Book Title: Updesh Prasad Part 02
Author(s): Vishalsensuri
Publisher: Virat Prakashan Mandir
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022158/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - upadezaprAsAda * ? zarIra bhAgo (lekhaka: zrI virATa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 8 7. che ho ahaM namaH zAsanasamrATa AcAryadiva zrImad vijayanemisUrIzvarajI sagurubhyo namaH pIyUSapANi AcAryavarya zrImad vijayaamRtasUrIzvarajI sazubhyo namaH virATa prakAzana gumAlIsamuM AcArya zrImad vijayalakSmI sUrIzvarajI viracita upadezaprAsAda mahAgraMtha (bhAga bIjo) gurjara bhAvAnuvAda -: preraka - madhura vyAkhyAnakAra-rAjezvara rAjazekharasUrIzvarajI ma. -: AyojakaHbAlamuni bAlamuni zrI dhanaMjayavijayajI ma.sA. zrI arijayavijayajI ma.sA. -: lekhaka? zAsanaprabhAvaka pUjyapAda AcAryabhagavaMtA 4 zrImad vijayavizAlasenasUrIzvarajI mahArAja sAheba (zrI virAruM Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -: prakAzaka : zrI virATa prakAzana maMdira The. zrI vizAla jaina kalA saMsthAna, taLeTI roDa, pAlitANA-364270. prAptisthAno zrI pIyUSapANi pArzvanAtha tIrthadhAma varasAvA, po. mIrA, jI. thANA, mahArASTra, pIna-401104. Ph. : 022-28457414, M: 09820898653 bharata grAphiksa 7, nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-380001. Ph. : 079-22134176, M : 9925020106 zrI vizAla jaina kalA saMsthAna (jaina myujhiyama) taLeTI roDa, pAlitANA-364270 M : 8128941641 AvRtti - pAMcamI vIra saM. 2537 0 vi.saM. 2067 0 nemi saMvata 58 0 I.sa. 2010 pracArArthe kiMmata : rUA. 200-00 seTa bhAga 1 thI 5 - kiM. rU|. 900-00 mudraka : bharata grAphiksa nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1. phona : 079-22134176, mo : 9925020106 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ goeraren garape nas parama pUjya AcArya bhagavaMta zrI vijayavizAlasenasUrIzvarajI (zrI virATa) ma.sA.nA ziSyaratna pa.pU. gaNivarya zrI rAjezvara rAjazekharavijayajI ma.sA. dIkSA dina : saMvata 2013, mahA suda-13, kInolI (mahA.) svargavAsa dina : saMvata 2065, Aso suda-13, bhAyaMdara, muMbaI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama pUjya AcAryadiveza rAjezvara rAjazekharasUrIzvarajI ma.sA.no saMkSipta paricaya | vichIyA (jhAlA) nivAsI dazAzrImALI jhaverI zivalAla nAgaradAsa - mAtA kAMtAbenanI kukSIe IndoramAM janmyA ne muMbaImAM moTA thayA. zrI ramezabhAI dIkSita thayA pahelA potAnA moTAbhAI vizAlavijayajInA prabhAvamAM rahyA. traNa varSa temanI pAse rahyA ane karmagraMtha, tattvArtha, saMskRta buka Adino suMdara abhyAsa karyo. temanI paripakvatA jANI mahAsuda-13 nA roja kInolI (murabADa) mukAme A. zrI priyaMkarasUrijI ma.sA.nA varad haste dIkSA vaDIdIkSA thaI. nAma rAkhyuM rAjazekharavijayajI. muni zrI vizAlavijayajInA ziSya tera varSanA nAnakaDA rAjazekharavijayajI dIkSAdinathI ja guru saMgAthe vicaratA rahyA. jema jema samaya vItato gayo tema tema temanI kuzAgra buddhi khIlatI rahI. DahApaNa jhaLakatuM rahyuM. samarpaNabhAvamAM AtmA raMgAto rahyo. thoDA vakhatamAM ja vyAkaraNanyAya-siddhAMta-sAhitya-stavano sajhAyono abhuta abhyAsa karyo. teozrIno sumadhura kaMTha daherAsara-upAzrayane maMtramugdha karato rahyo. teozrI adbhuta kAryadakSatA dharAvatA hatA. e samaye guruma. sAthe saMkhyAbaMdha mahAna kAryo, zAsanaprabhAvanAo karI. koInI paNa sahAya vInA AkhuM hindustAna vicaryA ane tIrthayAtrAo karI. pU. merusUrijI ma., pU. devasUrijI ma., pU. hemacaMdrasUrijI ma.nI nizrAmAM potAnA gurumahArAja sAthe moTA yogo karyA ane AcAryapadavI sudhI pahoMcyA. Ama zrI rAjazekharasUrijI sarjaka ane vyAkhyAnadAtA tarIke prasiddhi pAmyA. | saMvata 2030 mAM guru mahArAjanI nizrAmAM rahIne pAlItANAmAM myujhIyama mATe TrasTa kAyama karyuM. A saMsAranuM ekamAtra jaina myujhIyama che. pAlItANAmAM AvyA ane myujhIyama na joyuM teNe kazuM nathI joyuM ema kahevuM paNa asthAne nahi gaNAya. AvA alaukika myujhIyamanI sthApanA-vikAsa-jALavaNI AdimAM teozrIno ananya phALo hato. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A. rAjazekharasUrijI ma. potAnA guru mahArAjanI sAthe paDachAyAnI jema rahyA. eka divasa paNa guruthI chuTA paDela nahi. saM. 2065 nuM comAsu gurumahArAjanI nizrAmAM bhAyaMdara mukAme karyuM. zAMta sudhArasa graMthanA AdhAre adbhuta vyAkhyAno ApyA. hajAronI medanI AvatI. stavana-sajjhAyomAM to temanI mAsTarI hatI. pratikramaNamAM teozrI stavana-sajjhAya prakAze tyAre moTI saMkhyAmAM Avela bhAvukavarga DolavA lAge. saralatA-sahajatAparopakArItA-vicakSaNatA Adi guNo joI dhanyatAno anubhava thAya. gurukRpAe jaina myujhIyamanI sthApanA karI. te Aje karoDo rUpiyAmAM paNa na thaI zake. temanI kalpanA buddhi paNa acaraja pamADe tevI hatI. gurukRpAthI dAdAgurunI smRtimAM zrI piyUSapANi pArzvanAtha tIrthadhAma nAmanuM mahAna tIrtha muMbaI (dahIMsara pAse)mAM sthApana karyuM. je AkhA dezamAM prasiddha che. 52 mA chellA comAsAmAM bhAyaMdara mukAme hajAro zrAvakonI parSadAmAM vyAkhyAna ApatA. 45 AgamanI tapazcaryAnI kriyA karAvatA temaja pratikramaNamAM stavano sajjhAyathI sahune DolAvatA. Ama bhAyaMdara mukAme teozrI sahunA vahAlA thayA. teo kalA marmajJa dirghadruSTA ane samaya Ave sahune sAcavI lenAra hatA. teozrIne ekAda varasathI sAmAnya hArTanI takalIpha hatI. DaoNkTare kaheluM bahu ciMtA jevuM nathI, davA lejo ne sAcavajo. paNa Azo suda 13 nA vijaya muhUrte teo gaucarI mATe beThA ane vAparyA vinA ja samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. temanI pAlakhIne zrI pIyuSapANi tIrthamAM laI javAI. 25 hajAra mANasa sAthe hatuM ne pAMca hajAra mANaso to varasatA varasAde pIyuSapANi sudhI pahoMcyA. jaya jaya naMdA, jaya jaya bhaddAnA jayaghoSapUrvaka zeTha zrI ratilAla jeThAbhAI salota parivAre sAro evo caDhAvo bolI agnidAhano lAbha lIdho. rAjezvara rAjazekharasUrijI sadehe ApaNI sAthe nathI, paNa temane AraMbhela kAryo ApaNe vahelAmAM vahelI take pUrNa ka2vAnA che. AcArya zrI vizAlasenasUri (virAT) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTra vizvabharamAM eka mAtra advitIya ane alaukika jaina myujhIyama (E chezrI vizAla jaina kalA saMsthAnA -: preraNA - AzIrvAda - mArgadarzana : - kalAvid pUjya AcArya bhagavaMta ( zrI vizAla senasUrIzvarajI mahArAja sAheba (zrI virA) = udeza ane hetu 1 1. sarvane suvidita che ke arthalolupa tattvo prAcIna jaina kalAkRtio, hastaprato, mUrtio AdinI corI karIne ke karAvIne tene mAmulI ke moMghI kiMmate vecI nAMkhe che. kijI 2. A paNa suvidita che ke kalA-mUlyanA ajJAnanA lIdhe vyaktigata ke saMghanA jJAnabhaMDAromAM dastAvejI hastaprato, kalAkRtio Adino udhaI, bheja, vAMdA Adi AS vinAza kare che. ja 3. evuM paNa bane che ke saMghanA jJAnabhaMDAromAMthI AvI durlabha vastuo copaDe noMdhAyelI hovA chatAM ya, te konI pAse che tenI koI cokkasa mAhitI maLatI , nathI. 6 4. ane A paNa jagajAhera che ke jagyAnA abhAve temaja AvI durlabha kRtionA che aitihAsika mahattvanA jJAnanA abhAve te dariyAmAM paNa padharAvI devAya che. ' A ciMtAjanaka paristhitine zakya tamAma prayAsothI rokavA temaja samAjane . prAcIna sAhitya kalA ane saMskRtinA vArasAnuM yathArtha mahAmUlya samajAvavA temaja A 2 sAdhanonI maryAdAmAM rahIne jyAMthI paNa tevo prAcIna vAraso maLe tyAMthI te meLavIne kaccha zatenuM yogya jatana karavAno A saMgrahAlayano mukhya ane vizALa zubha uddeza che. A 9 KuparAMta vartamAna sAhitya, kalA ane saMskRtine zilpa, citra ane akSaramAM aMkita ' karIne bhAvi peDhIne Ajano dastAvejI vAraso ApavAnI amArI nema ane saMniSTha prayatna che. saMgrahAlayanA lAbha= (1) gauravavaMtA jaina ItihAsa ane jaina vibhUtio viSe dastAvejI ane pratyakSa jJAna che bhAI ane mAhitI maLe che. (2) prAcIna zilpa, raMga, rekhA, zailI, lIpI Adi zIkhavA maLe che. va8 (3) tatkAlina veSa, vyavahAra, vicAra vagerenI aitihAsika jANakArI maLe che. AvI mahattvAkAMkSI yojanA mATe zuM nivedakaH TrasTIo Apano sahakAra apekSita che. zrI vizAla jaina kalA saMsthAna (jaina myujhIyama) taLeTI roDa, pAlitANA-364270. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOM hrIM ardhuM namaH kAMIka prAstAvika parama upakArI tIrthaMkara paramAtmAe vizvanA ekAMtahitane mATe je kalyANakArI vANI pharamAvI, te aneka pAtromAM jhIlAI Aje paNa kalyANamArgane prazasta karI rahI che. upadeza vinA-bodha vinA aMdhAruM che. mukhyatAe bodha ApavAnA adhikArI gItArtha guru mahArAjo che. upadeza ApavAnI kaLAmAM sAdhuo naipuNya ane jJAna meLave e uddezathI vyAkhyAnalekhananA kuzaLa AlekhanakAra AcAryapravara zrImad vijayalakSmIsUrIzvarajI mahArAjAe upadezaprAsAda eTale upadezano mahela nAmano A mahAgraMtha varasa divasanA vyAkhyAnonI goThavaNapUrvaka racyo che, A graMthane mahelanI upamA laI yathArtha nAmAbhidhAna arpI che. A mULagraMtha saraLa saMskRtamAM che. temAM vipula sAhityanuM saMkalana ane ghaNuM badhuM tattva bharyuM che. potAnA gurubhAI zrI premavijayajInI preraNAthI temaNe A graMtha racI ghaNo upakAra karyo che, kemake vartamAnamAM paNa ghaNA sAdhu-munirAjo Adi A graMthanA AdhAre vyAkhyAna vAMcavAnI zarUAta karI zakyA che. ghaNI jarUrI hoI A pAMcamI navI AvRtti chapAvAI. prastuta graMthanI A pAMcamI AvRtti ja A graMthanI lokapriyatAnuM pratika che. mukhya graMtha paNa khaMDamAM vaheMcAyelA che. prathama khaMDamAM samyaktvanuM svarUpa, bIjA khaMDamAM dezavirati-zrAvakadharmanuM svarUpa ane trIjA khaMDamAM sarvavirati-munidharmanuM svarUpa varNaveluM che, A traNe khaMDane pAMca bhAgamAM vaheMcI gujarAtI bhASAMtara rUpe jainadharma prasAraka sabhAe varSo pahelA chapAvela, je Aje duSprApya che. bhASAnuM sauSThava ne viSayanuM sarala-viziSTa nirUpaNa thAya, kathAone thoDI maThAravAmAM Ave to graMtha vadhAre upakAraka thAya e uddezathI A pAMce bhAgo ame navesarathI lakhyA che, AmAM vadhAre kAMI kahevApaNuM rahetuM nathI. kAraNa ke graMtha pote ja potAnI vAta kaheze. zrAvaka mAtranA gharamAM A pAMce bhAga hovA jarUrI che. eka AkhA varasano AmAM nitya navo svAdhyAya che, 360 divasa pramANe 360 viSayo-tenuM nirUpaNa ane te para 360 jJAnabodhavardhaka AkarSaka kathAo che, je ghaNo bodha Apaze ne upakAra karaze. 10 varSa pUrve chapAyelA A pAMce bhAgonI ghaNA vakhatathI ghaNI mAMgaNI hatI, sthAnakavAsI-terApaMthI ghaNAM sAdhu-sAdhvIjInI paNa mAMga hatI. sAcA arthamAM A graMtho sAcA grAhakanAM hAthamAM pahoMce tevA gaurabharyA AzayathI A graMthonuM paDatara bhAve vecANa rAkhela che. zrI mahAvIrasvAmI janmakalyANaka divasa li. A. vizAlasenasUri (zrI virAT) pAlItANA Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI virATa prakAzananA prakAzano - gujarAtI (3) (1) zrI vardhamAna dezanA ....... ............. gujarAtI cAra cAritra .. kuladIpaka ke kulAMgAra?.................. .. gujarAtI (4) zrAddhAcAravicAra ............... hindI (5) zrI samarAditya (saMpUrNa) ........................ ................ hindI (6-7) vizAla bhajanAvali bhAga 1-2...... .............. hindI (8) vizAla gIta guMjana ............................................ hindI (9-10) vizAla stavana mAdhurI bhAga 1-2 .... ............... hindI (11) rAjakumArI sudarzanA ..... ................ hindI (12) kulabhUSaNa .............. .............. gujarAtI (13) siMhalanI rAjakanyA .......... gujarAtI (14) sudarzanA caritram.... ........... saMskRta (15) sudaMsaNA cariyuM..................... .............. mAgadhI (16) zrAddhavidhi prakaraNa ..... ............. gujarAtI (17) saMbodha prakaraNa (mULa) ...... . mAgadhI (18-22) upadezaprAsAda bhAga 1 thI 5 (pAMcamI AvRtti) ............... gujarAtI (23) zrI malayAsuMdarI caritram. ................ saMskRta (24) zrI caMdraprabhajina pUjA sAthe ....................................... gujarAtI (25) sudarzanA (navI AvRtti) ................. ................ hindI sAdhanA saurabha ................... gujarAtI (27) bhagavAna mahAvIranI aMtima dezanA bhAga-1-2 (bIjI AvRtti) gujarAtI (26) ta Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Tome viSayAnukrama pRSTha ............. *. 53 ...... na w w ja w 2 w 2 w w w *********... 28 - , , , , w viSaya viSaya pRSTha vratanirUpaNa.......... .. 1 | dhIvaranI kathA........... prathama vrate kumArapALarAjAnI kathA ......... 4 | asatyabhASaNano tyAga . zrAvakanI savAvizvA dayA................ 7 | vasurAjAnuM caritra.. hiMsAnA tyAge virati ..................15 | mahAkAlanuM vRttAMta.... ...... jinadAsa zeThanI kathA.....................17 | pippalAdanI kahAnI................ kulakramAgata hiMsA paNa choDI devI........ 19 | asatyanA vibhAga.. ............... haribaLa mAchInI kathA .................. 20 | | zrIkAMta zeThanI vArtA ................... nirdayatAnuM phaLa ......................... 26 .. 26 | draupadInI kathA........ ......... 63 mRgAputranI kathA ..................... 26 | mRSAvAda tyAgavatanA pAMca aticAra...... ahiMsaka jIvana kauzikatApasanuM sacitra ................ dAsIputrano prabaMdha ............... niMdA karanAra brAhmaNanI kathA ............ hiMsAnuM jJAna thatAM je choDe te vijJa ...... 30 vegavatInI kathA ........ ....... 67 kumArapALarAjAnI kathA .................. 30 | | bIjA vratanA bAkInA aticAra ......... krodhAdithI paNa hiMsaka vacana na bolavA .. 36 puNyasAranI kathA ........ mAtA caMdra ane putra sarganI kathA ........ 36 be sarpanI kathA ...................... dayAthI uttamatAnI prApti ................ 39 | satya vinA badhuM nirarthaka............. zAMtinAtha prabhunA pUrvabhavanI kathA........ 39 | haMsarAjAnI kathA .................... munisuvratasvAmInI kathA ................ | adattAdAna tyAga-trIjuM aNuvrata..... anubaMdha hiMsA......................... rohiNeya coranI kathA .................. brahmadatta cakravartInI kathA................. dhana bAhyaprANatulya che................... ghAtakano ghAta paNa varjavo...............46 | trIjA vrata para kumArapALanI kathA ........ AdrakumAranI vArtA. ........... ..... 46 | asteyavratanA aticAro .. hiMsAthI bacavA upayogI thavuM joIe .... 51 vaMcakazreSThinI vArtA...................... kSatriyano prabaMdha...... ............. 51 | corInAM phaLa naThArAM...................... mAchImAra coranI kathA .................. para | lohakhuranuM dRSTAMta ....................... hiMsA ahiMsAnuM phaLa. ................. 53| dhanya te mAnavo jeNe corI choDI.... 89 sUra-caMdrakumAranI kathA.................... 53 | lakSmIpuMja zeThano prabaMdha ................ 90 6 44 ! S mmo S Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pRSTha viSaya 92 | caMdana-malayAgirinI vArtA 94 | rUpALIne ghaNAM Icche .96 | IlAyacIkumAranI kathA cothA vratanA aticAro rohiNInuM dRSTAMta .. . 97 zrI jinendradevo paNa zIla pALe che .99 | mallInAthasvAmInI kathA 100 | abrahma-alaukika guNonuM ghAtaka 103 | satyakI vidyAdharanI kathA 104 | sAdhvI sujyeSThA sarva yatne brahmacaryanuM rakSaNa karavuM. jinapAla caritra cothuM vrata bhAMgatA eke vrata na bace.... 106 | srIcaritra koI jANI zakatuM nathI vijayazeTha-vijayAzeThANInI kathA....... 107 | nupUrapaMDitAnI kathA comAsAmAM vrato vizeSa pALavAM 111 | vaMkacUlanI kathA mahArAjA bhartRharinuM caritra 111 | vijayazrI kumAranI kathA ati kAmasevanathI tRSNA ja vadhe........ 114 viSayothI pApa ane pApathI du:kho 115 | mAlavapati muMjanI kathA 117 | brahmacArI ghoDo 117 | pApagraha-parigraha 122 | vidyApatinI kathA 123 | IcchApariNAmanA aticAra 125 | pethaDa zrAvakano prabaMdha 126 | parigrahI sadA bhUkhyo-atRpta 129 | mammaNazeThanI kathA cothuM guNavrata-paradArAtyAga nAgilanI kathA zIla ja che jIvana zaNagAra zIlavatInuM caritra strIonI duSTatA jANI teno niyama karavo . anaMgasena sonInuM dRSTAMta zIladharmamAM aDaga rahenArane dhanya che aMjanA satInI kathA strIonA mohaka aMgo duHkhanuM kAraNa sukumAlikAnuM dRSTAMta .. guNanI vinAzikA-nArI valkalacIrI muninuM dRSTAMta rAgAMdha kAMI joto nathI aDhAra nAtarAno prabaMdha . ... 130 | kucikarNazeThanI kathA .. 132 | tilakazeThanI kathA sukha-duHkhanI tulanA madhubindunuM dRSTAMta .. 132 | naMdarAjAnI kathA viSayIne paNa zIlano pATha zikhavavo .. 136 | parigrahAsakta aneka pApo kare 136 | soma ane zivadattano prabaMdha zIlavatInI kathA .. zIlano aciMtya mahimA cAra mitronI kathA kalAvatInI kathA jene haiye zIla vasyuM te koI duHkha nA gaNakAre . 139 139 | dizAmaryAdA-digviramaNavrata siMhazreSThinI kathA 145 | divirativratanA pAMca aticAra pRSTha 145 148 149 .... 