ane bhavobhava rajhaLAvatA AMtararipuothI sAvaceta rahevAnI preraNA ApI che. e kathAmaMdirano sonerI kaLaza te A samarAdityakathA. jIvana eTale saMgrAma athavA saMgharSaNa. ApaNe rojanA vyavahAromAM game teTalA sAvadha rahIe, to paNa aNadhArI dizAmAMthI jyAre koI saMtApanI vALA bhabhUkatI ApaNI sAme cAlI Ave che tyAre ApaNe hatAza banIne pUchIe chIe : "AnuM zuM kAraNa ? jeNe koInuM bUruM nathI ciMtavyuM - je ajAtazatru che, tenI upara A Aphata kyAMthI tUTI paDI ?" jyAre e samasyA ukelAtI nathI - saMsAra Akho anyAya ane aMdhakArathI UbharAto lAge che tyAre Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca bhavavaidya jevA zramaNo kahe che ke ekalA A bhavanA jIvananI samIkSA karavAthI mULa nidAna nahi sUjhe. bhavonI AkhI paraMparA tapAsavI paDaze. anaMtakALano yAtrika, mAtra eka bhavanA kAraNa ke saMbaMdhonI ghaTamALa tapAsato besI rahe to tene kadI paNa jIvanadRSTi na jaDe. jIvanane jovAnI-samajavAnI ane aMtima dhyeya siddha karavAnI jene thoDI paNa dhagaza hoya, teNe AkhI bhavaparaMparA tapAsavI joIe. to ja saMsAranA anekavidha kaMkomAM bhava-bhavAMtaranAM aneka bIjo chUpAyelAM dekhAya. samarAditya kathA eka bhava ke eka jIvananI kathA nathI. najIvA kautuka ke kutUhalamAMthI veranuM kevuM sUkSma bIja vavAya che ane bIjI tarapha ugra tapasvI paNa kasoTInI paLomAM kevo dIna-durbaLa banI jAya che ane pachI vera ane upazamanAM saMgharSaNa-cakro bhava-bhavAMtara sudhI kevA cAlatAM rahe che, te A kathAnA vAMcanathI jaNAze. A pustakamAM to joke e caritrone thoDA TUMkAvavAmAM AvyAM che ane keTalAka sIdhA upadezo jatA karavA paDyA che, chatAM e kathAnA mULa Azayane jALavI rAkhavAno dareka prayatna karavAmAM Avyo che. verathI vera kadI nahi zame-verane zamAvavA upazama ja joIe, e zramaNa saMskRtino pradhAna sUra che. zramaNavRtti ane upazama vastutaH eka ja vastunA paryAyo che. lohIvALuM vastra sApha karavuM hoya to lohIthI nahi paNa nirmaLa jaLathI ja dhovAvuM joIe. vera-krodhavidveSa upara vijaya vartAvavo hoya, svArtha-lobha-moha jevA kaSAyonA kAMTA kheMcI kADhavA hoya to maitrI ane karuNA, upazama tathA savegano Azraya lIdhA vinA bIjo koI rAjamArga nathI. zramaNa-tapasvIoe bhavaparaMparAnA mULa nidAna tapAsyA pachI e ja niSkarSa kADhyo che. kathAomAM, upadezomAM emaNe e ja vAta jude jude rUpe kahI che. sAmAnya rIte jovAnI sAme tevA thavAnI vAta ApaNe kahIe chIe. zaTha ke saMtAnanI sAme jo zakatA ke setAniyata na batAvIe to jIvAya Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja nahi, ema mAnIe chIe - ane A sUtra upara ghaNo vAdavivAda paNa thayo che. jevAnI sAme tevA thavAnI vAta vastutaH vadatovyAghAta che. ApaNe A vivAdamAM ahIM nahi UtarIe. paNa eTalI vAta to dIvA jevI che ke jo gharamAM kyAMya bhaDako thayelo dekhAya to tene olavavA ApaNe ThaMDA pANInI Dola ja laI AvavAnA. e vakhate ema nahi kahIe ke A AganI sAme thavA mATe, bIjI pracaMDa Aga ja saLagAvavI joIe. ThaMDInA divasomAM dhrujArI anubhavatA hoIe chIe tyAre ThaMDInuM nivAraNa karavA ApaNe bhInAM kapaDAM zarIre nathI vIMTALatA - kAM agni peTAvIe chIe, kAM garama vastro oDhI laIe chIe. mUrakhanI sAthe jo ApaNe paNa mUrakha banIe to vahevAra AgaLa na cAle. e ja pramANe krodha, vera, irSA, dveSanI sAme jo krodha, vera, irSA Adi kaSAyono ja prayoga karIe to zAMti, maitrI, samAdhAna e badhAM mRgajaLa jevAM ja rahI jAya. A kathAnA mULa nAyaka guNasena, chelle jyAre samarAditya mahAmuni bane che, tyAre paNa upazamanA eka sarakhA ArAdhaka rahI zakyA che. veranI dhagadhagatI jvALAo sAme emaNe upazamanI dhArAo ja. varasAvI che. emaNe kadI paNa Akroza, Avega ke ugratAno Azraya nathI lIdho. mAnavI ghaNIvAra kharI kaTokaTInI veLAe saheja nabaLAI dAkhave che ane pharI pAcho adha:patana pAme che. samarAdityamAM evI koI durbaLatA nathI dekhAtI. enuM eka ja kAraNa che : emane jIvanadaSTi lAdhI hatI - upazamathI ja vera ke krodhane niSphaLa banAvI zakAya, e sUtra emaNe pacAvI lIdhuM hatuM. samarAdityanI kathAmAM eka rIte zramaNa saMskRtino saMpUrNa mahimA samAI jAya che. A vakhate "jaina"nA A bheTapustakamAM vadhAre vilaMba thavA pAmyo che. AzA che ke grAhako e daragujara karaze. - prakAzaka Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAta yopolseup salo? lekhaka suzIlanA nAmanuM jAduM hatuM. eka eno jamAno hato. atyAre enI eka paNa kopI maLatI nathI. tenI kalamamAM jAdu hato. vAcaka kheMcAyAja kare. samarAdityacaritra ApaNAM zrIsaMghamAM prasiddha che. tenAM bhavonI vAta ATalI suMdara rIte sajja bhASAmAM vAcakone vAMcavI gamaze. zrInemi-amRta-deva-hemacaMdrasUri ziSya pradyumnasUri Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A kathAnA mULa lekhaka paricaya karAvavo Avazyaka che. ATha zrI haribhadrasUri AcArya zrI haribhadrasUrino thoDo zrI haribhadra mULa to cittoDanA mahArAjAnA rAjapurohita hatA. purohita eTale mAtra dhArmika kriyAkAMDa karAvanArA athavA to kvacit rAjakAraNamAM salAha-sUcanA ApanArA darabArI haze ema nahi. agAdha pAMDitya ane satata sphurAyamAna pratibhAzaktie haribhadrane brAhmaNatvanA sarvocca sthAne sthApyA hatA. haribhadra, cittoDanA - kharI rIte to mevADanA jyotiHsvarUpa hatA. mevADanuM rAjya zrI haribhadranA purohitapaNAne lIdhe vadhu gauravAnvita banyuM hatuM. cittoDanA mahArAjA hirabhadranuM bahumAna karatA. UcharatI vayamAM jenI vidvattAnI kIrti digaMtavyApI bane, rAjAmahArAjAo paNa jene abhivaMde-sanmAne ane jenI caraNaraja pAmI ziSyo potAne kRtakRtya mAne tene madanuM ghena na caDe to te mANasa nahi, devadUta ja gaNAya. haribhadra mAnavI hatA. vidvattA ane pratiSThAe emanA aMtaramAM thoDo unmAda bharyo hato. haribhadra rAjadarabAramAM javA sAru suMdara-zaNagArelI zibikAmAM besatA. e vakhate AgaLa cAlatA ziSyonA kaMThamAMthI nIkaLatI gurudevanI birudAvalI AkAzane bharI detI. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sarasvatIkaMThAbharaNa-haribhadra kI jaya !'' vaiyAkaraNapravaNa nyAyavidyAvicakSaNa haribhadra kI jaya !' "vAdimataMgaja kesarI-viprajana narakesarI haribhadra kI jaya !'' zibikAne phUlanA daDAnI jema hIloLatA vAhako paNa jANe mevADanI koI vibhUtine potAnI kAMdha upara sthApIne laI jatA hoya evo ullAsa dAkhavatA. nagarajano zibikAmAM beThelA viprajana narakesarIne be hAtha joDI namaskAra karatA. { nava eka divase acAnaka ja haribhadranI dRSTie jinadevanI pratimA caDI. vaibhava ane pratiSThAno jvara to haribhadrane caDyo ja hato. e jina-pratimA emane koI bhUkhathI ribAtA rAMka jevI lAgI. emanAthI bolI javAyuM : vapureva tavAcaSTe spaSTaM miSTAnnabhojanam na hi koTarasaMsthe'gnau tarurbhavati zAdvalaH // tamAro deha ja miSTAnna pratyenuM mamatva batAve che. je jhADanA thaDamAM devatA bharyo hoya te kaMI thoDuM ja phUlIphAlI zake ? paNa e viprajana narakesarIno mada-jvara thoDA divasamAM ja UtarI gayo. vakhata Avye jinadevanuM vItarAgatva emane samajAyuM. jyAM bhUkhano bhAsa thato hato, tyAM vastutaH vItarAgatA ja hatI. mAtra dRSTidoSane lIdhe ja e nahotI samajAI, ema emaNe kabUla karyuM. haribhadra jevA rAjamAnya purohitanA jIvanamAM A prakArano palaTo acAnaka zI rIte Avyo ? je haribhadra zAstrArtha karavA ane prativAdIne parAjita karavA satata kaTibaddha rahetA, emanA aMtaranAM bAraNAM eka ja Takore koNe ughADI nAMkhyAM ? e hatA mAtRsvarUpI eka AryA-mahattarA. haribhadre pote potAnA pratyeka graMthamAM A yAkinI mahattarAnuM bhaktibhAva sAthe smaraNa karyuM che, potAne yAkinI mahattarAnA putra tarIke oLakhAvavAmAM gaurava mAnyuM che. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa banyuM evuM ke rAjapurohita haribhadra ekavAra page cAlIne jatA hatA. rastAmAM eka ThekANe koI zloka gokhatuM hoya evo avAja Avyo. avAja nArIkaMThano hato. barAbara dhyAnapUrvaka e zloka sAMbhaLavAno, eno artha besADavAno haribhadra prayatna karyo. paNa barAbara samajaNa na paDI. haribhadra ema mAnatA ke zAstra-sAhityano koIpaNa zloka pote na samajI zake evuM na bane, chatAM potAne ema lAge ke pote na samajyA to potAnI eTalI apUrNatA kabUlIne sAmAnA ziSya banI jAya. haribhadra jyAMthI avAja Avato hato tyAM gayA. e prauDha mAtA - jeNe svaccha, zveta vastro paheryA hatAM, jenI vANI ane dRSTimAMthI paNa ahiMsAne svAbhAvika evI vatsalatA-vizvaprIti varasatI hatI, tenI sAme joIne haribhadranuM hRdaya dravI paDyuM : "mAtA ! Apa zuM gokho cho ? kaMI samajAtuM nathI !' AryA-mAtAe pharI e ja zloka kahI saMbhaLAvyo : cakkI dugaM hari paNagaM, paNagaM cakkINaM kesavo cakkI kesava cakkI kesava ducakkI kesava cakkI ya - (prathama be cakravartIo thayA, pachI pAMca vAsudeva, pachI pAMca cakrIo te pachI eka vAsudeva ne eka cakrI. te pachI kezava ane cakravartI, pachI kezava ane be cakravartI, pachI kezava ane chellA cakravartI thayA.) vadhu spaSTIkaraNa karavAnI vinaMtI karI, eTale sAdhvIjIe kahyuM : amane jinAgamono abhyAsa karavAnI chUTa che, paNa te vize vivecana karavAno adhikAra nathI. tamArI icchA hoya to huM tamane mArA gurudeva samIpe laI jAuM." Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAra haribhadrane sAdhvIjI potAnA guru pAse laI gayAM. prathama paricaye ja haribhadrano pAMDityano unmAda osarI gayo. eka vRddha sAdhvInA mukhano sAmAnya zloka paNa pote na samajI zakyA, te badala emane UMDo anutApa thayo. vidyAnI najIvI mUDI upara pote keTaluM bhAre abhimAna dharAvI rahyA hatA te samajAyuM. "Aja sudhI huM mUrchita hato - mAro mada Aje UtarI gayo che.'' ema kahI haribhadre jinabhaTTasUri pAse jaina dIkSA grahaNa karI. pAMDitya ane pratibhA to janmathI ja emane varyAM hatAM. zramaNa-nAyakonI paraMparAmAM zrI haribhadrasUrinuM nAma jhaLahaLI UThyuM. brAhmaNatva ane zramaNatvano suMdara samanvaya haribhadrasUrie karI batAvyo. tejasvitA ane tapasvitA sAthe karuNatAnuM saMmizraNa paNa haribhadrasUrinA jIvanamAM thayeluM dekhAya che. emanA be ziSyo je sUrijInA saMsArIpaNAnA bhANeja thatA hatA ane sUrijIno jemanI upara agAdha prema hato, teo bauddhonI eka vidyApIThamAM bhaNavA gayelA. paNa pAchaLathI teo jaina che, ema jaNAtAM emanI hatyA karavAmAM AvelI. e ghaTanAe haribhadrasUrinA virakta aMtaramAM UMDo dAha pragaTAvelo. eka vakhatanA zaktizALI rAjapurohita potAnuM zramaNapaNuM bhUlI gayA. vera levAnI vRttithI surapALa rAjAnI sabhAmAM bauddha paMDito sAthe zAstrArtha karI, eka pachI eka bauddha AcAryone parAjita karI, agAuthI nakkI karI rAkhelI zarata pramANe, UkaLatI telanI kaDAImAM emaNe jhIMkavA mAMDyA. cha jaNa to nAmazeSa thaI gayA. ThekaThekANe sanasanATI vyApI gaI ! A vera ! A hiMsA ! A pratizodha ? sUrijIne to 1444 jeTalA bauddhone A pRthvInI pITha uparathI bhUMsI nAkhavA hatA. haMsa ane paramahaMsa jevA potAnA vahAlA ziSyonA vadhanA badalAmAM emaNe 1444 bauddha paMDitone UkaLatI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra telanI kaDAImAM taLI nAkhavAno nirdhAra karI rAkhyo hato. emanA krodhanI parisImA ja nahotI rahI. eTalAmAM emanA gurudevazrI jinabhaTTano saMdezo Avyo. e saMdezAmAM zuM hatuM, te A pustakanA vAcako upasaMhAramAM joze. pAMDitya, pratibhA, tejasvitA ane zaktinA jharArUpa hovA chatAM haribhadrasUri zithilAcAra sAMkhI zakatA nahi. emanA jamAnAmAM jaina zramaNo AcAra-paraMparAmAM thoDA thoDA DhIlA paDelA dekhAya che. haribhadrasUrie emanI jhATakaNI kADhavAmAM bAkI nathI rAkhI. emanA aSTako, SoDazaka, paMcAzaka vagere graMthomAM e vakhate pravartatI zithilatAno ane sUrijInA puNyaprakopano AbhAsa maLe che. e sarva uparAMta haribhadrasUrijInI madhyasthatA ane vinamratA to sUrijInA jIvanamAM, suvarNa kaLaza jevI dedIpyamAna lAge che. "mane vIrane vize pakSapAta nathI, tema kapilAdine vize dveSa nathI - huM to jenA kathanamAM yukti athavA yathArthatA hoya te ja svIkAranAro chuM." ema nirbhayapaNe vizvanA sarva darzanIo vacce uccAravAnI tAkAta to haribhadrasUri jevA puruSamAM ja hoI zake. UMDI zraddhA sAthe vinayanamratAno kevo madhura raNakAra e utAromAM saMbhaLAya che ? krame krame sUrijIe vidvattAnI sAthe sahRdayatAno paNa khUba vikAsa sAdhyo hoya-saheje e prakAranI manovRtti keLavAI hoya ema lAge che. bIjA tarka-nyAyanA zAstrIo jyAre virodhIne avagaNe che - tiraskAre che - taraNAnI tole mAne che, tyAre haribhadrasUri virodhI pratye paNa sanmAna dAkhave che : vipakSI potAno baMdhu hoya ema mAnI eno dRSTikoNa samajavA-samajAvavA mathe che. prakRtivAdanA puraskartA maharSi kapilanA dRSTikoNano paricaya karAvatAM sUrijI, zAstravArtAsamuccayamAM, pUrepUruM sauhArda dAkhave che : Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tera evaM prakRtivAdo'pi vijJeyaH satya eva hi kapiloka tvatazcaiva divyo hi sa mahAmuniH A prakRtivAda paNa satya ja samajavo; kAraNa ke maharSi kapile jeo divya mahAmuni hatA temaNe kahelo che. bauddhone zUnyavAda paNa nakAmo nathI, e paNa tattvajJa mahApuruSe ja prabodhelo che. evaM ca zUnyavAdo'pi tadvinayAnuguNyataH abhiprAyata ityukto lakSyate tatvavedinA e pramANe zUnyavAda paNa mumukSuonA hitane mATe ja tattvajJa mahApuruSoe prabodhelo jaNAya che. gautama buddhane paNa sUrijI bahumAna ane vinayapUrvaka mahAmuni tarIke oLakhAve che. A namratA ane saraLatA jotAM pAMDitya ane upazama sUrijInI rageragamAM pariNamI gayAM hoya evI pratIti maLe che. bauddho sAme vera levAnI vRttinuM emaNe 1444 graMtho racIne prAyazcitta karavAnuM nakkI karyuM hatuM. emAMnA badhA to nahi paNa lagabhaga 45 jeTalA graMtho maLe che. koI koI mAne che ke 1444 pustako nahi, paNa prakaraNo ja gaNavAnAM che. sUrijIe dazavaikAlika, nyAyapravezaka Adi graMthonI je vRttio racI che, temAM temaNe potAno paricaya yAkinI putra tarIke karAvyo che. anekAMtajayapatAkA ane samarAditya kathA e graMthone ''bhavavihAMkita' karyA che, e u52thI yAkinI mahattarAno upakAra ane guNI ziSyono viraha, haribhadrajInA jIvana sAthe vaNAI gayAM hoya ema lAge che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ talAla | | / / '' | - - sva. caMdrakAMtabhAI maNilAla zAha parivAra (amadAvAda) ha. mIlanabhAI, urmezabhAI. - - - - - sva. caMdrAvatIbena panAlAla zAha parivAra (amadAvAda) ha. sonalabena rAjubhAI zAha |. zAMtilAla kapUracaMda mahetA (jesara, tA.mahuvA) - kusumabahena ke. DI. mahetA (jesaravALA) hAla kAMdIvalI (pazcima) Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdara anukrama - ... ............ viSaya 1. khaMDa pahelo. 2. khaMDa bIjo ... 3. khaMDa trIjo ... ja khaMDa cotho . 5. khaMDa pAMcamo. ................. .... Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLa sammadiThThI jIvo jaivi hu pAvaM samAyare kiMcI appo si hoi baMdho jeNa na niddhaMdhasaM kuNai jene samyagdaSTi lAdhI che, te jo ke thoDuM pApa paNa kare, paNa tenA karmabaMdha alpa hoya; kAraNa ke e nirdhasapaNe-nirdayapaNe hiMsAdi nathI karato. taMpi hu sapaDikkamaNaM sappariAvaM sauttaraguNaM ca khippaM uvasAmei vAhivva susikhkhIo vijjo thoDuM pApa thaI gayuM hoya tenealpa karmabaMdhane paNa pratikramaNa, pazcAttApa ane prAyazcittathI te tatkALa upazamAve chesuzikSita vaidya vyAdhine zamAve tema. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka (zramaNa saMskRtinI upazama kathA) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo (1) guNasena enA mAtApitAno lADakavAyo hato, teTalo ja prajAno paNa lADIlo yuvarAja hato. saMyama ane vinaya ene janmathI ja varyA hatA. svacchaMdI mitro, khuzAmatakhora darabArIo ane rAjaprakaraNI prapaMcIonI chAyAthI te so gAu dUra raheto. enI mAtra eka nabaLAI hatI, e jarA kIDApriya hato. kautuka ane vinodamAM ene rasa paDato. jIvanamAM AnaMda-vinodane sthAna che ane te rahevuM joIe. keTalAko to eTale sudhI kahe che ke AnaMdamAMthI ja A jagata janyuM che ane Akhare AnaMdamAM ja vilIna thavAnuM che. mAtra e AnaMda nirdoSa hovo joIe. koIne pIDA upajAve, koInI veravRttine uzkere evo e AnaMda na hovo joIe. eka divase guNasena potAnI krIDAnI maryAdA bhUlyo. agnizarmA nAmanA brAhmaNa yuvAnane jotAM ja enuM kutUhala virATa ramaNe caDyuM. agnizarmA mANasa che - mATInuM pUtaLuM nathI, ene paNa harSa-zoka athavA svamAna, pratiSThA jevuM hoI zake, e vAta guNasenanA lakSa bahAra cAlI gaI. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo agnizarmAne jotAM ja guNasena AkarSAyo. enuM eka khAsa kAraNa hatuM. e ghaNo kadarUpo hato, paNa emAM agnizarmAno doSa nahoto. bIjI rIte jotAM agnizarmA eka prasiddha agnihotrI-karmakAMDI brAhmaNano putra hato. pUrvanA koI karmane lIdhe teno deha evo AkAra pAmyo hato ke pazudeha ane mAnavadehanuM AvuM vicitra saMmizraNa joI, koIne paNa kotuka thayA vinA na rahe. trikoNanA AkAra jevA enA mastakanI aMdara pILI be AMkho tagatagatI. nAka to evuM capaTuM hatuM ke bhUlathI vidhAtAe tyAM TapalI mArIne nasakorAM UMDAM utArI dIdhAM hoya ema lAge. kAnanI jagyAe mAtra be mIMDAM ja hatAM ane dAMta joyA hoya to divase paNa vikarALa lAge. hAtha paNa vAMkA ane TUMkA hatA. peTa moTuM goLA jevaDuM to gaLuM sAva sAMkaDuM. suthAra ke kuMbhAra paNa AnA karatAM sArI, pramANayukta lAkaDAnI ke mATInI AkRti upajAvI zake. agnizarmAne joIne, pahele ja divase guNasena khaDakhaDATa hasI paDyo. pachI jyAre kuMvaranI AjJAthI agnizarmAe aNaghaDa nRtya karI batAvyuM tyAre to guNasena gAMDA jevo thaI gayo. agnizarmAne potAnI sAme joIne koI hase ke TIkhaLa kare e nahotuM gamatuM. paNa have to e ghaNekhare aMze e AphatathI TevAI gayo hato. e jyAM jyAM jato - je je rastethI nIkaLato tyAM tyAM tenI chaDecoka mazkarI thatI. agnizarmA te zAMtithI sahI leto - zAMtithI eTalA mATe ke enA pratikArano enI pAse bIjo koI IlAja nahoto. enA pitA yajJadattane paNa bahu lAgI AvatuM. paraMtu e rAjayAzrita brAhmaNa have zApa ApavAnI ke evI bIjI koI zaktithI rahita hato. loko e jANatA hatA. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka pahelA thoDA divasa to agnizarmAne nacAvIne-khIjavInedoDAvIne guNasene ane tenA sAthIoe vinoda meLavyo. paNa e vinoda jyAre jUno thayo tyAre agnizarmAne bIjI zI rIte pIDavo enI tadabIro zodhAvA lAgI. 4 eka jaNe sUcavyuM : ''A zarmAne gadheDA upara besADIne gAmamAM pheravyo hoya to majA paDe ! gAmanA loko bicArA evo khela karyo divase jovAnA hatA ?'' bIjAe umeryuM : "to to pachI zarmAne zaNagAravA paDaze. mAthuM muMDAveluM che eTale e takalIpha to nahi levI paDe - paNa gaLAmAM eka phUlahAra nAkhavAnI javAbadArI mArA mAthe." e mAtra phUlahAra bolyo, paNa enA manamAM jUnA joDA ja hatA, e vAta sau sAnamAM samajI gayA. pachI to zRMgArano viSaya jema jema carcAto gayo, tema tema saue agnizarmAnA rUpa-sauMdaryane zobhe tevI darakhAsto mUkI. Akhare e TharAva pasAra thayo. guNasene paNa emAM ullAsa darzAvyo. agnizarmAnA varaghoDAmAM bALakonAM ToLAM joDAyAM - madabharI savArI sAthe tUTelA supaDAnuM eka chatra ane phUTelo Dhola paNa hAjara thaI gayo. varaghoDo AkhA gAmamAM pharyo. zarmAne e vAta mudala goThI nahi, paNa jenA rAjyamAM rahevuM hoya te rAjyano yuvarAja pote ja jyAM saMmati Apato hoya - AgaLa paDato bhAga leto hoya tyAM eka garIba brAhmaNanuM zuM gajuM ? kSatriyonA varcasva, dIna-alpAraMbhI brAhmaNatvane, e kAle dAbI dIdhuM hatuM. kSatriya ja mAnavIno rakSaNahAra hato. brAhmaNa bahu bahu to yajJa-yAga karAve, moTI dakSiNA dAna svarUpe svIkArI vedavihita kriyAkAMDamAM potAnuM jIvana vItAve enAmAM anyAyano khullo pratikAra karavAnI zakti nahotI. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo yajJadatta sAmAnya purohita hato. e potAnA putranI AvI pajavaNI joI UMDA niHzvAsa nAkhato. agnizarmA paNa yuvarAjanI AvI krIDA-atizayatA joI thAkI gayo hato. gAma choDavA sivAya enA mATe bIjo koI mArga nahoto rahyo. eka divase yuvarAje jyAre agnizarmAnI tapAsa karAvI tyAre te potAnA rAjyanI sImA choDIne cAlyo gayelo hovAnI hakIkata maLI. ma guNasena rojanI tophAnI ramatanuM eka ramakaDuM khovAI gayuM jANI nirAza thayo. agnizarmAne have zodhI zakAya evuM nahotuM. jo ekavAra have e hAthamAM Ave to pazunI jema ja ene rAMDhavAthI bAMdhI rAkhavAno-bahAra javA ja na devAno manasUbo goThavyo. paNa agnizarmA to khoLiyAmAM jIva hoya tyAM sudhI A gAmamAM pAchuM na AvavuM, evo nizcaya karIne ja gayo hato. (2) eka mahine agnizarmA eka ramaNIya tapovanamAM paga mUkavA bhAgyazALI thayo. ahIM koI rAjA, rAjakuMvara ke zreSThikumAra tene pajavI ke chaMcheDI zake ema nahotuM. caMpaka, bakula, azoka ane nAga tathA punnAganAM vRkSothI AkhuM tapovana chavAyeluM hatuM. nAnI nadIo ane jharAonAM nirmaLa vahetAM pANI ahoniza kalarava karatAM, tapasvIone nirdoSa AnaMda ApatAM. tApasomAMnA keTalAko homAdimAM ja racyApacyA rahetA - prabhune prasanna karavAno e ja eka sanAtana ane sarvottama rAjamArga che ema mAnatA. keTalAko vividha ane kaparI tapazcaryAthI navo prakAza meLavavA mathatA. A tapovanamAM kulapati Arjava kauDinsa, tapasvIonA tIrtharUpa hatA. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka bhAratavarSamAM eka divase ThekaThekANe AvA tApasakulo chavAyAM hatAM. tapa vinA siddhi nathI, e prAcIna bhAratIya saMskRtinuM zAzvatuM ane sanAtana sUtra che. A saMsAranA saMklezathI bacavuM hoya to tapa karo - AtmAnI anaMta zaktinAM dvAra kholI nAkhavAM hoya to tapa karo - mAnavajAtanI sukha-zAMti mATe paNa tapa sivAya bIjo koI upAya nathI. itihAsane ajavALI gayelA mahApuruSoe kevI ugra tapazcaryAo AdarI che ane tapanA pratApe emaNe keTakeTalI adbhuta siddhio meLavI che - e tapanA teje Aje paNa Aryadeza keTalo ujjavaLa ane asmitAvAna rahI zakyo che, te ApaNe jANIe chIe. tapovanamAM tApaso ane RSio aneka prakAranI tapazcaryAo karatA - dehanuM damana karatA. A badhI tapasyAo siddhi ApanArI banatI, ema na kahevAya. keTalIka mAtra kaSTakriyArUpe pariNamatI. tapanI sAthe aMta:zuddhino meLa besavo joIe, e vAta bahu ochA tapasvIo samajatA. paMcAgninA tApa sahevA - TADha ane varSAnA upadravo sAmI chAtIe jhIlavA, eka hAtha UMco rAkhIne ke eka page sthira thaIne IndranA Asana DolAvavAmAM ja e tApasonI kRtakRtyatA samAI jatI. tapovanamAM bIjA duHkhIo ane udAsInone paNa sthAna maLI jatuM. agnizamane A sthAna gamI gayuM. e saMsArI hovA chatAM asaMsArI ja hato. saMsAramAM eka ghara sivAya, mAtA-pitA sivAya bIjuM eka AzrayasthAna ene nahotuM. jyAM jyAM jato tyAM tyAM e upahAsa ke kutUhalano ja viSaya banato. enuM daihika ghaDatara vicitra hatuM, paNa emAM to e nirupAya hato. lokonI ThaThThA-mazkarIthI e kaMTALyo hato. A tapovanamAM moTe bhAge saMyamI puruSo vasatA. koIne koInuM kautuka karavAnI jANe ke kurasada ja nahotI. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo AcArya Arjava kauDinTe A navA atithine satkAryo. emaNe agnizamanA khinna moM para viSAdanI gADha kAlimA chavAyelI joI lIdhI. vizeSamAM emaNe e paNa joI lIdhuM ke A mANasane Aja sudhI mamatAthI bhAgye ja koIe bolAvyo haze. niHsaMgatA enA aMgeaMgamAMthI jharatI hatI. ghaNA divasano bhUkhamaro veThelo mAnavI jevo vikarALa dekhAya tevo ja A sneha-mamatAthI vaMcita rahelo atithi emane kaThina pattharanI mUrti jevo lAgyo. beTA, ghaNe divase paNa Avyo kharo." AcArye mIThAzabharI vANImAM ene saMbodhyo. rastAnI vigata jANI ane A AzramamAM eka nAnI jhUMpaDI bAMdhI sukhethI rahevAnI anumati paNa ApI. agnizarmAe kharekharI khaMtathI gurujInI sevA karavA mAMDI. AcArya kauDinyane sevA-suzruSA karanArA ziSyonI khoTa nahotI, paNa agnizarmAe e badhAmAM judI ja bhAta pADI dIdhI. banatAM sudhI e gurujIthI dUra nathI jato-chAyAnI jema ja anusare che. AcArya pote paNa tapasvI che. potAnI pAse AvanAra darekane AhAra tathA AmodathI yathAzakti aLagA rahevAnuM upadeze che. saMsAramAM vividha jihArasa mAnavIne pachADe che, Amoda-pramoda AMdhaLA-bhIta banAve che. e sivAya jANe ke emane bIjuM kaMI kahevApaNuM ja nathI. zAstranI ghaNIkharI vAtono e ja nicoDa hoya ema sAMbhaLanArane lAge. thoDA paricaye agnizamanA jIvanamAM eka saMskArabIja UgI nIkaLyuM. ene khAtarI thaI ke prANImAtra potAnAM karmaphaLa bhogave che. karma khapAvavA mATe tapa jevuM bIjuM koI sAdhana nathI. duHkhagarbhita vairAgyanI mATImAMthI agnizarmAe eka kalpavRkSa ugADavAnI sAdhanA zarU karI. bIjA tApasonI jema nAnI sAdhanAnAM phUla-jhADa ropavAnuM ene mana na thayuM. rogano IlAja maLI Avyo che Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka to tene pUrepUro ajamAvI levo, evI eNe potAnA manamAM pAkI gAMTha vALI lIdhI. anna ke pANI vinA divaso vitAvavA, TADhataDakAne samAna mAnavA e agnizarmA mATe muzkela vAta nahotI. Aja sudhInI AkhI jiMdagI lagabhaga kaSTaparaMparAmAM ja eNe vItAvI che. vakhata jatAM agnizarmAnI ugra tapazcaryAe A tApasa-Azramane ajavALI dIdhuM. dezabharamAM e tapazcaryAnI khyAti guMjI UThI. chelle chelle agnizarmAe mahinA-mahinAnA upavAsa kheMcavA mAMDyA. upavAsanA pAraNe bhikSA mATe mAtra eka ja gRhasthane ghera javuM, tyAM AhAra na maLe to AhAra vinA calAvI levuM, bIjA mahinAnA upavAsa AraMbhavA. agnizarmAnA tapanI vAta sAMbhaLI loko AzcaryathI dimUDha banI gayA. ugra tapanI e parAkASThA ja gaNAya. mAsa-mAsanA upavAsane aMte mAtra eka gherathI ja bhikSA levAnA Agraha lokone ciMtAmAM nAMkhI dIdhA. enA virUpa dehanI vAta loko bhUlI gayA. jene jotAM ja eka vakhata enI mazkarI karatA te ja loko, agnizarmAne joI, be hAthe joDI, mastaka jhukAvI praNipAta karavA taiyAra thayA. tapazcaryAnA rasAyaNe jANe jUnA agnizarmAmAMthI eka navo ja puruSa prakaTAvyo hoya ema lokone lAgyuM. kadarUpo agnizarmA ugra tapanA pratApe lokono vaMdanIya banyo. AMkha, moM ne mastakanI bAhya AkRti nagaNya banI. bhaktone to A tApasa, tapanA tejathI dIpatA koI devadUta jevA jaNAvA lAgyA. tApa jema maLa ane durgadhane zoSI le che, tema tapa paNa vikRtine zoSavA samartha hoya che, ema agnizarmAe batAvI ApyuM. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo (3) Arjava kauDinya jevA kulapati paNa potAnA AzramamAM agnizarmA jevA tApasa che ema mAnI gaurava levA lAgyA. babbe-cAra-cAra divasa to ThIka paNa aThavADiyA ne pakhavADiyAnA eka sAmaTA upavAsa kheMcI kADhavA, mAtra java ke cokhAnA eka dANA upara Akho divasa kADhI nAkhavo, game tevA TADha-taDakAne samAna lekhavA, mAtra darbhanI pAtaLI-TUMkI pathArI upara, hAthanuM ozikuM karI paDI rahevuM, e agnizarmAne mana sAmAnya vAta banI che. tapasvI agnizarmAne dUrathI AvatA joI tapovanavAsIo paNa be hAtha joDI UbhA rahe che. upavAso kheMcatA, AkarA tApa sahetA A agnizarmAnA manamAM kevAM maMthano cAlI rahyAM haze ? koIpaNa sAdhanA heturahita nathI hotI. AvI kaparI sAdhanAnA baLe zarmA kayA prakAranI siddhi meLavavA mathatA haze ? anaMta zAMti ane apAra avakAzanA avasare zarmA, kevA prakAranA ciMtanamAM UMDA UtarI jatA haze ? tapanI sAthe cokkhuM darzana-nirmaLa dRSTi na hoya to e sAdhanA AgaLa jatAM mAnavIne mUMjhavI nAkhe che, mArgabhraSTa paNa karI de che. agnizarmAne e dRSTi koNa Ape ? AcArya Arjava kauDinya potAnI pAse je kaMI hatuM, te potAnA priya ziSyone ApavAmAM mudala saMkoca nahotA karatA. paNa hajI emane pUrI nirmaLa daSTi nahotI lAdhI. agnizarmA potAnA pUrvajIvanane sAva bhUlI gayA haze ? koI koIvAra, uddhata ane avinayI lokonAM ToLAM emanI pAchaLa pharatAM ane akAraNe emane pajavatAM e badhuM yAda nahi AvatuM hoya ? e vakhate emanA aMtaramAM niSkriya krodha ke kSobhanI lAgaNIo nahi UbharAtI hoya ? ane pelA yuvarAja guNasenanI nirdaya krIDAvALuM Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 verano vipAka AkhuM prakaraNa zuM agnizarmAe potAnA jIvanamAMthI sAva bhUMsI nAkhyuM haze ? bhUMsI nAkhyuM hoya topaNa enI AchI-gherI kAlimAM tyAM nahi rahI javA pAmI hoya ? agnizarmA jeTalA tapasvI hatA teTalA kSamAzramaNa nahotA. kSamA ane zAMtinI sAdhanA hajI emanAthI ajANI hatI. kALa ghaNI vAtone visAre pADe che. guNasena paNa ghaNuM karIne viskRtinA taLiye jaIne beTho haze. ghaNA kSatriya putro, zreSThIputro ane brAhmaNo A AzramamAM Ave che ane tapasvIonAM darzana karI kRtArtha thAya che. vasaMtapura zaheranuM A tapovana eka gaurava che. eka divase eka rAjakuMvara jevo dekhAto yuvAna vasaMtapuramAMthI A tapovanamAM acAnaka AvI caDyo. e jarA zramita ane tRSita dekhAto hato. enA sAthIo pAchaLa rahI gayA hatA. AzramathI e sAva ajANyo hato. mAtra azvane khelAvato, bhUlathI ahIM Avyo hato. tapovananI zAMti ane sAdAInuM aizvarya joI e dimUDha banyo. ahIM vasaMtapura AvatAM pahelAM te ghaNA dezomAM pharyo hato, paNa tapovana ane tapasvIonA darzananuM saubhAgya to ene Aje ahIM paheluM ja lAdhyuM hatuM. eka vRkSa nIce te jarA ArAma levA beTho, eTalAmAM keTalAka tapasvIo tyAM AvyA ane kuMvaranI pAchaLa rahI gayelA sAthIo paNa AvI pahoMcyA. dhIme dhIme kulapati sudhI A vAta pahoMcI. vasaMtapura rAjayanI sImAnI aMdara pote zAMtithI-nizcitapaNe Azrama bAMdhIne rahyA che, te rAjyanA rakSaNahAra rAjavInA nikaTanA koI sagA-snehI tapovanamAM AvyA che, ema jANI enA svAgata mATe kulapati sAme cAlIne gayA. kuMvare paNa zraddhAthI emane vaMdana karyuM. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo kulapatie kahevA mAMDyuM : ''A saMgaparitoSa nAmanA tapovananI vAta to Apa jANatA hazo. ahIM mAtra tapasvIo ja vase che. tapanA prabhAve ahIMnAM pazu-paMkhIo paNa potAnAM vera-jhera bhUlI jAya che.'' karuNAmUrti jevA kulapatinA A zabdo sAMbhaLI kuMvarane pote jANe ke judI ja divya duniyAmAM AvI caDyo hoya ema thayuM. kuMvare phulapatinI vAtanA anusaMdhAnamAM pote pahelI ja vAra A AzramanuM nAma sAMbhaLe che ema kabUla karyuM. pote vasaMtapuranA atithi jevA che, ema paNa sUcavyuM. vasaMtapuranA rAjavIne gAdIvArasa nathI ema to A kulapati jANatA hatA. emane eka ja putrI hatI. kuMvaranA veSa ane hAthe bAMdhelA mIMDhoLa uparathI emaNe anumAna karyuM : to to rAjAnA A jamAI ja hovA joIe.'' 11 emanuM anumAna kharuM hatuM, evI matalabanI sAbitIo paNa maLI gaI. kuMvara game te hoya-kSatriyaputra che ane aNadhAryo AvI caDyo che, eTaluM ja A kulapati mATe basa hatuM. emane koI svArtha sAdhavAno nahoto. thoDIvAre kulapatinI sAthe pharatA ane tapasvInA darzana karatA, emano paricaya meLavatA banne jaNa, agnizarmA pAse AvI caDyA. kulapatie ja kahevA mAMDyuM : "A amArA mahAn tapasvI puruSa che. emanuM nAma agnizarmA. "1 agnizarmAne dUrathI jotAM ja guNasenanA aMtaramAM eka UMDo dhrAsako paDyo. sau tapasvIne be hAtha joDI vaMdana karato A guNasena, ahIM agnizarmAne bhaktithI namyo to kharo, paNa potAnA kutUhalanuM smaraNa thatAM enA moM upara AchI glAni chavAI. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 12 verano vipAka kulapatie umeryuM : "Aje A tapasvInI koTimAM mUkI zakAya evo koI puruSa mArI jANamAM nathI. emane ahIM AvyAne bahu samaya nathI vItyo, paNa thoDA ja samayamAM enI saraLa-zAMta prakRtie ane sauthI vadhu to emanI dehadamananI ugratAe amane saune maMtramugdha karI dIdhA che." agnizarmA to hajI hajAro AmravRkSonI gherI ghaTA vacce dhyAnastha beThA hatA. AcArya kauDinyano kaMThasvara sAMbhaLI emaNe AMkha ughADI, AgaMtuko sAme joyuM. prathama daSTi rAjakuMvara upara ja paDI. kuMvare paNa e vinamra-karuNA jharatI AMkhamAMthI vahetI divyatA jIvanamAM A pahelI ja vAra joI agnizarmAe kuMvarane thoDIvAramAM ja oLakhI lIdhA. smRti bahu jIrNa nahotI thaI, tAjI ja hatI. nizcaya karatAM jarA vAra lAgI, paNa A kSatriyakumAra potAno paricita guNasena ja che, e vize emane mudala saMzaya na rahyo. guNasane potAnI upara je atyAcAro karyA hatA, tenI smRti vIMchInA DaMkhanI jema e parama tapasvInA aMtarane kSaNabhara vyathita banAvI gaI, paNa emaNe tarata ja potAnI saMkSubdha vRttine aMtarmukha karI vALI. kvacita UghaDatA oemAMthI mRdu zabdo saryA. "mahArAja guNasena, Apano mArI upara ocho upakAra nathI, ApanA pratApe ja mane tapazcaryAno A rAha maLyo che." guNasena samajyo ke mArA atyAcArane paNa A tapasvI upakArarUpa oLakhAve che. paNa ethI karIne atyAcAronI krUratA maTI jatI nathI. tapasvI e bhUlI zakyA nathI ane vastutaH potAnA apamAna-haDahaDatI avagaNanA kayo mAnavI bhUlI zake ? Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo guNasenanA dilamAM pazcAttApanI cinagArI pragaTI. paNa e Aga bhasmAcchAdita hatI. guNasena sivAya bIjAothI e pazcAttApanI vedanA atyAre samajAya tevI nahotI. eka tarapha guNasena potAnA bhUtakALanA julamo saMbhArI, aMdara ne aMdara baLato hato. tyAre bIjI tarapha agnizarmA potAnI bhUtakALanI avagaNanA saMbhArI bhAre saMkSobha anubhavato hato. guNasenanA pazcAttApanI jema e saMkSobha paNa AsapAsanA svajanothI agamya hato. baMne potapotAnA manomaMthanane samAvavA yathAzakti prayatna karatA hatA. thoDI vAre guNasene kulapatine saMbodhIne kahyuM : "eka vAra tApasonA samudAyanI caraNaraja, mArA mahelamAM paDe evI mArI bhAvanA che. Apa bhikSArthe rAjanagarImAM mahelamAM na Avo ?'' amArA 13 - "rAjyano je Azraya amane maLe che te ja zuM basa nathI ? bhikSA mATe ame game tyAM jaI zakIe chIe. rAjAno mahela ke garIbanI jhUMpaDI amAre mana to sarakhAM ja che. eka mAtra agnizarmA vize huM kaMI na kahI zakuM.' ''agnizarmAnuM tapa apavAdarUpa che. emanA bhikSAnA niyamo paNa apavAdarUpa che ?' A vakhate agnizarmAe kathopakathanano dora sAMdhyo : "huM mAtra eka ja ghare bhikSA mATe jauM chuM. kone tyAM javuM e AgaLathI nakkI nathI karato. tyAMthI bhikSA na maLe to ThIka che, nahitara bIjA mahinAnA upavAsano AraMbha karI dauM chuM. mAre mana rAjA-raMkanA bheda nathI." Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 verano vipAka mahinAmAM hajI pAMca divasa bAkI hatA. pacIsa-pacIsa divasanA upavAsa kheMcavA chatAM agnizarmAne potAnA pAraNAne mATe jANe ke kazo ja rasa nahoto. kyAre upavAsanI mudata pUrI thAya ane AhAra pAmuM, evI koI tAlAvelI emanA zabdomAM dekhAtI nahotI. guNasene kahyuM : "A vakhate to mArA rAjamahele ja Apa padhAro ane bhikSA-sAmagrI svIkAro evI mArI vinaMtI che." agnizarmAne e sAme mudala virodha nahoto. mahArAjAnA putra jevo eno jamAI jayAM ATalA AgrahapUrvaka vinaMtI kare tyAM eno anAdara paNa kema thAya ? chatAM agnizarmAe kahyuM : "be ghaDI pachI zuM thaze te koI nathI jANatuM. pAMca pAMca divasa agAuthI vacana ApI devuM, e amArA AcArane anukULa nathI. tamArI vinaMtI huM jarUra lakSamAM rAkhIza." rAjakumAranI vinaMtI, tApasanI maryAdAne zobhe evI rIte svIkAravA badala AcArya kauDinya paNa agnizarmAnI manamAM ne manamAM prazaMsA karI. zarmA ekalA sUkA tapasvI ja nathI, potAnI maryAdAo vize paNa sAvadha ane jAgRta che, ema joI AcAryane UMDo saMtoSa thayo. guNasena paNa Azrama nihALI, potAnA mahela tarapha ravAnA thayo. savAre je guNasena hato te atyAre sAMje badalAI gayo hato. (4) pacIsa pacIsa divasathI bhUkhanI sAme jhUjhatA tapasvInA chellA pAMca divasa paNa vItI gayA. e pAMca divasanI pratyeka paLa keTalI viSama ane vikaTa haze ? Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo. 15. bhogopabhoga ane aizvaryanI vacce sukhathI rahenArA saMsArIo, agnizarmAnA mAsopavAsanA A chellA divasonI kaparI kasoTI kadAca nahi samajI zake. lAMbA upavAsanA AraMbhanA temaja aMtanA divaso tapasvInA saMyama-sAgaramAM moTAM tophAno sarje che. eka paLanI paNa bhUkha ke tarasa jemanAthI sahana thaI zakatI nathI, AhAra ane indriyonA viSayonI paritRpti sivAya jemanuM bIjuM koI dhyeya nathI temane mana agnizarmAnI ugra tapazcaryA AtmaghAtano ja eka prakAra lekhAto haze. game tema, paNa pAMca divasa pUrA thatAM tapasvI agnizama AhAranI zodhamAM, vasaMtapuranA rAjamArga upara cAlI nIkaLyA. zarIrane jeNe mAtra sAdhanarUpa mAnyuM hoya, damananI bhaThThImAM AtmakalyANanA suvarNane zuddhatara-zuddhatama banAvavAnI ja jenI daSTi hoya te svAdiSTa bhojananI zA sAru paravA kare ? agnizarmA mAtra dehane nibhAvavA AhAranI zodhamAM nIkaLyA hatA. uparAuparI upavAsoe agnizarmAnA dehane zuSka temaja jirNa banAvI dIdho hato. sAmAnya rAhadArIne e mUrtimaMta sudhArUpa ja lAge. paNa anna na maLavAthI bhUkha veThanArAo ane bhUkhanA du:kha sAme siMhavRttithI paDakAra pheMkanArAomAM je eka moTo taphAvata rahelo hoya che, te agnizarmAnI AMkhamAMthI nItaratI saMyamabharI tejasvitA jonArane ja samajAya. agnizarmA bhUkha veThatA hatA, paNa jANe ke bhUkhanI vyathAne e pacAvI gayA che. anna prANa gaNAya che, paNa e prANanIye paravA nahi karanAra agnizarmA mAtra hADa ane cAmaDAnI jIrNa AkRti jevA nathI lAgatA. IdriyonI udAma vikRti upara vijaya vartAvanAra koI eka vizvavijetAnI jema, vasaMtapuranI AlizAna ImArato vaTAvatA AgaLa ne AgaLa cAlyA jAya che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka jeo tapasvIne thoDe ghaNe aMze oLakhatA teo Azcarya pAmI pote ja potAne pUchavA lAgyAH "haMmezAM ATalAmAMthI ja bhikSA laI pAchA vaLanArA tapasvI, Aje dhUnamAM ne dhUnamAM Ama dUra kyAM jatA haze?" eka be jaNe hiMmata karI, tapasvIne be hAtha joDI, potAne tyAM padhAravA Agraha karI joyo. pratyuttaramAM emane tapasvInA maMda hAsyano durlabha puraskAra maLyo. thoDe dUra gayA pachI rAjamahela dekhAyo. e ja vakhate tapasvInA kAnamAM koI chUpo maMtra phUMkatuM hoya evo emane bhAsa thayo. jANe ke bIjuM koI na sAMbhaLe tema te kahe che : "tapasvI ! Ama kyAM rAjamahelanA bhoga-aizvaryanA bhAgIdAra banavA jAo cho ? tapasvIne te vaLI rAjamahelanA bhogapabhogamAM bhAga paDAvavo zobhe ? tame tamArA aMtarane tapAsI joyuM che ? rAjamahela to pralobhano, lobha-lAlaconuM mAyAmaMdira gaNAya. rAjavIno satkAra, rAjavInuM Atithya e to kAco pAro che. pacAvI zakAya to khuzIthI jajo. nahitara e khAMDAnI dhAra upara cAlavAnuM mAMDI vALajo." koNa bole che te tapAsavA tapasvIe AsapAsa joyuM. paNa nirjana jevA lAgatA e rAjamArga upara potAnI pAse koI UbhuM hoya ema na lAgyuM. khAlI bhaNakArA haze ema mAnI tapasvI AgaLa gayA. guNasena hamaNAM ja doDI Avaze, je guNasene eka divase potAnI niSphara hAMsI karI hatI te guNasena, pazcAttApathI potAnA pApane dhoI nAkhato, doDato AvIne be hAtha joDIne sAme Ubho raheze. game tema paNa guNasena bhadrika che. ene potAnA doSo samajAyA haze. eTale ja ATalA AgrahapUrvaka AmaMtraNa karI gayo che. nahitara mAre ane A rAjamahelane levAdevA ja zuM hoya ? Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo 10 mahelamAM e vakhate doDadhAma macI rahI hatI. vaidyo ane maMtrataMtravAdIo eka pachI eka AvatA ane pAchA vaLatA dekhAtA hatA. tapasvIe dvArapALa pAse pahoMcI, guNasenane potAnA AgamananA samAcAra ApavA kahyuM. dvArapALa A agnizarmAne nahoto oLakhato. rAjakAre hajAro yAcako ane prArthIo Ave jAya te paikIno ja A bhikSuka haze ema ene lAgyuM, chatAM eNe vivekapUrvaka kahyuM : | "mahArAja, jarA UbhA raho. kuMvara aMdaranA khaMDamAM che. koI dAsI Ave to tenI sAthe samAcAra mokalAvuM." tapasvI rastAnI eka kora pASANanI pratimAnI jema ja bhUmi upara dRSTi, sthApI UbhA rahyA. thoDI vAra sudhI koIe emanI saMbhALa na lIdhI. mahinAnA upavAsane aMte tapasvI bhikSA mATe AvyA che ema koIne na lAgyuM ane kadAca lAgyuM hoya to upavAsa paNa emano eka dhaMdho haze, eTale emAM mAthuM mAravAnI ke emanA dhaMdhAmAM daramyAnagIrI karavAnI koI rAjakarmacArIne jarUra na jaNAI sadbhAgye eka dAsI tyAMthI jatI dekhAI. dvArapALe ene kahyuM : "jarA kuMvara-mahArAjane kahejo ke koI eka tapasvI ahIM UbhA che. ApanI AjJA mAge che." dAsI sAMbhaLyuM-na sAMbhaLyuM karIne aMdara doDI gaI ene tapasvInI zI paDI hoya ? evA to hajAro kaMgAlo Ave, jAya. A to rAjamahela kahevAya. ema jo saunI saMbhALa levA bese to emane potAnAM kAma karavAno avakAza ja na rahe ! moDuM thAya enI tapasvIne bahu ciMtA nahotI. mAtra vahelA-moDA paNa potAnA AgamananA saMvAda guNasenane maLavA joIe, eTalI ja emanI IcchA hatI. samAcAra maLyA pachI to guNasena pote ja doDI AvIne potAnuM svAgata karaze, e vize emane lezamAtra zaMkA nahotI. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 verano vipAka ghaNI vAra thaI, paNa guNasenane potAnA AgamananA samAcAra pahoMcADe evuM koI cihna na jaNAyuM. guNasenanI vinaMtIno svIkAra karavAmAM pote sAhasa karyuM hatuM, hAthe karIne AzAnI AMgaLIe nirAzAne notarI hatI. e prakAranI khinnatA tapasvInA aMtarane dajhADI gaI emane prathamano guNasene yAda Avyo. bharasabhAmAM je potAne khIjavato, nacAvato ane aneka rIte pajavato e ja A guNasena. chIMdarI baLe paNa vaLa na mUke. tema guNasena rAjakAjamAM bhale kuzaLa thayo hoya, bIjAo sAthenA vyavahAramAM sudakSa gaNAto hoya, paraMtu kutUhala karavAno jUno svabhAva na gayo hoya e saMbhavita che. ghaDIbhara khoTI karI rAkhavA athavA to vilaMba karyA pachI jAte AvIne AmaMtravAno eNe manamAM nizcaya karyo hoya ema paNa bane. anna-bhojananI sAmagrInI to rAjamahelamAM kaMI khoTa na hoya ane AzramamAM AvIne eNe jyAre AmaMtraNa ApyuM tyAre paNa enAmAM kautuka karavAnI koI vRtti hoya ema nahotuM lAgyuM. tapasvIne vaLI pAchI thoDI AzA baMdhAI guNasena Avavo ja joIe. hajAra kAma paDatAM mUkIne potAnA jUnA sAthIne bheTavA jarUra Avaze, ema eno aMtarano sAkSI bolI UThyo. e sAkSI sAco hato ke mAyAvI, eno nirNaya atyAre koNa kare? javuM ke UbhA rahevuM, e gaDamathalamAM tapasvI hatA, eTalAmAM tapasvIne oLakhatI hoya evI eka paricArikA tyAMthI nIkaLI. eNe be hAtha joDIne tapasvIne namaskAra karyA. tapasvI AhAra mATe padhAryA che, ema jANIne e utAvaLe utAvaLe guNasena mahArAjAnA khaMDa tarapha doDI gaI paNa vizALa khaMDamAM pahoMcatAM ja vaidyanA AvI matalabanA udgAra enA kAne paDyA : Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo 19 kuMvarane have koI bolAvazo mA! rAtre barAbara UMdha nathI AvI, tethI emane sakhata mAthAnI vedanA upaDI che. jarA ArAma leze eTale svastha thaI jaze. ciMtA karavAnI jarUra nathI." paricArikAe e zabdo sAMbhaLyA ane kuMvara paNa paDakhuM vALIne sUI gayA. kharekhara Aja savArathI e becena hatA, mAthAnA du:khAvAne lIdhe e koInI sAthe pUrI vAta paNa karI zakatA nahi. vaidyo ane maMtravAdIoe AvIne thoDA upacAra karyA, paraMtu dardano vadhato jato vega rokI zakAyo nahi. Akhare rAjavaidhe emane ArAma ApavAnI vyavasthA karI. paricArikA tapasvI vize bolavA jatI hatI, paNa enA zabdo moMmAM ja rahI gayA. ene thayuM ke thoDI hiMmata karavAthI - tapasvInA AgamananI vAta kahI nAkhavAthI thoDI nArAjI vahoravI paDaze, paraMtu mahinA-mahinAnA upavAsa kheMcatA tapasvInA jIvananI rakSA to thaI zakaze. paraMtu e potAnA nizcayano amala karI zakI nahi. e ja dAsIe, dhIme pagale AvIne tapasvIne ati khinna svaromAM kahyuM : "guNasena mahArAjane atyAre koI maLI zake ema nathI. emane mAthAmAM sakhata darda UpaDyuM che." vadhu vAta sAMbhaLavAnI ke carcA karavAnI tapasvIne jarUra nahotI. e to jevA utsAhathI nagaramAM AvyA hatA, teTalA ja viSAdabharapUra haiye potAnA AzramamAM pAchA pharyA. AzramamAM moTo dharatIkaMpa thayo hota, hajAro AmravRkSo UthalI paDyAM hota ane ghAsanI jhUMpaDIo uMdhI vaLI gaI hota to paNa AzramavAsIone eTalo AghAta ke Azcarya na thAta. paNa jyAre emaNe Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka sAMbhaLyuM ke agnizarmA jevA tapasvI puruSa rAjamahelanA AMgaNethI bhikSA vihoNA pAchA pharyA che ane emanA bhAgyamAM bIjA eka mahinAnA upavAsa lakhAI cUkyA che, tyAre saunA moM upara kAlimA chavAI gaI. je zarmAnA caraNanI raja ghara AMgaNAmAM paDatAM, dInagarIba gRhasthanA dilamAM paNa potAnuM sarvasva arpaNa karI devAnA abhilASa jAgI jatA, pote bhUkhyA rahIne paNa zarmAne saMtoSavA potAno AhAra emanI jhoLImAM dharI devA utsuka rahetA e ja agnizarmA moTA rAjavInA mahelamAMthI, AmaMtrita atithi hovA chatAM vagara bhikSAe pAchA vaLe, emAM emane jagatuM upara koI mahAvikarALa gRha ke nakSatrano azubha prabhAva paDato dekhAyo. rAjavIno annabhaMDAra bhale nahi khUTI gayo hoya, paNa je rAjyamAM mahAtapasvIne peTa bharavA jeTalI bhikSA na maLe te ekalA tapasvInuM ja nahi, rAjya ke rAjyanA svAmInuM ja nahi, paraMtu samasta bhUmivAsIonuM durbhAgya gaNAya. koI tapasvInA Akasmika avasAnathI paNa AzramavAsIone ATalo AghAta na thayo hota. mahinAnA upavAsanA aMte, pAraNuM karavA jeTalI bhikSA na maLe ane tarata ja bIjA mahinAnA upavAsa AdaravA paDe, e kalpanA ja emane kaMpAvatI hatI. agnizarmA AzramamAM pahoMcyA, e vakhate jemaNe jemaNe emanI tama-tAjha jevI mukhamudrA joI temane ema lAgyuM ke have tapasvI emanI zAMti ane dhIratAnI maryAdAone kadAca toDI phoDIne pheMkI deze. kadAca zApa Ape evI paNa dahezata lAgI. tapasvInA krodhanI bhayaMkaratA teo jANatA hatA. temAMye A zarmA to ghora tapasvInI koTimAM mUkI zakAya tevA hatA. teo jo krodhAyamAna bane to sAta sAgaranAM pANI paNa e dAvAnaLane olavI zake nahi. AmaMtraNa ApIne gharanA AMgaNA sudhI bolAvanAra ane tyAMthI upavAsIne pAchA kelanAra guNasena pratye bIjAone to ThIka, paNa ". Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo 21 agnizarmAne kevI dAjha caDI haze ? A ja guNasena ekavAra agnizarmAne pajavavAmAM AnaMda mAnato, Aje jyAre agnizarmA tapasvInI nAmanA meLavI cUkyo che, tyAre paNa ene pajavavAnI A yukti eNe aMgIkAra nahi karI hoya ? guNasena pratye vahetA AkrozanA pravAhane pAcho vALavAnoavagaNanAno kaDavo ghUMTaDo gaLI javAno agnizarmAe prayatna to ghaNo karyo. paNa bhUkhanI kAramI vyathAno jene thoDo paNa anubhava che, te samajI zakaze ke emAM agnizarmAne jevI joIe tevI saphaLatA na lAdhe to emAM eno doSa nathI. "kharekhara, guNasenanI nIca-kautukI vRtti hajI nahi gaI hoya." AvA ja vicAramAM tapasvI beThA hatA. AsapAsa sarvatra glAninuM vAtAvaraNa chavAyuM hatuM. eTalAmAM guNasenanI savArI dUrathI AvatI dekhAI guNasane AvatAMnI sAthe ja tapasvInA pagamAM mAthuM namAvyuM. pote mAthAnI vedanAthI asvastha hovAthI tapasvIno satkAra karI zakyA nahi, ema kahIne potAno UMDo kheda vyakta karyo. guNasenanA kheda ke pazcAttApathI tapasvInI mahinAnI bhUkha zame ema nahotuM, tema bIjA mahinAnA upavAsano nizcaya paNa Dage evo saMbhava nahoto. chatAM e kheda ane e pazcAttApe annanA AhAra karatAM paNa vadhu UMDI tRpti prerI. zarmAne thayuM ke : "guNasane jANIbUjhIne, kautuka karavAnI khAtara potAne pAcho nathI vALyo. viSama saMyogo ja A paristhitine mATe javAbadAra che ane tapasvI jo AvA aNadhAryA utpAtono sAmano karavAnuM sAmarthya na batAve to A dehadamanano zuM artha che ?" ekalA agnizarmAne ja nahi, samasta AzramavAsIone khAtarI thaI ke zarmAnA uparAuparI bIjA mahinAnA upavAsamAM guNasena Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 verano vipAka nimittarUpa bhale hoya, paNa vastutaH vidhAtAno ja koI akaLa saMketa che. guNasenano doSa kADhavo nirarthaka che. gaLagaLA kaMThe guNasene AtmanivedananA rUpamAM kahevA mAMDyuM : huM jarA asvastha hato. mane acAnaka mAthAnI vedanA UpaDI hatI. vaidyoe mane ArAma levAnuM kahyuM, paNa AMkha mIMcatAnI sAthe ja mane Apano pAraNAno divasa yAda Avyo." tarata ja meM kahevarAvyuM : koI mahAtapasvI jevA puruSa Ave to emane sanmAnapUrvaka ApaNA aMtaHpuramAM laI Avajo. mane javAba maLyo, tapasvI to thoDIvAra thaI hamaNAM ja ahIM AvIne pAchA pharI gayA che." mAthAnI vedanA bhUlI gayo. mArA aMtaramAM UMDo prAsako paDyo. Apane rastAmAMthI ja pAchA vALavA ApanI pAchaLa doDyo. paNa mane have lAge che ke ghaNuM moDuM thaI gayuM hatuM. pahelAM paNa meM Apane khUba herAna karyA che ane A vakhate paNa..." guNasena zuM kahevA mAgatA hatA, te zarmA samajI gayA. emano Avegano Ubharo paNa have zamavA mAMDyo hato. potAnI kasoTI thaI rahI hatI, e hakIkata have emane samajAvA lAgI hatI. nahi rAjanuM tamAro mudala aparAdha nathI. tapasvIo koIno aparAdha nathI gaNatA. kharuM jotAM to tame mArI upara moTo upakAra karyo che - tame ja mane saMsAranA kArAgAramAMthI choDAvyo che. tame ja mArA tapanI abhivRddhimAM sArI sahAya karI che." aniSTa temaja apakArane paNa A tapasvIo tapanI vRddhimAM sahAyarUpa gaNatA. mananA Avego upara AvI ja vicArazailInA saMyama-aMkuza mUkatA. e aMkuzathI tapasvI mAtranA unmatta banelA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo 23 Avega-hAthIo garIba gAya jevA nahi banI jatA hoya. keTalAko to mAtra tapasvIone svAbhAvika evI bhASA ja mukhethI bolI jatA haze. paraMtu aparAdhIo upara enI sArI chApa paDatI. vera-vidveSanAM sApoliyAM tatkALa to saMtAI jatAM. guNasena potAnA aparAdhanI gaMbhIratA samajato hato. tapasvInA krodhanI bhayaMkaratA paNa enI gaNatarI bahAra na hatI. paraMtu agnizarmAe pote ane AcArya kauDinya asaMtavya aparAdhane tapovRddhinA nimittarUpa gaNAvyo, tyAre tenA haiyA uparano ghaNokharo bhAra UtarI gayo. haLavuM phUla baneluM enuM haiyuM, jarA AnaMda hiloLe caDyuM. kahyuM : mahArAja, A vakhate to mArAthI sAvadha na rahevAyuM, paNa A mahinAnA upavAsane aMte jo mAre tyAM padhAro to huM mane kRtakRtya mAnIza." AhAra ke upavAsa saMbaMdhe sarva AzramavAsIo svataMtra hatA. koNe, kyAre, kone, kyAMthI bhikSA laI AvavI, e vize khAsa vidhiniSedha nahotA. dehanI rakSA mATe bhikSA che ema nahi paNa saMyamanI rakSA mATe AhAra Avazyaka che, emAM jIllAnI lolupatA na bhaLavI joIe. e sUtra AcArye saune zIkhavI rAkhyuM hatuM. emAM apavAda na Ave e vize emane mAtra jAgRta rahevuM paDatuM. chatAM A prasaMge guNasenanI glAni ane vyAkuLatA joI AcArya agnizarmAne bIjA mahinAne aMte paNa guNasenane tyAMthI ja bhikSA laI AvavAno anurodha karyo. eTaluM ja nahi, guNasena vidAya thayo tyAre paNa AcArya enA mastake hAtha mUkI AzvAsana ApyuM. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 verano vipAka tapasvIne tame dubhAvyA che, ema na mAnazo. amArA bhAgyamAM jo e aMtarAya hoya to koI zuM karI zakavAno hato ? ame koIne zatru ke koIne sagA nathI mAnatA. sarvatra mahAmaMgaLa ja vilasatuM hoya ema mAnIe chIe ane tapasvIo to jagatanAM mAtApitA jevA gaNAya. emane potAnAM saMtAno vize mAThuM kema lAge ?" pachI guNasene kRtajJatApUrvaka AcAryane namaskAra karI vidAya lIdhI. (6) jIvanadhAraNa mATe anna Avazyaka che. eka yA bIjA rUpe paNa prANImAtrane paNa poSaNa maLavuM joIe. jo ema ja hoya to AcArya kauDinyanA ane evA keTalAya kulapatinA tApasI annanA abhAve athavA to nAmamAtrano - eka javano dANo khAIne ke laNI lIdhelA khetaramAM verAyelA, rahI gayelA kaNano AhAra karIne varSo sudhI kaI rIte jIvI zakatA haze ? agnizarmAne bIjA mahinAnA upavAsa khecatA koI jue to emano dehamAtra asthipiMjara jevo lAge. thoDAM hADakAMnuM mALakhuM kvacit haratuM-pharatuM ke beTheluM dekhAya. eka ja dhakko lAgatAM goThavAyelAM e asthi kadAca chUTAM paNa paDI jAya. eTale chatAM e tapasvInA vadana upara je eka prakAranI kAMti ahoniza chavAyelI rahe che, tenuM nirIkSaNa karanArane to aMtaramAM UMDe UMDe vahetI paritRpti vacce AtmAnI akhUTa AnaMdadhArA jIvanadhAraNamAM mukhya vastu che, evI pratIti thayA vinA na rahe. bIjA mahinAnA upavAsa AdaratAM agnizarmAne AraMbhamAM thoDo kSobha thayelo. krodha ane nirAzAe emano thoDo parAbhava karelo, Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo rUpa paraMtu guNasenanA Agamana ane tenI kSamAyAcanA sAthe ja pelI paritRptino amRta pravAha aMgeaMgamAM pharI vaLyo. pachI to anAhAra e ja jANe ke potAno svabhAva hoya, AhAra, bhikSA, e upAdhi hoya, eka upAdhinI sAthe nidrA, taMdrA, Alasya jevI vikRtionI AkhI senA deha ane aMtarane paravaza banAvatI hoya ema emane lAgavA mAMDyuM. babbe, traNatraNa mahinAnA upavAsa AdaratA A tApasoe bhUkha, tarasa e kaThora, nirmama vastu che, e prakAranI janahRdaya upara paDelI chApa bhUMsI nAMkhI hatI. bhUkhyo mANasa game tevA durAcAra AcarI zake, bhUkhanA du:kha karatAM caDe evuM bIjuM eka bhayaMkara kaSTa nathI, ema kahevAtuM. paNa A tapasvIoe bhUkha, tarasanuM damana karI, saMyamamAM rahelI prabhutAnI lokone jhAMkhI karAvI hatI. bIjI rIte bhogopabhoga ane aizvaryamAM racIpacI rahetI, jIvananI e ja sAdhanA hoya ema mAnavA lAgelI janatAne tyAga, saMyamanA jvalaMta aizvaryano mahimA paNa jevo tevo nathI ema temaNe ThasAvyuM hatuM. bhUkha, tarasa, saMtApa vagere saMsAranI kaThoratAo che, vAstavatAo che ane kAcopoco mANasa enA julamathI tharatharI UThe che. paraMtu ene paNa aMkuzamAM ANI zakAya che ane evA saMyamamArgano pathika saMsArano mahArathI bane che ema paNa A tapasvIoe lokonA dilamAM utAryuM hatuM. eTale ja zaherathI dUra AvelA A AzramanA tapasvIonAM darzana karavA yathAzakti emanI sevA-suzruSA karavA nAgarikonA samUha avAranavAra AvI caDatA. sudhA upara vijaya vartAvanAra, dehane ane dehanI vAsanAone pALelA pazunI jema vazamAM rAkhanAra A agnizarmA pratye sau bhaktibhAva darzAvatA. janasamAja A tApasone bhUkha veThanArA kahI emanI upekSA nahoto karato. enuM eka bIjuM kAraNa paNa hatuM. jemaNe gAMDA hAthI Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka jevA viSayo upara vijayano dhvaja ropyo. teo jate divase AtmAnI anaMta Rddhi-siddhionA bhaMDAra avazya kholI nAkhe ema e samAja mAnato. dunyavI vaibhava karatAM paNa akSaya Atma-RddhinuM adhikuM mUlya loko kaMIka samajavA lAgyA hatA. agnizarmA ane guNasena vastuta: emanA yuganA be pratinidhio hatA. eka nIcenA tharanA ane bIjA UMcA tharanA. nIcenA tharanA agnizarmA pratinidhi hatA. temanI nIce paNa bIjA keTalAka thara hatA. kula ane jAtinA madamAMthI A UMca-nIcanA bheda janmyA hatA. enI upara prahAro paDatA, chatAM ghavAyelA krUra prANInI jema ghaDIbhara chupAI, pAchA lAga maLe tyAre thApo mAravAnuM bhUlatA nahi. UMca-nIcanA ekavAra bheda paDyA, eTale eno vistAra vadhato ja rahe. brAhmaNo ane kSatriyo ekabIjAne UMca-nIca mAnatA, eTaluM ja nahi, paNa aMdara aMdara nAnA vargo UbhA thatA ane eka varga bIjAne UtaratI koTino gaNAvavA mathato. prAcIna sAhityamAM "brAtya' zabdano ullekha maLe che. kSatriyone brAhmaNo vAtyo kahI avagaNatA ane brAhmaNone bIjAo bhikSuka kuLanA kahI tiraskAratA. vAtyo asabhya ane asaMskArI gaNAtA hovAthI jyAM vrAtyo moTI saMkhyAmAM rahetA hoya te bhUmimAM paga mUkavAthI paNa pApa lAge ema manAtuM. AvA bhedabhAvo ane nAnAM nAnAM vartuLomAM paNa jyAre koI jJAnI, tapasvI, puruSArthInA paracA maLatA tyAre pelI kRtrima bhedarekhAo ApoApa bhUMsAI jatI. zaktizALIne sau zirodhArya mAnatA. agnizarmA bhikSuka kuLano hato. chatAM potAnI kaThora tapazcaryA ane dehadamanane lIdhe lokapUjya banyo hato. agnizarmAe brAhmaNa kuLane mAthe gauravano camakato muguTa mUkyo hato. je kuLamAM AvA tapasvIo pedA thAya, te kuLane kevaLa bhikSuka na kahI zakAya - enI * * * * Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo 27 niMdA na thAya, evI chApa lokamAnasa upara paDI hatI. e rIte kRtrima maryAdAo - saMkucitatAo tUTatI hatI. hiMdI saMskRtinA vistAra ane vikAsamAM AvI aneka ghaTanAo chUpI paDI che. guNasena Aja savArathI sAvaceta hato. zarmAnA bIjA mahinAnA upavAsa pUrA thatAM hovAthI Aje bhikSA mATe AvavA ja joIe - bIjIvAra bhUla na thAya te mATe prathamathI ja sAvadha banIne beTho hato. zarmAjIne bhikSAmAM dharavA mATe zuM zuM taiyAra karAvavuM eno vicAra karato hato, paricArakane sUcanA ApavA jato hato, eTalAmAM mahAmAtye praveza karyo. mahAmAtya gabharAyelA jevA dekhAtA hatA. rojanI emanI gaMbhIra mukhamudrA upara ciMtAgrastatAnI chAyA chavAI hatI. svacchatAno dekhAva karavA chatAM guNasane emanI vyAkuLatA parakhI lIdhI. padhAro, mahAmAtyajI " guNasene potAnI haMmezanI vinaya, namra zailIe mahAmAtyanuM svAgata karyuM. prastAvanA ke bhUmikA racavAnI paNa mahAmAtyane jarUra na jaNAI: A sImADAnA rAjAo have vakaryA che." eTaluM bolIne emaNe eka ni:zvAsa nAkhyo. guNasena potAnA zvasuranI rAjanIti jANato hato. mahArAjAnA audAryano keTalIkavAra durupayoga thato ane chatAM mahArAjA moTA mane sAMkhI letA, e hakIkata paNa enA dhyAna bahAra nahotI. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 verano vipAka Aje have mahArAjAnuM nahi, paNa mahArAjAnA jamAInuM zAsana cAle che. jamAImAM pANI nahi hoya ema paNa A sImADAnA rAjAoe kadAca mAnI lIdhuM haze ane tethI ja teo raMjADa karatA, hoya evI guNasene kalpanA karI. mahAmAtyanA mukhethI vadhu samAcAra jANavA e saheja vadhu utsuka banyo. mahAmAtye kahevA mAMDyuM : "guptacaro samAcAra lAvyA che ke ApaNA rAjyanI sImA upara je parvata Avelo che, tenI upara mAnatuMga rAjAe humalo karI, rAtrinA vakhate sUtelA sainikone dagAthI mArI nAkhyA che." mahAmAtya vadhu AgaLa bolavA jatA hatA, paNa guNasena vacce bolI UThyo : "enI ciMtA na karo. tame sainyane taiyAra karo. mAre Aje thoDuM kAma che, te patAvI dauM" agnizamane bhikSA ApavAnI che, ema to eNe na kahyuM, paNa guNasenanA dilamAM e ja mukhya ciMtA hatI. mahAmAtyane kahI batAvavAnI jarUra na lAgI. jatAM jatAM mahAmAtye kahyuM : "senApatine taiyAra rahevAnI sUcanA Apato jauM chuM." guNasene maunabhAve ene saMmati ApI. sImADAnA rAjavIonI raMjADa e mAtra rAjaprakaraNI ghaTanA na hatI. AvA samAcAro atizayoktinA vicitra raMga pakaDI nAgarikomAM phelAtA ane Aphata ghara AMgaNe AvIne UbhI hoya ema loko hebatAI jatA. jemaNe thANAnA cokIdArone dagAthI mArI nAkhyA hoya teo guNasenanI gaphalatano lAbha laIne nagaramAM pesI jAya ane arAjakatA vartAve, e asaMbhavita nahotuM. bhayanI zaMkAthI zaheranA rAjamArgo lagabhaga sUnA jevA thaI gayA hatA. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo 29 senApatinA kAne jevI A vAta gaI ke tarata ja te potAnA sainyane taiyAra thavAno Adeza ApI, kuMvara guNasena pAse Avyo. e zaherIonI ciMtA ane zaMkAo varNavato hato, eTalAmAM mahAmAtye mokalelA jyotiSIo paNa AvI pahoMcyA. vinayamUrti guNasena A jaMjALamAMthI jema jema chUTavA mathato hato, tema tema e vadhAre gUMcavAto hato. jyotiSIoe kahevA mAMDyuM : "mahArAja, atyAranuM coghaDiyuM sarvottama che. atyAre jo prasthAna karyuM hoya to pagale pagale vijayanA paDaghA paDe." e ja vakhate aMtaHpuramAMthI AvelI eka paricArikAe bahu ja dhIme avAje kuMvaranA kAnamAM kaMIka kahyuM. javAbamAM guNasane mAtra eTaluM ja uccAryuM : "AvuM chuM." saMbhava che ke nagarabharamAM je bhaya-AtaMka chavAyo hato, tenI havA aMtaHpuramAM pravezI hoya. AvA saMgrAmanA samaye vadhumAM vadhu bhaya jo koIne hoya to aMtaHpuravAsIone. pakaDAyelI rAjakuTuMbI strIonI duzmano bhAre durdazA karatA. jyotiSIo kahevA lAgyA : "mahArAja ! atyAre eka paLano paNa vilaMba karavA jevuM nathI. coghaDIyuM cAlI jAya che. Apa khuzIthI aMtaHpuramAM jaI Avo, paNa raNaduMdubhi garjI UThe evI AjJA ApatA jAo, eTaluM prasthAna atyAre basa che." guNasenane e prakAranA prasthAna sAme vAMdho na hato. e pote jyotiSIo vagerene vidAya ApI, aMtaHpuramAM gayo. aMtaHpuramAM ene jarA vadhAre samaya lAgyo. eka to mahArANI asvastha hatAM, AsannaprasavA hovAthI emanA mananuM sAMtvana karatAM guNasenane thoDI vAra lAgI. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 verano vipAka sainya, senApati vagere taiyAra hovAthI ane coghaDiyuM sAcavavAnuM hovAthI pote paNa yuddhano sAja sajavA lAgyA. eTalAmAM acAnaka emane agnizarmAnuM smaraNa thaI AvyuM. aMgarakSaka pAse ja Ubho hato. kahyuM : "jo to kharo, pelA tapasvI AvyA hoya to emane AdarathI ahIM bolAvI lAva !" aMgarakSaka tapasvIne nahoto oLakhato. rAjakAre bhikSako, tapasvIo, yAcako sekaDonI saMkhyAmAM Ave. emAMthI agnizarmAne zI rIte judA pADavA e enAthI na samajAyuM. e kaMI pUche te pahelAM ja guNasena enI muzkelI kaLI gayA. bolyA " mahinA mahinAnA upavAsa karanArA, sAva kRza thaI gayelA, vilakSaNa AkRtivALA eka AzramavAsI UbhA hoya to bolAvI lAva!" A vakhate aMgarakSaka kaMIka samajyo. e doDato daravAjA tarapha gayo. paNa tyAM koI kRzakAya bhikSuka na dekhAyo. tapAsa karatAM jaNAyuM ke tapasvI to thoDI kSaNo pUrve ja daravAjA pAse AvIne-ghaDIka rAha joIne pAchA cAlyA gayA hatA. aMgarakSaka daravAna pAsethI sAMbhaLelI vAta guNasenane kahI saMbhaLAvI. e vakhate guNasenane eTalo AghAta thayo ke ghaDIbhara to ene cakkara AvI gayA. pAchA gayA ?" guNasane mAtra eTaluM ja pUchyuM. paNa enA zabda zabda vedanA gUMthAyelI hatI. ATaATalI kALajI rAkhavA chatAM tapasvIne bIjA mahinAnA aMte paNa khAlI hAthe pAchuM pharavuM paDyuM ? guNasena utAvaLe pagale mahelanI bahAra Avyo. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo eNe ekadama nokarane AjJA karI. saMgrAmamAM javA mATe taiyAra rAkhelo ghoDo maMgAvyo ane koIne kaMI kahyA vinA tapasvInI pAchaLa cAlI nIkaLyA. agnizamAM zaheranI bahAra jAya te pahelAM to emane pakaDI pADyA. ghoDA uparathI nIce UtarI e tapasvI ADo Ubho rahyo. 31 "tapasvI mahArAja, mArI jarA bhUla thaI gaI !'' be hAtha joDI nagarano rAjavI guNasena vinave che. "savArathI ApanI ciMtAmAM ja hato, paNa yuddhanI vArtAe mane bhulAvyo. kRpA karIne pAchA pharo !'' vasaMtapurInA rAhadArIo A apUrva dazya nihALI rahyA. eka tarapha vaibhava ane aizvaryanI mUrti jevo guNasena mAthuM namAvI be hAthanI aMjali joDI Ubho hato. sAme ja eka asthipiMjara UbhuM hatuM. bhoga ane dInatA jANe ke sAmasAmA UbhAM hatAM. dInatAnA pratIka samA tapasvI pAse sattA ane aizvaryanI mUrti jANe ke yAcanA karatI hatI. 'mArI pratijJAno bhaMga mArAthI na thaI zake." tapasvInA kSINa zabdomAM pratijJApAlananI khumArI gUMjatI hatI. guNasena paNa e pratijJAthI ajANyo nahoto. banI zake to koI rasto kADhavA ane potAne tyAM AhAra mATe padhAravA eNe pharI pharIne tapasvIne Agraha karyo. paNa tapa e ja jenuM jIvanadhana che, tapa e ja jenI samRddhi che, te potAnI pratijJAnuM gaurava kema javA de ? agnizarmAnI daDhatA ane tapazcaryA pratyenI ananya zraddhA joI guNasenanuM aMtara dravI UThyuM. potAnI asAvadhatA mATe pazcAttApa karavA jeTalo atyAre samaya nahoto. pote rAjamahelamAM hota, zaheranI zerImAM prajAjanonI sanmukha na hota to kadAca potAnA pavitra azrubinduthI tapasvInA paga pakhALata. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 verano vipAka tapasvI pAchA phare evuM koI cihna na dekhAyuM, eTale gadgad svare guNasane yAcanA karI : kharekhara mArAM durbhAgya che ke mArA mahelanA AMgaNe ApanA caraNanI raja paDavA chatAM huM Apane AhAra ApI zakyo nathI. have vadhu Agraha karavAnI hiMmata nathI cAlatI, paNa jo A mahinAnA upavAsane aMte mAre tyAM padhAro to huM mAruM saghaLuM durbhAgya dhovAI gayuM mAnIza." agnizarmAe saraLa bhAve e vinaMtI svIkArI lIdhI. (8) trIjo mahino tapasvIne mATe agniparIkSA karatAM paNa anekagaNo Akaro hato. hADakAM sudhdhAM aMdarathI khaLabhaLI UThyAM hatAM. AzramavAsIoe to zarmAnA jIvananI AzA tajI ja dIdhI hatI. koNa jANe kema, kaI zraddhAnI zaktithI paNa zarmAno kSINa-ati kSINa jIvanadIpaka bhAre sUsavAtA vAyarA vacce paNa aNabujhAyo rahyo. have guNasenanA Agrahane jato kare ane koI sAmAnya nAgarikane tyAMthI bhikSA levAnuM rAkhe to ThIka, ema AzramavAsIo mAnatA ane agnizarmAne kAne paNa e vAta gaI. ugra tapazcaryA karanAranA nizcaya paNa eTalA ja daDha hoya. A vakhate paNa guNasenanA mahelethI ja je kaMI AhAra maLe te levAno Agraha na choDyo. guNasenane ApeluM vacana to paLAvuM ja joIe. bIjI rIte jotAM guNasenanI bhakti ane zraddhA mATe tapasvInA dilamAM lavaleza paNa AzaMkA na hatI. chelle jayAre ghoDe caDIne, yuddhamAM jatAM pahelAM maLelo tyAre enI yAcanAmAM je AtmaglAni taravaratI hatI te tapasvIe pote nihALI hatI. prathamano guNasena Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo 33 bhale krIDApriya hoya, bhale bhAre trAsa Apyo hoya, paNa zvasuramAM AvIne rAjakAja saMbhALato guNasena to judo ja hato, eno hRdayapalaTo thaI cUkyo hato. trIjA mahinAnA chellA divaso kharekhara kaTokaTInA hatA. guNasena paNa e jANato hato ane tapasvInA pAraNAnA divasanI rAha joto hato. guNasenanI khAtara traNa traNa mahinAnA upavAsa kheMcanAra tapasvI potAnA nizcayamAM eTalA ja aDaga hatA. paNa saMsAra haMmezAM sIdhI gatie nathI cAlato. keTalIka vAra vahANa kAMThe AvavAnI taiyArI hoya, eka-be paLono je vilaMba hoya, eTalAmAM koNa jANe kyAMthI kALAM vAdaLa gherAya che, tophAnI jhaMjhAvAta phUMkAya che ane kAMThe AvatuM nAva pAchuM dhakelAya che. mAnavInI AzAo ane kalpanAono bhAMgIne bhukko thaI jAya che. tapasvInA saMbaMdhamAM paNa evuM ja banyuM. trIjA mahinAnA aMte cothA mahinAnA UgatA prabhAte ja guNasenane tyAM putrajanma thayo. AkhuM rAjakuTuMba ane nAgariko evI dhamAlamAM paDI gayA ke tapasvInA pAraNAnI vAta sAva ja bhulAI gaI. zarmAjI kyAre AvIne pAchA vaLI gayA te koInA jANavAmAM ja na AvyuM. agnizarmAnA romeromamAM krodha vyApI gayo. guNasena bhaktino daMbha karI potAnA prANa levA mAge che, evI emane pratIti thaI. putrano janmotsava to emaNe najaronajara joyo hato. zaherabharamAM AnaMdollAsanA taraMgo UchaLatA nihALyA hatA, paNa evA utsavamAM bhAna bhUlanAra rAjavI, tapasvInA pAraNAno divasa bhUlI jAya, e emane asaMbhavita lAgyuM. traNa traNa mahinA sudhI bhUkhathI ribAvanAra ane dareka vakhate kaMIka ne kaMIka bahAnuM kADhanAra guNasenane pAyamAla karavA tarapha enI manovRtti vaLI. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka AkarI tapazcaryA e vastutaH siddhi nathI. zAMti, kSamA, mRdutA, karuNA keLavavAmAM sAdhana mAtra che, e vAta agnizarmAne pUrepUrI nahotI samajAI. AcArya kauDinya paNa e viSayamAM hajI vidyArthI jevA hatA. tapazcaryAnA mAhAtya karatAM paNa manaHsaMyama, aMtaHzuddhi vadhAre mUlyavAna che ane zubhAzubha gatimAM e ja niyAmaka che, e tarapha emanuM bahu lakSa nahotuM. teo ugra tapazcaryAnA ane sAmAnya yama-niyamanA mAtra pUjArI hatA. agnizarmAnI tapane lIdhe parama zaktizALI banelI manovRttine Aje upazamAvavAnI jarUra hatI. enA deha tathA mane parasparanA sahakArathI je viplava jagAvyo hato, tene potAnA aMkuzamAM ANavAnI jarUra hatI. sadbhAgye jo zarmAne atyAre evA koI sadguru sAMpaDyA hota to zarmA AkhI bAjI jItI jAta. AzramavAsIo A vakhate agnizarmA pAse javAnuM ke kSemakuzaLa pUchavAnuM paNa sAhasa karI zakyA nahi. dUrathI emane jotAM ja AzramavAsIone khAtarI thaI ke rojanI zAMti, kSamA, mRdutA Aje agnizarmA khoI AvyA che. emanI AMkho Aje AganI varSA karatI hatI. koI rIte paNa guNasenane khuvAra karuM." mArI upara vera rAkhanAra e rAjavIne kyAMya sukha-zAMtithI rahevA na dauM ! A eka ja vRtti tapasvInA aMtaramAM kALA nAganI jema phUMphADA mAratI hatI. traNa traNa mahinAnI anAhAratA ane bIjI tarapha vRttiomAM jAgI paDelo A svachaMda saMkSobha : e baMneno sAmano karavAmAM agnizarmA niSphaLa nIvaDyA. vera ! verano vicAra karatAM e ardhanidrAmAM paDyA. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo 35 thoDIvAre rAjyano purohita somadeva dhIme pagale tyAM Avyo ane je darbhAsana upara tapasvI ADe paDakhe paDyA hatA, tenAthI thoDe dUra UbhA rahI tapasvIne vaMdana karyuM. tapasvIe pagalAno avAja sAMbhaLI lAlacoLa banelI AMkho ughADI. somadeva tatkALa to kaMI pUchavAnI hiMmata na karI zakyo. paNa sukha-samAcAra pUchato hoya tema vinayathI bolyo : - bhagavad ! zarIra bahu kSINa thaI gayuM dekhAya che." tapasvIo evA kuza ja hoya !" agnizarmAe TUMkAmAM patAvyuM. somadeva kharekhara rAjAnA pratinidhi tarIke Avyo hato. guNasena pote atyAre AvI zake ema nahotuM. putrotsava hato, eTalA mATe nahi, ene A vakhate tapasvI kadAca krodhAyamAna thaze ane kaMInuM kaMI kahI nAkhaze evI bIka lAgI hatI. somadeve kahevA mAMDyuM, "tapasvIone AhAra to maLI zake che. chate AhAre ATaluM kaSTa zA sAru ? amArA rAjavI guNasena tapasvIono Adara kare che." guNasenanuM nAma sAMbhaLatAM ja aMtaramAM zULa bhoMkAI hoya tema tapasvI bolyA : "guNasenanuM nAma na lezo, e RSighAtaka che !" somadevane have vadhu vAta karavAnI jarUra na lAgI. guNasena vatI kSamA yAcavAno eno IrAdo hato. paNa ene lAgyuM ke A tapelI bhUmi upara chAMTA nAkhavA nakAmA hatA. somadeva nirAza vadane pAcho vaLyo. eNe guNasenane kahyuM ke "tapovanamAM to dAvAnaLa pragaTyo che. agnizarmA koInuM mAne tema nathI." Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 verano vipAka guNasena pote e samAcAra sAMbhaLI nirAza na thayo. eNe alabatta bhUlo karI hatI, kharA pAraNAne vakhate e asAvadha rahyo hato. paNa enA aMtaramAM tapasvIne pajavavAnI koI durbhAvanA nahotI. thoDIvAre te pote tapovanamAM Avyo. prathama AcAryane maLyo ane je kaMI banyuM hatuM, te saraLa bhAve kahI saMbhaLAvyuM. AcAryane bahu lAgI AvyuM, paraMtu A badhI akasmAtonI ja paraMparA hatI, evo nirNaya karatAM emane vAra na lAgI. guNasenane tyAM ja besavAnuM kahI AcArya agnizarmA pAse AvyA. emane paNa lAgyuM ke AjanA tapasvI gaIkAla sudhInA agnizarmA nathI. emanA caherA upara bhayAnaka raudra bhAvo tAMDava khelI rahyA hatA. tapanI badhI siddhi ane teja temaNe veravRttimAM palaTAvI nAkhyAM hatAM. ATaATalI tapazcaryA karavA chatAM, chellI kasoTImAM mAnavI ATalo pAmara, parAbhUta banI jato hoya to A tapazcaryAno zuM upayoga che ? Avo eka vicAra AcAryane sparzI gayo. emane thayuM ke ekaluM dehadamana arthazUnya che. jeNe dehane dubhavavAmAM kaMI bAkI nathI rAkhI, svAda ane bhUkha upara jeNe vijaya vartAvyo che, tenI manovRttimAM prasannatA ane karuNAnA ja maherAmaNa ghUghavavA joIe. agnizama hajI e sAdhanAmArgathI sAva ajANyo hato. AcArye agnizarmAne sAMtvana ApavA kahevA mAMDyuM : "vatsa ! te bahu veDyuM che. sAmAnya manuSya gAMjI jAya evAM kaSTono te sAmano karyo che. Aje have tArI chellI parIkSA che. bhavajala taravA je naukAno Azraya lIdho che, tene taLiye krodha-kaSAyAdinuM moTuM kANuM Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo 30 to nathI rahI gayuM ne, e tAre potAne ja Aje jovAnuM che. tArI mahAmUlI mUDI eLe na jAya, tArI sAdhanA tane unmArge na ghasaDI jAya enI saMbhALa to tAre pote ja levAnI che." paNa Aje e upadezane mATe avakAza nahoto rahyo. bIjA divasomAM AcArye AvI tAttvika vAto kahI hota to te eno Adara karata. upadezane jIvanamAM utAravAno prayatna karata, paNa have to bahu moDuM thaI gayuM hatuM. aglizarmAe veranA uMdhA mArge potAnuM prayANa zarU karI dIdhuM hatuM. guNasenane koI paNa rIte adha:pAtane taLiye pachADavAno eNe nirNaya karI lIdho hato. bIjAne adhogati ke pragatinA mArge doratA pahelAM potAne ja e mArganA agraNI banavuM paDe che. guNasenane sarvanAzanI gartAmAM DhasaDI javA mAganAra agnizarmA pote ja emAM pahelo gabaDI paDavAno enuM ene bhAna na rahyuM. agnizarmAe AcAryane je javAba Apyo, tethI AcArya paNa hatAza banI gayA, kahyuM : huM have e guNasenanuM moM paNa jovA nathI mAgato. e mAro Ajano verI nathI. huM mAnato hato ke e vera bhUlI gayo haze. mAro satkAra karavA taiyAra thayo haze, paNa eNe mane traNa vakhata AmaMtrIne je apamAna karyuM che, teno badalo lIdhA vinA nahi rahuM. veranuM kamaMDaLa chalakAI gayuM che. sahanazIlatAnI paNa hada hoya che. meM paNa Ape kahyuM, tema zAMti ane kSamAnI upAsanA karI joI. mane emAMthI veranuM jhera ja hAthamAM AvyuM che. e jhera huM khuzIthI pI jaIza, huM khuvAra thaIza to bhale, paNa ekavAra to guNasenane batAvI daIza. A bhavamAM nahi to bIjA bhavamAM paNa huM ene nahi choDuM. mAre have gumAvavA jevuM ja zuM che ?" Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 verano vipAka AcAryane thayuM ke A tapasvIne potAnA tapanI paNa kaMI kiMmata nathI. veravRttie Aje ene unmatta banAvyo che. ekalI tapazcaryA, viveka ke aMtaHzuddhi vihoNI tapazcaryA A rIte ja mAnavIne kacaDI nAkhe che. tapanuM abhimAna, tapathI meLaveluM baLa Aje agnizarmAne kALajavararUpa pariNamyuM che. ene bacAvavAnuM kAma eTaluM susAdhya nathI. vRddha kauDinya UMDo ni:zvAsa nAkhI UbhA thayA. jatAM jatAM pUchyuM : "basa. nirNaya karI nAkhyo che ? rAjavIne kSamA ApavA jeTalI udAratA paNa nahi dAkhavI zako, tapasvI ? huM tamArA hitaiSI tarIke salAha ApuM chuM ke tapathI meLavelI A Rddhi veDaphI na nAkho " Apa jANo cho ke mAro nirdhAra acaLa hoya che. meM A ja darbhanA Asana upara, Ama ne Ama bhUkhyA-tarasyA rahIne prANa visarjana karavAno nizcaya karyo che. huM rAjavIne kSamA ApI zakato nathI. je thavAnuM hoya te thAya. vera mAro mudrAlekha che." agnizarmA sAthe vadhu vAta karavAnI AcArya kauDinyane have jarUra na jaNAI. tapanA AvA adhapAte emanI mukhamudrAne malina banAvI dIdhI. guNasenane emaNe saghaLI paristhiti jaNAvI. agnizarmA pAse javAthI to enA veramAM dhRtAhuti thaze, ema kahI emane pAchA vALyA. guNasena paNa potAnI bhUlono pazcAttApa karato ane manamAM ne manamAM tapasvInI kSamA yAcato potAne mahele Avyo. 0 0 0 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo 39 (9) prAcIna itihAsa upara joke gADha dhummasanA thara Aje chavAyelA paDyA che, chatAM e dhummasanI vacce tapovano, tapasvIo ane vizvakalyANakAmI narapuMgavonI jyoti jhaLahaLatI dekhAya che. je vakhatanI A vAta kahevAya che, te vakhatanI sabhyatA ane samRddhinI kAvyamaya prazastionI vAta javA daIe; tathApi prakAza, jyoti ke dItinI pAchaLa tallIna banI, enI ja ekamAtra upAsanA karanAro varga nAnosUno nahoto. tapa vinA taravAno bIjo IlAja nathI, eTalI eka vAta emane barAbara samajAI hatI ane jJAnanI carcA paNa ThekaThekANe cAlatI. enA pariNAme saMskArI pradezomAM tapovano vaTavRkSonI jema UgI nIkaLyA hatA. bhagavAna mahAvIranA jIvana saMbaMdhI je vigato maLe che, temAM dIkSA lIdhA pachI emaNe morAga sanniveza pAsenA dUIjjata AzramamAM thoDI sthiratA karelI hovAnuM jaNAya che. morAga sanniveza nAma uparathI ja lAge che ke e bahu moTuM zahera nahi hoya, nAnuM gAmaDuM paNa nahi hoya; mAtra nesa kahI zakAya evuM sthAna haze. kadAca zAMti, ekAMta ane kudaratI ramyatAne lIdhe tyAM dUIjjata Azrama UgI nIkaLyo hoya. bhagavAna mahAvIre AzramamAM praveza karyo tyAre tyAM jvalaMta zarmA nAme Azramapati raheto hato. mahAvIra prabhunA pitAnI sAthe ene kaMIka paNa saMbaMdha hovo joIe. eTale ke A Azrama saMcAlako, emanA samayanA kartAhartA jevA gaNAtA adhikArIo sAthe saMparka rAkhatA ane kSatriyo, rAjavIo emane sahAya karatA. janasamudAyano sadbhAva e AzramonI saMpatti hatI. bhagavAna mahAvIrane dUrathI AvatA joIne dUIjjata AzramanA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 verano vipAka kulapati UThIne UbhA thayA, sAme gayA ane pUrepUrA sanmAnapUrvaka AzramamAM laI AvyA. kevI kevI AzAo e kulapatie bAMdhI haze te to koNa jANe, paNa je kSatriyakumAre rAjaRddhino tyAga karI saMnyAsa svIkAryo che, te A Azramane ajavALaze, potAnI tapazcaryAnA prabhAve Azramane tIrthabhUmi banAvaze, AzramanI saghaLI AkAMkSAone mUrtimaMta banAvaze, evA svAbhAvika manoratha ene skuryA haze. bhagavAnane udezIne e kahevA lAgyo : "padhAryA cho to ahIM ja rahI jAo... ahIM bIjA ghaNA tapasvIo che. A Azramane sarvathA vigharahita samajajo. dhyAna mATe AvI ekAMta ane anukuLatA bIje nahi maLe." mahAvIra to e vakhate eka rAtri ja rokAyA, paNa cAturmAsa mATe sthiratA aMge A sthAna anukULa thaze, ema emanI dhAraNA baMdhAI emaNe koIne vAta na karI, paNa cAturmAsa zarU thaye pote ahIM Avaze, evI dhAraNApUrvaka tyAMthI tarata ja vihAra karI gayA. e pachI jyAre cAturmAsa mATe A tapovanamAM mahAvIra prabhu AvyA tyAre paNa kulapatie pUrepUrA sabhAva sAthe eka jhUMpaDI kADhI ApI. cAturmAsano AraMbha thayo, paNa hajI varSA nahotI varasI, tethI AzramanA temaja aDakhepaDakhenA Dhorone khAvA mATe pUruM ghAsa maLatuM nahotuM. bhUkhanI mArI keTalIka gAyo, A AzramavAsInA jhUMpaDAnuM khaDa khAvA doDI AvatI, tApaso gAyone lAkaDIthI mArIne hAMkI kADhatA. eka mAtra bhagavAna mahAvIra potAnI jhUMpaDIne bacAvavAno koI prayatna nahotA karatA. tApasone A navo AgaMtuka kadAca vicitra athavA ALasu jevo ja lAgyo haze. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo kulapatie mahAvIrane samajAvavA mAMDyuM : "kSatriyo to parApUrvathI pRthvInuM rakSaNa karatA AvyA che. tamAre bIjuM kaMI vadhAre nahi to A jhUMpaDI sAcavavI ja joIe. paMkhIo paNa potAnA mALA jIvanA jokhame nathI jALavatA ?" bhagavAna mahAvIra e kulapatino Azaya samajI gayA ane potAne vize aprIti Upaje evA saMyogo joIne emaNe e Azramano tyAga karyo. saMsAranI sarva gaDamathalano tyAga karavA chatAM A tApasI, Azramano, jhUMpaDIono moha mUkI zakyA nahotA. gAyone pAchI vALavA lAkaDIono chUTathI upayoga karatA. emane emAM koI prakArano saMkoca nahoto. kanakala Azrama ane e AzramanA mukhya puruSa caMDakauzikanI vAta e kALanA tapovano ane tapasvIonA pratIka samI che ema kahI zakAya. kanakakhala AzramanuM je varNana ApavAmAM AvyuM che, te uparathI suvarNakulAnA kinAre AveluM A dhAma bhAre khyAti dharAvatuM hoya ema lAge che. sarvazreSTha tapovana paikI enI gaNanA thatI haze. kapUra, tamAla ane bIjA virala vRkSonI chAyA A Azrama upara ahoniza DhaLelI ja rahetI. homa-yajJa to eTalA badhA thatA ke AzramanAM vRkSonAM pAna paNa dhumADAne lIdhe kALAM jevAM banI gayAM hatAM. kauzika e AzramanA kulapati hatA. svabhAve jarA krodhI hovAthI emanA paricito emane caMDakauzika tarIke oLakhatA. kauzikane potAnA Azrama pratye eTalo badho moha hato ke AzramanA phaLaphUlane koIthI hAtha aDADI zakAto nahi. koIe phUla cUMTyuM hoya to paNa kauzika dhuMvApuvA thaI jAya. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S verano vipAka eka divase keTalAka kSatriya kumAroe, kulapatine khIjavavA mATe ja keTalAMka nAnAM-moTAM jhADa ukheDI nAkhyAM. kauzika e vakhate AzramanA bAganI vADa sudhAravA kAMTALA jALA-jAkharA levA jaMgalamAM dUra gayA hatAM. emaNe AvIne joyuM to AzramanAM keTalAMka vRkSo ukhaDI paDelAM, kapAyelAM, beDoLa banelAM nihALyAM. teo krodhAvezamAM pelA kSatriyakumAronI pAchaLa doDyA. rastAmAM koI pUMThA sAthe athaDAvAthI mRtyu pAmyA. e ja kauzika e ja AzramamAM sarparUpe avataryA. bhagavAna mahAvIre emane upadeza ApI sanmArge vALyA. A AzramavAsIo, tApasI AkarI tapazcaryA karatA, paNa e tapazcaryAnA tejane krodha, moha, mamatAno rAhu jotajotAmAM gaLI jato. TIpe TIpe ekaThI karelI zakti ane siddhino krodha eka paLamAM koLiyo karI jato. tApasonA A samudAyone bhagavAna mahAvIre samyagdaSTi ApI. prazamarasano mahimA prabodhyo. kakriyA karI, dehane nIcovI nAkhanArA sAdhakone Aja sudhI agocara rahelI divya jyotinAM darzana thayAM. agnizarmA e dRSTithI vaMcita ja hato. A bhavamAM to e guNasenane koI rIte herAna karI zake evuM nahotuM. jiMdagInA chellA zvAsa letAM letAM paNa eNe, aMtaramAM UgI nIkaLelA roSanuM kSAlana na karyuM, anulocanA, AlocanA ke kSamApanAnuM zaraNa na svIkAryuM. killAnI bhAvanA sAthe eNe khoLiyAno tyAga karyo. guNasene A vAta sAMbhaLI. ene potAnI bhUla mATe pArAvAra pastAvo thayo. paraMtu Aje e nirupAya hato. eNe tapasvIne eka divase kutUhalavRttithI pajavyA hatA. bIjI vAra evo koI IrAdo na hovA chatAM potAnI asAvadhatAthI e ja tapasvIne bhUkhathI ribAvyA hatA. have potAnA zvasuranuM A rAya, A sthAna ene arucikara thaI paDyuM. pitAnI bhUmimAM jaI AtmacikitsA karavAno eNe nirNaya karyo. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pahelo 43 (10) jJAnanuM ajIrNa abhimAna ane tapanuM ajIrNa krodha. agnizarmA tapanA ajIrNano bhoga banyo. tapano prabhAva cheka niSphaLa to kema jAya ? e vidyukumAra deva thayo. paNa devatvamAM ene zAMti na lAdhI. ene to potAnI veravRtti koI rIte saMtoSavI hatI. guNasenane potAnI pramAdavaza thayelI skUlanAnuM sthAna hatuM. rAjyanI pharajo to bajAve che, paNa agnizarmAne je anyAya thayo hato tenuM vismaraNa thaI zakatuM nathI. ekalo beTho hoya tyAre e udAsa banI jAya che. anyAya jANe ke vIMchInA DaMkhanI jema becena banAvI de che. A badhuM kema banI gayuM, kayA niyamane AdhAre, kayA mahAsUtrane avalaMbIne ghaTamALa banatI haze, teno te vicAra kare che. paNa kaMI ghaDa besatI nathI. eTalAmAM ene eka jJAnI puruSano samAgama thayo. e jJAnIe karmanI vicitratAnI je vAto kahI, te sAMbhaLIne tene thayuM ke enuM buddhinuM abhimAna mithyA hatuM. sattA ane vaibhava paNa ene tucchavatuM lAgavA mAMDyAM. ajJAnavaza pote roja koNa jANe AvI to keTalIye bhUlo karI nAkhato haze. mAro ja eka mitra, je mane bahu priya hato, AMgaLIthI nakha vegaLo rahI zake nahi, tema huM e mitra vinA rahI zakato nahi. te mitra mRtyu pAmyo. huM gAMDA jevo banI gayo. mArA baLApAne koI zamAvI zakyuM nahi, eTalAmAM mane eka saMta maLI gayA. temaNe ja mane kaheluM ke tAro mitra to dhobIne tyAM kUtaro thaIne janamyo che ane tyAM e dhobInA gadheDAnI lAto khAIne mAMDamAMDa divaso gALe che." guNasenane e pramANe jJAnI puruSa potAnA vairAgyanA bIjanI vAta kahetA hatA. guNasena vacce ja bolI UThyo : Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 verano vipAka emaNe tamArA mitranI e durgatinI vAta zI rIte jANI ?" jJAnIjane kahevA mAMDyuM: "tapa ane aMtaHzuddhinA pratApe vizvanI eke eka ghaTanAne hAthamAMnA phaLanI jema teo joI zakatA. tamane jema mArA mitranI durdazA sAMbhaLIne glAni thAya che, tema mane paNa thayelI." kAraNamAM e sarvadarzI puruSe kahyuM ke "tArA e mitrane kauDinyano bhAre ghamaMDa hato. duniyA badhI gaMdA-gobarAM ane halakA manuSyothI ja khadabade che ema te mAnato ane jarA paNa potAne aNagamatuM bane to te niraparAdha mANasone AkarI sajA karato. dhobIone eNe e ja pramANe halakA prANI gaNI herAna karelA. enA pariNAme Aje tamAro e mitra dhobIne tyAM kUtarA rUpe avataryo che." bIjI paNa e saMbaMdhI ghaNI vigato guNasenane jaNAvI, potAno saMsAra pratyeno rasa kema UDI gayo, tenuM emaNe tAttvika nirUpaNa karyuM. saMtajananA A thoDA sahavAse guNasenanA jIvanane palaTI nAkhyuM. saMsArane te eka judI ja dRSTithI jovA lAgyo. jANe ke enI AMkha AgaLa jhUlato eka pAtaLo paDado cIrAI gayo. eka divase guNasena thAnAvasthAmAM besI, potAnA jIvananI alanAo, doSo ciMtavI, kSamAnA jaLathI dhoI rahyo hato. eTalAmAM vighukumAra - agnizarmAe enI upara upasarganI jhaDI varasAvavA mAMDI. prathama to eNe tapelI retI guNasenanA dehane chAMTavA mAMDI. cAmaDI dAjhavA chatAM guNasena potAnI sAttvika sthitimAM acaLa ja rahyo. khIjAyelo vikumAra vadhu kuddha banyo. have to eNe rItasara guNasenane jIvato bALI nAkhavAno ja nirNaya karyo. mAre koI vairI nathI, huM sarvano mitra che. jenA jenA pratye mArAthI kaMI aparAdha thayo hoya te sarvane huM khamAvuM chuM. agnizarmA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 khaMDa pahelo paNa mAro duzmana nahoto. ajANatAM meM ene kaSTa ApyuM che. enI paNa huM aMtaHkaraNapUrvaka kSamA yAcuM chuM." guNasena, A pramANe, je vakhate sarva saMsAra pratye kSamAnA amRta chAMTaNAM chAMTI rahyo hato, te vakhate agnizarmAno jIva enA dehane bALIne bhasmIbhUta karI rahyo hato. paNa guNasene e upadravanI darakAra na karI. zAMtinA agAdha jaLamAM snAna karato guNasena dhyAna ane zuddhinA baLe saudharma devalokamAM caMdrAnana nAme deva thayo. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa bIjo (1) yuvarAjano janmotsava, jayapura nagaranI ghaNI peDhIonI eka paraMparA che. mahArAjA siMhakumAranI paTarANIne peTe kuMvarano janma thavo joIe, ema mAnI puravAsIo putrotsava ujavavAnI dhamAlamAM paDyA che. chatAM paTarANInA putrajanmanI vAta bahAra AvavA ja na pAmI. rANIe putrane janma Apyo to kharo, paNa te harakoI rIte chupAvavA mAge che. paTarANI ane dAsI vacce mahelanA ekAMtamAM e ja vAta DoLAya che. rANI kahe che : "mArA deva jevA premALa patinuM aniSTa kare evo putra mane na joIe. tuM game tema karIne A zizunA dehane bahAra mUkI Ava.' dAsI kahI rahI che : "rANIjI ! e Apano bhrama che. putra pitAnI sAme vidroha kare, pitAne parezAna kare e badhI Ape jAte ja UbhI karelI bhramaNAo che. evI eka bhramaNAnI khAtara rAjakuMvarano janmatAM ja tyAga karavo e krUratA che, pAchaLathI pastAvuM paDe evI nirbuddhitA paNa che.'' Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa bIje 40 paNa rANI nathI samajatI, samajavAnI ja nA pADe che. e mAne che ke je putre garbhamAM AvatAMnI sAthe ja peTamAM sApa samAI jato hoya evuM svama AvyuM hoya ane te divase mArA jevI narama strIne paNa patinAM AMtaraDAM khAvAnA dohada thayA hoya te putra vize koI prakAranI sArI AzA huM na rAkhI zakuM. mane pUrI khAtarI che ke A putra, putranA rUpe koI verI ja jabhyo che ane enAthI patidevane bacAvI levA e mArI pavitra pharaja che. dAsI mUMjhAya che. mahArANI sAthe te yuktimAM phAvatI nathI. paNa mahArANI khoTA mArge che ane pote eka nokaraDI hovAthI emanI AjJAnuM pAlana karavuM ja paDaze, evI ciMtAthI gabharAya che. dAsInI gabharAmaNa joIne rANI kahe che : "tAruM DahApaNa rahevA de. amAtyane kahI de ke utsava karavAnI jarUra nathI. rANIne marelo putra janmyo che, koI harSa-zoka na kare." puravAsIono utsava, daridrInA abhilASanI jema manamAM ja samAI gayo. dAsIne na chUTake zizunA dehanuM visarjana karavA mahelanI bahAra nIkaLavuM paDyuM. bhAgyayoge dAsI ane jayapuranagara narezasiMha mahArAjA sAmasAmA thaI gayA. gabharAyelI dAsIe vAtane chupAvavAno prayata to ghaNo karyo, paNa enI buddhi atyAre bahera mArI gaI. eka to anicchApUrvaka ene nIkaLavuM paDyuM hatuM ane A bhayaMkara kRtya karatAM eno aMtarAtmA kakaLato hato. siMha mahArAjA, paLavAramAM vastusthiti samajI gayA. dAsInI sAthe e aMtaHpuramAM pAchA AvyA. rANI mahArAjAne samajAvavA ghaNI mathI ke A putra sArA pagalAno nathI, eno tyAga Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 verano vipAka karavAmAM kuTuMbanI kuzaLatA. che, paNa karmaphaLane vize acaLa zraddhA dharAvanAra siMha mahArAjAe pharI pharIne eka ja javAba Apyo : jo mAruM ke tamAruM aniSTa thavAnuM haze to te eka yA bIjI rIte thavAnuM ja che. enAthI bacavA nirdoSa zizunuM balidAna devuM e kAyaratA che." siMha mahArAjAe vizeSamAM kahyuM : "dhAro ke putra moTo thAya ane ApaNI sAme vidroha kare, to paNa jyAM sudhI ApaNAmAM tAkAta che, tyAM sudhI enuM zuM vaLavAnuM hatuM ? ghaNA rAjakumAro rAjyanI ke sattAnI lAlace bApa sAme moracA mAMDe che, melA kAvAdAvA khele che e ApaNe jANIe chIe. paraMtu kuMvara jarA samajaNo thAya, zaktizALI bane eTale ApaNe pote ja enA hAthamAM rAjadaMDa soMpI nivRtta thaI jaIe to baMnenuM ahita thatuM aTake. ene badale aniSTanI AzaMkAthI bhayabhIta rahIe to AkhI duniyAne duzmana mAnavI paDe. evI AzaMkAvALo mAnavI kyAMya sukhethI rahI zakato nathI. mATe mArI to salAha che ke e bhayane ja sAva nirmala karI nAkhavo." AtmAnuM ahita karavAnI to koImAM tAkAta nathI. e hakIkata paNa siMha-mahArAjAe rANIne samajAvI. ghaDIbhara mahArAjAno upadeza saphaLa thato lAgyo. putra pratyenuM mAtAnuM vAtsalya jAgRta thayuM. baMne ghaNIvAra sudhI mauna besI rahyAM. rANIne potAnI bhUla, mATe pastAvo thato hoya tema emanI mukhamudrA sUcavatI hatI. siMha mahArAjA, thoDIvAre bhulAyeluM svapra pharI jotA hoya tema kahevA lAgyA : mahArANI, yAda Ave che te divaso, je vakhate tame mAtra kumArI kusumAvali hatAM ane bagIcAmAM tamArI sakhIo sAthe pharavA nIkaLyAM hatAM ? mane joIne tame mUMjhAyelA jevAM nAsavA jatAM hatAM, Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa bIjo paNa paga UpaDatA nahi, vArevAre pAchuM vALIne jotAM ane tamArI sakhIo paNa tamArI vihvaLatA joI tamAruM kautuka karatI ?" te pachI tame eka haMsalInuM kevuM rUpALuM citra dorIne mane mokalyuM hatuM, haMsalInI namaNI DokamAM virahanI kevI sukumAra vyathA bharI hatI ? tamArI vahAlI sakhIe enI nIce suMdara zloka paNa lakhelo te yAda che ?" ane tame haMsalI pAse haMsa Alekhelo te huM bhUlI nathI." kusumAvalie pAdapUrti karI. "huM e ja kahevA jato hato. ApaNA jIvananI e vasaMta hatI ane vasaMtamAM ja ApaNo prathama pArecaya thayelo. divaso vItatA gayA, tema ApaNI e snehagraMthI vadhu suMvALI ane saMgIna banatI gaI. e snehanA paripAka jevo ja ApaNe tyAM putraratnano janma thayo che. ATalA gADha snehanuM pariNAma tame kalpo cho, tevuM bhayAnaka hoya e mArI buddhimAM nathI utaratuM. jemaNe koIne dubhavyA nathI, tene dubhavanAra A vizvamAM koI hoI zake nahi ane chatAM evuM kaMI banatuM dekhAya to emAM prArabdhano ja koI saMketa che ema mAnI, sAmI chAtIe, praphulla haiye teno satkAra karavo e ApaNuM kartavya nathI ?" kusumAvali siMhakumArane premIka ane kalAkAra to mAnatI ja hatI, paNa AjanI A vAta uparathI tattvajJa ane ciMtaka hoya evI ene khAtarI thaI pitA kaThora hRdayanA hoI zake. paNa mAtA to putra upara pratyeka paLe vAtsalyanuM ja siMcana karavAnI. pote e mAtAonA virATa saMghamAM apavAdarUpa banI, te mATe rANIne ghaNo pazcAttApa thayo. patinI jIvana pratye nizcitatA ane karmaphaLa vizenI dRDhatA joI potAnI bhayabhIta ane zraddhAhIna sthiti mATe ene lAgI AvyuM. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 verano vipAka dAsI pAsethI potAno putra pAcho lIdho. zizunA sparza mAtra enA haiyAmAM dabAI rahelo vAtsalyano jharo vahAvI dIdho. svapramAM ke dohadamAM A bALakano zuM vAMka hato ? kharekhara pote kSaNika AvezamAM AvI jaI putrano sadAne mATe tyAga karavA ane mAM sarakhuM paNa na jovAno nizcaya karI beThI hatI, te eka prakAranA durbaLa manobhAvanuM ja dhummasa hatuM evI ene khAtrI thaI. siMha mahArAjAnA upadeze e dhummasa jotajotAmAM vIMkhAI gayuM. mAtRvAtsalyano sUrya jhaLahaLI UThyo. "meM banatAM lagI maratAne mara paNa kahyuM nathI, prANImAtra pratye karuNA ane mamatA ja keLavI che. mArI kUkhe kuputra kema hoI zake ?" ema vicArI te nizcita banI. (2) virAga ke nirmaLa upazama mAtra dharmamaMdiromAM ja jAge evo niyama nathI. raNakSetra upara, jayAM raktapipAsA potAnuM khappara bharavA yoddhAone vijaya ke svargaprAptino kepha caDAvatI tAMDava khelatI hoya che, tyAM kvacit virAganuM zvetapadma ekAeka khIlI UThe che. mahArAjA siMhe sainikone Adeza karyo che ke koIe jarA jeTalI paNa utAvaLa karavAnI nathI. sainyanI chAvaNImAM koIe Avezamaya vAtAvaraNa sarjavAnI jarUra nathI ane jyAM sudhI potAno bIjo Adeza na maLe tyAM sudhI koIe zastrAstrano sparza sarakho paNa na karavo. senApati ane sainikone paNa thayuM ke siMha mahArAjanI buddhi bahera mArI gaI che. vAtavAtamAM have vicitra Adeza kADhe che. samarAMgaNamAM unmatta thaIne na pharIe to zuM ghara ke bajAra vacce pharIe ? ane zastrane hAtha aDADavAnI ja manAI karavI hatI to Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAMDa bIjo 51 ahIM sudhI zuM kAma ghasaDI lAvyA ? kAle savAre kaheze ke koI sainike lUMTaphATa na karavI, koIne hAtha sarakho paNa na lagADavo. A te kaMI yuddha laDavA nIkaLyA che ke tIrthayAtrAe ? sainiko ahIM unmatta na bane, duzmanone jakhamI karI hAtha na hAre ane sonuM, rUpuM je kaMI maLyuM te ghara bheguM na kare to zuM jogIbAvAnI jema samAdhi lagAvIne besI jAya ? A karatAM to kumAra movaDI thayA hota to ThIka thAta. game tema paNa siMha mahArAjAnuM lohI UtaratuM to kharuM ja ne ? mahArAjA siMha yuddhakuzaLa gaNAya che, paNa emano yuddhano zokha have ogaLI gayo che. rAjyanI sImAno vistAra karavAnI paNa koI lAlasA emanA aMtarane nathI bALatI, tema potAnA baLano DaMko vagaDAvavAno mijAja paNa nathI rAkhatA. chatAM mahArAjAne Aje yuddhamAM UtaravAnI jarUra paDI che. babbevAra jayAre potAnuM sainya parAjita banIne pAchuM AvyuM tyAre emanuM kSatriya lohI UkaLI UThyuM. sImADA uparano eka nAno maMDaleza jo Avo uddhata ane zaktizALI bane to siMha mahArAjAnuM kSatriyatna zuM kAmanuM ? e prajAnA pAlanahAra zAnA ? emaNe pote to vera-jheranuM koI kAraNa nahotuM ApyuM. yuddhanI bhUmi upara mahArAjA pahoMcyA ane AvatI kAle to duzmanano sAmano karavAnI badhI taiyArI thaI cUkI hatI, eTalAmAM ekAeka mahArAjA sAva udAsIna banIne besI gayA. banyuM evuM ke mahArAjA chAvaNImAM pharIne pAchA vaLatA hatA evAmAM emaNe eka vicitra dazya joyuM. eka kALo nAga, deDakAne gaLavA pheNa pachADato hato ane bIjI tarapha nAgane bharakhI javA TIMToDo vaLagyo hato ane trIjI tarapha TIMDoDAne eka ajagara AsAnIthI ohIyA karavA mathato hato. sApa Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para verano vipAka deDakAne mUkI zakato nahoto ane TIDoDA sAme bacAva karavAne paNa asamartha hato ane Akhare to e badhAM ajagaranA ja udaramAM samAI javAnA hatA ! eka jaNa pAse Ubho hato te vacce vacce "vAha vidhAtA ! vAha lIlA !"nA udgAro kADhato hato. mahArAjAe vicAryuM : huM AmAM koIne bacAvavA mAguM to paNa kone kevI rIte bacAvI zakuM ? e vakhate to teo nirAza thaI potAnI chAvaNImAM pAchA vaLyA. paNa A ociMtI ghaTanAe emanA aMtara upara ghaNanA ghA mAryA. akasmAta najare caDelI A ghaTanA zuM sRSTino eka sAmAnya vyavahAra hato ? ke emAM paNa kaMIka UMDo artha haze ? vicAra karatAM mahArAjAne lAgyuM ke samasta saMsAramAM ajagara, sApa, deDakA ane TIMDoDAnI ja lIlA khelAI rahI che. A jaMgalI prANIo karatAM ame kaI rIte caDiyAtA gaNAvAno dAvo karI zakIe ? nirdoSa prajAjanone adhikArIo ghaNIvAra trAsa Ape che, emane cUse che ane e adhikArIone rAjA pote gaLe che ane amane badhAne potAnA agAdha udaramAM samAvanAro kALa to sAme ja Ubho che. AkhuM jagata mRtyunI dADhamAM sapaDAyeluM che, chatAM eka jaNa bIjAno koLiyo karavA keTalo Atura dekhAya che ? jANe ke mRtyu jevI koI vastu ja nathI. nizcitamAM nizcita vastu jo koI hoya to te kALa, chatAM pAmara mAnavI ene anizcita mAnI ArAmanI UMdha laI zake che. AkhI rAta mahArAjAne UMgha na AvI. eka rAtamAM ja emanuM aMtara saMveganA raMgathI raMgAI gayuM. emanuM rAtrijAgaraNa samyagdaSTi ApI gayuM. bIje divase mahArAjA potAnA maMtrIne A vAta kahetA potAnA taMbUmAM ja beThA hatA ane maMtrI paNa mahArAjAne samabhAvathI sAMbhaLatA hatA. eTalAmAM eka saMdezavAhake praveza karyo. kahyuM : Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 khaMDa bIjo "mahArAja ! durmati rAjA Apane maLavA mAge che." koNa ? durmati pote ?" mahArAjAne ane maMtrIne paNa navAI lAgI. "gaIkAla sudhI duzmanAvaTane vaLagI rahelo zatru zuM saMdhi karavA Avyo haze ?" mahArAjAnA manamAM tarka-vitarkanI taraMgamALA cAlI. thoDI vAre kahyuM : ''AvavA do." karmacArI durmatine laIne aMdara Avyo. durmati pAse e vakhate kSatriyane ucita evuM koI zastra nahotuM, hAthamAM mAtra eka kuhADI hatI. AvatAMnI sAthe ja te mahArAjAnA pagamAM ALoTI paDyo. AvA prabaLa parAkramI ane chatAM sAdhuprakRtinA moTA mahArAjA sAme niSkAraNa tophAna karavA badala bhAre pazcAttApa dAkhavato hoya tevo abhinaya karyo. bolyo : "mane jIvato rAkhavo ke garadana mAravo te have ApanA hAthamAM che. garadana mAravo hoya to A kuhADI paNa leto Avyo chuM. Apane ThIka lAge tema karo." siMha mahArAjA, ghaDI pahelAM, kALanI karuNa lIlAnI vAta ja carcA rahyA hatA. atyAre emanA aMtaramAM navuM audAsInya, saMsAranI kSaNabhaMguratA ubharAtI hatI. pote koInA kALa bane, koInA prANa hare, e atyAre asaMbhavita hatuM. mahArAjAe durmatine abhayadAna ApI chUTo mUkI dIdho. vagara yuddha mahArAjAno vijaya varyo. sainiko, jemanA hAtha saLavaLatA hatA, gAma lUMTavA Atura banIne beThA hatA, te nirAza thaI gayA. emane A sAva sasto vijaya na gamyo. rAjadhAnImAM AvI mahArAjAe cAra-pAMca divasanI aMdara ja nivRtta thavAno saMkalpa karI vALyo. ajagara ane deDakAvALI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka ghaTanAe saMsAracakranI krUratA ane karuNatAnuM emane je bhAna karAvyuM hatuM, temAM koI paramasaubhAgyano saMketa hoya ema lAgyuM. maMtrIne bolAvIne kahyuM : "have huM chUTo thavA mAguM chuM, dharmakArya sivAyanI koI pravRttimAM mane rasa nathI. yuvarAja AnaMdakumAranA rAjyAbhiSekanI taiyArI karo." ja eka lAza jaja karAvyuM ha ta ma jyAbhi, (3) mahArAjAe nivRtta thavAnI ane bAkInuM jIvana Atmahita sAdhanAmAM vItAvavAnI vAta aMtaHpuramAM rANIne paNa karI. rANI chellA keTalAka divasathI mahArAjAnA moM upara relAyelo viSAda nirIkSaNa karatI hatI. emane bIjo to zuM tarka Ave ? aMtaHpuranI cAra dIvAlo vacce vasanAra ane paricArikAo je sArI-narasI vAto lAve, tene ja samasta saMsArano itihAsa samajanAra, A nArI gatizIla jIvanamAM AvatA Akasmika palaTAone zI rIte samaje ? kadAca samaje to paNa enuM mUlyAMkana to potAnI rIte ja kare. e dRSTie rANIe mAneluM ke mahArAjAne have potAnI lagnagraMthIthI joDAyelI sahadharmiNI vize upekSA ane audAsInya AvyAM che, tethI ja emane have A mahela ane A sagA-saMbaMdhIo AMkhanA pATA jevAM AkarAM thaI paDyAM che. ekavAra to rANIe, na rahevAyuM eTale Takora paNa karelI ke hamaNAM ATalA vyagra ane ciMtAgrasta dekhAo cho ane ekAMta maLatAM ja vicAramAM UMDA UtarI jAo cho, te evuM te zuM banyuM che? mane jotAM ja sauhArda batAvanAra tame, pAse AvIne UbhI rahuM chuM to paNa jANe ke jotA ke sAMbhaLatA ja nathI. koI manoramAe tamArI upara kAmaNa to nathI karyuM ne ? Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa bIje 55 mahArAjAe AchuM smita karatAM vicAryuM ke, A viSayI jIvo bicArA pAramArthika laganImAM zuM samaje ? kharI vAta to e che ke jyAre rANI kusumAvali dhIme pagale AvIne emanI pAse UbhAM rahyAM, tyAre siMha mahArAja potAnA pitAnA mahAniSkramaNanuM ja ciMtana karatA hatA. pitA puruSadatte amitateja guru pAse, potAnA sAmaMto ane maMtrIo sAthe kevA ahobhAvathI dIkSA lIdhelI, kevA saMyogomAM potAnI upara A rAjadhurAno bhAra AvI paDelo ane potAne e vakhate kevuM lAgI AveluM, e badhI smRtio ja vAgoLatA hatA. Aje jyAre mahArAjAe potAnA jIvana-palaTAnI vAta savistara kahI tyAre rANIne kaMI bahu Azcarya na thayuM. mAtra eTaluM ja pUchayuM ke mane konA AdhAre mUkI jAva cho ?" ApaNo AnaMdakumAra to che ne ? ane A kaMI evuM prasthAna nathI ke tamane sAthe levAya. e khAMDAnI dhAra upara cAlavAnA khela che." ema kahI rANInA mananuM thoDuM sAMtvana karyuM. mAtAne potAnA putra upara ja pUro vizvAsa nahoto. AnaMda alabatta mAtAnuM mAna-sanmAna rAkhe che, banatA lagI ene dubhavato nathI, paNa mAtA jANe che ke AnaMdane hamaNAM hamaNAM kusaMgano kALo raMga lAgavA mAMDyo che. paNa rANI atyAre e vAta uccArIne patidevane nArAja karavA taiyAra nahotI. jemaNe saMsAra choDavAno nizcaya ja karyo che, temane AvI nakAmI vAto saMbhaLAvI zA sAru saMtApavA ? baMne jaNAM kyAMya sudhI mauna besI rahyAM. Akhare siMha mahArAjAe ja kahyuM : Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 verano vipAka virAganI vAta javA daIe. paNa eka vayovRddha pitA potAnA adhikAra ane vaibhavane vaLagIne paDyo rahe tyAM sudhI yuvAna putrane to ema ja lAge ke A Doso eka aMtarAyarUpa che, e vaccethI khasI jAya to sAruM. sAmAnya saMsArInA jIvanamAM e niyama nahi hoya, paNa A khaTapaTathI bharelA rAjataMtramAM to moTe bhAge putrane pitA yogya adhikArothI vaMcita rAkhanAro ja lAge che. pachI e kusaMgate caDe che." A ja vAta kuMvaranA janma prasaMge mahArAjAe kahelI, te hajI rANI bhUlI nahotI. kuMvaranA hAthe pitAnuM kaMI aniSTa thAya te pahelAM e chUTA thaI jAya emAM kaMI khoTuM nathI, ema rANIne samajAyuM. "juo, AjathI pAMcamA divase eno rAjyAbhiSeka karavAnI taiyArIo karI rahyo chuM. mRttikAnA piMDa, dahI, sarasava, cAmara, gorocana, siMhanuM carma, zveta chatra, puSpo ane bhadrAsana jevI mAMgalika vastuo taiyAra rAkhavA maMtrIne kahI rAkhyuM che. A kaMI moDhAnI mAtra vAto ja nathI, kharekhara rAjyAbhiSekanI taiyArIo cAlI rahI che. ema kuMvarane paNa lAgavuM joIe." mahArAjAe eTaluM kahIne kusumAvalInA moM tarapha dRSTi karI. abhiSeka bhale thAya, paNa e pachI Ape jaMgalano ja mArga levo joIe ema zA sAru mAnI beThA cho ? thoDA divasa rokAI jAo to na cAle ?" rANI, najIka AvelI Aphatane AvatI kAla upara dhakelavA mAgatI hatI. "ekavAra pAko nirNaya karI lIdhA pachI paLavArano ya pramAda kema thAya ? evA pramAdamAM to koNa jANe janma-maraNanA keTalAye cakarAvA thaI gayA. pUrA baLathI e bhavabhavAMtaranA baMdhanane toDavA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pache khaMDa bIje kaTibaddha na banIe to pAchA kyAre baMdhAI jaIe, te kaMI kahI zakAya nahi." eTaluM kahIne mahArAjA mauna rahyA. kusumAvalIne jo ke kahevAnuM to ghaNuM hatuM, paNa zabdono vyaya karavo nakAmo che, jANI cUpa besI rahI. zaraNe Avelo durmati jo zAMta besI rahe to lokoe ApeluM durmati' nAma nirarthaka Thare ne ? enI zaraNAgati to upaluM paDa mAtra hatuM. eNe jyAre joyuM ke siMharAjanI pracaMDa tAkAta pAse pote pahoMcI vaLI zake ema nathI, babbe vAra jenA sainyane harAvIne tagaDI dIdhuM hatuM ke A vakhate pUro badalo lIdhA vinA zAMta nahi thAya, tyAre ja zaraNAgatino dAMbhika Azraya ene zodhavo paDyo. zaraNAgatine koI gaurava ke saubhAgya thoDuM ja samaje ? durmatine paNa potAno parAbhava DaMkhato hato. zaraNe thaIne, aMdara pesIne paga phelAvavAno eNe prapaMca racyo. enA pAsA savaLA paDyA. yuvarAjane AnaMdanI otha anAyAse maLI gaI. AnaMdakumAra have mugaTa mAthe mUkavA utAvaLo thayo hato. paLano paNa vilaMba ene yuga jeTalo asahya lAgato hato. durmatie dArUgoLAmAM cinagArI mUkavAnI taka jhaDapI lIdhI. eNe AnaMdanA eka parama snehI ane hiteSI tarIke AnaMdane kahyuM : "ApanA rAjyAbhiSekanI taiyArIo mane prapaMcarUpa lAge che. Apane bhulAvavA mATe ja A tarakIba yojAI che. bAkI, jeNe sattAno ekavAra AsvAda lIdho hoya, sattAno mada jenA rUMve rUMve prasarI gayo hoya, te zuM prANa jatAM sudhI paNa rAjIkhuzIthI eno parityAga karI zake ? bhalene e sago bhAI ke sago bApa thato Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa8 verano vipAka hoya, bhalene pote bhadrika ane virAgI tarIke potAne oLakhAvato hoya, paNa mAro potAno mata to evo che ke koInI ApelI sattA dAnarUpe svIkAravI, sattAnI khAtarI rAha jotAM, hAtha joDIne besI rahevuM, e ApanA jevA vIra puruSane na zobhe. meM pote e siMhAsanano svAda lIdho che. Aje Apano zaraNAgata chuM, paNa e madhubiMduno moha chUTato nathI." potAnA aMtaranA bhAvo ja A durmati ukelato hoya ane pote kalpelI siddhinA paDaghA dUra dUrathI AvatA sAMbhaLato hoya tema te AnaMda-AzcaryapUrvaka durmatinI sAme thoDIvAra sudhI joI rahyo. "cAra-pAMca divasanI rAha jovAmAM ApaNuM zuM jAya che ? pitAnI pAsethI rAjyanI lagAma AMcakI levI e bahu moTI vAta nathI." AnaMde zraddhA tema azraddhAmizrita lAgaNIthI kahyuM : yuvarAja, hajI Apa binaanubhavI cho. dhAro ke pAMca divasa pachI Apano, Apa dhAro cho tema rAjayAbhiSeka thAya paNa kharo, pitAnA vArasadAra bano paNa kharA; chatAM eka vAta dhyAnamAM rAkhajo ke varSe-pAMca varSe paNa DosAnI dakhalagIrI thayA vinA nahi rahe. e haiyAta hoya to, bhalene tyAgI saMyamI banyA, paNa ghosaparoNo to jarUra thavAno." abhiSeka pachI paNa pitAnI haiyAtImAM pote pUrI svataMtratA bhogavI zakaze nahi, ema AnaMdakumArane lAgyuM. ghaNA rAjakuMvaroe e kAraNe ja chaDecoka pitAnI hatyA karI rAjavaibhava hastagata karyA che. A durmatinI vAta sAva nAkhI devA jevI nathI. durmatie joyuM ke kumArane jheranI asara thavA mAMDI che. have vadhu samaya vItAvavAmAM lAbha nathI. rakhene potAnuM kAvataruM pakaDAI jAya, evI bIka paNa lAgI. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa bIje thoDI vAra rahIne durmatie sUcavyuM : "ApaNe pUjya rAjapitAnA khUnamAM hAtha to boLavA ja nathI. mAtra vacce na Ave eTalA sAruM eka sthAnamAM emane baMdIvAna banAvI daIe to ApaNuM dhAreluM kAma saheje pAra paDI jAya. amAtyo ke sAmaMto baLavo karaze, e bIka paNa Ape nathI rAkhavAnI. huM ApanI paDakhe ja Ubho chuM." "paNa pitAne aNadhAryA baMdIvAna kema banAvavA, e ja mane nathI samajAtuM." pitA pratyenI azraddhAthI pIDAtA putre jANavA mAgyuM. e to ramata vAta che. emanI sAme na jatAM, ahIM ja AmaMtravA." dhAro ke ApaNA kapaTI AmaMtraNanI emane gaMdha AvI jAya to ?" durmati luccAIbharyuM hasyo. bolyo : - "maradanAM kArastAna kaLavAM e zuM baccAnA khela che ? mArAtamArA sivAya A bIjuM koNa jANI zakavAnuM hatuM ? AmaMtraNa ApavAmAM Apane bhaya lAgato hoya to huM Apane eka bIjo ilAja batAvuM. Apane abhiSeka pahelAM maLavA to bolAvaze ja. mArI salAha ema che ke, Ape na javuM, pachI teo utAvaLA thaIne Apane pote-jAte bolAvavA Avaze. e vakhate ja sogaThI TIpI nAkhavI." AnaMdane gaLe e vAta UtarI. eka to ene ekadama sattAdhArI banavuM hatuM, te uparAMta bhaviSyamAM koI kAMTo na vAge te mATe prathamathI ja mArga sApha karavo hato. siMha mahArAjAne jALamAM phasAvyA vinA e hetu pUrepUro na sadhAya. je siMha mahArAjA potAnA hADaverIne paNa kSamA ApI zake che, abhayadAna sAthe Azraya paNa ApI zake che, je ajAtazatru jevA che, Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka saMsAranI mithyA ALa-paMpALamAMthI jemanI vRtti upazama pAmI che, aMtarmukha banI che, emane chetaravA, chetarIne baMdIvAna banAvavA ane temAMya bahAranA koI duzmananA hAthe nahi, paNa potAnA ja saMtAna jevA AtmIyathI; e bahu kaThina vAta nathI. dagAthI phasAvavA e to chellAmAM chellI hadanI kApuruSatA che. " AnaMdakumAre e ja adhama zastrano upayoga karyo. siMha mahArAjA jevA potAnA putrane bolAvavA enA AvAsamAM padhAryA ke tarata ja tenA mANasoe ekAeka dhasI AvI, tene baMdIvAna banAvI dIdho. potAnA ja putranA hAthe AvuM nIca kRtya thatuM jovA chatAM mahArAjAe to upazamanuM ja avalaMbana lIdhuM. emane have jIvana pratye ke bhoga-upabhoga pratye moha-mamatA na hatI. AnaMde jemanI jemanI upara pitAnA pakSanA hovAnI zaMkAsarakhI gaI temane sahune teNe kArAgAramAM pUryA. AnaMdanI mAtA kusumAvelIe jyAre putranuM A adhama AcaraNa sAMbhaLyuM, tyAre te mUcchita banI gaI ene potAnAM svapra ane dohada yAda AvyAM. je putrano janmatAM ja parityAga karavA taiyAra thaI hatI, mAtra mahArAjAnA AgrahathI jenuM pAlana-poSaNa karyuM hatuM, tenA ja hAthathI A apakRtya thayuM che, jANI ene apAra vyathA upajI. mahArAjAnA sthitaprajJanI vANI jevA zabdo e hajI nahotI bhUlI. sago putra jo UThIne pitAno ghAta karavA Icche to emAM e putrano jeTalo nahi teTalo pUrvakarmano doSa che. verano ja vipAka che, ema samajI dhairyathI sahana karavAmAM ja kharuM kalyANa che. kusumAvalIe putra-AnaMdanI pAse jaI ghaNI vinavaNI karI joI, paNa te nirarthaka gaI Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa bIje 61 siMha mahArAjAe baMdIvAna banyA pachI paNa koI jAtanA dhamapachADA na mAryA. saMsAra paNa eka baMdIkhAnuM ja nahotuM ? AvA virAgavAsita vicAre emane durgAnathI vimukha rAkhyA. Akhare parama zAMtithI jIvanano aMta ANavA emaNe anazana vrata AdaryuM. AnaMdakumArathI e paNa sahana na thayuM. potAne jagata pAse vadhu lAMchita-tiraskRta banAvavA mATe jANI joIne siMha bhUkhamaro veThe che te jANIne, e DosAnI avaLAI upara ene bhAre krodha Avyo. AvAne jIvatA rAkhavA e jokhama che, evo nirNaya karI teNe jAte jaIne siMha mahArAjAno vadha karyo. prANAMta kaSTa thavA chatAM mahArAjA potAnA dharma ane kSamAbhAvane vaLagI rahyA. AnaMda bicAro zuM kare ? karmavipAkanA hAthamAM te hathiyAra mAtra banyo che ane mahArAjAnI e vicArazreNI barAbara hatI. je agnizarmAne pote ajANatAM dubhavyA hatA, traNa traNa vAra mAsa mAsane aMte pAraNA mATe bolAvI pAchA vALyA hatA ane jeNe maratAM maratAM potAnI veravRttine ja tINI, dhAradAra banAvI hatI te agnizarmA ja mAtra deha-vastra badalI putra AnaMdarUpe ahIM avataryo hato. karmanA phaLa ApanArI zakti pAse e paNa lAcAra hato. 000 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa trIjo (1) juo, chellI vAra tamane kahI dauM chuM ke, eka myAnamAM be talavAra nahIM samAya. kAM mAro tyAga karo, mane rAjIkhuzIthI javA do, nahitara tamArA A kulAMgArane pAcho koI di' A gharamAM paga na mUke ema tagaDI do. roja roja mArAthI A haiyAzULa nathI khamAtuM." "e badhuM samajuM chuM, paNa peTanA dIkarAne kyAM kADhavo ? bIjo koI nikaTano snehI-saMbaMdhI ke Azrita hota to ene vidAya karata, paNa ApaNo zikhI to hajI bALaka kahevAya. ApaNe ja enA duzmananI jema vartIe to e bicArAnuM koNa che ? game tema karIne thoDA varasa kADhI nAMkha, moTo thaze, samajaNo thaze ane pAMkho Avaze, eTale enI meLe cAlyo jaze. ApaNe kahIzuM ke haju be divasa rokAI jA, to paNa kaheze ke nA, have ghara mane khAvA dhAya che." koza nagaranA eka brAhmaNa-brahmadatta potAnI strI jAlinIne e rIte samajAvI rahyA che. strI durAgraha pakaDIne beThI che ke eka ghaDI paNa putrane rAkhavA pote taiyAra nathI. eNe javuM ja joIe. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa trIjI 63 putra pote paNa jANe che ke jAlinI potAnI sagI mAtA hovA chatAM enA snehathI pote vaMcita che. eTaluM ja nahi, paNa je putrane joIne enI AMkha TharavI joIe, vAtsalya ubharAvuM joIe tene badale putra zikhIne jotAM ja enI AMkhomAM krodhano agni bhabhUke che, hRdayamAM dhagamagatuM tela reDAya che. zikhIe kadI koI doSa nathI karyo. gharamAM e banI zake eTalA vinaya ane namratAthI rahe che, paNa pUrvanA koI karmavipAkane lIdhe te mAtAne rAjI rAkhI zakato nathI. pote mAtAnI AMkhamAM kaNAnI jema khUMce che, ema eNe eka vAra nahi, hajAra vAra anubhavyuM che. bIjo koI hoya to A ahoniza baLatA gharamAMthI bahAra nIkaLI jAya. zikhIthI ema banI zakatuM nathI. haiyAdUbaLo che mATe nIkaLI zakato nahi hoya ema paNa nathI. mAtA jeTalI kaThora ane nirmama lAge che, teTalA ja pitA ene mRdu ane hetALa lAge che. pitAnA kUmaLA dilane AghAta thaze, e bIke zikhI ghara choDavAnuM sAhasa karI zakato nathI. zikhI evo namaNo ane nirdoSa che ke vizvanI koIpaNa mAtA zikhInI janetAnA ahobhAgyanI IrSyA kare. zikhIne jotAM ja koIpaNa mAtRhRdaya umaLako anubhave. eka mAtra zikhInI janetA ja emAM apavAdarUpa che. devanA duvipAkanI A chellI sImA ja gaNAya. 'brahmadatta ane jAlinI baMne kulIna vaMzanAM che. eTale koI kuLa saMskAre AvuM vaiSamya UbhuM karyuM haze, ema na kahevAya. baMnenA pitA koza nagaranA lokapriya maMtrIo che. brahmadatta ane jAlinI vacce paNa prema ke mamatAno abhAva nathI. saMsAranA ghaNA ghaNA prasaMgomAM baMne ekamata che. mAtra zikhInI vAta nIkaLe che tyAre jAlinI, vyAdminIno mijAja dAkhave che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka ane zikhI moTo thayo ke tarata ja akasmAta jAlinInuM aMtara viSathI chalakAI gayuM ema paNa nathI. e jo tyArathI mAtA tenA pratye aprasanna che. eNe eno tyAga karavAno ghaNo prayatna karyo ane te thoDe aMze saphaLa paNa thayo, paraMtu tyajAyelo putra pharI pAcho dattaka putrarUpe potAnA gharamAM Avyo che, e tarakIba ughADI paDI gaI tyAre to ene pArAvAra roSa Upajyo. tyArathI mAMDIne Aja dina sudhImAM eka divasa evo nahi gayo hoya ke je divase eNe putrano sadaMtara bahiSkAra karavAno potAnA patine Agraha nahi karyo hoya. brahmadatta paNa have jAlinInA A durAgrahathI gaLe AvI gayo hato. enI sthiti sUDI vacce sopArI jevI hatI. eka divase jAlinIe AkharI dhamakI ApI : jo tame A zikhIne A gharamAMthI nahi kADho to cokkasa mAnajo ke AvatI kAle koI taLAvamAM, kUvAmAM ke nadInA UMDA dharAmAM A jAlinInuM zaba tame jozo." brahmadatta to e dhamakI rojanI jema sAMbhaLI rahyo, paNa zikhIe jevI A vAta sAMbhaLI te ja kSaNe tene ema thayuM ke roja roja aprIti UpajatI hoya, vidveSa roja roja ghUMTAto hoya ane ApaghAta karavA sudhInI dhamakIo apAtI hoya te gharamAM rahevAthI kaMI lAbha nathI. alabatta, pitAnuM kUNuM hRdaya kaMpI UThaze paNa e to anivArya che. koIvAra taka maLaze to pitAnA pagamAM mArA avinaya tema uddhatAInI kSamA mAgI laIza. Avo vicAra karI, zikhI koIne kaMI kahyA vinA gharanI bahAra nIkaLI gayo. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa trIjo 65 sagI janetAno jAkAro sAMbhaLI zikhI ekalo cAlyo jAya che. koI mahAna hetuthI eno gRhatyAga gherAyelo nathI. kyAM javuM che, kyAM pahoMcIne zuM karavAnuM che, te paNa nakkI nathI. upara Abha ane nIce dharatI sivAya ene atyAre eke AdhAra nathI. saMgIhIna, sobatIhIna, AtmIya janathI haDadhUta thayelo zikhI, ekAMta mArge jatAM zuM vicAra karato haze ? ene ema nahi thatuM hoya ke vizvamAM badhe, nAnA jaMtune paNa mAtAno khoLo maLI rahe che. sarva duHkho ane bhayo ekamAtra mAtAnA khoLAmAM mAthuM DhALI, bhUlI jaI zake che. mAtra pote zikhI ja Avo durbhAgI kema ? zikhI pharI pharIne potAnA manane tapAse che. mAtAne mATe pote kadI koI prakArano durbhAva nathI sevyo. mAtAne jagatamAtA tarIke ja pUjI che, prazaMsI che. e ja mAtA bIjAnAM saMtAno pratye sneha-mamatA darzAve che. mAtra pote ja e bAbatamAM apavAdarUpa kema ? koI rIte mananuM samAdhAna nathI thatuM. sAme vizALa araNya patharAyeluM che. kyAM, koNa Azraya Apaze ? "beTA, tuM Avyo ! ema kahI apArthiva sneha koNa siMcaze ?" saMsAramAM ekalA paryaTana karavA jeTalI yogyatA hajI enAmAM nathI AvI. bhUkha, tarasa veThavA e taiyAra che, parizramano sAmano karatAM gAMjI jAya evo nathI. bhaya to enAthI sAva ajANyo che. mAtra eka pAtaLo, adazya snehaituM ke je saune pAchA gharabhegA thavA satata kheMce che, nirAzAmAM AzA ane utsAha bhare che te taMtu ja tUTI gayo che. zikhI jevA saMskArI kizoranI AMkha AgaLa aMdhakAra taravare che. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka keTalAka divasano bhUkhyo, thAkelo zikhI eka divasa akasmAt, vRkSanI chAyA nIce, sUkuM taraNuM paNa na dubhAya evI zAMtithI beThelA eka munirAjanAM darzana pAmyo. tapasvInA tapa-tejathI vRkSa pharatuM vAtAvaraNa jANe koI devamaMdira hoya evo bhAsa upajAvatuM hatuM. zikhI pote nirmaLa aMtarano hato. tapasvInI tejasvitA temaja pavitratAthI AkarSAI, emanA caraNa pAse vinamrabhAve besI gayo. 66 mAnavasvabhAvanA pAragAmI, aMtara-roganA vaidya e tapasvIne, A kizora jotAM ja, koI janma duHkhI hoya ema lAgyuM. enA tapelA tAmravarNa jevA raMgAyelA kapALa upara sUryanAM prakhara kiraNa sivAya koIno mRdu, snehasukumAra hAtha pharyo hoya ema na lAgyuM. ajANatAM enI AMkhamAMthI jharelAM AMsunA cihna paNa hajI tAjAM hatAM. "vatsa ! nAnI uMmaramAM kaMI bahu du:kha AvI paDyuM ?'' vaidya jevI ja taTasthatAthI tapasvIe cikitsA zarU karI. potAnAM duHkha raDavAno zikhIne abhyAsa nahoto. emAM te potAnI pAmaratA samajato. paNa Aje sagA-snehIonA tiraskArano pagale pagale parokSa prahAra anubhavato, jarA raDavA jevo thaI gayo. "bhagavan du:khI to chuM ja. paNa Ama kema banatuM haze ? je caMdramAMthI zItaLa jyotsnA jharavI joIe tene badale aMgAra kema varasI jatA haze ? mAtAnI goda duHkhiyAno eka mAtra visAmo gaNAya, mAtra mArA mATe ja e telanI UkaLatI kaDAI jevo kema banI gayo ? meM kadI koI aparAdha nathI karyo, chatAM huM ATalo durbhAgI ?' zikhIne potAnuM samasta jIvanavRttAMta kahI nAkhavAnuM mana thayuM. e rIte haiyA uparanA bhArane haDaselavAnI vRtti thaI AvI. paraMtu je kahevAnuM hatuM te pUruM kahevAI gayuM, ema lAgavAthI te mauna rahyo. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa trIjo "jo, beTA, saMsAracakra to enI niyata gatie pharyA ja kare che. mAtra ApaNe bAvaLa vAvIne AMbAnA phaLanI AzA rAkhI besIe chIe, eTale ja ApaNane sUryamAMthI aMdhakAra ane caMdramAMthI agni jharato dekhAya che. ApaNe bahAranAM kAraNonuM pRthakkaraNa karIe chIe, sukha ke du:khanAM mULa kAraNa zodhavA mathIe chIe, paNa ApaNI TUMkI daSTi keTale dUra pahoMce ? AjanA ApaNA harSa, zoka, saMyoga, viyoga ane rAga, dveSa vageremAM janma-janmAMtaranI ApaNI keTalI sArI-narasI bhAvanAo potAno bhAga bhajavatI hoya che. jJAnI sivAya bIjuM koNa e gUDha bhedo ukelI zake ?" zikhInA mananuM eTalAthI samAdhAna na thayuM. tArAthI adhika du:khI koI hoya ema tane nathI lAgatuM, kharuM ne?" tapasvIe snehamizrita svare pUchyuM. Apa ja kaho. saMsAranA sanAtana niyamone paNa khoTo pADe evo mArA sivAya bIjo koNa che ?" mAtAnA vAtsalyane saMsArano sanAtana niyama samajanAra zikhI, potAnA pUrvanA praznanI ja punarAvRtti karI rahyo. saMsAranA niyamomAM ApaNI buddhi keTale pahoMce ? bahu bahu to bahAranA pUla nimittone pakaDIne nirNaya karIe. paNa emAM jyAre chetarAIe tyAre mUMjhAI marIe. jIvananA svataMtra sukha-du:khanI pAchaLa anekAneka jIvana-mRtyunI, rAga-dveSanI, IrSyA ane veranI paraMparA paDI hoya che. ene ApaNe pakaDI zakatA nathI. eTale ja saMsAranA niyamo ApaNe vize khoTA paDatA dekhAya che. karma ane teno vipAka A jIvanano keTalo moTo sUtradhAra che ?" krame krame tapasvIe zikhIne saMsAranuM svarUpa samajAvavA mAMDyuM. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 verano vipAka. A saMsAramAM sau ekalA che ane ekalA ja AtmakalyANa sAdhavAnuM che, e vAta paNa samajAvI. zikhInA nirmaLa, vikasita aMtaramAM e upadeza ArapAra UtarI gayo. thoDI vAre zikhI jarA vadhu svastha thayo tyAre ene vadhu sthira karavA tapasvIe sarvajJa pAsethI jANelA potAnA gata bhavonI rUparekhA doravA mAMDI. snehALa mAtAonA dilamAM paNa lobhane lIdhe kevI durbuddhi jAge che, te potAnA vartamAna jIvananI eka ghaTanA uparathI emaNe sUcavyuM. mAtAnA hAthathI paNa chUpuM jhera apAya che, chatAM mAtA to nimitta mAtra ja hoya che. mAtAnA svarUpamAM janma-janmAMtara jUno dveSa ja mUrtimaMta hoya che ane e vakhate paNa bhavyAtmAo to potAnA zuddha svabhAvamAM ja sthita rahe che." e hakIkata sAMbhaLI zikhIe chUTakArAno nAno nizvAsa nAMkhyo. zikhIne khAtarI thaI ke saMsAramAM pote ja ekamAtra duHkhI ane durbhAgI che, e dhAraNA nirAdhAra hatI. mAtra ghaTanAno garbhita artha samajAvo joIe. enAM kAraNo nirmULa karavA kaTibaddha banavuM joIe. zikhIne jIvana pratye nIrakhavAnI dRSTi A tapasvI pAsethI maLI gaI 3) zikhIe svamamAM ya nahi kahyo hoya evo Azraya maLI gayo. sUrivara vijayasiMhanI sAnidhyamAM jema jema vadhu Avato gayo, tema tema te AdhyAtmikatAnA pAkA raMgathI raMgAI rahyo. pahelAM jene ema lAgatuM ke A virATa vizvamAM kono sneha, kono Azraya pAmIza, tene have aMdhArI rAta pachI jANe navo sUryodaya thayo hoya ema lAge Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa trIjo che. ahIM ene je jJAnano prakAza maLyo che. je saMsAra-racanAnA maulika niyamonuM ene bhAna thayuM che, tene e potAnA jIvananI mahAmUDI samajavA lAgyo che. gurune paNa thayuM ke Avo catura, zAMta, kulIna ane kalyANanI vyathA vedanAro ziSya bhAgye ja maLe. eka divase tapasvI gurudeva ane kalyANavAMcchu ziSya, mahAvratonI carcA karatA hatA. eTalAmAM eka brAhmaNa vaMdana karIne pAse ja besI gayo. zikhIe e navA AvanArane oLakhyo. zikhInA e pitA hatA. putranI zodha karatAM ahIM sudhI AvI pahoMcyA hatA. zikhInI mAtAnA vyavahArathI udvigna banelA A pitAne mAthe, mAtAnI keTalIka pharajo bajAvavAno bhAra AvI paDyo hato. eTale ja mAtAe jene haDadhUta karyo che, tene zodhavA ane banI zake to ghare laI javA Avyo che. 69 zikhI A vakhate munidharma, paMca mahAvrata svIkAravAnI taiyArImAM hato. guruthI e chUTo paDyo, eTale pitAe tene ekAMta sthAnamAM laI jaI potAnA aMtaranI asahya vedanA jaNAvI. kharekhara enuM darda vartAtIta hatuM. enA eke eka zabdamAM vAtsalyanI Urmi guMjatI hatI. zikhIne e kahevA lAgyo, 'beTA, tArA jevo namra, nirabhimAna ane gaMbhIra prakRtino putra koI parama bhAgyavaMtane tyAM ja janme. mArA jevA daridra ane durbaLa pitAne tyAM tAro janma eka akasmAta che. huM tArI pUrI kadara karI zakyo nathI. tArI mAtAnA kuTila svabhAve tane mArAthI vimukha karyo paNa tAro abhAva mane pIDe che. huM tArA mATe svataMtra vyavasthA karIza. tuM pAcho mArI sAthe cAla. ,, zikhI pitAnA svabhAvamAM rahelI mRdutA jANato hato. emanI lAgaNI na dubhAya te mATe utsuka hato, paNa jene anAyAse Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka ciMtAmaNI lAdhyo hoya, enI kiMmata paNa samajato hoya te teno tyAga zI rIte karI zake ? zikhIe kahyuM : "pitAjI, Apano mArA upara moTo upakAra che. mArA khAtara Apa duHkhI cho. te huM joto Avyo chuM. paNa meM saMsAramAM pAchA na pharavAno nirNaya karI lIdho che. kRpA karIne mane A mArgathI Tyuta nahi karazo." pachI to pitAe ene ghaNI ghaNI rIte samajAvyo : "mahAvratanI pUrA vahevI e kizoranuM kAma nathI. emAM je koI lapase che, te eka meLano nathI raheto. mahAvratanuM pAlana to khAMDAnI dhAra upara cAlavA jevuM che" vagere yukti-prayuktithI zikhInuM mana vALavAno prayatna karyo. paNa zikhI potAnA nirNayamAM acaLa ja rahyo. pitA brahmadatta khinna hRdaye tyAMthI pAcho pharyo. jatAM jatAM kahyuM : "beTA, huM tane hA nathI pADato tema nA paNa nathI pADato. tane AzIrvAda ApavA jeTalI paNa mArAmAM yogyatA nathI. mAtra eTaluM kahuM chuM ke mAtA pratye jo koI abhAvo AvyA hoya to te bhUlI jaje. e eno svabhAvadoSa che, bAkI mArI chellI vinaMtI to eTalI ja che ke koIvAra darzana daI jaje !" zikhI bhaktibhAvathI pitAnA caraNamAM paDyo. pitA paNa UMDo ni:zvAsa nAkhI tyAMthI vidAya thayA. zikhIno kIrtipaDaha dizAone bhedato gUMjI UThaDyo che. thoDA divasa pahelAM jenuM nAma koI nahotuM jANatuM, je potAnA gAmanA cAra khUNAmAM bhUlo bhaTakato hato, tenuM nAma tyAgIo, tapasvIo ane mumukSuonI jIbha upara ramI rahyuM che. zikhIne saMsAranI koI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa trIjI che 1 vastu ke vyakti pratye Asakti nahotI, eNe potAnuM samasta sAmarthya gurunI sevAmAM, adhyayana-adhyApanamAM ane kriyAkalApamAM samarpo dIdhuM. gurunI paNa enI upara mukta kayA varasI rahI. thoDA vakhatanI aMdara e Agamono pAraMgata banyo. eTaluM ja nahi, paNa enI kriyAruci paNa jJAnArjana sAthe tAlabaddha banI gaI zikhI mAtra pAMDityamAM nahi paNa saMyama-virAgamAM paNa mokhare AvIne Ubho rahyo. hajI to eNe yauvananA uMbarAmAM paga ja mUkyo hato, paNa enAM haMmezAM namelAM rahetAM netro gAMbhIrya ane cAritranI nirmaLatAnI sAkSI ApatAM hatAM. jANe ke ene koI tarapha tAkIne jovAnI jarUra nathI lAgatI. vizvabharanI saMpatti ane sneha-sauhArda potAnI aMdara ja bharyA hoya tema te Atmanimagna rahe che. gurune vaMdana karavA jAya che, tyAre paNa gurune lAge che ke eka divase A zikhI vizvano vaMdanIya banavo joIe. emanI ghaNIkharI ciMtAo zikhIe ja apanAvI lIdhI che. sAdhuonA moTA samudAyane e ja adhyayana karAve che, e ja zaMkAonA khulAsA kare che. zikhI jANe gata janmano moTo zAstrAvyAsI hoya ane adhUro rahI gayelo pracAra pUro karato hoya tema jJAnanI paraba mAMDIne beTho che. tAmralita nagaranI bahAra eka manorama upavanamAM ekavAra zikhI muni, vartuLAkAre goThavAIne beThelA AgamanA abhyAsIonI vacce beThA hatA. zAstracarcA cAlatI hatI. zikhI muninI zAMta vANI, vINAnA svaranuM bhAna karAvatI hatI. vacce vacce jyAre e AchuM smita veratA sAdhu-samudAya sAme nihALatA hatA, tyAre emanI svaccha daMtapaMkti marakata maNinI razmi chAMTI jatI. eTalAmAM eka aNaghaDa jevo brAhmaNa tyAM AvIne Ubho rahyo. munione vaMdana karavA jeTalo viveka paNa enAmAM nahoto. eka hAthamAM rAkhelI ratnakaMbala zikhI muni pAse dharI mAtra eTaluM ja bolyo : "A ApanI mAtAjAlinIe Apane bheTa mokalI che." Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka sAdhu-munio koInI bheTa nathI svIkAratA. pUrI AvazyakatA na hoya tevI koI vastuno parigraha nathI rAkhatA. zikhI muni pote to gurudevanAM UtarelAM vastro ja vApare che. emane koI cIjanI taMgI nathI lAgatI. chatAM, zikhI muni ghaDIvAra to navA AvanAra sAme kyAMya sudhI joI rahyA. mAtAe mANasa sAthe bheTa mokalI hoya, ema mAnavAnuM mana na thayuM. mAtAnI bheTa" zabdo sAMbhaLavA chatAM mananI bhramaNA ja hoya ema lAgyuM. mAtAno Avo apratima sneha joIne, ATale dUra mANasa mAraphata ratnakaMbala jevI mUlyavAna vastu mokalAvelI joIne, pAse beThelA munionAM aMtara anumodanAthI dravI UThaDyAM. eka jaNathI bolI javAyuM : dhanya mAtA !" kharekhara, tame koza nagarIthI ATale dUra AvyA cho ane A bheTa mArI saMsAranI mAtA jAlinIe ja mokalI che ?" zikhI munie vadhu khAtarI karavA pUchavuM. brAhmaNa eka sthAne svastha thaIne beTho. javAbamAM eNe mAthuM dhuNAvyuM. e brAhmaNanuM nAma somadeva. eNe kahevA mAMDyuM : "Apa cAlI nIkaLyA tyArathI mAtA jAlinI bhAre udvega anubhave che. emane paritApa to ghaNo thayo. paNa zuM kare ? chevaTe emanAthI na rahevAyuM, tyAre mane A bheTa ApavA mokalyo." mAtAnuM vAtsalya ! jagatamAM jenI joDa na maLe evo mAtuneha ! zikhInuM haiyuM snehormiothI ubharAI nIkaLyuM. game tevI kaThora, nirmama bane to paNa Akhara to mAtA ne ? vAtsalyano jharo bhale sukAyelo lAge paNa emAM pUra AvyA vinA na rahe ! Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 03 khaMDa trIjo mAtAno badho vidveSa, duHsvamanI jema zikhI muninA haiyAmAMthI UDI gayo. eNe ratnakaMbalano sparza karyo, emAM paNa jANe jananInA sukumAra caraNano sparza karato hoya evI ga tA anubhavI. ghaDIbhara ene thayuM ke "jo thoDI ekAMta maLe to A vAtsalyanA tANAvANAthI vaNAyelI ratnakaMbalane mAthe mUkI be ghaDI AnaMda-nRtya karuM !" sAdhu samudAyanI vacce zikhI vadhu kaMI bolI zakyA nahi. saMsArI svajana pratyenI AsaktithI himagiri samAna acala vratadhArI paNa kSaNavAra calAyamAna thayA. mAtAe kaMbala to mokalI, paNa gurunI AjJA vinA eno aMgIkAra nahi thAya." zikhI muni ardhaspaSTa svaromAM bolyA ane brAhmaNane tyAM ja besavAnuM kahI gurudeva pAse gayA. zikhIne acAnaka potAnI pAse Avato joI gurunA moM upara praphullatA chavAI jarUra vinA zikhI na Ave, ema dhArI zikhI zuM kahevA Avyo che te jANavA utsuka banyA. "mAtAe bheTa mokalI che. ratnakaMbala svIkAruM ?" AzaMkA ane kSobhathI gUMgaLAtA svaromAM gurue zikhInI mAnava- sahaja durbaLatA mApI lIdhI. zikhI pote sarvasvano tyAgI che, suMdara ane mohaka lAge, mATe game te vastu svIkArI levAnI nabaLAI sAdhune na zobhe e vAta bhUlI gayo che. paNa gurue enI nabaLAInI vAta gAMbhIryanA paDadA nIce dAbI dIdhI. game tevo paNa zikhI yauvanavayano che. mAtAnA virala vAtsalyathI AkarSAyo che. vastu pratyenI mamatA nahi, paNa UrmivazatA ene atyAre parAbhava pamADI rahI che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha4 verano vipAka AMtara roganA vaidyane chAje evA zabdomAM gurue kahyuM : "jarUra ja hoya to kaMbala levAmAM vAMdho nathI. amasto paNa tuM navAM vastro nathI vAparato, chatAM nirmamatapaNe kaMbala levI ja hoya to khuzIthI." zikhIe mAtAnI bheTa laI lIdhI. kAmaLamAM mAtRhaiyAnI huMpha bharI hoya ema ene thayuM. kAmaLane animeSapaNe nihALatI dRSTi sanmukha mAtAno hRdayapalaTo khaDo thayo. gurunI pAsethI zikhI potAnA sthAne Avyo tyAre teNe pelA brAhmaNa-somadevane beThelo joyo. zikhI kaMI kahe te pahelAM ja somadeve kahevA mAMDyuM. jAlinI devIe kahevarAvyuM che ke kozanagara ahIMthI bahu dUra nathI, ekavAra darzana ApI jAo to sAruM." kaMbaLanI sAthe mAtAe AmaMtraNa paNa mokalyuM che, e jANI zikhIne samasta durbhAgya saubhAgyamAM palaTAI jatuM lAgyuM. AnaMdanA AvezamAM zikhI muni bolI UThyA : "munithI cokakasa vacana to na apAya, ame rahyA nibaMdha vihArI. chatAM jo koza-nagara tarapha AvavAnuM thaze to jarUra mAtAne maLIza." somadevane paNa eTaluM ja joItuM hatuM. zikhI munine koNa jANe hamaNAM zuM thayuM che ? vAta karatAM karatAM anyamanaska thaI jAya che. tarka ane pramANamAM, sajAvelI dhAra jevI emanI buddhi paNa jarA kuMThita banI jAya che, saMbhAravA mathe che paNa smRti hAthatAlI ApIne jANe ke nAsI jAya che. bIjuM to ThIka, zikhI muninuM nirdoSa-ujjavaLa hAsya je tejachaTA dAkhavatuM, AkhA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa trIjo 75 upavanamAM relAtuM e paNa hamaNAM adazya banyuM che. koI UMDI marmavyathA, koI UMDo AghAta zikhI munine becena banAvI rahyo che. e darda evuM che ke munijIvanamAM koIne khulluM kahI zakAya nahi, tema sahI paNa na zakAya. zikhI munie dIkSA lIdhI tyAranI ane atyAranI sthitimAM eka moTo palaTo AvI gayo che. bahAranA vyavahAro upara ja jenI najara che, bAhyadRSTie ja mAnavIne mApavA TevAyelA che. teo zikhImAM bahu bhAre parivartana nathI joI zakatA, paNa jeo sUkSma manovyApAranuM pRthakkaraNa karI zake che. teo zikhI muninA aMtaramAM kyAMka paNa zalya khUMce che, evuM nidAna karyA vinA na rahe. zikhI janmaduHkhI che. mAtA, bhaginI ke baMdhunA snehathI aparicita che. paNa jayArathI jAlinI mAtAnuM AmaMtraNa maLyuM che, tyArathI pote mAtAno devadurlabha prema meLavavA A janmamAM bhAgyazALI bane evI AzA baMdhAI che. e AzAdora upara zikhInuM jIvana jhUlI rahyuM che. Asaktine baMdhanarUpa mAnanAra, nAnAmAM nAnI AsaktinA taMtune chedI nAkhavA tatpara zikhI, mAtAnA nehabharyA AmaMtraNane bhUlI zakato nathI. kaMgALane, bAraNe bAraNe bhikSA mATe bhaTakanArane, jANe ke kuberano bhaMDAra hAtha paDI gayo che. mAtra e UghaDe eTalI ja rAha jovAnI che. zikhI muni potAnI mAtAne maLavA utsuka banyA che. ghaDIe ne pahore e mAtAnA darzananAM divAsvama nihALe che. mAtA pAsethI koI moTo vAraso maLI jaze evI to emane mudala AzA nathI. vArasAmAM emane moha paNa nathI, mAtra mAtA vAtsalyabharI amIdaSTie ekavAra potAnI sAme jue, ekavAra paNa "A mAro putra" ema kahe to zikhInI janmabhUkha saMtoSAya. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka A zikhI muni jhAMjhavAnA jaLanI pAchaLa gAMDA banIne doDI rahyA che e vAta emane koNa samajAve ? jene pote sneha-vAtsalya-premanA madhura nAmathI oLakhI rahyA che, te mULa to moha-mamatA-vAsanAnAM ja rUpAMtaro che. guruprasAda ane gurugama pAmelA zikhI muni jevA tyAgInI AMkha AgaLa Aje mohano paDado AvI paDyo che. vijayasiMha sUrino zramaNa samudAya vihAra karato eka divase kozanagarathI thoDe dUra AvI Utaryo. mAtAne maLavAnI sarasa anukULatA maLI gaI che, ema mAnI yuvAna munie sUrijI AgaLa mAtA pAse javA devAnI anumati mAgI. sUrijI thoDIvAra to zikhI muninA moM sAme Adra haiye joI rahyA. alakSyamAM aniSTa edhANa jotA hoya tema teo ghaDIbhara khinna jevA paNa dekhAyA. cokhkhI anumati ApatAM jANe ke emanI jIbhane koI pakaDI rAkhe che. javuM ja hoya to khuzIthI jA. paNa munijIvanamAM AvI nabaLAIo, bhalene nAnI lAgatI hoya to paNa kyAre te virATa svarUpa le te kaMI kahI na zakAya." cokhkhI saMmati ApavAnI anicchAvALA sUrijIe garbhita vANImAM kahyuM. - "jIvanamAM A pahelI ja vAra mAtAno umaLako anubhavuM chuM, eTale ja AkarSAyo chuM. be-traNa divasathI vadhu nahi thAya. pAcho AvI maLIza." zikhIe sUrijInI glAni barAbara joI lIdhI. ""umaLakAnuM koI cihna dekhAtuM nathI. mAtAne jo kharekhara umaLako Avyo hoya, saMtAnaprema ubharAyo hoya to mAtA pote ja thoDuM kaSTa veThIne ahIM na Ave ? paNa kadAca janetAne emAM anyAya paNa thato hoya. mArA dilamAM, tane traNa divasa dUra karatAM tene khoI besato houM evo AMcako anubhavuM chuM, eTale ja tane ullAsathI Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa trIjo AjJA ApI zakato nathI." sUrijIe aMtaramAMthI UThatA dhvanine vadhu spaSTa zabdadeha Apyo. gurujI, e to mAtra AzaMkA ja che. mAtA pAse javAmAM mAre zA sAru koI prakAranI bhIti ke zaMkA rAkhavI joIe ? mAtAne paNa dharma pamADuM evI mane hoMza che." dharma pamADavAnI vAte sUrijInA aMtarane abhibhUta karyuM. Avo putra mAtAne dharma pamADe e ja mAtRjAtinA upakArano moTAmAM moTo badalo che, ema jANIne emaNe zikhIne bIjA be-traNa munio sAthe kozanagara bhaNI vihAra karavAnI anumati ApI. sUrijI ekalA paDyA tyAre emane thayuM ke zikhIne saMmati ApavAmAM pote paNa thoDI utAvaLa karI che. zikhI to yuvAna che, lAgaNIothI doravAI jAya, paNa enA saMyamanirvAhanI je javAbadArI meM mAthe lIdhI che, temAM kiMcit pramAda thato dekhAya che. je jAlinInA AkarSaNane zikhI mAtRprema mAnavA prerAyo che, te mAtRprema kharekhara ja jo jAlinInA hRdayamaMdiramAM jAgRta hoya to e zikhInI AjasudhI avagaNanA kema karI zake ? mAtRhRdayano jharo kSaNavAra sukAI jAya, paNa bIjI ja paLe enuM snehajharaNa killolatuM vahI nIkaLyA vinA na rahe. game tema paNa zikhI koI aniSTabhayAvaha mArge vicarato hoya evI sUrijIe jhINI kaMpArI anubhavI. Akhare je nirNAyuM haze te ja banaze, ema ciMtavI emaNe manane pAchuM svastha karI vALyuM. kozanagaranI zerIomAM Aje ghaNe divase rasollAsano juvALa caDaDyo che. zikhI muni A zaheranA meghavana udyAnamAM, keTalAka vRddha munionI sAthe AvI caDyA che, e vartamAna gAma AkhAmAM pharI vaLyA che. eka to zikhI muni A bhUminA ja saMtAna ane temAMye tyAgI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 verano vipAka tapasvIonI duniyAmAM eka jyotirdhara samA lekhAtA hovAthI gAma lokone zikhI muni pratye mamatva tathA bahumAna jAge e svAbhAvika che. rAjA ane puravAsI-strI puruSoe zikhI munine premathI vadhAvyA. ahIM AvyA pachI zikhI munine pitA brahmadattanA avasAnanA samAcAra maLyA. bIje divase muni pote mAtA jAlinIne maLavA sAme cAlIne gayA. jAlinIe zikhI muninA AgamananA samAcAra to sAMbhaLyA hatA, emanA pAMDitya ane virAganI stuti paNa sAMbhaLI hatI. paNa vidhinI vicitratA to e hatI ke mAtAne e stuti ane sanmAnamAM paNa potAnI niMdA-kRNA-tiraskAra mUrtimaMta banatAM dekhAtAM hatAM. verane lIdhe ene dareka vAtamAM avaLI mati ja sUjhatI hatI. e ema mAnatI ke je putrano meM tyAga karyo che, tenuM bahumAna vastuta: mArI vagovaNI ja che. matalaba ke jAlinIne je AMkhanA kaNAnI jema khUMcavo joIe te vizvane paNa khaTakavo joIe ane jo ema na bane to e kAMTo ukheDIne pheMkI devo joIe. jAlinI potAnI racelI jALamAM pote ja aTavAI gaI hatI. jAlinI have e kAMTo kAyamane mATe game te bhoge kheMcI kADhavA kaTibaddha banI che. vAtsalyanA daMbhamAM, dhArmikatAnA oThA nIce kharI rIte to e potAnI prapaMcajALa ja pAtharI rahI che. zikhI muni pote bhadrika ane saraLa svabhAvI hovAthI, jAlinInA moM upara joke emane glAninI gADha chAyA patharAyelI dekhAI, paNa emaNe mAnyuM ke pitAnA dehAvasAnane lIdhe mAtA Aje zoka-saMtama che. eka divase potAne lIdhe ja mAtA ane pitA vacce kalaha ane visaMvAda jAmato e prasaMgo emane yAda AvyA. pitA haMmezAM potAno ja pakSa letA enuM smaraNa thaI AvyuM. zikhI muninuM hRdaya atyAre valovAtuM hatuM, chatAM kALano e ja dharma che, kALa koIne mUkato nathI, ema kahIne emaNe mAtAne thoDuM AzvAsana ApyuM. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa trIjo jAlinI jANe e upadezathI pIgaLI gaI hoya ane AtmAnA uddhAra mATe vrata levA mAgatI hoya evo daMbha karyo. zikhI muni paNa mAtAne pratibodhavAnA, dharmanA mArge caDAvavAnA ja abhilASa rAkhI rahyA hatA. mAtAne emaNe vidhipUrvaka dharmasaMskAra Apyo. zikhI muni manamAM game te mAne, jAlinInA phAMsalAnI rasIo kheMcAtI hatI. pakSI have sapaDAvuM ja joIe, evI tejathI prerAyelI jAlinIne pUrI khAtarI thaI. zramaNa-jIvananA vidhi tathA AcAra nahi jANanArI jAlinIe chevaTe kahevA mAMDyuM : "Aje to have mArA hAthano AhAra karatA jAo to huM kRtakRtya thAuM." zikhI muni kahe : "zramaNane mATe e mArga baMdha che." jAlinI nirAza thaI paNa pharI ekavAra pote prayatna karaze, evo nizcaya karI, te divase to teNIe munijIne be hAtha joDI vidAya ApI. ema karatAM keTalAka divaso nIkaLI gayA. zikhI muninA vihArano divasa paNa cheka najIka AvI gayo : jAlinIno gabharATa vadhavA lAgyo. phAMsalAmAM sapaDAyeluM paMkhI UDI jAya ane zikhInI saMsArI mAtAnI apakIrti ahoniza guMjatI ja rahe te jovA jAlinI anicchuka hatI. caturdazIno divasa Ugyo. jAlinIne lAgyuM ke kAle to mAsakalpa pUro thaI jaze ane zikhI vihAra karIne chaTakI jaze. jAlinIne atyAre aMtaramAM UMDo zoSa paDato hoya, lohI vegathI dhasatuM hoya ema thayuM. enI e ja sthitimAM teNIe nizcaya karyo ke game tema karIne Aje kAma patAvI nAkhavuM ja joIe. A pApakarmamAM koInI madada maLe evI to mudala AzA nahotI, je karavAnuM hatuM te teNIne ekalA ja karavAnuM hatuM. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 verano vipAka caturdazInI bIjI eka anukULatA hatI. zramaNo moTe bhAge te divase AhAra vagereno tyAga karI jJAna-dhyAna athavA kriyAkAMDamAM ja tallIna hoya che. zikhI sivAyanA bIjA sAdhuo A kArastAnanI A asaramAMthI bacI jaze, jenA aMtaramAM tIra mAravuM che te ja teno bhoga banI zakaze. Avo vicAra karI jAlinIe jhaTapaTa lADavA taiyAra karI, temAM kaLAya nahi evuM kAtila viSa meLavI dIdhuM. bIjA munio mATe kaMsAranuM pAtra juduM rAkhI lIdhuM. AhAra sAmagrI laIne jAlinI pote meghavana udyAnamAM gaI zikhIe mAtAne AhAra Adi laIne AvelI joIne kahyuM: "mAtA, zramaNa munithI A AhAra na laI zakAya. muni potAne mATe taiyAra kareluM bhojana nathI svIkAratA. evuM bhojana levuM e amArA AcAraviruddha che." zikhI A bhojana nahi svIkAre ? tyAre zuM badhI mahenata, badhuM kArastAna nakAmuM jaze ? jAlinIno Akho deha bhaya ane ciMtAthI prasvedamaya banI gayo. lAcAra jevI dekhAtI jAlinIe banI zake eTalA daMbhano Azraya laI kahevA mAMDyuM, "huM abUjha, zramaNanA AcAramAM zuM samajuM ? mArI bhakti sAme ekavAra kRpA karIne nihALo, bIjIvAra AvI bhUla nahi karuM." zikhI munine ghaDIbhara potAnI nabaLAI sAlI. eka pagathiyuM bhUle to mAnavI chevaTe pRthvItala upara ja paTakAya che, e sUtra yAda AvyuM. paNa snehadurbaLa banelo zikhI, thoDo apavAda vahorIne paNa mAtAne saMtoSavA taiyAra thayo. pramAda to jarUra thAya che, paraMtu tenuM prAyazcitta kyAM nathI thaI zakatuM ? mAtAnI dharmazraddhAnI avagaNanA karavAnI enI hiMmata na cAlI. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa trIjA 81 zikhI munine jAlinIe viSamizrita modaka ane bIjA sAdhuone teNIe kaMsAra vahorAvyo. jAlinI pAchI pharI ane vizvanI asara zikhI muninA dehamAM jaNAvA lAgI. munijIne ekadama AMkhe aMdhArAM AvyAM hoya, ema dharatI upara DhaLI paDyA. sAdhuo gabharAyelA jevA doDI AvIne zikhI pharatA besI gayA. emane khAtarI thaI ke koI kuTila prapaMcano bhoga zikhI muni banyA che. nahitara nakhamAMya roga vagarano deha Ama Dhagalo thaIne DhaLI na paDe. thoDIvAre jayAre zikhIe chellI AMkha ughADI tyAre emanA hoThamAMthI mAtra ATalA zabdo ja saryA : "huM zAMtabhAve, prazamabhAve A dehano tyAga karuM chuM. mArI ciMtA koI na kare. huM sarvane khamAvuM chuM." ATalI asahya vedanAmAM paNa ATalI zAMti, AvI kSamA ane AvuM audArya joI, pAse beThelA sau svajano Azcarya pAmyA. ' sUrijIne jyAre zikhI muninA A dehatyAganI khabara paDI tyAre emane bahu lAgI AvyuM. mAtA kharuM jotAM to pUrvabhavanI vairI ja hovI joIe, e vize emane mudala zaka na rahyo. pahelethI ja zikhI munine vAryA hota to ? paNa e rIte bhAvine thoDuM ja mithyA karI zakAya ? ahIM ja saMsAra-ghaTamALanuM cakra niyamita gatie calAvatI koI eka agamya sattAnuM AchuM darzana thAya che. haraNI jevuM asahAya, rAMka, narama prANI bIjuM kayuM che ? paNa prabaLa zikArI ke siMha jevA ghAtakI prANIno paMjo potAnA baccA upara paDatAM ja e hariNa zizunI mAtA siMha ke zikArI sAme jhUjhaze-mRtyune tuccha lekhI bALakane bacAvavA mAtAnI saghaLI zaktione hoDamAM mUkaze. bhaktAmara kAvyamAM kahyuM che - Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 prItyAtmavIryamavicArya mRgo mRgendraM / nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? verano vipAka chatAM jyAre mAnavadehadhAriNI mAtA potAnA ahoniza AnaMdanA ane dharmano jhaMDo pharakAvatA putranA bhojanamAM niSkAraNa jhera bheLavavA taiyAra thAya tyAre to pUrvabhavanuM koI ugra, sajAvelI dhAra jevuM vera kAraNabhUta hovuM joIe evI pratIti thAya che. AvuM badhuM jotAM mANasa sUkA taraNA jevo hoya ane saMsAramAM avAranavAra je rAga-dveSa, vera-vikhavAdanAM tophAno caDI Ave che tenA baLathI ja dhakelAto hoya. ghaDIbhara laDI-jhaghaDI, bheTI pAcho adRzya thaI jato hoya ema lAge che. jANe ke eka anaMta nATaka bhajavAI rahyuM che. enAM e ja pAtro judA judA veSa paherI kvacit mAtApitA rUpe ke kvacit saMtAnarUpe potAnA bhAga bhajavI jatA dekhAya che. A mahAn abhinayamAM agnizarmAno jIva jAlinI mAtAno svAMga dharIne Avyo hato. zikhI guNasenano jIva hato. saMtAnanA AhAramAM viSa meLavanArI jAlinI pote ja veranA viSathI saLagI rahI hatI. jenA raktanA aNu-aNumAM veranuM haLAhaLa jhera bharyuM hoya te mAtA putranI hatyArI bane emAM zuM Azcarya che ? vera-vidveSa che, eTale ja upazamanI AvazyakatA ane mahattA che. thoDo upazama, thoDo kSamAbhAva, veranA kASThane bALIne bhasma karavAnI tAkAta dharAve che. eTale ja karmanA AghAta-pratyAghAtanA pAragAmIoe upazamanI ATalI mahattA gAI che. zikhI muninA dehanI AhutimAMthI paNa jANe ke prazamano dhUpa vahe che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa-cotho (1) vaizramaNa sArthavAhane tyAM dhanadevakumArano janma thayo tyAre vaizamaNe to ema ja mAneluM ke Akhare yakSanI sAdhanA phaLI kharI, vaizramaNa ane zrIdevI, e daMpatInI aneka divasonI yakSapUjAnuM ja A phaLa hovuM joIe. dhanadeva yakSe kRpA karIne A putra Apyo, eTale putranuM nAma paNa yakSanA nAme dhanadeva pADyuM. yakSadevanI kRpA sAthe pati-patnI baMne potAnA pUrvasaMcita kiMcit puNyabaLano paNa prabhAva mAnatAM. dhanadeva jarA moTo thayo ane bIjA zizuonI sAthe haLavA-maLavA lAgyo, tyAre mA-bApane e jarA vicitra prakRtino lAgelo. emane ema thayuM ke dhanadeva ghaNIvAra potAnuM ekAduM navuM, kiMmatI vastra, AbhUSaNa ke ramakaDuM khoI nAkhIne ghera Ave che athavA to koI tenI pAsethI paDAvI le che, chatAM teno pratikAra nathI karato, tethI te bIkaNa athavA kAyara hovo joIe. paNa tapAsa karatAM jyAre emane jaNAyuM ke dhanadevane suMdara vastra ke AbhUSaNono moha nathI, bIjAne joIe te ApI devAmAM ene raja mAtra saMkoca nathI thato tyAre mAtApitAne khAtarI thaI ke yakSadevanI kRpAthI pUrvano koI mahApuNyazAlI jIva potAne ghera avataryo che. te divasathI dhanakumAra enA mAtApitAno mAtra prItipAtra nahi, paNa Adara ane sanmAnano adhikArI banyo. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka dhanadeva jarA moTo ane samajaNo thayo, eTale pharI enA svabhAvamAM palaTo Avyo. prathamanI jema have te game te vastune veDaphI ke uDAvI deto nathI. na chUTake koIne kAMI ApavuM paDe to Ape. garIbo ke dInadu:khIone anna-vastra ApavAmAM ene AnaMda paDe che, paNa have jANe ke koI eno hAtha pakaDI rAkhatuM hoya, aMtaramAMthI koI niSedha karatuM hoya ema ene lAgavA mAMDyuM che. mAtApitAe ke koI Aptajane dhanadevane kadI manA nathI karI. teo to dhanadevanI samarpaNatA joIne manamAM rAjI thatAM hatAM. ekano eka ane vaLI pUrvajanmanA puNyano AkAra dharI, AMgaNe avataranAro putra pote ja jo annadAna ke vastradAnamAM AnaMda mANato hoya to sukhethI ene e AhvAda lUMTavA devo, evI vicArazailI hatI. eTaluM chatAM dhanadeva hamaNAM hamaNAM lobhI ke kaMjUsa jevo kema banI gayo ? enA moM upara je tAjagI ane praphullatA satata laherAtI te kema lopa pAmI, te dhanadevanA nikaTanA sAthIo ke vaDIlo paNa samajI zakatA nahotA. eka divase dhanadeva rAjamArga upara ekalo Ubho hato. sAmenI UMcI havelInA daravAjA pAse, eka oTalA upara besIne eka zrImaMta sajajana, garIbo, kaMgALo, azakto ane vRddhone emanI jarUriyAta pramANe vastra tathA dhAnya vaheMcatA hatA. bhUkhanI pIDA bhogavatA A kaMgALo jyAre thoDuM anna meLavI pAchA pharatA hatA, tyAre emanA moM upara ubharAto AnaMda jANe prakRtinuM koI gUDha ane manorama dRzya nihALato hoya tema dhanadeva tallInatAthI Ubho Ubho joyA karato. kAjaLagherA megha vacce vIjaLInI rekhA aMkAya tema A kaMgALonA udAsIna moM upara kRtArthatA ane kRtajJatAnI tejachaTA nRtya karatI dhanadevane dekhAtI. bhUkhyA ane nAgA, ThaMDIthI tharatharatA asthipiMjara jevA bALakone khAtA tathA deha DhAMkatA joIne, Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa cotho karamAyelA phUlachoDa pharI navuM jIvana pAmatA hoya ema dhanadeva dhArI dhArIne emanA pratyeka hAvabhAvanuM nirIkSaNa karato. Ave vakhate e kaMIka gahana ciMtAmAM sarI paDato. A dIna-du:khIo e ja jANe ke enA ArAdhya deva hoya, tema A garIbonA vicAramAMthI garIbAI ane vizvanI evI bIjI viSamatAonA dhyAnamAM DUbI jato. rastA upara ubhelA ane vicAramagna banelA dhanadevane enA mitra somadeve jagADyo. somadeve pUchyuM : meM to jANyuM ke Aje kArtikI pUrNimA che, eTale koI udyAnamAM ke raMgamaMDapamAM gayA hazo. A kaMgALonI katAramAM tamane zuM jovA jevuM lAgyuM ?" dhanadeve somadeva tarapha arthapUrNa dRSTi karI. enI jIbha jarA saLavaLI. paNa ene thayuM ke dilanuM darda A purohitano putra barAbara nahi samajI zake, chatAM dhanadeve taMdrAmAMthI jAgato hoya tema saMkSepamAM kahyuM : "mane A daridra kaMgALonI tRpti ane kRtajJatA pAse duniyAnA badhA AnaMda-ullAsa phikkA ane kRtrima lAge che. eTale ja jyAre jyAre prasaMga maLe che, tyAre tyAre e joyA karuM chuM. AMkha ane mananI e vAsanA jANe ke dharAtI ja nathI." dhanadeva eTaluM kahIne, saheja hasyo. paNa tame pote dhAro to, tamAre tyAM besIne garIbone dAna ApI zako cho. jIvanaparyata kharco to paNa na khUTe eTaluM dhana tamArA pitAe saMgharyuM che. tamane koI nA pADe che ?" somadeve pUchyuM. dhanadeve eka UMDo nisAso nAkhyo. e nisAso ja jANe ke eno eka mAtra uttara hoya ema dhanadeva kaMI na bolyo. aMtaranA AnaMda ke vedanAnI eke eka vAta bIjAne samajAvavAmAM dhanadevane ghaNIvAra saMkoca thato. nikaTanA snehI ke mitra paNa dhanadevanI mUMjhavaNa barAbara Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka kaLI zakatA nahi. AvA keTalAka anubhavonA aMte dhanadeve dareke dareka vAtanA khulAsA karavAnuM mAMDI vALyuM hatuM. na chUTake jeTaluM kahevuM paDe teTaluM ja kahevuM, e niyamane te banatA sudhI anusarato. somadevanA praznano javAba dhanadeva saheje ApI zakata. paNa vAta vadhu pracAra pAme ane mAtApitAne kadAca kaSTa pahoMce evA vicArathI mAtra eTaluM ja kahyuM ke : "pitAnI kamANI upara mAro zuM adhikAra che ? pitAnI saMpatti huM dAnamAM dauM, emAM mAro kaMI puruSArtha kharo ?" somadeva dhanadevane samajyo ke nahi te to koNa jANe, paNa dhanadeva pote potAno puruSArtha skurAvavA mAge che ane potAnA parasevAthI pedA karelI saMpattinuM ja dAna karavA mAge che, eTaluM spaSTa thayuM. somadeva, A javAbamAM, dhanadevanuM bhoLapaNa mAtra joI zakyo. vaizramaNa sArthavAhe paradeza kheDI dhana to puSkaLa bheguM karyuM hatuM ane eno vAraso dhanadevane ja maLavAno hato. dhanadeva pote e samajato. paNa eNe yogya vaye pahoMcatAM nirNaya karelo ke pitAnI jema pote sAhaso na kheDe, vidhro ane saMkaTono sAmano karI dravyasaMcaya na kare tyAM sudhI pote svacchede teno vyaya na karI zake. pitAnA dhanathI dAnI banavuM e dhanadevane sastI kIrti gAMThe bAMdhI levA jevuM lAgatuM. potAnI AsapAsa dhanavAna kuTuMbanA saMtAnone vilAsa tathA vinodanA raMgathI taraboLa banelA joto, paNa te sAthe temAM ene e vilAsIonI kaMgALiyata paNa dekhAtI. dAna ke tyAga te ja vastuno thaI zake, jenI upara potAno naitika adhikAra hoya. pitAnI saMpattine potAnI mAnavAmAM eno aMtarAtmA sApha nA pADato ane aMtarAtmAnA avAjano saunI pAse spaSTa khulAso karatAM paNa ene saMkoca thato. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa cotho somadeva ane dhanadeva te divase to sAthe ghera AvyA. paNa dhIme dhIme dhanadeve kahelI vAta vaizramaNa sArthavAhanA kAne pahoMcI. ene putranI udAsInatAnuM kAraNa samajAyuM. sArthavAhano putra sArthavAha ja thAya. vepAra-vANijya arthe vizALa pradezo khuMdI vaLe emAM kaMI ayogya nathI ema paNa ene thayuM. dhanadevanI buddhi ane saMskAra mATe emane kaMI kahevApaNuM nahotuM. vArasAmAM maLelI saMpatti upara AvA saMtAno ALasu banIne mojamajA uDAve tenA karatAM svAzrayI ane puruSArthI bane to te kaMI lAMchanarUpa nathI. vaizramaNa pote dhanadevane enA sAhasamAM anumati ane AzIrvAda ApavA taiyAra hato. e jamAnAmAM pravAsa AjanA jeTalo sugama ke susAdhya nahoto. sArthavAhonA saMgho e vakhate moTA AzIrvAdarUpa banatA. teo joke vepAra-vistAranA nimitte dezanA dUra dUranA vibhAgomAM pharI vaLatA ane vastuonA vinimaya karatA, to paNa pravAsIone ane vaTemArguone, saMnyAsIo ane parivrAjakone sArA AzrayabhUta banatA. sArthavAha potAnA saMghanA sabhyone yathAzakti sahAya karato. eka vizALa kuTuMba pravAse nIkaLyuM hoya evI A saMgho jonArane kalpanA Ave. sArthavAhonA saghaLA saMgho nirvidye potAnA gaMtavya sthAne pahoMcatA haze, ema paNa na kahevAya. ghaNI vAra A saMghone lUMTArAo, ThagArAo vagerenA akasmAto naDatA. 87 dhanadevanuM saMgha kADhavAnuM, sArthavAha banavAnuM svapra phaLyuM. mAtApitAnA pUrA sahakArathI tAmralipta nagarIno, lagabhaga be mahinA mArgamAM thAya evo saMgha kADhyo. suzarma zaheranA ghaNA vepArIo A saMghamAM joDAyA. dhanadevanI sAthe enI patnI dhanazrI ane eno naMdaka nAmano AtmIya jevo mitra paNa sAmela thayAM. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka (2) bhArata varSanA prAcIna itihAse jema keTalAka mahApuruSonA nAmamAM saMjIvanI bharI dIdhI che, tema keTalIka nagarIomAM romAMca bharI dIdho che. tAmralipta eka kALe vaibhava ane samRddhithI chalakAtuM baMdara hatuM. tApralima, bhAratIya samudramAM phUlonA gucchA jevA je asaMkhya dvIpo AvelA che, temAM pravezavAnuM siMhadvAra hatuM. tAmralimanA sAhasika vyApAravIro ane vahANavaTIo dUra dUranA dvIpo sAthe saMbaMdha bAMdhatA ane vividha vastuonI sAthe dharma ane saMskRtino paNa vinimaya karatA. jAvA, sumAtrA ane malAyAnA dvIpo to tAmraliptanA rahevAsIone mATe gharanA AMgaNA jevA banI gayA hatA. dhanadeve ahIM tApralimamAM AvI vepAra kheDavA mAMDyo ane dhanavAnomAM tenI pratiSThA paNa jAmavA lAgI. dhanadeva dravya kamAto paNa lobha ke lolupatAthI to jaLakamaLavat alipta ja rahyo hato. dhanadevanI dAnazALAnA abhaMga dvArA saune mATe khullAM hatAM. koI paNa yAcaka ke dravyArthI tyAMthI nirAza banIne bhAgye ja pAcho vaLato. jugAramAM hArelA ane Akhare ApaghAta karavA taiyAra thayelA jugArIo suddhAM dhanadevane potAnA tAraNahAra samajatA. paNa dhanadevane eTalethI saMtoSa nahoto. tAmraliptanA sAgaratIre dhanadeva ghaNIvAra pharavA Avato. vegathI dhasI AvatA ane kinArA sAthe ghaDIbharano saMparka sAdhI pAchA anaMtatAmAM maLI jatAM mojAMonI abhinayalIlA ekalo besIne nIrakhato. asta pAmatA sUryanAM pANImAM nRtya karatAM kiraNo ane AkAzamAM patharAtA raMgone jotAM e UMDA dhyAnamAM DUbI jato. sAgaranuM eka eka mojuM jANe ke enuM pUrvabhavanuM saMgAthI hoya, sAda karIne bolAvatuM hoya, potAne tyAM AvavAnuM AmaMtraNa ApIne Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa cotho 89 hasatuM, killolatuM pAchuM vaLI jatuM hoya, ema dhanadevane lAgatuM. sAgaranA sAhasa kheDavAnA ene paNa abhilASa hatA. TUMkI daSTimaryAdAthI te sAgarane mApavA mathato. sAhasikanA puruSArtha ane pairya pAse A anaMta jevo lAgato jaladhi paNa ene e vakhate nAnA jaLAzaya jevo bhAsato. sAgara sAthenI dhanadevanI A maitrI Akasmika hatI. pachI to e sAgara ja eno parama suhRda hoya ema divase ane rAtrie paNa thoDo avakAza meLavI enI sAthe mauna goSThI karato. dhanadevanI sAthe enI strI tathA mitra paNa tAlita AvyA hatA, e vAta kahevAI gaI che. paNa Aje dhanadevane ane e patnI tathA mitra vacce ghaNuM cheTuM paDI gayuM che. e mATe dhanadeva pote ja potAne javAbadAra mAne che. koI vAra enuM saMsArAsakta mana vidroha jagADe che, to dhanadeva ene samajAve che : "mUrakha mana ! dhanazrI bhale tArI patnI banI, paNa tArI saghaLI AzAo ke AkAMkSAone eNe anusaravuM ja joIe, ema kema mAnI le che ? vyaktitvamAM to e paNa tArA jeTalI ja svataMtra che. naMdakanI sAthe ene maitrI thaI hoya, baMne paraspara sahAnubhUti dharAvatA hoya, tethI teo anAcAranA mArge ja che, ema zA sAru mAnI le che ? ane kadAca duzcaritra hoya to paNa tane sajA karavAno zuM adhikAra che ? he mana ! tuM pote je divase nirvikAra-niSpApa banaze, te divase tArA badhA udhAmA ApoApa zamI jaze." dhanadeva vepArI ane sAhasika hovA chatAM janmavirAgI hato. e puSkaLa dAna karato paNa enI bhAvanA to sarvasvanA samarpaNathI AgaLa vadhI tyAgathI paNa para javAnI hatI. vizvanuM koI prANI taMgI bhogavatuM hoya ane tene dAnI ke tyAgI pAse yAcanA karavI paDe che tene nahotuM gamatuM. pote dhananuM dAna kare che, eTale saMsAra upara koI moTo upakAra kare che, ema mAnavA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 verano vipAka manAvavAnI e sApha nA pADato. dAna karavA sivAya dhanano bIjo sAro upayoga na hoya, evI UMDI zraddhA ja enA tyAgamAM mukhya kAraNabhUta hatI. chUTe hAthe dAna karavA sivAya ane sAgaratIre besIne jaLa-kallolanuM saMgIta sAMbhaLavA sivAya jANe ke ene bIjuM koI mahattvanuM kAmakAja nahotuM. thoDA divasa tAmralimamAM rahIne, vadhu sAhasa kheDavA eNe samudranI yAtrAe nIkaLavAno nizcaya karyo. tAmraliptathI ghaNAM vahANo AvI yAtrA mATe maLI rahetAM. dhanadeva enI strI ane naMdakane laIne zubha muhUrta joI pAsenA dvIpamAM javA vahANamAM beTho. rastAmAM game te kAraNe paNa dhanadevanuM svAthya bhAMgI paDyuM. roja roja enuM rakta zoSAtuM hoya tema te durbaLa ane nisteja banavA lAgyo. enI strI ane naMdakane ema thayuM ke jo A rIte dhanadeva gaLato jAya to kAMThe nAva pahocatAM pahelAM to e niHzeSa thaI jAya. dhanadevane paNa A acAnaka AvI paDelI bimArInuM kAraNa na samajAyuM. deha vizenI mamatA ke Asakti jevuM to ene prathamathI ja nahotuM. je kALe je banavAnuM hoya te bhale bane, evo nirdhAra karI zArIrika asvasthatAne zAMta bhAve sahana karI rahyo. paNa dhanazrInI asvasthatA roja roja vadhatI jatI hatI. dhanadevanuM svAthya jyArathI kathaLyuM che, tyArathI tenA moM uparanuM teja UDI gayuM che. dhanadevanI evI sthiti karavAmAM pote javAbadAra che, e hakIkata rakhene ughADI paDI jAya, evI dahezatathI e satata udvigna ane vyagra rahe che. vahANanI nAnI duniyAmAM ene bIjA koIthI DaravA jevuM nahotuM, paNa eno potAno AtmA ja jayAM vIMchInA DaMkha mArato hoya tyAM te ullAsamaya kema rahI zake ? dhanadevanI hayAti ene kaMTakanI jema khUMce che. naMdaka ghaNIvAra dhanadeva pratye potAnI kRtajJatA dAkhave che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa cotho 91 paNa dhanazrIne e vAta nathI rucatI. ekAMta maLatAM naMdakane e spaSTa zabdomAM saMbhaLAve che ke, "huM koIpaNa rIte A dhanadevanA paMjAmAMthI chUTavA mAguM chuM, sIdhI rIte e vidAya thAya to ThIka che, nahitara mAre potAne e kAMTo kADhIne phagAvI devo paDaze." naMdaka A komaLAMgI nArIprakRtimAM chupAyelI paizAcikatA joI gabharAya che. eka madhyarAtrie sAgara upara aMdhakAranuM gADha DhAMkaNa pharI vaLyuM hatuM. thoDA khalAsIo sivAya sau nidrAmagna hatA. dUra dUra AvatAMjatAM vahANonA dIpa-prakAza AgiyAnI jema camakIne pAchA aMdhakAramAM bhaLI jatA. dhanadeva aInidrAmAM ane ardhajAgRtimAM paDyo hato. potAnA ghaniSTa mitra sAgaranuM garjana sAMbhaLato hato. eTalAmAM koI duHsvapra dekhato hoya ane jUnI lokakathAomAM sAMbhaLelA upadravonAM tAdRzya svarUpa anubhavato hoya tema teNe be hAthono pITha upara sparza thato anubhavyo. eka to te bahu ja durbaLa hato ane te uparAMta atizaya nirbhaya paNa hato. potAnuM bUruM koI ciMtave ke Adare evI to ene zaMkA sarakhI paNa nahotI. te vadhu khAtarI karavA jato hato, eTalAmAM to eno deha agAdha sAgaramAM jhaMpalAto hoya evuM bhISaNa bhAna thayuM. dhanadeva potAnA suhRda sAgarano atithi banyo. dhanazrI ane naMdaka baMneno rAha te divase niSkaTaka banyo. (3) kauzAMbI nagarImAM rAtrie rAtrie jANe ke dIpotsavI ujavAtI. dInatA ke dAritryathI sAva ajANyA, kauzAMbIvAsIone tyAM roja rAtre dIpazreNIo racAtI. lagabhaga madhyarAtri pachI e dIpamALA jhAMkhI paDatI. e vakhate vilAsIo ane abhisArikAo sivAya Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka rAjamArga upara bhAgye ja koInA pagalAM paDatAM. kauzAMbI nagarI cora, lUMTArAothI surakSita hatI. samudradatta thoDAM varSathI A nagarImAM navo AvIne vasyo hato. loko enA kuLa ke vaMzathI bahu paricita nahotA. paNa enI pAse je saMpatti hatI, te uparathI te koI pravAsI-prAmANika vepArI hovo joIe, evI lokonI mAnyatA baMdhAI hatI. A samudradattanI strI Aje baporathI vihvaLa jevI dekhAya che. ghaNIvAra ciMtAmagna rahyA pachI eNe potAnI dAsIne AjJA karI, jo, Aje AThama che. mAre upavAsa che. rAtrie mAre pAdaradevIne naivedya dharavA javuM che. naivedya taiyAra rAkhaje ane tAre mArI sAthe AvavuM paDaze." dAsIne A AjJAthI Azcarya thayuM. paNa te kaMI bolI zakI nahi. koI divase nahi, Aje ja pAdaradevInI pUjAnuM A bAIne kema sUjhayuM? gRhiNI pAdaradevIne kadI nahotI mAnatI. Aje ja ane te paNa rAtrinA aMdhArapaDadA nIce ene gAmanA cheka chevADe AvelA maMdiramAM javAnI vRtti kema thaI AvI ? e jANatI hatI ke rAtrinA samaye e sthAna smazAnavat zAMta ane bhayaMkara bane che. hiMmatavAna puruSa paNa sAMja pachI tyAM paga mUkatAM krUjI UThe che. maMdira haMmezAM khulluM rahe che, paNa enI AsapAsanA khullA cogAnamAM aneka prakAranI AsurI lIlAo bhajavAya che. samudradattane eNe A vize vAta karavAnuM ucita nathI mAnyuM. kadAca e niSedha kare evI bIka paNa kharI. game tema paNa samudradattanI patnIe madhyarAtrie pAdaradevInA maMdire javAno nizcaya karyo. kauzAMbInI dIpamALA jevI jhAMkhI banI ke tarata ja A sukumAra nArI haiyAne vaja jevuM kaThina banAvI, dAsI temaja nokaronI sAthe Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa cotho 93 pAdaradevInA maMdira tarapha cAlI nIkaLI. naivedyanI sAmagrI potAnA hAthamAM ja laI, dAsIne dUra UbhI rAkhI, nokarone cokI rAkhavAnuM kahyuM. pote maMdiranA AMgaNAmAM dAkhala thaI devInAM darzana, pUjana to mAtra bahAnuM ja hatuM. vastutaH te eka zramaNanI zodhamAM ja ahIM AvI hatI. Aje savAre eka munine AhAra sAmagrI vahorAvyA pachI teNIe rAtrie A muninI samIpe AvavAno nizcaya karI rAkhyo hato. e nizcayane lIdhe ja te bapora pachI eTalI vihvaLa ane asvastha hatI. devInA maMdiramAM paga mUkatAM ja enuM kALajuM prathama to phaphaDI UThayuM. yakSa ne yakSiNIonA bhayaMkara caherA ane temanI pralayakArI lIlA tenI najara AgaLa khaDI thaI gaI. chatAM game te jokhama kheDavAnI taiyArI sAthe AvelI A kuLakAminIne atyAre koI aTakAvI zake ema nahotuM. ATalAmAM ja kyAMka haze" ema aspaSTa svare bolatI e strI ekAkI maMdiranA AMgaNAmAM ghUmI rahI. eka sthaLe eka zramaNa dhyAnamagna mudrAe UbhA hatA, nakSatrono kSINa prakAza emanA ujjavaLa vadana upara relAto hato. koI paNa bhAvika ke zraddhALu strI-puruSanuM dila AvI dhyAnAvasthita mudrA jotAM ja dravIbhUta ane gadgad banI jAya. paNa A aMdhArI rAtrinA AvaraNa nIce ahIM sudhI AvelI A nArInA dilamAM bhaktinA sthAne khunnasanA bhAvo UbharAI nIkaLyA. thoDIvAra sudhI to e eka bAju UbhI rahI. A muninA mukhanI rekhAo vAMcatI hoya tema sAme joI rahI. potAnA manane majabUta karatI askuTapaNe bolI : "A ja dhanadeva ! savAra paDe te pahelAM tenuM astitva pharIvAra mITAvI devuM joIe." Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 verano vipAka paNa asahAya ekalI nArI ahIM zuM karI zake ? ghaDIvAra nirAza thaIne tyAMnI tyAM ja besI gaI. ene thayuM ke eka ghAtakInA kAMDAnuM baLa jo thoDuM uchInuM maLI zakatuM hoya to kevuM sAruM ? eka kasAInI chUrI calAvavAnI krUratA potAnAmAM hoya to pote keTalI bhAgyazAlinI banI hota ? paNa jene hiMsA ja karavI che, jene vera ja levuM che, tene A duniyAmAM sAdhanonI kyAM khoTa che ? pelI strIe, thoDe Ave, lAkaDAno veraNacheraNa paDelo eka khAso gaMja joyo. enuM haiyuM harSathI nAcI UThyuM. banI zakatI tvarAthI teNIe kAyotsarga mudrAmAM rahelA muninA deha pharatAM sUkAM lAkaDAM goThavavA mAMDyAM. bhayathI enA hAtha-paga pUjatA hatA. pakaDAI javAnI ane vizvamAM ThekaThekANe tiraskRta banavAnI ciMtA paNa enA aMtarane bALI rahI hatI. lAkaDAM jevAM goThavAI gayAM ke tarata ja maMdiranA eka khUNAmAM baLatA dIpakanI sahAyathI agni cAMpI, pAchuM vALIne joyA vinA e strI, potAnI dAsI sAthe tyAMthI bhAgI nIkaLI. (4) savAra paDatAM ja kauzAMbImAM hAhAkAra vyApI gayo. eka tapasvI, verAgI saMtane UbhA ne UbhA koIe bALI nAkhyA che, e vAta gAma AkhAmAM phelAI gaI kauzAMbImAM AvA duSkRtya karanArA mANaso paNa vase che, e jANIne saune eka sarakho AghAta thayo. pratispardhIo potAnA virodhIone pajave, saMsArI potAnA svArthavaza bIjA saMsArIne pAyamAla kare, paNa A tyAgI munie koInuM zuM Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa cotho 95 bagADyuM hatuM ? lokonI kalpanA jyAre na cAlI tyAre temaNe koI adezya zaktino A ghora upasarga hoya evI vAto vahetI karI. kauzAMbInA mahArAjAne eTalethI saMtoSa na thayo. emaNe nagarapALane bolAvIne Adeza karyo : "eka nirdoSa-niSpApa munine vagara kAraNe bhasmIbhUta karanAra aparAdhIno patto meLavavo ja joIe." nagarapALe khUba kuzaLatApUrvaka enI tapAsa karavA mAMDI. eka dAsI ane eka gRhiNI ema be jaNAM A devInA maMdiramAM madhyarAtrie AvyAM hatAM, eTalI bAtamI maLyA pachI tapAsamAM bahu muzkelI na rahI. barAbara rahasya ukelAyuM, eTale nagarapALe eka nArI mahArAjA pAse rajU karI. e nArI paNa have to samajI cUkI hatI ke mithyA bacAva karavAthI kaMI vaLe tema nahotuM. A nArI bIjI koI nahi, samudradattanI gRhiNI hatI. eka aMtaHpuravAsinI nArI pratye jeTaluM sanmAna batAvavuM joIe, teTalA sanmAna sAthe mahArAjAe teNIno Adara karyo. pUchayuM : "A ja samudradatta zeThanI strI ?" koTavALane badale AropI nArIe kuTila hAsya karatAM kahyuM : kauzAMbIvAsIonI daSTie e barAbara che." mahArAjA A nArInA kathanamAM kaMI UMDo bheda hoya tema joI zakyA. emaNe spaSTa hakIkata saMbhaLAvavA AropIne Agraha karyo eTale lajajA ke saMkocane phagAvI daI e strI pote ja kahevA lAgI: "kharI rIte huM jemane bhasmIbhUta karI AvI chuM, e ja mArA pati hatA. emano mitra naMdaka Aje joke nAsI chUTyo che, paNa e Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 verano vipAka naMdakanI sAthe ja ame tAmraliptathI samudrayAtrAe nIkaLelAM. rastAmAM zuM banyuM te Apane kahevAnI jarUra nathI.'' "bhale, e hakIkata na kahevI hoya to mAre jANavAnI jarUra nathI. huM mAtra eTaluM ja pUchuM chuM ke tame tamArA pati pratye ATalA krUra kema banyAM ?' nyAya toLavAnI vRttithI mahArAjAe pUchyuM. "huM ATalI krUra kema banI te huM pote ja nathI samajatI. Apane zI rIte samajAvuM ! ekavAra evI ja krUra banI hatI ane mAnyuM hatuM ke have enI pharI AvRtti nahi karavI paDe. paNa koNa jANe, mArA lalATalekha evA haze!'' "pahelAM paNa tame emane jIvatA bALavA prayatna karelo, ema ja ne ' "nahi, pahelAM to meM emanI mAMdagIno lAbha laI, samudra vacce phagAvI dIdhelA. tyAM te bacI gayA hoya ema jaNAya che. pharI meM emane kauzAMbImAM zramaNanA vezamAM pharatA joyA. mane thayuM ke jo emanuM astitva nahi miTAvI dauM to samudradatta naMdaka che ane huM pote dhanadevanI patnI dhanazrI chuM, e rahasya khulluM thayA vinA nahi rahe. amArI pratiSThA dhULabhegI maLI jaze, duniyA amArA upara dhikkAra varasAvaze. e bhayamAMthI chUTavA mATe pAdaradevInA maMdiramAM jaI A sAhasa karavuM paDyuM. huM mArA aparAdhano svIkAra karuM chuM. mane have pazcAttApa to ghaNo thAya che. paNa koNa jANe kayA bhavanA vere mArI raktavAhinI nasomAM AvuM kAtila jhera bharI dIdhuM che, te mane nathI samajAtuM. mahArAja, ghaNA samayathI huM e vera-vAsanAne chupAvavA mathI rahI hatI, meM keTakeTalI rIte mArA manane samajAvyuM che, te mArA aMtaryAmI sivAya bIjuM koI nathI jANatuM. bIjAne Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa cotho jaNAvavAnI jarUra paNa nathI. huM koI rahasyabharI chUpI yojanAmAM mAtra sAdhanarUpa banI houM ema lAge che. paNa e uparathI dayA ke anukaMpA huM mAgI rahI chuM ema na mAnatA." prAraMbhamAM caMDikA jevI ugra ane raudra dekhAtI dhanazrI have narama ane lajjAnamra banI hatI. kauzAMbInareze eno saMpUrNa vRttAMta sAMbhaLyo. rAjarIta pramANe nArI avadhya-dayAne pAtra hovAthI bIjI kaMI sajA karavAne badale kauzAMbInI catuHsImA bahAra javAno dhanazrIne Adeza karyo. kuLakAminI ane komalAMgI hovA chatAM dhanazrInA dehamAM rahelA agnizarmAnA AtmAe ja A bhISaNa ane karuNa lIlA bhajavI hatI. ooo Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pAMcamo (1) jarA ane mRtyu prANImAtrane paricita che. nikaTanA, nityanA ane paLepaLanA paricayavALA hovA chatAM e mRtyu, e vRddhatva ane e baMnenI sahacarI vyAdhi akasmAtuM AkAra dharIne sAme AvIne UbhAM rahe che, tyAre e keTalAM ajANyAM, akArAM ane aspRzya dekhAya che? mRtyunA sAkSAt darzane ghaNA ciMtako ane dharma pravartakonI AMkha ughADI nAkhI che. naciketAe jyAre pahelavaheluM mRtyu nihALyuM tyAre ene eTaluM badhuM kutUhala ane jijJAsA jAgI ke e mRtyanuM rahasya jANavA, mRtyunI pAchaLa cheka yamaloka sudhI gayo, evI matalabanI eka paurANika gAthA che. "huM amRta kema banuM ? huM janma-jarA ne mRtyuno paNa zI rIte parAjaya karuM ?" enI zodha pAchaLa eNe khUba tapa ane abhyAsa karyo. mRtyuMjayano maMtra paNa meLavyo, paraMtu mRtyunI ahoniza bhajavAtI lIlAmAM kaMI pharaka nathI paDyo. bhalabhalA saMskArasvAmIo ane mRtyavijayI mahApuruSone paNa pahelI preraNA mRtyunA prathama sAkSAte ja ApelI. mRtyu vastu zuM che? mRtyunuM svarUpa samajavA jatAM e gaveSakoe je virAgano, Atmazuddhino ane nirbhayatAno saMdeza Apelo, vizvoddhAra mATe je rAjamArga darzAvelo tenA spaSTa avazeSo Aje paNa zAstromAM maLI Ave che. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pAMcamo vasaMtotsava ujavavA rathamAM besIne nIkaLelo, ujjainIno rAjakumAra samarAditya paNa jarA ane mRtyunI sahacarI jevI vyAdhine mUrtimaMta nihALI, UMghamAMthI jhabakIne jAgato hoya tema sahasA camakyo. enI dRSTi toraNo-patAkAone vIdhI rastAnA dUra dUranA eka cheDA upara paDI. nAgarikoe zaherane sajAvelA zRMgAra jovAnA mUkI daI samarAdityanI AMkha tyAM dUra dUra zuM nihALI rahI haze ? sAthIo kumAranA moM uparanuM, gherAyelA vAdaLa jevuM gamagInIbharyuM audAsInya joI ATalA badhA kAM mUMjhAya che ? "sArathi, ratha jarA pelI bAju lo." mahArAja, huM ughAna tarapha ja rathane hAMku chuM." sArathi kumArano Azaya samajyA vagara bolyo. udyAnamAM nathI javuM. tyAM pelI bAju zuM paDyuM che te mAre jovuM che." ema kahI kumAre rathane judI ja dizAmAM vALyo. rathamAMthI UtarI pAse jaIne joyuM to tyAM jIvato chatAM mRta jevo, vyAdhiothI gherAI gayelo eka puruSa chellA zvAsa leto paDyo hato. eno Akho deha jANe ke nIcovAI gayo hato. moM upara moTA gUmaDA jevAM lAla cAThAM paDyAM hatAM. nasakorAM khavAI gayAM hatAM. mAkhIo baNabaNatI hatI. kumArane vadhu najIka jato joIne eka sAthI bolI UThyo : kumAra, najIka na jatA, e koDhanA rogathI maravA paDyo che." koDhanA cepI roganA jaMtuthI bacAvavAno eno udeza hato. paNa samarAditya e bhAva na samajyA. "AnI AvI dazA koNe karI ?" kumAra eka nAnA nirdoSa bALakanI jema bolyA : AvI dazA karanAra aparAdhIne sajA karavA aNadhAryo emano hAtha talavAranI muMTha upara paDyo. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 verano vipAka bApujI AvA julmIone kema nathI vAratA?" vyAdhi nAmano koI julamagAra mANasa hoya ane bApujIe eka rAjA tarIke ene sajA karavI joIe, ema mAnanArA A bhoLA kumAra AstethI bolyA. sAthIoe kahevA mAMDayuM : mahArAja, vyAdhi e koI A duniyAno mAnavI nathI. vyAdhine vaza to sau koIne thavuM ja paDe. emAM ApaNe nirUpAya chIe. cAlo udyAnamAM, nakAmuM moDuM karavAthI zuM lAbha che ?" vyAdhi vize vicAra karatAM kumAra potAnI AsapAsa UbhelA ToLAnuM bhAna bhUlI gayA. kyAMya sudhI pattharanI mUrti jevA pote e prANahAraka vyAdhinA paMjAmAM sapaDAyelA puruSane joI rahyA. ghaDI pahelAM ullAsathI dIpatA samarAdityanA sukumAra moM upara jANe koIe zAhI pAtharI dIdhI hoya tema becena jevA dekhAyA. vasaMtotsava mAMDI vALavAnuM emane mana thayuM, paNa pitAjInI AjJAnI avagaNanA thaze, hajAro nAgariko nizvAsa nAkhaze, evI ciMtAthI samarAditya, rogInI pAsethI nIkaLI rathamAM beThA. thoDIvAre eka vRddha daMpatI, rastAnI dhAre beTheluM dekhAyuM. baMnenA hAthapaga dhrUjatAM hatA, dAMta paDI gayA hatA. AMkhanA devatA UDI gayA hatA. dIkarAoe paNa e DosA-DosIne gharamAMthI tagaDI dIdhAM hatAM. A loko TADhane lIdhe krUjatAM hoya ema kema lAge che ? gharamAM rahevAne badale rastA upara kema beThAM che ?" samarAditye sArathine pUchavuM. sArathi ane kumAranA saMgAthIo AvA prazno mATe taiyAra nahotA. emane thayuM ke Aje ja AvAM ane ATalAM badhAM apazukano kyAMthI TapakI paDyAM ? emanuM cAle to gAmanA eke eka rogI, eke eka vRddhane garadana mAre. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 khaMDa pAMcamo paNa javAba to Apavo ja joIe. sArathie kahyuM : "mahArAja, enuM nAma ja ghaDapaNa. AkhI jiMdagI vaitarAM karyA, paNa pachI ghaDapaNa AvyuM ane hAtha-paga hAlatA baMdha thayA, eTale saMtAnoe emane nakAmA gaNI gharanI bahAra haDaselI dIdhAM." kuchanA rogathI rIbAtA mAnavIne te lokoe rastAmAM phagAvI dIdho hato. vRddhonI paNa AvI dazA thAya che. vyAdhinI jema vRddhatva paNa prANImAtranA rakta-mAMsa zoSe che, e joIne kumAranuM dila vadhu kavIbhUta thayuM. vRddhatvane vaza A loko zuM kAma thatA haze" kumAranI A bALocita jijJAsAno sArathi zuM javAba de? eNe mAtra eTaluM ja kahyuM: e kaMI ApaNA hAthanI vAta nathI. vaheluM ke moDuM, paNa ghaDapaNa to AvavAnuM ja !" vyAdhinI jema vRddhatva paNa anivArya che, evI kumArane khAtarI thaI. vizvanA A sanAtana verIono sAmano karavAno zuM mAnavasamAja pAse koI upAya nahi hoya ? mAnavI Avo zaktizALI ane buddhizALI chatAM ATalo pAmara ? ATalo nirupAya? vasaMtotsavanI pAchaLa ghelAM banelAM A hajAro strIpuruSomAMthI koIne paNa kema A vyAdhi-vRddhatva vize lavaleza ciMtA jevuM nahi lAgatuM hoya ? ke pachI mAruM ekalAnuM ja citta vibhramanA cakaDoLe caDI gayuM haze ? sArathine, kumAra karatAM paNa vadhu utAvaLa hatI. mahArAjAe vacce rathane kyAMya paNa na rokavAnI, kutsita dRzyo kumAranI AMkhe na paDI jAya te mATe sAvacetI ApI rAkhI hatI. koI divase nahi ne Aje ja eka pachI eka amaMgaLa dRzyo UDIne AMkhane vaLagatAM hatAM. tethI sArathinI ciMtA paNa vadhI paDI hatI. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 102 verano vipAka vasaMtotsavanA virala vaibhavathI garjI rahelA udyAnanI lagolaga ratha AvI pahoMcyo ane sArathi jevo chello chUTakArAno dama levA jAya che, eTalAmAM samarAditya bolI UThyo : "sArathi, ratha Ubho rAkha. tyAM samasvare karuNAjanaka AkraMda karatAM koNa jAya che ?' udyAnanI eka bAju jatA nAnA jUtha tarapha kumAre viThThalabhAve aMgulI nirdeza karyo. sArathie e dRzya joyuM hatuM, paNa kuMvaranI dRSTi e tarapha kheMcAya te pahelAM ja udyAnanA nRtya-gItanA UchaLatA rasasAgaramAM kuMvarane jhaboLavAnI dhAraNA rAkhI rahyo hato. kuMvaranI cakora dRSTi te tarapha gayelI joI sArathi hatAza banI gayo. kuMvaranI AjJAthI ratha pharI thaMbhAvavo paDyo. "ahIMnahi, tyAM laI cAla." sArathine, jyAM AgaLa sagA-snehIo zabane upADIne laI jatA hatA, te dizAmAM ratha hAMkavAno hukama karyo. samarAditye barAbara pAse UbhA rahIne joyuM to koI eka garIba mANasanuM zaba, jIrNa vaLIo, jIrNa vAMsaDAo sAthe bAMdhIne, upara eka jUnuM pAnuM vastra DhAMkIne enA dIna sagA-vahAlAo rotAkakaLatA cAlatA hatA. puruSothI thoDe dUra strIo haiyAphATa kalpAMta karatI hatI. kumAre A janmamAM mRtyunuM svarUpa pahelavaheluM nihALyuM ane e ja vakhate enI AMkha AgaLa je sonerI-raMgaberaMgI paDadAo jhUlatA hatA, te khasI paDyA. mRtyu mANasa mAtranI AvI durdazA kare che ? enI sarva zakti-saghaLuM ojasa harI le che ? pAchaLanAM sagAMnehIo ATalA hatAza-nirupAya-asahAya banI mAtra kalpAMta karIne besI rahe che ? mRtyu jevo mahAprabaLa zatru, mANasane mAthe ahoniza bhame che, chatAM e ja mAnavIo AnaMda, pramoda ane zRMgAralIlAmAM ATalA bephAma bane che ? Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pAMcamo 103 sArathie samarAdityane cetavyA na hota to e koNa jANe kyAM sudhI dimUDhanI jema tyAMnA tyAM ja rathamAM besI raheta. samarAdityane A chelluM dRzya joyA pachI ekAMtamAM jaIne besavAnuM mana thayuM. utsavano ullAsa to mULathI ja nahoto, paNa pitAne kadAca mAThuM lAgaze, emanuM dila dubhAze, ema dhArI kevaLa vyAdhi, vRddhatva ane mRtyunA ja vicAro karatA, e udyAnamAM pravezyA. lokoe harSa-dhvanithI emane vadhAvyA to kharA; paNa lokonA AnaMda-vinodamAM bhAga levA jevI emanAmAM zakti ja nahotI rahI. pAse UbhelA eka-be nAgarikone emaNe pUchI joyuM "saMsAramAM kharuM sAmrAjya to vyAdhi ane mRtyunuM ja cAlI rahyuM che, te tame jANo cho ?" vasaMtotsava jevA prasaMge kuMvara Ama kema bolatA haze te nAgariko na samajI zakyA. emane thayuM ke kuMvaranuM khasI gayuM lAge che. nahitara avasara vinAnI AvI vAta na kADhe ! mRtyu samayanuM sagA-vahAlAonuM AkaMda hajI kumAranA aMtarane valovatuM hatuM. bIjI tarapha vasaMtotsavamAM unmatta banelA yuvako ane yuvatIonA madhura saMgIta ane AlApanA avAjo paNa kumAranA kAnanI sAthe athaDAtA hatA. tyAre sAcuM zuM ? peluM AkaMda ke A Amoda ? kumAranA moM upara vyathA ane vihvaLatA chavAyelI joI, vasaMtotsava mANavA AvelA rasikono raMga UDI gayo. emane thayuM ke je utsavamAM mukhya nAyaka pote ja kasANuM moM karIne Ave e utsava paNa zuM kAmano ? kharuM jotAM to kumAre pote ja umaMga raMgamAM cakacUra banI prekSakone pANI caDAvavuM joIe. jiMdagImAM Avo avasara durlabha che, ema mAnI eno upabhoga karavA kaTibaddha banavuM joIe. ene badale roDazokagrasta moM laIne koI Ave to enA UnA ni:zvAse udyAnanI zItaLa kuMjomAM paNa dAvAnaLa saLagI UThe ! Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka ane kharekhara ema ja banyuM. samarAditya kumAranA aMtaramAM virAganI je AchI cinagArI pragaTI hatI, teNe vasaMtotsavanA premIo ane upAsakone dajhADI dIdhA. vyAdhi ane mRtyune atyaMta paricita chatAM namAlI vastu mAnanArAone kumAre ciMtAgrasta banAvyAM. mAnavI mRtyu ane vyAdhi pAse pAmara che, chatAM mRtyu upara paNa vijaya vartAvavAnI mANasamAM zakti che, pramAdavaza ane mohavaza e zakti gumAvI beTho che. e vAtanuM kumA2e emane smaraNa karAvyuM. paNa lokone lAgyuM ke e smaraNa asthAne ane asamaye hatuM. 104 samarAditya jevo saMskArI yuvAna saMsArIone kadAca na samajAya. jarA-vyAdhi ane mRtyu jevI rojanI ati sAmAnya ghaTamALa pAchaLa lohI ukALanAra, saMkSubdha bananAra mANasa emane kadAca mUrkha jevo paNa lAge. paraMtu AvI ciMtA ane vyathAnI cinagArI koI puNyazALI ke bhAgyazALInA aMtaramAM ja pragaTe che. ciMtana ane saMvedananI A adRzya Aga saMskArIne jema tapAve che, tema zuddha paNa kare che. samarAdityane AmAM kaMI navuM zIkhavAnuM nahotuM, mAtra pUrvanA saMskArone jAgrata karavAnA hatA. vyAdhi ane mRtyunA dRzyoe enI AMkhamAM alaukika AMjaNa AMjyuM ane ene saMsAra pratye nihALavAnI, vastu mAtrane avalokavAnI zuddha nirmaLa dRSTi e nimitte maLI gaI. (2) samarAdityanA pitA puruSasiMhe jyAre kumAranA vasaMtotsava prayANanI ane mArgamAM akasmAt banelI ghaTanAonI vAta jANI, tyAre enI bhUkha ane UMgha UDI gaI ! ujjainIno yuvarAja Avo bhIru ane vairAgI hoya e vAta prathama to enA mAnavAmAM ja na AvI. paNa vastusthiti kyAM sudhI chUpI rahe ? Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pAMcamo 105 puruSasiMhe kalpanA karI ke yuvarAja samarAditya hajI ajJAna ane anubhavahIna che. enuM aMtara hajI saMsAranA raMgathI raMgAyuM nathI. jarA vinoda, vilAsa ane ratikrIDAmAM jhaboLAze eTale e paNa ApaNA jevo ja raMgIlo banI jaze. samarAdityane saMsAranI dIkSA ApavA, keTalAka sAmaMtaputrone sahacara tarIke kumAranI AsapAsa goThavI dIdhA. jemanA jIvanano koI ucca hetu nathI, mAtra rasAsvAda ane vilAsa sivAya. aMtarajagatanA AghAta pratyAghAta sAthe jene kazI nisbata nathI, evA yuvAnoe kumArane vaTalAvavA-potAnI jALamAM phasAvavAnA ghaNA prayatno karyA, paNa jogIonI jamAtamAMthI kAraNavazAt chUTA paDI gayelA A samarAditya upara emanuM eka jAdu na cAlyuM. jene teo potAnI raMgabharI chaTAthI moTAvavA gayA hatA, teo ja enI pavitra-kalyANalakSI virAganI vAtothI abhibhUta banI gayA. emane paNa eTalI khAtarI thaI cUkI ke A kumAra sAmAnya mANasa nathI, pUrvano koI RSikumAra che. puruSasiMhano e dAva nakAmo gayo. chevaTe eNe vicAryuM ke gAMDA hAthI jevA puruSane nAthavo hoya to lagnagraMthi jevo bIjo eke amogha upAya nathI. kumArane mATe kanyAo zodhavA javuM paDe ema nahotuM. puruSasiMhanA sALAnI be kuMvarIo varAvavA yogya hatI ane baMne kuMvarIo rUpa-guNamAM parasparanI pUraka jevI hovAthI e saMbaMdha goThavI devAnuM ane vahelAmAM vahelo e prasaMga ukelI nAkhavAnuM puruSasiMhe nakkI karyuM. mAmAnI putrI sAthe lagna-saMbaMdha e kSatriyomAM avidhiyukta nathI, eTale paNa e viSayamAM koInI salAha pUchavA jevuM nahotuM. kuMvarIonA pitA-khaDagasenane to eTaluM ja joItuM hatuM. mAtra samarAdityanI saMmati kema meLavavI e eka viSama samasyA hatI. paNa puruSasiMhe pote ja e javAbadArI potAne mAthe oDhI Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 verano vipAka lIdhI. eNe eka divasa samarAdityane bolAvIne pUchyuM : 'khaDagasenanI be putrIo sAthe tAro lagnasaMbaMdha bAMdhavAnI meM goThavaNa karI rAkhI che. baMne kuMvarIonA viSayamAM meM pUrI khAtarI karI lIdhI che. mane vizvAsa che ke tuM mane nirAza nahi kare." AvI bAbatomAM samarAditya utAvaLo ke uNkhala nahoto. alabatta, eNe potAnI eka AdhyAtmika sRSTi racI hatI ane tyAM ja enuM mana zAMtithI viramatuM, eTaluM chatAM e potAnA AptajanonI sukumAra lAgaNIone dubhavavA nahoto icchato. virAga, upazama ane zAMtithI e jema chalochala hato, tema vinaya ane namratAnA paNa mIThA maherAmaNa jevo hato. vinaya, viveka tema sahAnubhUti na hoya to dharmavRkSa pAMgarI zake nahi, ema te mAnato. eTale ja pitAnA prastAvamAM potAne kaMI rasa na hovA chatAM eNe potAnI saMmati darzAvI. puruSasiMhanI AMkha sAme sonAno sUraja jhaLahaLI UThyo. eNe yuvarAjanA lagnotsavanI banI zake eTalI jhaDapI ane damAmadAra taiyArIo karavAnI maMtrIo, amAtyo, sAmaMto vagerene AjJA karI dIdhI. ujjainIe thoDA divasa to amarAvatInI zobhAne lajavI dIdhI. nagaramAM ThekaThekANe AnaMdotsava UchaLI rahyo. lagnanA AmodautsavanA pravAhamAM eka mAtra samarAditya-vararAjA pote ja udAsIna rahetA haze ema lAge. eka to pote sarva prakAranA snehanAM baMdhanothI chUTavA mAgatA hatA. moha, mamatA ane rAga-dveSanI jaMjIrone toDavA mathatA hatA, temAM lagnabaMdhananI vadhArAnI beDI emane na ruce e svAbhAvika che. paNa te sAthe pitAnA AnaMdamAM pote bhAgIdAra che e vicAre teo tRpti anubhavatA. te uparAMta emane potAnA sAmarthya vize paNa pUrI zraddhA hovI joIe. baMdhana mAtra jo AMtarika AkarSaNa Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 khaMDa pAMcamo na hoya to te bIjI ja paLe kAcA sutaranA tAMtaNAnI jema tUTI jAya. eTale ja eka navuM baMdhana umerAvA chatAM samarAdityanA moM upara A lagna nimitte khinnatA jevuM kaMI nathI dekhAtuM. puruSasiMhe A lagnotsava prasaMge yAcakone yathAzakti dAna ApavAnI, kumAranA ja hAthe dAna apAvavAnI yojanA karI hatI. AmAM kumArane sauthI vadhu AnaMda ane paritRpti maLatI. je parigraha eka divase tyajavAno ja che, te jo A rIte dIna-daridrIonAM duHkha nivAravAmAM upayogI thato hoya to samarAditya AvA eka-be nahi paNa jANe ke pAMca-pacIsa lagna karavA taiyAra hato. Akhare lagnano divasa Avyo. zaNagArelA ane janaravathI guMjatA maMDapamAM svayaMvarA jevI be kanyAone jotAM ja samarAdityane thayuM ke A baMne kanyAonA moM upara je prasannatA ane nirdoSatA dekhAya che, te jotAM ja e banne bhavyAtmAo che ane e baMne potAnA ja mArgane anusaraze, e vize ene mudala saMzaya na rahyo. kumAre yathAvidhi vizvamavatI ane kAmalatAnuM pANigrahaNa karyuM. ubhaya navavadhU sAthe mAtApitAne namana karI, emanA AzIrvAda laI potAnA vAsagRhamAM gayo. (3) prAraMbhamAM to lajajA ane saMkoce samarAdityanI jIbha jakaDI lIdhI. be navavadhUo pAse eNe ghaNI ghaNI vAto kahI nAkhavAnA ane potAnA prastAva maMjUra karAvavAnA manoratho sevelA. paraMtu prathama milananI pathama rAtrie ja A badhuM kema kahI zakAya, tenI samarAdityane sUjha na paDI. kumAranI barAbara sAme beThelI kuMdalatAe paheluM mauna bhAMgyuM. teNe Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 verano vipAka eka hAthamAM atimuktanAM puSponI mALA dharI rAkhI, kumAranI najIka jaI kahyuM : A mALA ApanI priyAoe ja gUMthI che ane pUrA anurAgathI ApanA kaMThamAM arpavAnI mane anumati ApI che." samarAditye saheja namIne e puSpamALAno svIkAra karyo. kuMdalatA sAthe mAninI nAmanI bIjI paNa eka sahacarI hatI ane e baMne sahacArIonI pAchaLa samarAdityanI be navavadhUo saMkocAIne beThI hatI. paNa kuMdalatA, tArI e baMne bahenono mArI upara acAnaka ATalo anurAga kema thayo, te mane nathI samajAtuM." samarAditya carcAnI zarUAta karavAnA hetuthI jijJAsAbhAve kahyuM. sakhIo ke navapariNItAo AvA prazna mATe jarAya taiyAra nahotI. kuMdalatA jarA cakora hatI, te samarAdityane udezIne enI pracAra pAmelI khyAtinI vAta kahevA jatI hatI. judA judA dezamAMthI AvatA yAtriko, rAjyAzrito ane bhATa-cAraNonA mukhethI sAMbhaLelI vAto uparathI anurAga baMdhAyo, evA matalabanuM kahevA hajI zarUAta ja karatI hatI, eTalAmAM pAchaLathI koIe ene aTakAvI. e aTakAyatano artha eTalo ja ke "mUMgI mara, ahIM bahu bolavA jevuM nathI." potAnI jijJAsAno kaMI javAba na maLyo. sakhIo ane vadhUone vicAramagna joI kuMvare pote je kahevA mAMDyuM, "anurAga game te rIte thayo hoya, enA UMDANamAM UtaravAnI atyAre jarUra nathI. paNa huM tamane eTaluM ja kahevA mAMgu chuM ke e anurAgathI koIkanuM ahita thatuM hoya to te anurAga zuM kAmano ?" vivAha vakhate koI varasInI vAta karatuM hoya ema A baMne Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pAMcamo 109 bahenone lAgyuM. lagnanA ane prathama milananA prasaMgane A vArtAlApa koI rIte saMgata nahoto. e vakhate sahacarIoe ane navavadhUoe rasa-vinoda ke hAsyAlApanI AzA rAkhelI tyAM sAdhu-saMnyAsIonI maMDaLImAM zobhe evI vAto nIkaLatI sAMbhaLI, naMdanavananI TocethI jANe nIce pachaDAtI hoya evo AghAta anubhavI rahI. sUkA-nIrasa vAtAvaraNa vacce vizvamavatI akaLAtI hoya ema bolI UThI : "anurAganI sAthe ahitane zuM saMbaMdha che ?" anurAga eTale jhAMjhavAnAM nIra ! tarasyAM mRga e jhAMjhavAnAM nIra pAchaLa doDI doDIne potAnA prANa kema gumAve che, tenI kalpanA karazo to anurAga ane ahita eka ja sUtramAM saMkaLAyelA che, e vAta tamane samajAze." kAmalatA vacce ja bolI UThI : "mRga ane mAnavI vacce kAMI taphAvata nathI ?" sahacarIonA mukha upara AchuM smita ramI rahyuM. kumArane kAmalatAe ThIka udhaDo lIdho, ema A gabharuM bALAone lAgyuM. vArtAlApamAM paNa jarA garamI AvI. mRga mUrakha che, kAraNa ke pazu che. paNa buddhimAna mAnavI jyAre mUrkhAI kare che, tyAre to enI hada ja nathI rahetI." kumAra ahIM pelA vyAdhi, vRddhatva ane mRtyu saMbaMdhI mAnavasaMghanI bahayAI varNavavA mAgato hato. paNa pAchuM ene ema lAgyuM ke hajI bahu UMDA pANImAM UtaravA mATe je avataraNikA joIe te taiyAra nathI thaI "paNa anurAga hoya tyAM ahita hoya e vAtano kaMI meLa kharo, kumAra ?" vibhramavatIe have pUrA baLathI carcAnA medAnamAM jhukAvyuM. kumAre utsAhamAM AvI kahevA mAMDyuM: "dhAro ke eka yuvatI rAjakumArI soLe zRMgAra sajIne jharUkhAmAM beThI che. yauvanano udAma Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 verano vipAka talasATa ene becena banAvI rahyo che. eTalAmAM eka yuvAna jharUkhA nIcethI pasAra thAya che. yuvatI dAsIne mokalIne pelA yuvAnane potAnI pAse bolAve che-kahe che mAro tamArA upara atyaMta anurAga thayo che, mane tame kAmadeva jevA lAgo cho. mAruM sarvasva huM ApanA caraNe dharI dauM chuM. yuvAnanI AMkho moha-madirAnA ghenathI gherAya che. eTalAmAM yuvatInA najIkanA koI svajananAM pagalAM saMbhaLAya che. yuvAna sapaDAya che. kArAgAramAM dhakelAya che. tyAM enI zI dazA thatI haze? anurAge yuvAnanuM keTaluM ahita karyuM? kaho joIe." samarAditye AkhI vAta evI DhabathI kahI ke pakaDAI janArA, baMdIkhAne paDanArA yuvAnanI dayAjanaka sthiti kalpI vizvamavatI ane kAmalatA bhItarathI kaMpI UThI. anurAge ahita karyuM, ema nahi paNa eTaluM kahI zakAya ke yuvatI deza-kALa bhUlI gaI. kSaNika Avege ene AMdhaLI banAvI dIdhI." vizvamavatIe potAno nirNaya saMbhaLAvyo. kAmalatA jarA judI paDI. bolI : "eka to e anurAga ja nahoto, mAyAvI mohajALa hatI ane bIjuM e ke te potAnI paravazatA bhUlI gaI." * kumAre kahyuM : "tamArI baMnenI vAta sAcI che. ApaNe paNa ochA paravaza nathI, ApaNe paNa kaSAyone vazIbhUta chIe ane ApaNe paNa ghaNIvAra mAnavajanmanI durlabhatA bhUlI jaIe chIe." eTaluM kahIne kumAre baMne navavadhUonA moM sAme dhArIne joyuM. dIpamALAnA chalakAtA teje A baMne yuvatIonA moM upara tejanA aMbAra maDhI dIdhA hatA. chatAM e tejorAzI vacce kumAre gAMbhIrya ane gaurava nihALyAM. ene khAtarI thaI ke vANIno vyaya asthAne athavA arthazUnya nahoto. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pAMcamo 111 e pachI eNe jarA, vyAdhi ane mRtyu, mAnavajAtanA kevA kALajUnA verI che, sAmarthyanA atala sAgara jevo mAnavI janmajanmAMtaramAM bhamato kevI viTaMbaNAo bhogave che ane kaSAyone upazamAvavA kharA vIra puruSoe tathA vIrAMganAoe kevI sAdhanA karavI joIe, keTalA vairAgya tathA vizvapremanuM avalaMbana levuM joIe, e badhuM vigatavAra varNavyuM. samarAditya pratyenA anurAgavaza baMne navavadhUoe e vAta dhyAnapUrvaka sAMbhaLI. rAtri dhIme dhIme jAmatI jatI hatI. dUrathI AvatA vINAnA zabdo jevI samarAdityanI vAgdhArA baMne baheno zAMtipUrvaka sAMbhaLI rahI. sparzamaNi jema sparza mAtrathI lohane suvarNa banAve che, tema samarAdityanA aMtaranA virAge A baMne navavadhUone virAgaraMge raMgI dIdhI. samarAdityanI jema ja vizvamavatI tathA kAmalatAne eka judI ja daSTi UghaDatI jaNAI. saMskArI to e hatI ja, samarAditye e saMskArelA paTa upara tyAga-saMyama ane sahiSNutAnI raMgarela vahAvI dIdhI. navavadhUone eNe eka rAtamAM potAnI ziSyAo, zraddhALu upAsikA jevI banAvI dIdhI. (4) baMne navapariNItA nArIone saMyamamAM sthira karyA pachI samarAdityane thayuM ke gRhatyAgano mArga lagabhaga niSphaTaka banyo che. mAtra mAtA-pitAnI anumati maLI jAya to te eka kSaNano paNa vilaMba karyA vinA siMhavRttithI sarvasvano tyAga karI virAganA dhorI mArge cAlI nIkaLe. aMtaraMga raMgAI cUkyuM hatuM, paNa jayAM sudhI mAtA-pitA anukULa na bane, pote jAte tyAga jIvanamAM saMmata na thAya tyAM sudhI zAMtithI rAha joyA vinA bIjo koI upAya nahoto. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka jemanA tyAga-virAga svayaMbhU ane svAbhAvika che, temanAM dhairya ane gAMbhIrya paNa apirasIma hoya che. jhaTapaTa nAsI chUTavAnI emane vRtti ja nahi thatI hoya ema to kema kahevAya ? paNa bAhya paristhiti emane muddala mUMjhavI zakatI nathI. upasargo, duHkho, pratikULatAono sAmI chAtIe sAmano karavAno bodhapATha teo A rIte ja pAko kare che. 112 samarAditya have ghaNIvAra pitAnI pAse jAya che, vinayathI pAse bese che ane emanuM dila prasanna rahe evI rIte varte che. samarAditya jANe che ke potAnI vicArazreNI sAthe mAtA-pitA saMmata nathI, virodhabhAva poSI rahyA che ane be navavadhUone saMyamamAM sthira karyA pachI to mAtA-pitAno asaMtoSa manamAM ne manamAM ja dhUMdhavAyA kare che. eTale ja samarAditya vadhumAM vadhu saMparka sAdhavAno ane potAno dRSTikoNa emane samajAvavAno udyama kare che. ene khAtarI che ke jo mAruM hRdaya svaccha haze, mArI vicArazailI prAmANika ane AtmahitasAdhaka haze to Aje nahi to AvatI kAle, be divasa pachI paNa mAtA-pitA mane rAjIkhuzIthI, pUra ullAsathI vidAya ApyA vinA nahi rahe. lokamAtA jevI gaMgA nadI ekavAra pattharanA kaThaNa aMtarAyo vacce baMdIvAna banIne paDI hatI. rAjA bhagIrathe ene chUTI karI ane chUTatAMnI sAthe bhAratabhUmine zasyazyAmala, phaLa-phUla-kusumita karI dIdhI. samarAdityane gRhavAsamAM rahelo joIne, koIne paNa ema lAge ke jJAna-cAritranI gaMgA mAtra keTalAka aMtarAyone lIdhe eka ThekANe sthira thaIne paDI che. samarAditya bhale puruSasiMhanA khoLAmAM ucharyo hoya, suMdarI rANIe bhale ene pAraNAmAM jhulAvyo hoya, paNa kharI rIte to e saMsArano eka tAraNahAra che, sarvano mitra ane sarvano mArgadarzaka che. e sadAne mATe ujjainInA aMtaHpuramAM, saMsArano kedI banIne na rahI zake. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pAMcamo 113 eka divase puruSasiMhe prasaMgopAta vAta nIkaLatAM kahyuM : "beTA, mane eka ja vAtano kheda rahyA kare che, ujajainInI gAdI upara hajI koI tArA jevo virAgI nathI Avyo. rAja-paraMparAno vAraso tuM zI rIte saMbhALI zakaze ?" "je thatuM AvyuM che te ja thayA kare to bApujI, duniyA keTalI kaMgALa bane ? abhaNa pitAno putra jo nizcaya kare ke mArA kuLamAM koI bhaNyuM nathI, badhA abhaNa rahyA che mATe mAre paNa abhaNa ja rahevuM ane garIba mAtA-pitAno putra jo nizcaya kare ke mArA mAbApa garIba che, mATe mAre paNa garIba ja rahevuM, kuLaparaMparAne zrImaMta-dhanavAna banIne DAgha na lagADavo, to duniyA eka gaMdhAtA khAbociyA jevI ja banI jAya. je nathI banyuM te kadI bane ja nahi, e nirNaya tarkathI paNa dUSita che. ujjainInA vArasAne huM mArA puruSArthathI vadhu ujjavaLa banAvIza, ema Apane na lAge to temAM tamAro nahi, mithyAmohano ja doSa che." jarAya uzkerAyA vinA jANe pote ja potAne saMbodhIne bolato hoya tema samarAditye kahyuM. paNa bhogopabhoganA viSayamAM tuM ATalo udAsIna kema dekhAya che ?" pitAe pUchayuM. bhogapabhoga ane aizvaryamAM mane mudala rasa nathI rahyo ema to huM zI rIte kahI zakuM ? paNa bhoga ke aizvarya tarapha jevo hAtha laMbAvuM chuM, ene apanAvavA jauM chuM, e ja vakhate jANe ke koI moTo DuMgara mAthA upara Dolato hoya, enI zilAo dhasI paDatI hoya ane huM enI nIce guMgaLAI marato houM evuM dRzya mArI najara AgaLa khaDuM thAya che. bhoga ane aizvaryanA sANasAmAM sapaDAyelAM asaMkhya strI-puruSone e DuMgaranI zilAonA bhAra nIce chuMdAtAM-rotAM-kakaLatAM ane sarvanAza vahoratAM mArI AMkhe huM jouM Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 verano vipAka chuM. bhoga-aizvaryanuM AkarSaNa nathI gamatuM ema nahi, paNa pariNAme je bUrI dazA thAya che, tenAthI ja huM kaMpI UThuM chuM. mArA audAsInyanuM kAraNa paNa e ja che." e rIte samarAditya vidvattA ke pAMDityano daMbha karyA vinA saraLabhAve pitAne potAnI sthiti samajAvavA prayatna karato. eka vAra evuM banyuM ke pitA-putra beThA hatA, tyAM madhyAhnanI zAMtine valovatuM aNadhAryuM AkraMda saMbhaLAyuM. samarAditya ane puruSasiMhanI vAtacItamAM bhaMga paDyo. tapAsa karatAM puraMdara nAmano bhaTTa acAnaka maravA paDyo hoya ane te sAthe enA gharano eka kUtaro paNa chellAM DacakAM khAto hoya evI hakIkata maLI. sAjo-sAro-nIroga ane khaDatala navayuvAna-puraMdara ekAeka zI rIte mRtyunI dADhamAM sapaDAyo haze ane sAthe kUtaro zA sAru sahagamana karato haze, e puruSasiMhathI na samajAyuM. samarAdityane thayuM ke AmAM kyAMya paNa melI ramata che, chUpuM kAvataruM hovuM ja joIe. paNa ema utAvaLe abhiprAya Apavo ThIka nahi. eNe mAtra eTaluM ja kahyuM : "pitAjI, huM mAnuM chuM ke puraMdarane ane kUtarAne koIe jhera ApyuM che. emane bacAvavA hoya to ApaNA rAjavaidyane mokalo." puruSasiMhe e sUcanA mAnya rAkhI. rAjavaidhe cAMpatA ilAja laIne baMnene viSamukta karyA. baMne bacI gayA. samarAdityanI dIrdhadaSTi mATe puruSasiMhane mAna UpasyuM. koIne nahi, samarAdityane ja A viSaprayoganI chUpI vAta kema sUjhI AvI ? puruSasiMhanA javAbamAM, saMsAranI sAmAnya ghaTamALa uparathI baMdhAyelo potAno abhiprAya vyakta karatAM samarAditye kahyuM : Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 khaMDa pAMcamo "sAmAnya rIte parasparanA rAga-dveSane lIdhe AvAM kAvatarAMo racAya che. puraMdaranI strI sivAya enA bhojanamAM viSa koNa bheLave ane viSaprayoga sivAya puraMdara jevo yuvAna mRtyuzadhyA upara kema paDe ? kUtarAnI vAta joke barAbara samajAya evI nathI. paNa ghaNIvAra gharanA nAnA jaMtuo, pazu-prANIo vagere ApaNA pUrvanA snehI-saMbaMdhI ke rAgI hoya che. ajJAnanA paDadA vacce Ave che, tethI ApaNe temane oLakhI zakatA nathI. ghaNIvAra ApaNI zAMti ke vyavasthAmAM te vigharUpa lAge che. zvAnane jhera ApavAmAM puraMdaranI strI AvI ja koI lAgaNIthI prerAI haze. e strI potAnA je mRtyu pAmelA premInI ahoniza upAsanA kare che, jenI mUrti banAvI puSpothI pUje che, te ja premI, zvAnano deha dharI, mUrtinI AsapAsa ghUme che. paNa e badhI rahasyabharI hakIkata enAthI kema samajAya ? kharuM jotAM to mUrtine malina karanAra zvAna, eno mRta premI che ane chatAM enI upara ja e bAI viSaprayoga kare che. pitAjI, saMsAranA kAma, krodha, mohano A keTalo karuNa itihAsa che ?" samarAdityanA A prakAranA nivedana uparathI puruSasiMha, puraMdara bhaTTanA viSaprayoga aMge tapAsa karI to temAMthI ghaNI vicitra vAto nIkaLI paDI. samarAditya zuM nidAna barAbara hatuM, evI emane potAne khAtarI thaI e pachI jema jema pitA-putrano saMparka gADha-gADhatara banato gayo ane samarAdityanI nirmaLa dRSTinI pAradarzitA samajAvA lAgI tema tema puruSasiMhane paNa thayuM ke samarAditya pUrvajanmano koI mahAyogI che. AvA saMvega-raMgathI raMgAyelA mahArathIone mohavaza jakaDI rAkhavA e eka prakAranI svArthavazatA che. pANImAM ja sadaiva bhIMjAyelA rahetA cakamakanA pattharane jotAM ema lAge che ke bhInAza enA aNuaNumAM vyApI gaI haze, paNa Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 verano vipAka bahAra kADhIne loDhA sAthe aphALIe to bhItaramAM saMtAI rahelA AganA taNakhA jharyA vinA na rahe. puruSasiMha cakamakano patthara hato, samarAditya sAthenA saMparke emAMthI taNakhA jharAvyA. puruSasiMhe ja eka divasa samarAdityane kahyuM : "beTA, tuM kahe che tema saMsAra sAce ja iMdrajALa che. putra hovA chatAM tuM mArA gurupade cho. tArA AtmakalyANamAM huM have aMtarAyarUpa nahi banuM. tArI mAtAnI paNa pUrI saMmati samajI leje." samarAdityanI gharanA ekAMta khUNAnI tapazcaryA sArthaka thaI. ujjainInA gaganamaMDaLamAM devaduMdubhi garjI UThI. ekalA samarAditye ja nahi, pitA puruSasiMha ane suMdrI mAtAe paNa saMsAranAMmAyAvI baMdhano chedI Atmahita-sAdhanAno rAjamArga svIkAryo. ujjainInI prajAe te divasa khUba dhAmadhUmathI Ujavyo. puruSasiMhane bIjuM saMtAna na hovAthI ujjainIno mugaTa, puruSasiMhanA eka bhANeja-municaMdrane zire mUkAyo. (5) saMsAratyAgIo, tapasvIo ane sAdhakonA saMgho e kALe bhAratabhUminI cAre dizAomAM, ucca girizikhara uparathI vahetA jaLadhodhanI jema pharI vaLatA. gAma-nagara ke nesanA emane mana bheda nahotA. eka sthAnethI bIje sthAne pahoMcI javAnI paNa emane utAvaLa nahotI. potAnI caraNarajathI bhUmine tIrtharUpa banAvatA e narapuMgavo, potAnAthI ucca koTInA sAdhako pAsethI jo kaMI meLavavAnuM hoya to meLavI, jijJAsuone ApavA jevuM hoya te ApI satata paribhramaNa karyA karatA. vikaTa araNyo, jaLabharapUra nadIo, AkAzane bhedavA mathatA parvato emane aMtarAya karI zakatA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pAMcamo 110 nahi. hiMsaka pazuo ke ghAtakI hatyArAo paNa emanA vAyu jevA apratibaddha vihArane avarodhI zakatA nahi. tapasvIo ane ciMtako ThekaThekANe bhamI lokone mAtra vairAgyanI vANI saMbhaLAvatA haze, saMsAranA maLamAM gaLA sudhI DUbelA nara-nArIonI upara kevaLa dayA varasAvI vAdaLanI jema adRzya thaI jatA haze, ema paNa nahi. A hatA viharatAM vizvavidyAlayo. jyAM jatA tyAM jJAnavirAga-saMveganI parabo mAMDIne besatA. thAkyA ke kaMTALyA vinA virala satyo lokonA gaLe utAratA. uddhAra karI vALavAnI vRttithI jo e vicaratA hota to emanuM bahumAna ane svAgata karanAro samudAya kadAca kaMTALI jAta. A tyAgIo ane tapasvIo potAnA tyAga-virAga ke jJAnanuM pradarzana karavA nahotA mAgatA, tema moTA camatkAro karI dekhADavAnI paNa durAzA nahotA rAkhatA. teo to parisaha, upasarga, Aphatane paDakAra pheMkatA, bhUkha, tarasa, thAkanI upara potAno vijaya vartAvatA banI zake teTalo lokasaMparka sAdhatA. emAM abhimAna ke uddhatAI jevuM kaMI ja nahotuM. eTale ja koI sAdhu munirAja athavA AcAryanI, gAmanI najIka thayelI padharAmaNInI vAta sAMbhaLI, meghaghelA mayUranI jema loko nAcavA lAgI jatA. ujjainIthI vihAra karI ayodhyA tarapha jatA mahAmuni samarAdityane koI jue to sAgaranI agAdhatA ane himagirinI aDagatA mUrtimaMta banI hoya ema ja lAge. saMyamanA bhArane puSpagucchanI jema vahetA, upazama-rasano Dagale ne pagale chaMTakAva karatA, jJAnanAM koTI koTI kiraNo vaDe ajJAna-aMdhakArane ulecatA evA A prabhAsAcAryanA agragaNya ziSya samarAdityanI khyAti bhAgye ja koIthI ajANI rahI haze. vAdIo ane jijJAsuo emanI vAta karavAnI mohaka ane mArmika zailI upara mugdha banI jatA. e bolatA tyAre jANe ke puSpavarSA thatI. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 verano vipAka mAnavI je potAne pAmara mAnI beTho che, tenI pAmaratA TALavI, AtmAnA anaMta sAmarthyanuM lokasamUha pAse vivaraNa karavuM, kulAbhimAnIo ane sattAdhikArIonA madhanuM nivAraNa karavuM, rAga, dveSa, krodha, moha, mamatAnAM sUkSma chatAM durbhedya baMdhanothI satata saune jAgRta rAkhavA, e A mahAmunionA vihAra ane vyAkhyAnanuM mukhya dhyeya rahetuM. paNa emanuM e kArya eTalethI ja puruM nahotuM thaI jatuM. cikitsakanI pAse jema jAtajAtanA rogIo Ave ane roganAM kAraNa tathA upAya jANavA mAge tema A bhavaroganA cikitsako pAse jAtajAtanA vAdIo ane vidyAnurAgIo AvatA. koI lokAlokanuM svarUpa samajavA Ave, koI karmanA baMdha tathA muktinuM rahasya ukelavA Ave to koI gRhastha jIvananI tema munijIvananI maryAdAo vize prakAza meLavavA Ave. saunA praznonuM hArda samajIne, zrotAnI yogyatA pramANe e viharatAM vizvavidyAlayone khulAsA karavA paDe. lokonI ajJAnamizrita zaMkAonA samAdhAna karatAM emanI zAMti ane saMyamanI ghaNI vAra kasoTI thatI. vAcaka samarAditya (prabhAsAcArya gurue ja samarAditya munine vAcaka padathI vibhUSita karelA) ayodhyAmAM AvyA te vakhatanI emanI thoDI kAryavAhI joI laIe. ayodhyAnA rAjA prasannacaMdrane jevA samAcAra maLyA ke A yuganA eka AtmaniSTha-dIptimAna vAcaka samarAditya bahAra udyAnamAM padhAryA che, eTale tarata ja darzanArthe AvyA. prasannacaMdra mAnatA ke zrI RSabhadeva bhagavAna prathama tIrthakara ane pahela-vahelA dharma pravartanAra paNa e ja. samarAditye emanI bhUla bhAMgI. prathama to emaNe TUMkAmAM kALagaNanA vize spaSTIkaraNa karyuM ane kALanI AdithI dharmacakrIo thatA AvyA che ane thaze, RSabhadeva vartamAna covIsImAM prathama tIrthakara gaNAya, paNa te amuka kALanI apekSAe. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pAMcamo 119 kALacakranA ArA sAthe mAnavInI zarIraracanA ane kramika kSINatA saMbaMdhI paNa keTalIka vAto kahIne, prasannacaMdranI adhUrI samajaNano aMdhAra paDado temaNe haLave hAthe khaseDI nAkhyo. thoDI vAre IndrazarmA nAme eka vRddha brAhmaNa Avyo. vAcaka samarAditya, jIva ATha prakAranAM karmo kema bAMdhe che, te tene samajAvyuM. IndrazarmA sAtheno vArtAlApa pUro thayo na thayo, eTalAmAM citrAMgada nAmanA eka jijJAsue, vizeSamAM, karmabaMdhanA anusaMdhAnamAM, enI sthiti vize prazna karyo. vAcaka samarAditye enA mananuM paNa samAdhAna karyuM. potAnA rojanA parva divasanA vidhi-vidhAnamAM-kriyAkAMDamAM paNa vAcaka samarAditya eTalA ja jAgRta rahetA. carcAmAM rasa paDe eTale rojanI kriyA visAre paDatI haze ema rakhe koI mAne. kriyA-kalApamAMthI je thoDoghaNo samaya bace teno teo A rIte zaMkA-samAdhAnamAM sadupayoga karI vALatA. potAnA Atmahitane avagaNanAra, janatAnuM hita na sAdhI zake ema teo vANIthI nahi, vyavahArathI prabodhatA. eka divase be yuvAno jarA vicitra prazna karI beThA. eke pUchayuM : vrata-saMyama pote ja du:khadAyaka che. emAMthI sukhanI AzA kema rakhAya?" samarAditya vAcakanI gaMbhIra mukhamudrA upara AchI smitanI razmi relAI gaI. paLavAramAM emaNe e yuvAna sAme pramodabhAve nihALyuM: pUchyuM "tame mAMdA paDo cho tyAre paNa miSTAnna ja uDAvatA hazo, kharuM ne ? mAMdA mANasane pathya pALavuM paDe, e ochuM du:khadAyaka che ? e du:khamAMthI sukhanuM sarjana thAya che ke nahi ?' yuvAna nIce joI rahyo. tapa-saMyama du:khada lAge, paNa jema jema tapasvIne, saMyayIne potAnI aMdaranI anaMta zaktinuM ane svarUpanuM Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka bhAna thAya che, tema tema ene lAge che ke eka sAmAnya saMyamI jeTalo sukhI to moTo camarabaMdhI paNa nathI. 120 bIjA bhAIe pUchyuM : "amArAthI ApanI jema pUrepUro saMyama na pALI zakAya. mahAvratonI apekSAe ame aNuvrato pALIe. eno artha to e thayo ke Apa je hiMsA-asatya na AcarI zako te AcaravAnI amane chUTa.' praznakAra pote potAnI vakra zailI jANato hato. e mAtra vAcakanuM gAMbhIrya mApavA mAgato hato. samarAditye ekadama AgrahapUrvaka enI sAme ADo hAtha dharyo arthAt basa thayuM, have bolazo mA. "tame keTalA bhAIo cho ?' yuvAnane pakaDamAM levA, pharI bhUle nahIM evo pATha paDhAvavA vAcake pUchyuM. "ame cAra bhAIo.'' "have, dhAro ke ahIMnA ayodhyAnA prasannacaMdra rAjA tamane cAre bhAIone baMdIvAna banAve, tamArA pitA jaIne rAjAne vinave. pachI rAjA ema kahe ke bahu bahu to tamArA eka putrane choDuM, paNa bAkInA traNane to huM baMdIkhAne ja rAkhavAno. bApane ema lAge ke cAlo, eka to ghera Ave che, bAkInAnuM joI levAze. have tame kaho cho tema bApe eka putrane choDAvyo eno artha evo thAya kharo ke pitAe pote traNe putrone baMdIkhAne rAkhavAnI mahArAjAne rAjIkhuzIthI rajA ApI !" zreSThIno yuvAna putra vAtano marma samajI gayo. eTaluM ja nahi paNa samarAditya sAmA pakSane enI ja yuktithI haMphAvavAnI TADhI tAkAta dharAve che, ema joI zakyo. vrato vadhu pApa karavAnI paravAnagI nathI ApatAM, mAtra eka maryAdA bAMdhI Ape che ane te paNa anivArya hovAthI e maryAdAno Azraya Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pAMcamo levo paDe che. eka vAra e vrata-tapa-saMyamano je rasAsvAda le che te e maryAdAmAMthI nIkaLI, pApa-duSkarma-hiMsA-asatya-parigraha mAtrane pariharavA udyata thAya che. munie zAMtabhAve mULa vAta samajAvI. tyArapachI thoDe vakhate potAnA samayanI maryAdA pUrI thatAM, vAcaka samarAditya ayodhyAnI bhUmimAMthI nIkaLI, ujjainI tarapha cAlI nIkaLyA. ayodhyAvAsIone mana samarAditya muninI thoDA samayanI sthiratA eka dIrgha, susvama jevI banI gaI. samarAditya muni ayodhyAnA itihAsamAM jANe eka suvarNa prakaraNa racI gayA. 121 (6) ayodhyAthI ujjainI sudhInA pradezane virAganI vAdaLIothI rasaboLa banAvatA mahAmuni samarAditya ujjainInA eka ramaNIya udyAnamAM, dhyAnastha mudrAe rahyA che. e vakhate ujjainIno ja eka jaNa tyAM AvI caDe che. ghaDIbhara to A pASANapratimA jevA dhyAnasthita puruSane aMdhakAramAM paNa animeSa dRSTie joI rahe che. paLavAra enI mAnavatAnA jhINA tAra jhaNajhaNI UThe che, be hAtha joDavAnuM mana thAya che. dehane tuccha mAnanAra A koI tapasvI ja hovA joIe ema ene lAge che, paNa ekAda ghaDI pachI vRttimAM moTo ulkApAta jAgato hoya ema asvastha bane che. A koI saMtasAdhu nahi paNa kharekhara DhoMgI ja hovo joIe, evo nirNaya kare che. dhyAnI hoya to zuM gharamAM besIne eka sthaLe dhyAna na thaI zake? duniyAne AvA DhoMga batAvavAnI zI jarUra ? jarUra A koI moTo dhUrta lAge che. pratiSThA pAmavAno ja prapaMca Adaryo jaNAya che. AvA ramaNIya udyAnamAM AvIne Ubho che e ja sUcave che ke munino veSa paheranAra A dhyAnI bagabhakta che. dhyAnamAM rahelA munine kaI rIte pajavavA-DhoMgInA DhoMga ughADA pADavA zuM karavuM joIe te vicAre che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 verano vipAka Aghe UbhA rahIne patthara pheMkavAthI ke zarIre kAMTA bhokavAthI to sAmAnya vyathA thAya. DhoMgI mATe e pUrI sajA na gaNAya. tyAre karavuM zuM ? vicAramAM ne vicAramAM e muninI barAbara sAme besI jAya che. che to e paNa thAkelo. besavAnuM mana hovA chatAM zAMtithI besI zakato nathI. jANe ke koI uddAma veravRtti ene hacamacAvI rahI che. thoDIvAre pharI te muninA mukha sAme nihALe che. caMdranA prakAzamAM te e munine oLakhe che : "vAha vAha ! A pelo DhoMgI, samarAditya, rAjakumAra ! jeNe khUba dhAmadhUmapUrvaka moTA ThaThArA sAthe dIkSA lIdhI hatI te." AvezamAM ne AvezamAM e Ubho thAya che. hiMsaka pazuno lohItarasyo unmAda enI AMkhamAM vIjaLInI jema camake che. eno kALo ane kadarUpo deha rAtrinA aMdhakAramAM vadhu bhayaMkara AkAra dhare che. udyAnanuM puSparAjIthI mahekatuM vAtAvaraNa ane jANe cagAvatuM hoya ema te tyAMthI nAsI chuTavA mAge che. utAvaLe pagale te bhAge che. paNa bhAgavAno prayatna karavA chatAM jANe ke paga ja nathI UpaDatA. jarUra, A DhoMgI munie ja potAnI melI vidyAthI ene jakaDI lIdho hoya evI mUMjhavaNa anubhave che. zA bhAra che, e dhUrtanA !" ema moTethI baDabaDato pITha pheravIne doTa mUke che. thoDIvAre e pAcho Ave che. A vakhate enA hAthamAM melA vastranAM thoDAM cIMtharAM dekhAya che. basa thaze." potAnA manane samajAvato hoya tema dhImethI bolIne e muni pAse jAya che. pharI pAchuM ene yAda Ave che : cIMtharAM nahi saLage to ?" doDato jaIne telathI bhareluM eka koDiyuM ane thoDA vadhu lAlacoLa aMgArA laI Ave che. eka to IrSyAnI baLatarAthI ane bIjI tarapha Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pAMcamo 123 dhagadhagatA aMgArAthI pote dAjhato hoya tema akaLAya che. koI AvI jaze to potAne adhamUo karyA vinA nahi rahe, evI bIkathI te AsapAsa bhayatrasta najare nihALe che. niSkapa UbhelA muninA deha pharatAM e cIMtharAM vIMTALavA mAMDe che. eTalAmAM eka bAju sUkAM pAna khakhaDatAM saMbhaLAya che. cIMtharAM vIMTALatAM vIMTALatAM e jhabake che. dhyAnastha muninI pITha pAchaLa saMtAya che. paNa koI mAnavInI AvRtti nathI dekhAtI, eTale savizeSa hiMmata dharIne potAnuM adhUruM raheluM kAma AraMbhe che. ene ujainInA loko girisenanA nAmathI oLakhe che. AkhI ujjainI zodhI vaLo, paNa sau koI eka avAje kaheze ke girisena jevo IrSALu-ghAtakI mANasa A pRthvIpaTa upara bIjo nahi hoya. aMtaranI enI kutsita vRttie, IrSyA ane hiMsAnA adhyavasAya enA mukha upara kaDhaMgA citrAmaNa ghUMTyA che. prathama dRSTie ja girisena akAro lAge. mahAmuni samarAditye koI divasa paNa enuM azubha nathI ciMtavyuM. samarAdityanI paMktithI e ghaNI UtaratI kakSAno gaNAya, chatAM girisena samarAditya pratye asAdhAraNa vera rAkhI rahyo che. niSkAraNa IrSyAthI baLI rahyo che. Aje ene lAga maLyo che. samarAdityano dIkSAmahotsava joIne ene je baLatarA thayelI, teno badalo levAno Aje Avo avasara maLyo, te badala te potAne dhanya mAnavA lalacAyo che. muninA dehane melAM-phATelAM cIMtharAMthI maDhI lIdhA pachI ene vicAra thayo : "bhUla thaI gaI. cIMtharAM telamAM boLavAM rahI gayAM." tela ochuM hatuM ane cItharAM vadhAre hatAM, eNe pharI cItharAM telamAM boLI muninA aMge lapeTyAM ane coranI jema Aga lagADI, adRzya thaI gayo. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124. vairano vipAka dhaMdhavAtAM cIMtharAM, anukULa vAyarAnuM uttejana pAmI bhaDabhaDa baLavA lAgyAM. muninA dehane e javALAo dajhADavA lAgI. ekI sAthe sekaDo sApa, muninA aMga upara svacchede lIlA karatA hoya evuM bhayAnaka Tazya khaDuM thayuM. AgathI baLavA chatAM A muninAM momAMthI eke arekAra kema nahi nIkaLato hoya ? sAmAnya mAnavI je Agano saheja sparza thatAM bUma pADI UThe, e AganA bhaDakA cotarapha vyApI javA chatAM A muni ATalI zAMti-svasthatA kema jALavI zakatA haze ? emanI aDagatA himAcalanI sAthe kaI rIte harIphAI karatI haze ? munivare dhyAnamAM pravezatAM, prathama to potAnA dehano ane dehanA vyApArono sarvathA tyAga karyo hato. vAstavika rIte e deha ja emano nahoto rahyo. dehanA sukha-duHkha sAtheno saMbaMdha emaNe chedI nAkhyo hato, deha jyAre AgathI bhaDabhaDa baLato hato te vakhate potAnAM pUrvanAM karmo baLatA hoya, AtmAnuM kaMcana zuddhatama banatuM hoya evI ja vicArazreNI upara teo ArUDha hatA. agninA A upadravane teo AtmaramaNatAnA avalaMbanarUpa mAnatA. 'grISmamAM jyAre asahya tApa paDe che, UnI lU pheMkAya che, tyAre dehanI aMdarathI prasvedanI jharaNIo phUTe che. enAthI zarIra zItaLa rahe che. prakRti e rIte dehanI rakSA kare che. paNa ghora upasargonI sAme ghora tapasvIo-dhyAnastha munivaro je prazamanI dhArAo vahevaDAve che, te to samarAditya jevA munipuMgavone bhabhUkatI Aga vacce, akaMpa ane aDolapaNe UbhA rahelA nIrakhe te ja kaMIka samajI zake. AgathI rakSaNa karavuM hoya to pANI jevo bIjo pratikAra nathI, paraMtu ugra vera, IrSA, kinnAkhorI sAme rakSaNa karavuM hoya, sAmAne ane potAne pratyAghAtomAMthI bacAvI levo hoya, Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 khaMDa pAMcamo vizvamAM maitrI ane AtmIyatAnI pratiSThA karavI hoya to prathama athavA upazama sivAya bIjo koI upAya nathI. samartha munione Avo upazama sahaja hoya che. samarAdityanA aMge aMgane AganI zikhAo cUmI rahI che. paNa . emanA aMtaramAMthI vahetI upazamanI dhArAo pAse e zikhAo jANe ke kaMgALa-plAna dekhAya che. tApa jema ugra bane che, tema upazamanI dhArAo paNa vadhu vega dhare che. muninA mukha upara laherAtI AtmaniSThA jo koI atyAre dhArIne nihALe to samarAditya upazama rasanA mahAsAgaramAM dharAI dharAIne avagAhana karatA hoya ema ja lAge. upazamanI dhArAne vahevAno mAMDamAMDa A avasara maLI gayo che. eTalAmAM ujainInA AkAzamAM madhyarAtrie jANe sahastra sUryo sAthe pragaTyA hoya evo udyota jhaLahaLI nIkaLyo ane dUra dUra digaMtamAM devaduMdubhi garjI UThyAM. ujjainInI UMdha, jANe koI jAdugaranI phUkathI paLavAramAM UDI gaI. lokonAM ToLeToLAM A udyAna tarapha dhasyAM. municaMdra mahArAjAnI sAthe emanA sAmaMto, amAtyo ane saradAro paNa AvI pahoMcyA. ujjainInA dhanapatio ane vepArIo, kArIgaro ane zramajIvIo, strIo, vRddho, yuvAno tathA bALako paNa AvyAM. udyAnamAM nirbhayapaNe viharatAM pazuo paNa potAnAM vera bhUlI tyAM samarAditya muninI samIpe goThavAI gayAM. muni samarAdityane emanI ugra tapazcaryA ane anirvacanIya prazama rasanA pratApe kevaLajJAna pragaTyuM hatuM. AkAzane udyotathI bharI deto e jhaLahaLATa kevaLajJAnano ja hato. deva-devIonA samUha e utsava ujavavA ujjainI tarapha UDatA AvatA hatA. muni samarAdityanA aMgane AliMgano uparano agni eNe nAkhyo. dra, samarAditya kevaLIne vaMdanA karIne kahevA mAMDyuM : "bhagavana, Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 verano vipAka Apa dhanya cho. Apano moha sarvathA nAza pAmyo che. sarva klezo sadAne mATe dUra thayA che. karmarUpI zatruo upara Ape digvijaya vartAvyo che." A pramANe IdrathI mAMDI, sAmAnya zraddhALu nara-nArIo jayAre samarAditya kevaLIne vaMdatA hatA tyAre pelo girisena kyAM hato ? eka khUNAmAM, koI na jue e rIte, ToLAnI vacce e Ubho hato. Aje to ene paNa thayuM ke AvA vizvavaMdanIya munine saMtApavAmAM pote moTuM pApa karyuM hatuM. enuM aMtara kakaLatuM hatuM. mAtra khullI rIte kSamA mAgavAnI, kevalInA pagamAM paDavAnI, aMtaranI IryA-verane dhoI nAkhavAnI enAmAM hiMmata nahotI. kevalI bhagavAna samarAditye parSadAne udezI dharmamArga upadezyo. dezanA pUrI thatAM, municaMdra mahArAjAe pote ja pUchyuM : bhagavana, akasmAt A upasarga ApanI upara kema thayo ?" "rAjanuM e akasmAtuM nathI. jeNe A upasarga karyo che te to nava-nava bhavathI mArI kasoTI karato Ave che. A chellI kasoTI hatI. koI paNa bIja vAveluM nakAmuM nathI jatuM. veranuM nAnuM bIja paNa e ja rIte UgI nIkaLe che." nava-nava bhavathI vera rAkhanAra e mANasanI durdazAno kyAre aMta Avaze ?" municaMdra vadhu vigata jANavA mAgI. - "game tema, paNa e girisena, jeNe A upadrava karyo che te bhavyAtmA che. nArakIya yaMtraNAomAMthI nIkaLyA pachI e potAno uddhAra karI zakaze. atyAre paNa ene ema to lAge che ja ke A munine pajavavAmAM pote pApa karyuM che. e nAno pazcAttApano taNakho eka divase tenAM pApapuMjane bhasmIbhUta karI deze." bhagavAna Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa pAMcamo 120 samarAdityanA mukhethI pApInA uddhAranI vAta sAMbhaLI sarva zrotAono girisena pratyeno dhikkAra anukaMpAmAM palaTAI gayo. kevalI bhagavAnanA vizva uparanA upakAro varNavatAM vAdevI paNa thAkI jAya. AtmAnI anaMta zakti ane karuNAnA e mUrtimaMta svarUpanuM, temaja traNe kALa ane traNe lokanAM pratibiMba jenI aMdara paDe te kevaLa-jJAnamayatAnuM pUrepUruM varNana koI karI zakyuM nathI. buddhi ane kalpanA paNa kevalAnaMda-kevalajJAna pAse pahoMcatAM aMjAI jAya. samarAditya kevalInI A jIvanakathA chellA eka hajAra karatAM paNa vadhAre varSo thayAM, jaina samAjamAM khUba pracalita ane paricita che. zrImAna haribhadrasUrijIe e kathAne potAnI kAvyamaya vANImAM gUMthI amara temaja manohara banAvI. zrI sUrijIno samaya vi.saM.757 thI 827 sudhIno manAya che. paNa A kathA emanI pahelAM, sAdhu samudAyamAM temaja zAstrAbhyAsIomAM sukhyAta hovI joIe. eka pramANa evuM maLe che ke zrI haribhadrasUri jevA zAMta-naHkSamAzIla puruSa paNa eka vAra krodhathI saLagI UThyA. e krodha niSkAraNa nahoto. emanA be priya ziSyone bauddhasAdhuoe mArI nAkhyA hatA. emanA nAma haMsa tathA paramahaMsa. baMne sagA bhAIo thatA hatA ane zrI haribhadrasUrijInA paNa saMsArI saMbaMdhe bhANeja hatA. abhyAsa ane vinayathI e baMne bhAIoe zrI haribhadrasUrinA dilamAM UMcu sthAna jamAvyuM hatuM. bauddhoe emane pajavyA che, ema jANyA pachI emaNe vera levAno nirNaya karyo ane ema kahevAya che ke pAMca-cha bauddha bhikSuone to rAjasabhAmAM harAvI UkaLatI telanI kaDAIomAM homI paNa dIdhA. haju e vera zamyuM nahotuM. vadhu vera levAnI gurudeva taiyArI karatA hatA. eTalAmAM emane potAnA gurudevano saMdeza maLyo. guru zrI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ verano vipAka jinabhaTajI paNa haribhadrasUrinA A kinnAnI vAta sAMbhaLI kamakamI UThyA hatA. saMdezAmAM emaNe bIjuM kaMI nahi, mAtra eTaluM ja lakhyuM hatuM : "guNasena ane agnizarmAnI vAta to yAda che ne ? nava nava bhava sudhI e veranA vipAka vedanAranI vAta jarA vicArI jajo. verano mAryo eka jaNa saMsAramAM bhUMDe hAle rajhaLe che ane kSamAupazamanA pratApe eka jaNa tarI jAya che.' 128 haribhadrasUrino verano agni gurue mokalelA traNa ja zloko vAMcIne zamI gayo. veranuM emaNe prAyazcitta lIdhuM ane e prAyazcittanA ja eka aMga tarIke emaNe A samarAdityanI kathA lakhI. paMDitapravara padmavijayajI mahArAja, jemaNe A ja viSaya upara rAgarAgiNIvALo rAsa racyo che teo kahe che ke : zrI haribhadrasUrIzvare caudazeM caucyAlIza (1444) grantha AloyaNanA grahmA, jagamAM bahota jagIza prathama graMtha prAraMbhIo, krodha nirAsane kAma eha guru AmnAya che, samatA saMga suThAma. mULa kathAvastu zrI haribhadrasUrijIthI paNa ghaNuM purAtana hovuM joIe. e mULakathAne sUrijIe navuM ja rUpa ApyuM. pAMDitya, kalpanA, rasAnubhUti to sUrijIne svAbhAvika hatAM. samarAditya kathAmAM emaNe potAnuM hRdaya nIcovyuM. emanA yuganA ane te pachInA saMskRta vidvAnoe A samarAdityanI muktakaMThe prazaMsA karI che. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KIRIT GRAPHICS - 09898490091