154 154 157 158 159 161 161 165 166 168 172 174 177 178 179 181 183 184 185 186 186 187 188 188 189 191 192 194 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya pRSTha viSaya pRSTha 198 200 210 kumArapALarAjAno prasaMga............. 195| dhanopArjana-nItimattA .................. 250 A vrata lobhane paNa nAthe ........ 197] yazovarmA rAjAnI kathA .............. 251 cArudattanI kathA..................... vyApAranI sArI rIta, ................. 254 daDhavratI te sAco zUra ............... cAlAka vANIyAnI vArtA............... 254 mahAnaMdakumAranI kathA .............. 201 bhoLA vaNika putranuM dRSTAMta ........... 256 bhogopabhoga-bIjuM guNavrata ............ 205 | kaMjUsAI Adi avaguNa tyAgavA ...... 260 cAra mahAvigaI tyAga . .............. karakasarIyA zeThanI vArtA .............. 261 abhakSya tyAga........................ 214 puNya-pApanI caubhaMgI ............ rAtribhojanano parihAra Avazyaka...... 218 | chala-prapaMcanA phaLa sArA nathI.......... traNa mitrono prabaMdha ................... 220| dharmabuddhi-pApabuddhinI kathA............ .... 266 eDakAkSanI kathA. 220 | dravyaprAptino sAco mArga. .......... .... 268 abhakSya kadI na khavAya ............... 222 | bAdazAha ahamadazAhanuM daSTAMta......... vAsI bhojanathI badhuM bagaDe........... 225 | dhanadattazeThanI kathA ................. guNasuMdarInI kathA...................... 225 | vizvAsane chetaravAmAM zI mahattA ?.... 274 ajANyA phala-phUla-pAMdaDA khAvA nahi... 228 | visemirAnI kathA nI kathA ..................... 275 viMkacUlanI kathA ....................... 229] anarthadaMDa-trIjuM guNavrata ................ . 278 anaMtakAyanuM svarUpa ..................... 235 | kuruDa-utkarUDanI kathA .. ................ ... 280 dharmarUcinI kathA ...................... 237 | anarthadaMDanA anya bhedo ............... bhoganA pAMca aticAra ............. 239 vikathA pAMcamo pramAda ..... 285 dharmarAjAnI kathA .......... |vikathA karanAra rohiNInI kathA ........ karmAdAnanA paMdara aticAra ............ 243 pramAdAcaraNa ....... ........ 290 pAMca vANijyanA pAMca aticAra....... 244 | ulloca bAMdhavA upara be vyApArInI vArtA . ....... 245] mRgasuMdarInI kathA ..................... 291 karmAdAnanA aMtima pAMca aticAra...... 247 bIjA pramAdAcaraNa .. .... 293 tilabhaTTanI kathA ...................... 247 | puraMdararAjAnI kathA ................... ........................ Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hrIM ahaM namaH namo namaH zrI gurunemisUraye zrI vijayalakSmasUrIzvarajI viracitaupadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga bIjo (gujarAtI vivaraNa) 62 vrata nirUpaNa dharmarUpa mahelanA pAyA svarUpa samyakatvanuM varNana prathama bhAgamAM karyuM. te tattvajJAnanI prAptithI upalabdha thAya che. je dhanabhAga AtmAne samyaphazraddhArUpa samakita prApta thAya che tene prAyaH vrataprApti paNa thAya che. mATe A bIjA bhAgamAM vratAdhikAra varNavavAmAM Avyo che. artha - pAMca aNuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata A pramANe bAra prakAre vrato anaMta tIrthaMkara paramAtmAoe gRhasvadharma tarIke upadezyA che. pAMca aNuvratomAM paheluM aNuvrata sthUla jIvonI hiMsAnA tyAgarUpa che. te gRhastho (zrAvako)e dvividha-trividha (bhAMgA prakAre) svIkAravAnuM hoya che. skUlajIva zabdathI ahIM beiMdriyAdi jIvo samajavAnA che. Adi zabdathI nirarthaka sthAvarajIvonI hiMsA paNa dvividhatrividha nahi karavAno Agraha samajavAno che. vivekI zrAvako A vratane hoMze hoMze le che ne niSThApUrvaka pALe che. dvividha trividhanuM svarUpa A pramANe che : skUla (trasa) jIvanI hiMsA karavI nahIM ane karAvavI nahIM e dvividha tathA mana-vacana-kAyAthI karavI nahIM, karAvavI nahIM, e dvividha-trividha hiMsAtyAgano niyama. Adi zabdathI ekavidhi-ekavidha paNa thAya che. ahIM je hiMsAdinI virati karavAnI vAta che te sthUlajIvanI hiMsA mana-vacana kAyAe karatA nathI ne karAvatA paNa nathI. tenI anumodanAno niyama nathI hoto, kAraNa ke gRhasthane parivArAdino Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 parigraha hoya che, ane tethI sthUlajIvanI hiMsAnI anumodanAnA prasaMga saMbhavita che. ahIM zaMkA thaI zake ke - "zrI bhagavatI sUtramAM gRhasthane "tivihaM tiviheNuM'nA paccakkhANano pATha to che. te Agamika kathana hoI nirdoSa AdaraNIya hovuM joIe. to ahIM zA mATe "duvihaM tiviheNuM" kahevAmAM AvyuM?' tenA uttaramAM jaNAve che ke e rIte trividha-trividha bhAMgAnuM vizeSapaNuM nathI eTale koIka ja jagyAe teno vyavahAra hoI tenI vyApakatA nathI. jema koI manuSya dIkSA levAnI icchAvALo hoya athavA koI chellA samudranA mAchalAnA mAMsano niyama kare ke jeno jarAya vyavahAra na hoya evA prakAranI sthUla hiMsAnI virati kare te trividha trividha uccare ne niyama kare, paraMtu mukhyamArga dvividha trividhano che. ahIM Adi zabdathI dvividha-dvividha e bIjo bhAgo, dvividha-eka vidha e trIjo bhAMgo, ekavidha trividha e cotho bhAMgo, ekavidha vidha e pAMcamo bhAMgo ane ekavidha ekavidha e chaThTho bhAMgo. Ama prathama vratamAM cha bhAMgA batAvyA che. AvI rIte bIjA vratamAM paNa cha bhAMgA jANavA. prathamavratanA cha bhAMgAne sAte guNI temAM cha umeratAM aDatAlIsa bhAMgA thAya. Ama bAre vratanA bhAMgA thAya. ane ekasaMyogI, dvisaMyogI, trisaMyogI ema bAre vratanA anyoanya saMyogI bhAMgA karatA tenI saMkhyA teraso coryAsI karoDa, bAra lAkha, satyAsI hajAra baso thAya. A saMbaMdhamAM ghaNuM jANavA yogya che. te zrAvakavratabhaMga prakaraNa ke dharmaratna prakaraNAdithI jANavuM. ahIM ziSya zaMkA karatAM pUche che ke "je munirAjo, gRhastha ke rAjAdinA abhiyoga (AgAra) vagara mAtra skUla (traNa) prANIonI hiMsAthI ja nivRtti karAve che. tethI temaNe sthAvara saMbaMdhI hiMsAnI to cokhkhI anumati ApI, AthI temane sarvaviratipaNAnI khAmI AvI temaja zrAvakone paNa e rIte pratyAkhyAna karatA potAnI karelI pratijJAmAM aticAra paNa lAge kemake sthAvara jIva trasapaNe ane trasajIva sthAvarapaNe utpanna thaI zake che. tethI niyama na sacavAyAthI pratijJAno bhaMga thAya. jema koIe niyama karyo ke nagaravAsIne mAravo nahIM. pratijJA vakhate nagaramAM hato ne pachI araNyamAM jAya, tene A to araNyavAsI che arthAt nagaranivAsI nathI mATe tene mArI nAkhe to pratijJAbhaMgano doSa lAgaze ja. tema zrAvake trasajIvane na mAravAnI pratijJA karI, ane koI trasajIva marIne sthAvarapaNuM pAmyo. to have tene mAravAthI upara kahyA pramANe doSa kema na lAge? lAge ja. mATe paccakhkhANa karanAra ane karAvanAra baMnene pratijJA lopano doSa lAge che. A vyAmohano uttara ApatAM teozrI (graMthakAra) pharamAve che ke "tamAro pakSa samajaNa vinAno che. jayAre gRhastho zrAvako vrata levA ughukta thAya che tyAre teo guruone nivedana kare che ke "he kRpAsiMdhu! ame aNagAra thavA zaktimAna nathI, kiMtu niraparAdhI trasajIvanA vadha (na karavA)nuM paccakmANa pALavA samartha chIe; AvI dhAraNAthI teo vrata le che tethI temane pratijJAno bhaMga thAya nahIM. tathA temane paNa rAjyAbhiyogeNaM Adi cha AgAra (chUTa) yukta vrata hoya che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 zrAvakane aNuvrata grahaNa karAvatAM-sthAvarAdi cUlajIvonI hiMsAnI tene mokaLAza hoIte hiMsAnI anumodanA sAdhumahArAjane hotI nathI ne teno doSa paNa lAgato nathI te bAbata A diSTAMtathI samajAve che. ratnapuramAM ratnazekhara nAmanA rAjA rAjya kare. pratyeka varSe AvatA kaumudI mahotsavamAM rAjA-prajA svecchAe upavanamAM krIDA karatAM. te divasa AvatAM nagaramAM corI Adi na thAya te hetuthI udghoSaNA karavAmAM AvI ke "rAjA-prajA Adi sarva strI puruSoe udyAnamAM AvavuM, kaumudI utsavanI ujavaNI daramyAna koIe nagaramAM rahevuM nahIM. je raheze tene prANadaMDa thaze. badhAM TapoTapa nagaramAMthI bahAra nikaLI udyAnamAM AvyAM. khAna pAna hIMcakA geDIdaDAdi ramatamAM paDyAM ne vAte vaLagyA paNa nagaramAM eka zeThanA cha putro potAnI vakhAramAM beThA hatA. te tyAM ja mAla meLavavAmAM ne hisAba karavAmAM rahI gayA. teo bahAra AvyA tyAre ghaNuM moDuM thaI gayuM hatuM ne nagaranA totIMga daravAjA baMdha thaI gayA hatA. zUnya ne bheMkAra vAtAvaraNamAM chae bhAIo mUMjhAI UbhA rahyA. evAmAM nagararakSakoe AvI vyagra thayelA A cha bhAIone joyA, temane bAMdhI bIje divase rAjA pAse upasthita karyA. rAjAne krodha caDyo kAraNa ke AjJAbhaMgo narendrANAM, mahatAM mAnamardanam / marmavAkyaM ca lokAnA,-mazastravadhamucyate // 1 // rAjAone AjJAbhaMga, moTA mahatvazIla puruSone apamAna ane sAmAnya lokone marmavAkya zastra vinAno vadha kahevAya che. rAjanI AjJA jANI putronA pitA rotA doDatA tyAM AvyA ane bALakonI nAdAnI mATe ghaNI AjIjI karI. kSamA mAgI, rAjA na mAnyA. te zokathI vyAkuLa thaI ghaNI vinavaNI karavA lAgyo. teNe kahyuM, "Apa annadAtA cho, mArA kuLano nAza nA karo. mAruM dhana, makAna Adi badhuM laI lo paNa mArA bALako mane Apo." rAjAe kahyuM, "amArI AjJA aphara che' zeThe karagarIne kahyuM "mahArAjA ! mArA pAMca putrone to kSamA ApavI ja joIe." rAjA to mAne ja nahi. zeThe cAra putro pachI be putro traNa putrone bacAvavA ghaNA prayatno ne vinavaNI karI paNa dharAra rAjA na mAnyo te na ja mAnyo. chevaTe eka putra mATe teNe ghaNI vinati karI potAnA kuLano sarvathA nAza na thAya mATe rAjAne prArthanA karatAM tema nagarajanoe paNa Agraha karatAM rAjAe eka moTA putrane choDavA AjJA ApI. A daSTAMtano upanaya A pramANe che: samyakatvadhArI zrAvakane rAjA samAna jANavo. te sarvathA prANAtipAtano tyAga karavA (zeThanA chae putrone choDI mUkavA) samartha nathI, tene SakAyanA pratipALa pitArUpa sAdhu munirAje choDAvavA ghaNA yatno ane preraNAo karI chatAM te sarvavirati Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 svIkAravA rUpa pUrNa ahiMsAno niyama levA taiyAra thayo nahIM. pitAtulya gurumahArAja chae kAyanI hiMsAthI virati karAvavA icche che paNa rAjA jevo gRhastha te choDI zakato nathI. chelle moTA dIkarArUpa trasakAyanA vadha (sthUla hiMsA)ne choDavA taiyAra thayela che, eTale sthUla hiMsAthI aTakavAnI virati svIkAre che. ne te pramANe pALe che. Ama thavAthI pitAtulya munirAja svayaMnA AtmAne kRtArtha mAne che. jema ke zeThanI potAnA pAMca putronA vadhamAM jarA jeTalIya anumati nathI tema sAdhu-mahArAjone pAMca sthAvaronI hiMsAmAM anumati hotI nathI-lAgatI nathI. eTaluM ja nahi paNa vrata laIne saMkalpathI sthUla jIvonI hiMsAmAMthI jeTalo nivRtta thAya tenA nimittakAraNa thavAthI te munirAjane eTalo ja kuzalAnubaMdha thAya. have trasajIva eTale beiMdriyathI paMceMdriya sudhInA samajavA. jyAre trasajIvanuM AyuSya pUrNa thAya, trasapaNAnI kAyasthiti (jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTathI be hajAra sAgaropamanI che) te paNa kSINa thAya. pachI trasa saMbaMdhI Ayu pUrNa thAya, tathA bIjA paNa trasatva yogya karmono nAza thAya tyAre jIva trasapaNe tyajI pAcho sthAvarapaNAmAM Ave che. te sthAvarapaNAnuM AyuSya-kAyasthiti (jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa anaMta kALanI che.) temAM asaMkhya pudgala parAvartakALa vyatIta thaI jAya pachI sthAvarapaNAnI kAyasthitinA abhAve tathA prakAranA sAmarthyanA lIdhe trANAmAM pAcho utpanna thAya. trapaNAmAM pratyeka Adhi nAmakarmathI yukta thAya che. trapaNAmAM utkRSTI bhAvasthiti tetrIsa sAgaropamanI che. Ama sthAvarothI trasajIvo sAva alAyadA-judA che. tethI ja zrAvakoe trasajIvonI hiMsAthI virati svIkArelI che. sthAvaranI hiMsAthI nivRtti karI nathI. tame ja nAgarikanuM daSTAMta ApyuM te ghaTita thatuM nathI. kAraNa ke jenAmAM nagara saMbaMdhI vyavahAra ane dharma hoya te nagara bahAra ke araNya-udyAnamAM hoya to paNa te nAgarika ja che. javA-AvavAM mAtrathI nagaranA dharmano te tyAga karato nathI. ane jo te sarvathA tyAga kare to nAgarika kahevAya nahIM. tema ahIM trasajIva paNa jayAre sthAvarapaNAne pAme che, tyAre te judo ja kahevAya che. tethI tenI koI kAraNe hiMsA thAya to zrAvakane tenA vratano bhaMga thato nathI. (A viSayano zrI suyagaDAMgasUtranI dIpikAmAM vistAra che.) A vrata paramAIta kumArapALa mahArAjAe mukhya bhAMgAthI aMgIkAra karyuM hatuM. temano prabaMdha A pramANe che. prathama aNuvrate kumArapALabhUpALa kathA ekavAra kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAje rAjA ane rAjapuruSothI bharelI rAjasabhAmAM kahyuM ke dharmo jIvadayAtulyo, na vApi jagatItale / tasmAt sarvaprayatnena, kAryA jIvadayA nRbhiH // 1 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 gopo babbUlazUlyagre protayUkotthapAtakAt / aSTottarazatavArAn zUlikAropaNAnmRtaH // 2 // A pRthvItala upa2 jIvadayA jevo uttamadharma kyAMya nathI. mATe mANase saMpUrNa-sarva prayatnapUrvaka prANInI dayA pALavI joIe. koI govALIyAe mAthAmAMthI nikaLelI june bAvaLanI zULamAM parovI dIdhI tenA pApathI te govALIo ekaso ne ATha bhava sudhI zULIe caDIne akALa mRtyu pAmato rahyo. ityAdi zrI hemacaMdrAcAryajIno upadeza sAMbhaLI rAjA kumArapALe paheluM prANAtipAtaviramaNavrata laI potAnA aDhAre dezamAM amArI (ahiMsA)nI ghoSaNA karAvI tathA bIjA dezomAM premathI ke baLa vAparIne paNa amArI paLAvI potAnA aDhAra lAkha ghoDAM, agyAraso hAthI, eMzI hajAra gAyo tathA pacAsa hajAra UMTone gALIne ja pANI pIvarAvavAnI pAkI vyavasthA karI. rAjA kumArapALa ekavAra kAussagga dhyAnamAM UbhA hatA tyAM temanA page makoDo karaDIne coMTI gayo. pAse rahelAM sevakoe tene pagathI ukheDavA yatna karyo paNa makoDo to barAbara cAmaDI baTakAvI cITakI beTho hato. rAjAe jANyuM ke makoDAne dUra karatAM tene kilAmanA thaze mATe kAtara maMgAvI makoDAe moDhAmAM pakaDelI cAmaDIno bhAga kApI bAjumAM mUkI. rAjAnuM dhairya ane jIvo paranI dayA loko jotA ja rahI gayA. comAsAmAM jIvavirAdhanAthI bacavA mATe pote ja nagara bahAra na javAno niyama lIdho hato. ekavAra zrI hemacaMdrasUrijIe purANAdi laukikagraMthomAM paNa pANI gaLIne vAparavAnuM kahyuM che ane tenuM zuM mahAtmya che te batAvatAM kahyuM trailokyamakhilaM datvA, yatpuNyaM vedapArage / tata: joTimuLa puchyuM, vastrapUrtana vALA // // grAmANAM saptake dagdhe, yatpApaM jAyate kila / tat pApaM jAyate rAjan, nIrasyAgalite ghaTe // 2 // saMvatsareNa yatpApaM, kaivartasyeda jAyate / jAdena tarApnoti, apUtanAsaMgrahI // rU // yaH kuryAt sarvakAryANi, vastrapUtena vAriNA / sa muniH sa mahAsAdhuH sa yogI sa mahAvratI // 4 // mriyate miSTotoyena pUtarAH kSArasaMbhavAH / kSAratoyena miSTAnAM na kuryAt saMkulaM tataH // 5 // Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 artha : vedanA pAragAmI brAhmaNane samagra vizvanuM dAna karavAthI je puNya thAya tenA karatAM karoDagaNuM puNya, vastre gaLeluM pANI vAparanArane thAya che. sAtagAma bALavAthI je pApa thAya te aNagaLapANIno ghaDo rAkhavA-vAparavAthI thAya che. mAchalAM mAranArane ekavarSamAM jeTaluM pApa lAge teTaluM pApa eka divasamAM gaLyA vinA jaLasaMgraha karanArane lAge che. je gaLelA pANIthI sarvakriyA kare che te muni che, mahAsAdhu che, te yogI ane mahAvratI che. khArA pANImAM utpanna thayelA pUrA (porA) mIThA pANImAM ane mIThA pANImAM utpanna thayelA pUrA khArA pANImAM marI jAya che. mATe te pANIthI pANI ke garaNA bhegAM saMkula ka2vA joIe nahIM. purANAdimAM paNa arhat vANI pratiSThita jANI kumArapALane ati AnaMda thayo. teNe te zlokanI ghaNI nakalo lakhAvI gAmaDe gAmaDe ne zahere zahere potAnA mANaso mAraphata jIvadayA mATe mokalAvI. zrI kumArapALa mahArAjAne jIvadayA eTalI vasI gaI hatI ke te mATe teNe moTI saMkhyAmAM guptacara rAkhyA hatA, jeo jhINavaTathI dhyAna rAkhatA ane lokavyavahAramAM jarAka paNa hiMsA jotA tarata nyAyasabhAmAM hiMsA karanArane upasthita karatA. evaDA moTA rAjyamAM guptacaro moTI saMkhyAmAM patharAyelA hatA. ekavAra koI mahezvara nAmanA vaNikanA vALamAMthI tenI patnIe jU kADhI hatheLImAM ApI. vaNike tarata aMgUThAnA be nakha vacce pIsI mArI nAMkhI. guptacare tarata tenA baMne hAtha pakaDI marI gayelI jU sAthe tene rAjyasabhAmAM Ubho karyo. rAjAe pUchyuM, 'zeTha moTA kuLamAM avatarI sAmAnya mANasa jevI ceSTA tame kema karI ?' zeThe kahyuM, 'rAjA e mAruM lohI pItI hatI.' sAMbhaLI rAjA kruddha thaI bolyA, 'are kevI duSTatA ? vALa jUne rahevAnuM sthAna che. eka ene sthAnabhraSTa karI ane pAchI mArI paNa nAkhI ? khabara che A anyAyanI zI sajA maLe ? jIvahiMsAnA mAThA pariNAmathI Dara na lAgyo paNa mArI AjJAbhaMgano bhaya paNa na lAgyo ?' ItyAdi ghora tiraskAra ane rAjAnI bhISaNa AkRti joI zeTha samajI gayA ke A hiMsAnuM phaLa ahIM ja bhogavavAno samaya AvI gayo che. te tharatharavA ne prANanI bhIkha mAMgavA lAgyo. rAjA to aMtaHkaraNathI dayALu hatA. temaNe kahyuM - 'jAva have, pachI AvuM na karatA. A pApanA prAyazcittarUpe tamAre tamArI badhI mUDI kharcI eka jinaprAsAda karAvavo ane tenuM 'yUkAvihAra' nAma rAkhavuM. jethI sahu koI jIvavadhanA pApathI sAvaceta rahe.' mahezvara zeThe te pramANe ka2vuM mAnya karyuM. zrI kumArapALa rAjA mATe kahevAyuM che ke amArikaraNaM tasya varNyate kimata param / 2 dyUtepi kopi yannoce mArIrityakSaradvayam // 1 // artha :- te kumArapAla bhUpAlanI a-mArInuM ame zuM varNana karIye ? enA rAjyamAM ghUtakrIDA ke sogaThInI ramatamAM paNa A sogaThI (kUkI) mArI, ema sogaThI mATe paNa mArI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 evA be akSaro paNa koI bolI zakatuM nahIM, to pachI mANasane to mArIza - ke mAra kahI ja koNa zake? ekavAra rAjAe "hiMsAnA kAraNabhUta sAta vyasano che' ema ciMtavI mATInA mANasonI sAta AkRti taiyAra karAvI. temanA mukhe masi copaDI temane gadheDe besADI temanI AgaLa halakA vAjiMtro-phUTelAM Dhola vagaDAvI nagaranA coryAsI cauTe pheravyA. mAraNa-tADaNapUrvaka tiraskAra karI te sAte putaLA potAnA nagaramAMthI ja nahi dezamAMthI paNa bahAra kADhyAM. lokone samajAvyuM ke sarva anarthanuM mULa vyasano che. te sAte vyasanone ApaNe kADhI mUkyAM che. A jANI janatA svastha thaI, pApathI dUra ane dharmamAM sAvadhAna thaI. zrI kumArapALa mahArAjAnA AtmAmAM tANA-vANAnI jema jIvadayA vaNAI gaI hatI. tenA vRttAMto zrI jinamaMDanasUrijI racita kumArapAla caritramAMthI jANI zakAya che. zrI kumArapAla mahArAjAnI kathAno mahimA vacanAtIta che. jeNe svayaM dayAvrata svIkArI jagatane dayAmaya banAvyuM. (Aje paNa gujarAta, saurASTra, kaccha, mAravADa, mevADa, mALavA Adi dezomAM ahiMsAnI pratiSThA dekhAya che. je bIjA dezonI apekSAe tyAM dayAnI lAgaNI ane tyAMnI prajA zAkAhArI dekhAya che e zrI hemacaMdrAcArya bhagavaMta ane kumArapALa mahArAjAno pratApa che.) 3. muninI apekSAe zrAvakanI dayA (savA vizvA) pUjaya puruSoe pahelA (dayA) vratamAM gRhastha zrAvakone muninI apekSAe savAvizvA dayA jaNAvelI che, vadhAre nahIM. savA vizvA dayA pUrvAcAryoe A pramANe batAvI che. thUlA suhumA jIvA saMkappAraMbhao bhave duvihA / sAvarAha-niravarAhA, sAvikkhA ceva niravikkhA // artha:- sthUla ane sUkSma be prakAranA jIvo saMkalpa ane AraMbha ema be prakAre haNAya che. te jIvo aparAdhI temaja niraparAdhI hoI temanA be prakAra tathA temanI hiMsA paNa sApekSa ane nirapekSa ema be prakAre thatI hoya che. tenI samajaNa nIce pramANe che. prANI skUla ane sUkSma be prakAre hoya temanI hiMsA paNa be prakAranI thaI. sthUla eTale trasa (hAle cAle te) ane sUkSma eTale (hAlI cAlI na zake te, vRkSAdi) ekendriya jIvo sUkSma u.bhA.-2-2 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 jIvo pRthvIkAya Adi pAMca prakAre che. te paNa lokamAM vyApIne rahelA sUkSma nAmakarmodayavALA jIvo samajavAnA nathI, kAraNa ke teno vadha koI karI zake nahIM, AyuSyanA kSaye potAnI meLe ja temanuM mRtyu thAya te jIvo saMbaMdhI aviratijanya pApabaMdha thAya paNa hiMsAjanya pApabaMdha thAya nahIM. sAdhumunirAjo baMne prakAranA jIvonI hiMsAthI virata che, tethI teone vIza vizvAnI dayA hoya che. gRhasthane to mAtra sthUlajIvanA vadhathI nivRtti che. kAraNa ke pRthvI, jaLa Adino sadAkALa AraMbhI che, tethI dasavizvA ochA thayA. sthUlajIva vadha paNa be prakAre che, saMkalpathI ne AraMbhathI. temAM saMkalpathI eTale 'Ane huM mAruM' evA mananA saMkalpathI te bacI zake che, paNa AraMbhathI to nivRtta thaI zakatA nathI. tethI AraMbha (khetI-makAna) karatAM trasajIvono ghAta thAya che, potAnA ane parivArajanonA nirvAhakAryamAM paNa trasajIvano ghAta thAya che, eTale dasavizvAmAMthI pAMca gayAM eTale bacyA pAMca. have saMkalpathI thatI trasajIvanI hiMsAmAM paNa aparAdhI ane niraparAdhI jIvavizeSe be bheda thayA. temAM niraparAdhInI hiMsAthI te nivRtta thaI zake paNa aparAdhInA moTA aparAdhe vadha sudhIno saMkalpa kare eTale pAMcamAMthI aDadhI dayA gaye aDhI vizvA rahI. te niraparAdhInI hiMsAnA tyAgamAM paNa be prakAra che. apekSA ane nirapekSA. gRhastha nirapekSa hiMsAthI aTake paNa sApekSahiMsAthI nivRtta thaI zakato nathI. eTale niraparAdhI pADA, baLada, ghoDA Adi bhAravAhIne temaja pramAdI ke kuchaMdI putrAdine sApekSapaNe vadha-baMdhanAdi kare che tethI aDhImAMthI aDadhI dayA jatAM savAvizvA-savAvaso dayA zeSa rahe che. mATe gRhasthane savAvasAnI dayA kahelI che. A pramANe zrAvakanuM prathama aNuvrata che. tenA pAMca aticAro jANIne tyAgavA joIe. (1) krodhAdi kAraNe AkarAM baMdhane pazu Adine bAMdhavAM, (2) temanA kAna vagere avayavo chedavAM, (3) tenI zakti karatAM vadhAre bhAranuM AropaNa karavuM, (4) prahAra karavo, (5) tathA AhArapANIno nirodha karavo. A pAMca aticAra pahelA aNuvratanA che. tenuM vivecana karatAM graMthakAra lakhe che ke- doraDAM AdinA gADhabaMdhanathI pazu Adine ke manuSyane bAMdhavAM, putrAdine vinayAdi zikhavavA ke koI zikSAdi devA bAMdhavA. temAM prabala kaSAyathI je baMdhana te pahelo aticAra che. zarIranI tvacA ke kAna vagereno krodhathI cheda karavo te bIjo aticAra che. krodha ke lobhavaze pramANathI vadhAre bojo-bhAra manuSya ke UMTa-gadheDAdi jAnavara para lAdavo te trIjo aticAra. krodhAdithI nirdaya thaI lAkaDI, cAbuka Adino prahAra karavo te cotho aticAra ane krodhAdikathI AhArapANI ke ghAsacArAdino nirodha karavo-samaye na ApavAM e pAMcamo aticAra che. ahIM koIne zaMkA thAya ke pahelA vratamAM A aticAra kevI rIte lAge ? vrata letAM vadhabaMdhana Adino tyAga to karyo nathI AnAthI vratane kAMI lAgatuM-vaLagatuM nathI to pachI aticAra Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 vaLI kema karI thAya ? tenuM samAdhAna karatAM jaNAve che ke- "mukhyatAe to prANAtipAta (hiMsA)no ja tyAga karyo che. tADana-baMdhanano tyAga nathI karyo, paNa paramArthathI to teno tyAga karela che ja kAraNa ke vadha-baMdhanAdi prANAtipAtanA kAraNo ja che." to pAchI zaMkA thAya che ke - "jo te vadha Adi hiMsAnA kAraNa che to te rIte ja vrata pALavuM joIe. ane tema vrata na pALyuM-tADana-baMdhana karyuM to vratano ja bhaMga thavo joIe. aticAra zA mATe?" eno uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke bhAI vrata be prakAre paLAya che-AMtarikavRttithI ane bAhyavRttithI. jayAre vratI krodhAdikane vaza thaI, prahArAdinI pravRtti kare che tyAre dayAno nAza thatAM aMtaravRttithI vratabhaMga thAya che, paNa sAmAnuM AyuSya baLavAna hoI tenuM maraNa nahi thavAne kAraNe bAhyavRttithI vrata pALyuM gaNAya. tethI kAMIka bhAMgyuM ne kAMIka na bhAMgavA jevuM bhaMgAbhaMgarUpa aticAra gaNAya che. anyatra kahevAmAM AvyuM che ke- "mAre jIvavadha karavo nahIM." evA vratavALAne-sAmo mare nahi to aticAra kema lAge ? evI zaMkAno uttara ApatAM jaNAve che ke- "je krodha karI prahArAdi kare te vakhate te vratanirapekSa thaI jAya che, vratano jarAya khyAla raheto nathI, A sthitimAM jIva marato nathI mATe ja niyama akhaMDa rahe che, bAkI nirdayatAe vratane kyAranuM pUruM karI nAMkhyuM hatuM, eTale dezathI vratabhaMga ne dezathI vratapAlana thayuM hovAthI pUjya puruSo tene (prahArAdine) aticAra gaNe che." arthAt A aticAro sArI rIte samajI levAM ne te na lAge-na AcarAya te rIte vratapAlanamAM prayatnazIla rahevuM-jema kumArapALa mahArAjA vrata pALatA hatA ekavAranI vAta che. kalikAlasarvajJazrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja pATaNa padhAryA hatA. temano pravezotsava udayanamaMtrIe khUba dhAmadhUmapUrvaka karyo hato. bahu moTo varga pravacana sAMbhaLI prabhAvita thayo hato. maMtrI AcAryadevanI sevA karatAM vAta karI rahyA hatA. vAtamAM ne vAtamAM maMtrIe AcAryazrInA mukhe jANyuM ke navI rANInA mahele kAMIka Apatti AvavAnI che. tethI mahelamAM AvI maMtrIe rAjAne cetavI dIdhA ke tame Aje navI rANInA mahele na jAzo. rAjAe hAsya karatAM vacana mAnyuM. te ja rAtrie acAnaka vAdaLAM caDI AvyAM ne jora-zorathI gAjavIja thavA lAgI. meghADaMbare bIhAmaNuM rUpa karyuM ne navI rANInA mahela para vIjaLI trATakI, rANI marI gaI ne mahela baLIne khAka thaI gayo. rAjaparivAramAM hAhAkAra macI gayo ne rAjA AzcaryamAM DUbI gayo. teNe kahyuM - udAmahetAne hamaNAM ja bolAvo." maMtrI AvyA. "navI rANInA mahelanI avadazAnA eMdhANa kyAMthI lAvyA hatA, mahetA! kharuM kahejo' rAjAe pUchyuM. maMtrIe badhI vAta kahI batAvI. zrI hemacaMdrAcArya AvyA che jANI rAjA AnaMdita thayo ane rAjasabhAmAM padharAmaNI karavA maMtrI dvArA vinaMti karI. samaye zrI hemacaMdrAcArya rAjasabhAmAM padhAryA. rAjA Ubho thaI temanA caraNamAM bALakanI jema DhaLI paDIne bolyo - "bhagavan! huM kayA moDhe ApanI sAme jouM ne boluM. Apa ahIM padhAryA tenI jANa paNa huM meLavI zakyo nahIM tyAre Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 Ape khaMbhAtamAM rAjyapuruSothI ane ahIM vIjaLInA pAtathI ema babbe vAra mRtyuthI ugAryo che. have to eka ja vAta meM nakkI karI che ke Apa A mAruM rAjya svIkAro ne mane anRNI karo." AcAryazrIe prasannavadane kahyuM- "bhalA rAjA ! amAre rAjya zA kAmanuM? hA, jo tame kRtajJa thaI kaMI karavAnI IcchA rAkhatA ho to tamArA tana-mana-dhanane zrI jinadharmanI ArAdhanAmAM joDo. kAraNa ke A tamArA jIvane ghara, strI, putrAdi parivAra, dAsadAsI, hAthI-ghoDA-sonA-rUpA ne ratnonI khANa maLavI sulabha che, paNa nirmaLa tattvaruci thavI kaThina che." ityAdi AcArya mahArAjanI niHspRhatA joI ati AdaravAna banelA rAjAe vinaMti karI ke mane pratidina upadeza ApavA kRpA karazo to at dharmanuM mane jJAna thaze ne mArI prajJAmAM prakAza pUrAze. pachI to rAjA kumArapALanI rAjasabhAe dharmasabhAnuM rUpa lIdhuM. kalikAlasarvajJanI sarvatomukhI pratibhAe prakAMDa abhyAsI ne vidvAno para jabbara AkarSaNa karyuM. rAjA pote paNa jijJAsu thaI samAdhAna meLave. akADhya yukti ane tarkabaddha lAlityamaya dharma upadeza sAMbhaLI sahu mugdha banI jatA. ghaNA caMcaLa brAhmaNo potAno mata sthira-sthita karavA prayatna karatA. ne jyAM hemacaMdrAcArya bolavA lAgatA ke temanI goThavelI yuktio vaMToLamAM taNakhalAnI jema uDI jatI. eka divasa rAjAe pUchayuM - "sarvadharmamAM zreSTha dharma kayo ?" AcAryazrI bolyA- A bAbata bhojarAjA pAse sarasvatIdevIe je zloka kahyo che te kharekhara avadhAraNa karavA yogya che. temAM jaNAvyuM che ke - "saugata-bauddha sAMbhaLavA jevo che, Ahata-jainadharma AcaravA jevo che. vaidikadharma vyavahAropayogI che. paramazivamata dhyAna dharavA upayogI che," rAjAe pharI pUchyuM - "bhagavad yajJamAM homAyelA vanaspati, auSadhi, pazu ane pakSI parabhavamAM zreSTha-unnata sthAna ane abhyadaya pAme che, A vedavihita hiMsA dharmanuM kAraNa che. Apa to parama ahiMsaka cho. AmAM ApanuM zuM kathana che?' sUrijIe kahyuM- "rAjA ! A vidhAna sAcuM nathI." skaMdapurANanA aThThAvanamAM adhyayanamAM cokhkhuM lakhyuM che ke- "vRkSonuM chedana karI, pazuonI hatyA karI, lohIno kAdava karI ane agnimAM tela ghI, anAja ane auSadho bALIne svarga meLavavAnI vAta Azcaryamaya che. smRtinA pharamAna mujaba pazuo yajJa mATe ja sarjAyAM che to smArta dharmAvalaMbIo temano zikAra karatA ne mAMsa khAtA rAjAone kema rokatA nathI? jo brahmAe yajJane arthe pazuonuM nirmANa karyuM che, to vAgha-vahu-dIpaDAM Adine zA mATe homatA nathI. zuM tenA deva tuSTa nahi thAya? he rAjA ! ahiMsAthI ja dharmanI prApti thAya, te hiMsAthI kevI rIte maLI zake? jaLamAM upajanAra kamaLo AgamAMthI kema karI maLe? brahmapurANamAM kathana che ke- "prANInI hiMsA karanAra mANasa game teTalAM veda bhaNe, game tevA moTA dAna Ape, moTA ghora tapa kare ke mahAna yajJo kare-karAve badhuM vyartha che, kemake hiMsakane kadI sadgati sAMpaDatI nathI." sAMkhyamatavALA kahe che; Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 SaTtriMzadaMgulAyAmaM viMzatyaMgula-vistRtam / ddaDhaM galanakaM kAryaM, bhUyo jIvAn vizodhayet // artha:- chatrIza AgaLa lAMbu, vIza AMgaLa pahoLuM evuM garaNuM rAkhI pANI gALavuM ane pharI pharI jIvonI rakSA karavI. lIMgapurANamAM Ama kahyuM che trIza AgaLa lAMbu ne vaza AMgaLa pahoLuM vastra bevaDuM karI tenAthI pANI gALIne pIvuM. garaNAmAM AvelA jIvone pAchA pANImAM sAvadhAnIpUrvaka sthApe, AvuM pANI pInAra uttama gatine pAme che. uttaramImAMsAmAM paNa jaNAvyuM che ke lUnAsyataMtugalite ye vindau saMti jantavaH / sUkSmA bhramaramAnAste naiva mAMti triviSTape // artha - karoLIyAnA mukhamAMthI gaLI tAMtaNArUpe paDelA eka biMdumAM je sUkSma jIvo rahelA che, jo temanA zarIra bhamarA jevaDA thAya to traNe lokamAM na samAya. (jo karoLIyAnI lALamAMje mukhamAMthI tAjI ja paDelI che, temAM ATalA jIva hoI zake to, pANImAM hovA svAbhAvika che.) mImAMsAmAM ja lakhyuM che ke kusuMbha-kuMkumAmbhovan nicitaM sUkSma-jaMtubhiH / taddaDhenApi vastreNa zakyaM na zodhitaM jalam // jema kusuMbhanuM ke kumakumanuM pANI tenA kaNothI vyApta hoI te raMgavALuM thaI jAya che ne kapaDAthI gaLavA chatAM te pANI pAchuM svaccha thatuM nathI. tema A pANI paNa sUkSma jaMtuothI vyApta hoya che. jADA garaNAthI paNa te jIvothI jaLane zodhita (rahita) karavuM zakya nathI. Ama vartamAna sarva dharmazAstronA pramANapUrvaka zrI hemacaMdrasUrijIe rAjAne kahyuM - "dayA vinA dharmanuM astitva kalpavuM paNa zakya nathI. mATe rAjA bhrAMti choDI dayAmaya dharmamAM sthira thAva." A sAMbhaLI dayAnA mahimAne samajatA rAjAe pharI pUchyuM - "bhagavan! ApanuM jJAna agAdha ne jIvana ati unnata che. to loko ema kahe che ke - "vedabAhya hoI jaino nAstiko che?' koI ne kAMI paNa kahevuM te ApaNI samajaNa para AdhArita che. koI tamArA ke mArA mATe ApaNe hoIe tethI anukULa viparIta ApaNane kahe, tema banI zake. kharI vAta to e che ke jyAM jeno svArtha haNAya tyAM mANasa viparIta bolavA lAge, vedo karmamArganA pravartaka che ane jaino niSkarmamArgane anusaranArA che. teo vedane prAmANya kema karI Ape? uttara mImAMsAmAM kahyuM che ke - "veda aveda che, loka aloka che ane yajJa te ayajJa che. kemake vedamAM avidyA kahelI che. vaLI ruciprajApatistotramAM putra pitAne pUche che ke - "he tAta! vedamAM karmamArga to avidyArUpa che, to pachI mane karmamArgano upadeza zA mATe Apo cho?' rAjA, jo vedamAM thoDI paNa dayA kahelI che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 12 tethI te pramANa lekhAya to sarva zAstrasaMmata parizuddha dayAnA pratipALa jaino vedabAhya kevI rIte kahI zakAya ? purANamAM jaNAvyuM che. sarve vedA na tatkuryuH sarve yajJAzca bhArata / sarve tIrthAbhiSekAzca yatkuryAt prANinAM dayA // artha :- 'he yudhiSThira ! prANinI dayA je (kalyANa) kare che te badhA vedo, sarvayazo ane sakalatIrthanA abhiSeko paNa karI zakatA nathI. Ama niraMtara guru mahArAjanA saMsarge jJAna-bodha upalabdha thatA rAjAne jinadharmanI vAstavikatA samajAvA lAgI. dhIre dhIre potAnA saMzaya pUchIne tenuM nirAkaraNa karavA lAgyA. jema jema guru mahArAjane pAsethI nihALavA lAgyA tema tema temanI sarvatomukhI pratibhAnA darzana tene thavA lAgyA. ekavAra rAjAe pUchyuM - 'dayALa, loko kahe che ke, jaino pratyakSa deva jevA A sUryanArAyaNane paNa nathI mAnatA.' prasannavadane suvarNavAna hemacaMdrasUrIzvarajIe kahyuM - 'rAjA, mAtra hAtha joDavAthI ke mAthuM namAvavAthI ja mAnavA na mAnavAnuM mApa kADhavuM te ucita nathI. vastunI vAstavikatAnI jANa thAya tyAre tene te rIte mAnavAmAM Ave ja. vastunA svarUpano bodha thayA pachI mAnavA na mAnavAno prazna ja udbhavato nathI. juo skaMdapurANamAM rUdrapraNita kapAlamocanastotramAM sUryanI stuti A pramANe karavAmAM AvI che. tvayA sarvamidaM vyAptaM dhyeyo'sti jagatAM rave / tvayi cAstamite deva ! Apo rudhiramucyate // 1 // tvatkaraireva saMspRSTA Apo yAMti pavitratAm / artha :- he sUryadevatA ! tamArAthI akhila jagata vyApta che, tame jagatamAM dhyeya cho-dhyAna dharavAne yogya cho. tame asta thatA pANI rudhira jevuM (na pI zakAya tevuM) kahevAya che. tamArA kiraNothI sparzeluM pANI pavitra thAya che. rAjA, A vAkyothI tame sArI rIte samajI zakyA hazo ke vastutaH sUryane koNa mAne che? eka tarapha pANIne sUryanI anupasthitimAM lohI kahIne pInArA ke sUryAsta pachI AhAra-pANIno saMpUrNa tyAga karanArA ? vaLI, A sUryabhaktone koI paMDite ramUjamAM A rIte ughADA pADyAM che. payodapaTalaizchanne nAznanti ravimaMDale / astaMgate tu bhuMjAnA aho / bhAnoH susevakAH // 1 artha :- meghapaTalothI sUrya DhaMkAI gayo hoya tyAre A sUryanA susevako jamatAM nathI ane Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 13 jyAre asta pAmyo hoya tyAre jamavAmAM temane kAMI bAdha nathI, A kevA sUryabhakto ? rAjA koI vastune mAnavA na mAnavAnI vAstavika AdhArazilA joIe. viveka mUkIne kazuM ja na thAya. A sAMbhaLI rAjA ghaNo rAjI thayo pachI teNe viSNunI bAbatamAM ekavAra pUchyuM-bhagavan / sacarAcara vizvanA pAlaka viSNubhagavAnane paNa jaino nathI mAnatA. AvI vAto paNa paMDito bolatA hatA. teo ema paNa kahetA hatA ke viSNune nahi mAnatA hoI temanI mukti paNa thatI nathI. hemacaMdrasUrijI mahArAje kahyuM - 'rAjA, kharekharA vaiSNava to jaina sAdhuo ja che.' gItAmAM kahyuM che pRthivyAmapyahaM pArtha / vAyAvagnau jale'pyaham / vanaspatIgatazcAhaM sarvabhUtagato'pyaham // 1 // yo mAM sarvagataM jJAtvA, na ca hiMsetkadAcana / tasyAhaM na praNasyAmi, yasya mAM na praNasyAti // 2 // artha :- he arjuna ! pRthvImAM, vAyumAM, agnimAM, jaLamAM temaja vanaspatimAM ane sarvaprANIomAM huM rahelo chuM. jeo mane sarvagata-vyApaka mAnIMne koInI hiMsA karatA nathI temanI huM rakSA karuM chuM. jeo mAro nAza nathI karatAM temano huM paNa nAza karato nathI. tathA viSNupurANamAM pArAzaraRSie kahyuM che. 'he bhUpa ! je mANasa parastrI, paradravya ane jIvahiMsAmAM potAnI mati karato nathI tethI kezava tuSTa thAya che. jeonuM citta rAgAdi doSathI duSTa thayuM nathI, he rAjA, te vizuddha manavALA upara viSNu sarvadA saMtuSTa thAya che. temaja vrajapurANamAM yama ane viSNunA dUtonA saMvAda prasaMge kahevAyuM che ke 'je potAnA varNAzramadharmathI Dagato nathI, zatru-mitramAM samaSTi rAkhe che. je koIne haNato ke koInuM harato nathI. te svastha manavALA puruSane viSNubhakta jANavo. je nirmaLabuddhi ne pavitra AcaraNavALo che, mAtsaryarahita, prazAMta ane prANImAtrano mitra che tathA jenAM vacano priya ane hitakArI che, je mAna-mAyAthI lepAyo nathI, tenA hRdayamAM vAsudeva vase che. rAjA, tAttvika dRSTithI jotAM ema sApha sApha jaNAya che ke sarva jIvonAM sAcA rakSaka jaino ja che. vaLI 5ramArthathI je nitya-cidrupapaNe ane jJAnAtmapaNe vyApIne rahe te viSNu kahevAya. viSNu zabdanI vyutpattithI jinezvaradeva ja viSNu pratIta thAya che. temanA bhaktonI avazya mukti thAya ja e pAkI vAta che. A sAMbhaLI sabhAmAM beThelA paMDito AcAryazrInuM adbhUta jJAna ane potAnA matanI svasthamaMDamAzailI joi AbhA ja banI gayA. jANe kharekharA ja kalikAlasarvajJa ! badhA ja graMtho ne teno marma jANanArA. Ama vibhinna prakAre dharmopadeza sAMbhaLI rAjAe dharmanA marmane jANI ahiMsA Adi bAra vrata svIkAryAM, tenA rome rome ahiMsAnI evI pratiSThA thaI ke samasta saMsArane temAMthI ugAravAnI abhilASA thavA lAgI. pATaNazaheramAM to temaNe evI rAjaghoSaNA karAvI ke 'potAne mATe ke Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 parane mATe koI prANI hiMsA karaze te rAjadrohI kahevAze, ane mAchImAra tathA kasAI Adine niSpApa nirvAha mATe vyavasthA karAvI te ghora hiMsakone paNa dayAmaya lAgaNIvALA banAvyA. kAzIdezamAM ghaNI hiMsA thatI sAMbhaLI, tene aTakAvavA rAjAe ahiMsA-hiMsAnA phaLa svarUpa svarga-narakanuM moTuM citra AlekhAvyuM. vacce zrI hemacaMdrAcAryane temanI sAme karabaddha aMjali joDI ubhelI potAnI AkRti dorAvI. te citrapaTTa sAthe be karoDa suvarNamudrA ane be hajAra jAtivaMta tejasvI ghoDAo vagere tyAMnA rAjAne bheTamAM potAnA maMtrI sAthe mokalAvyA. vArANasInA rAjA jayacaMdranI sattA sAtaso yojana bhUmipara patharAyelI hatI. cAra hajAra hAthI, sATha lAkha ghoDA ane trIza lAkha pAyadaLa sainiko Adi moTuM lazkara tenI pAse hatuM. paraMtu gaMgA-yamunAnA kinArA oLaMgI te AgaLa jaI zakato nahi, tethI tenuM nAma paMgurAja paDI gayuM hatuM. rAjA kumArapALanA mahAmAtya tyAM AvyA ne rAjAne maLyA. bharelI sabhAmAM te citra eka tarapha TAMgavAmAM AvyuM, mahAmAtye citranuM yathArtha varNana karI tenuM mArmika vizleSaNa karyuM. dayA e IzvarIya guNa che. je sAmAnI pIDA tarapha ApaNuM dhyAna dore che. dayALu AtmA paramAtmA suddhAM banI zake che, tyAre hiMsaka AtmAo ghora pApa karIne paNa ahIM kazuM vizeSa meLavatA nathI ane paralokamAM A narakAvAsamAM AvAM ghora duHkha asahAya thaI bhogave che. ItyAdi vigato samajAvI kahyuM, "A vacamAM birAje che te amArA rAjaguru kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya mahArAja che. teozrInI alaukika pratibhAthI amArA dezo gauravavaMtA banyA che. te jJAnInA batAvyA pramANe ame A puNya-pApanAM phaLa darzAvatuM citra karAvyuM che. amArA mahArAjAe AcAryazrInI pAse dayAmaya dharma svIkAryo che, temaNe amArA dezamAM badhe amAri ghoSaNA karAvI che. temaja hiMsakane rAjadrohI ghoSita karavAmAM Avela che. temanI dayALutAno prabhAva mAtra mANaso upara ja nahi paNa vicitra devatA para paNa paDyo che. solaMkI vaMzanA kuLadevatAne dara varSe covIsa pADAnuM balidAna ApavuM paDatuM. te devI paNa ahiMsaka thaI gaI ane guru mahArAjanI sahAyathI amArA aDhAra dezamAM hiMsA na thavA devAnI teNe pratijJA lIdhI che. jANe ahiMsAnI praharI banI che. game te upAye te hiMsA thavA detI nathI. teNe evA paracA batAvyA che ke krUra jIvoe paNa hiMsA choDI ahiMsA apanAvI che. amArA rAjAthI apamAnita thaI hiMsA Thera Thera rakhaDI paNa kyAMya ene sthAna na maLyuM. mane lAge che, badhethI haDadhUta thayelI hiMsA kAzIdezamAM AnaMdathI mhAlI che. preme pAMgarI che. tenuM nivAraNa karavA A citra Apa ane darabArIone jovA ne A bheTazuM Apane arpaNa karavA huM Avyo chuM. AgaLa Apane jema upayukta lAge tema karo. mahAmAtyanuM gaMbhIra kathana sAMbhaLI paMgurAja Azcaryane AnaMda pAmI bolyA- "mahAmaMtrI! gurjaradezanI saumyatA ne vivekitA mATe ame ghaNuM sAMbhaLyuM hatuM. Aje amane tenI pratIti thAya che. jayAM AvA dayALu rAjA hoya te dezamAM to devo paNa avataravAnI icchA kare. gurjarAdhipatie Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 15 dayAnI preraNA ApI mArA kalyANa mArgane prazasta banAvyo che. te jIvadayAnuM kAma mArI pAse AvI sauhArdatAthI karAve ne huM na karuM to mArI buddhi jaDa kahevAya ane Aryatva lAje. mane ghaNo AnaMda thayo. mahAmaMtrI! tame utAre vizrAma karo. huM tamArI sAme ja A maMgalakAryano zubhAraMbha karAvuM chuM.' ane thoDI ja vAramAM kAzIdezanA caure cauTe nagArA gaDagaDI uThyAM ne ahiMsAnI ghoSaNA guMjavA lAgI. tyAMnI moTI nadIomAM mAchImAro moTo matsyaudyoga karatA hatA. rAjaAjJAthI mAchalAM mAravA-pakaDavA baMdha thayA. A pApavyApArane choDI sahu mAchalA pakaDavAnI jALo rAjasabhAmAM mUkI gayA. gujarAtanA mahAmAtyanI sAme ja gaNavAmAM AvelI te jALanI saMkhyA eka hajAra lAkha ne eMsI hajAranI thaI ! te badhI jALo ane bIjA nAnA moTA hiMsAnA sAdhano sahunI samakSa kAzIrAje banAvI nAkhyAM. AkhA dezamAM amAri ghoSaNA karAvI. gurjarapatipara saMdeza lakhI ApI upakAra mAnyo. maMtrIne moMgho zirapAva Apyo ane maMtrI lAvyA hatA tethI bamaNI bheTa sAmethI ApI mAnapUrvaka vidAya ApI. maMtrIe pATaNa AvI caulukya vaMzanA camakatA cAMda jevA rAjAne mULathI mAMDIne samAcAra nivedita karyA. rAjA ghaNo ja AnaMda pAmyA. kumArapALa rAjAe potAnA aDhAra lAkha ghoDAnI palANadITha pUMjaNI ne pANI gaLavAnI garaNIo karAvI. Ama itihAsamAM sTeja na maLe tevuM ahiMsA pAlananuM Adarza daSTAMta ubhuM karyuM. (Aje paNa pATaNamAM jIvAMtakhAnuM che, je prAya: kyAMya jovAtuM nathI,) zrI kumArapALa caritramAM AvA ghaNAM vRttAMto che. 64 hiMsAnA tyAge virati AtmahitanA kAmI jIvoe cAra prakAranI (dravyathI kare paNa bhAvathI nahi, bhAvathI kare paNa dravyathI nahi, dravyathI kare ne bhAvathI paNa kare, dravyathI paNa na kare ne bhAvathI paNa na kare) dravya-bhAvanI caubhaMgI jANI hiMsAno tyAga karavo. tethI aciMtya sukha ApanAra dezaviratinI prApti thAya che. A ja bAbatanuM vivaraNa karatA samajAya che ke dravya ane bhAvathI cAra prakAre hiMsA thAya che. jemake IryAsamitinA upayogI munine dravyathI hiMsA paNa bhAvathI nahIM, te pahelo prakAra, aMgAraka (rudra) AcArye mahAvIranA makoDA cagadAya che evI buddhithI kolasAnI kaNIo cAMpI te tathA sarpanI buddhithI doraDAne mAravuM e paNa bhAvahiMsA, dravyathI nahi, e bIjo prakAra. mAravAnI buddhithI mRgalA Adine zikArI vagere mAre te dravya-bhAvavALI hiMsAno trIjo prakAra ane trikaraNazuddha upayogavaMta munine dravyathI paNa hiMsA lAgatI nathI ne bhAvathI paNa lAgatI nathI te cotho prakAra, hiMsAnI vyAkhyA karatAM zrI umAsvAtijI vAcakavarya zrI tattvArthasUtramAM pharamAve che ke Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 'pramattayogAt prANavyaparopaNuM hiMsA' eTale pramAdathI sAmAnA prANano tyAga karAvavo tenuM nAma hiMsA. te ja viSayamAM kahevAyuM che ke - 'zabda, rUpa, gaMdha, rasa, ane sparzane jaNAvanAra pAMce iMdriyo, mana-vacana ane kAyA e traNenuM baLa, zvAsocchvAsa ane AyuSya ema daza prANa kahevAya che. (A dazamAMthI je prANIne jeTalAM prANa hoya) te prANano viyoga karAvavo tenuM nAma hiMsA. A hiMsAnA tyAge ane bIjA apratyAkhyAnI krodha-mAna-mAyA-lobhanA nAzathI pAMcamA guNasthAnake pahoMcelA jIvane dezavirati guNa pragaTe che. te dezaviratidhara thavA ujamALa thavuM joIe. 16 ahIM zaMkA thAya ke gRhasthone trasajIvonI hiMsAno niSedha che, paNa sthAvarano nathI, to zuM teo yatheccha hiMsA karI zake ? teno uttara jaNAve che ke- 'mokSAbhilASI dayALu ane vivekI zrAvako sthAvara jIvonI paNa hiMsA avazya nivAre. mAtra trasajIvonI hiMsAnA tyAgathI paripUrNa ahiMsAdharma prApta thaI jato nathI. kiMtu zarIra tathA parivArAdika prasaMge sthAvarahiMsA gRhasthane karavI paDatI hoya che, paNa tevA koI prayojana vinA sthAvaranI paNa hiMsA koI kare to tenuM vrata malina thAya che. mATe zrAvakoe nahi niSedhelI evI sthAvarahiMsAmAM paNa jayaNA (yatanA) rAkhavI jemake pANIno saMkhAro (garaNAmAM rahela kacaro-pANI) jALavaNIpUrvaka temAM rahela jIvano nAza na thAya tema yogya sthAne (jaLAzayamAM) nAMkhavo baLataNa vagere pramANopeta zodhana karIne upayogamAM levA, nahi to anukaMpAnA abhAve ke upayogazUnyatAthI aticAra lAge.' mATe kahyuM che ke-'trasajIvanA rakSaNa kAje zrAvakoe zuddha pANI grahaNa karavuM ane baLataNa-sagaDI-dhAnya Adi zodhIne vAparavAM.' AgamamAM kahyuM che ke lIlA AmaLA jevaDI pRthvImAM je pRthvIkAyika jIvo rahelA che te jIvonuM zarIra kabUtara jevaDuM thAya to teo A jaMbudrIpamAM na samAya. tathA pANInA eka TIpAmAM rahelA askAyanA pratyeka jIvonuM zarIra jo sarasavanA dANA jevaDuM thAya to A jaMbUdvIpamAM samAya nahIM. te pRthvIkAya Adi sUkSma pAMce prakAranA jIvonI jaghanya ane utkRSTa baMne prakAranI avagAhanA (kAyapramANa) aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jevaDI hoya che, tevA anaMta jIvonA AzrayavALuM eka zarIra te sUkSma nigoda (sUkSma vanaspatikAya)nuM eka zarIra thAya. tevA asaMkhya zarIra ekatrita thatAM tenuM jevaDuM kada thAya tevA kadanuM eka sUkSma vAyukAyanuM zarIra thAya, tethI asaMkhyagaNuM eka sUkSma teukAyanuM zarIra, tevA asaMkhya deha ekaThA thAya tyAre eka sUkSma aplAyanuM zarIra, tethI asaMkhyagaNuM eka sUkSma pRthvIkAyanuM zarIra, tethI asaMkhyagaNuM eka bAdara (skUla) vAyukAyanuM zarIra, tethI asaMkhyagaNuM bAdara agnikAyanuM zarIra, tethI asaMkhyagaNuM bAdara aplAyanuM zarIra, tethI asaMkhyagaNuM eka bAdara pRthvIkAyanuM zarIra ane tethI asaMkhyagaNuM eka bAdara nigoda (sAdhAraNa vanaspatianaMtakAya)nuM zarIra thAya. ahIM bAdara (sUkSmatara) pRthvIkAyanA zarIranI sUkSmatA batAve che Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga kI ghaNano tenA para jema koI atibalii yuvAna puruSa hIrAne eraNa para mUkI ghaNano tenA para sAvadhAnIpUrvaka ghA kare chatAM hIro bhAMgato nathI, koIvAra eraNamAM kheMcI jAya che, AvA hIrAne cakravartinI strI (ratna) potAnI hatheLImAM masaLI tenuM cUrNa karI svastika pUre che ne cakrIne tilaka kare che, (AvA baLavALI) te cakrInI patnI sajIva pRthvIkAyanA koI piMDane nisAtarA (caTaNI vATavAnA patthara) para mUkI lasoTe tyAre te pRthvIkAyanA piMDanA koI jIvane pIDA thAya, koIne jarAya na thAya, koInuM mRtyu nipaje ne koIne thoDI ja pIDA thAya. arthAt pRthvIkAyika jIvanA zarIranI eTalI sUkSmatA che. jema koI moTA zaheramAM koInA ghare koI core moTI corI karI, te vAta vAyuvege badhe phelAI gaI chatAM te ja nagaranA keTalAka lokone A corInI jANa ja thaI nathI. A upamAthI lavaNa-Adi pRthvIkAyanA zarIronA ghAta-AghAtanI bAbatamAM jANI levuM. tevI ja rIte sthAvara (halana-calana rahita) vanaspatikAyanuM sajIvapaNuM siddhAMtAnusAra jANavuM. teo aMkurita thaI vadhe che. temane pAMdaDA, puSpo ane phaLa Ave che. potAnA puSmitaphalita thayAnA kALane jANe che. iMdriyanA viSayane grahaNa kare che. bakula Adi vRkSomAM A prakriyA spaSTa jaNAya che. tenA janma-vRddhi-vRddhatva ane kALe nAza jaNAya che. je jIvana vinA saMbhavita nathI. te saMbaMdhamAM kahevAmAM AvyuM che ke vanaspati sajIva che. temAM manuSyanI jema janma-jarAvRddhi Adi dekhAya che mATe, jaLa paNa sacetana che. deDakAnI jema dharatImAMthI svAbhAvika ja pragaTe che mATe. agni paNa jIvato che, kemake AhAra (kASThAdi)thI tenI vRddhi jaNAya che, pavana paNa gAya AdinI jema aDacaNa ke preraNA pAmI ADo ke niyatakrame gamana kare che tethI, vRkSAdi paNa sajIva che, kAraNa ke tenI AkhI cAmaDI ukhADI nAMkhavAmAM Ave to garbhanI jema te paNa nAza pAme che. Ama AgamavAkyathI tathA vyavahArathI paNa sthAvaranuM sacetanatva jANIne temaja dayAmaya dharmane samajIne zrAvake sthAvara jIvanI nirarthaka hiMsAthI bacavuM, virAdhanAthI aTakavuM. jo ApaNe sAmAnA prANa ja laI laIe to ApaNe tenuM zuM na lIdhuM? athavA enI pAse bacyuM ja zuM? mATe ja kahyuM che ke sarvavratamAM ahiMsAvratane sarvajJa prabhue prathama ane zreSThavrata kahyuM che. sarvapApane naSTa karanAra A vratanuM khUba ja yatnapUrvaka manuSyoe pAlana karavuM joIe. A viSaya para upayogI zrI jinadAsa zeThano prabaMdha prAkRta muni paticaritramAMthI uddharI ahIM levAmAM Avela che. zrI jinadAsa zeThanI kathA caMpA nAmanI nagarImAM jinadAsa nAmanA zeTha vasatA hatA. guru mahArAja pAse dharma sAMbhaLI temano varSollAsa vRddhi pAmyo, pariNAme samyakatvayukta bAra vratadhArI zrAvaka thayA, Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 ekavAra nichana (khasI) karAtA baLada para dayA AvatA temaNe baLadane choDAvyo. kemake hRdayamAM dayA ja na hoya, to deva-gurunA caraNonI pUjA, ghora tapasyA, iMdriyonuM niyaMtraNa, dAno ane zAstrAdhyayana badhuM ja vyartha che. eka hAthIe anukaMpAthI sasalAnI dayA lAvI tene phleza na ApI pote sahana karyuM to te magadhanA mahArAjAno meghakumAra nAmano saubhAgIkumAra thayo. metAryamunie kroMcapakSInI dayA ciMtavI to teo mukti pAmyA, megharatha rAjAe kabUtarane bacAvyuM to pote zAMtinAtha nAmanA tIrthaMkara thayA ane zrI munisuvrata bhagavAne eka ghoDAne ugAravA eka rAtamAM sAITha yojana bhUmino vihAra karyo, cANakyanItimAM kahyuM che ke, dayA vagaranA dharmane, kriyAvihina gurune, ati krodhamukhI patnIne ane sneha vagaranA sagAMne tarata choDI devA. jinadAsa te baLadane kharIdI ghera lAvyA, pote jyAM dharmakriyA karatA tyAM samIpamAM tene rAkhyo. zeTha ubhayakAla pratikramaNa-sAmAyika-svAdhyAyadi karatA, te sAMbhaLI baLada bhadra pariNAmI thayo ne dezaviratidharma pAmyo. tethI ami Adi parvatithie te sUko cAro ne prAsUka pANI sivAya kAMI leto nahIM. zeThane teNe guru dhAryA. temanA darzana vinA te kAMI khAto pIto paNa nahIM. ekavAra AThamanA divase zeThe koI zUnyagRhamAM pauSadha lIdho ne rAtre kAussagga dhyAnamAM rahyA, jinadAsa saMyamI hatA to temanI patnI evI ja asaMyamI hatI. teNe koI sAthIne rAtre te zUnyagRhamAM ja maLavAno saMketa karyo hoI teNe loDhAno pAtaLo palaMga te gRhamAM mUkAvyo. pAyA pAtaLA khIlA jevA hatA. palaMga DhALatAM teno eka pAyo aMdhArAmAM ubhelA jinadAsa zeThanA paga upara Avyo. pAyA UMcA nIcA lAgatAM UMco pAyo patthara laI ThapakAratAM khIlAthI zeThano paga vIMdhAI gayo. zeThane pIDA thavA lAgI evAmAM e kulaTAno yAra paNa AvI pahoMcatA teo palaMga para caDI gayA. teonI krIDAthI bhAre banelA pAyAne lIdhe ghora vyathA thavA lAgI. zeThe krodha nivArI AtmAne hitazikSA ApI ke duHkha sahana karavAthI svAdhInatA maLatI nathI ne maLe to jIva sahana karato nathI ane enA ja iMDarUpe saMsAramAM hajI rakhaDavuM paDyuM che ne rajhaLapATano aMta Avyo nathI, mATe he jIva ! sahana karI le. koIne paNa lAMbo kALa sahana karavuM paDatuM nathI. paravazapaNe asaMkhya kALa sudhI vyathAo sahI che. paNa tethI koI artha saryo nathI. svecchAe sahana karavAthI ghaNAM moTA kAryo-mukti paNa siddha thAya che. A avasara enI meLe Avyo che, mRtyuthI vadhu to kAMI thavAnuM ja nathI, pachI bhayanuM zuM kAraNa che ? bhayabhItane kAMI mRtyu choDI mUkatuM nathI. janma lIdhAnAM ja A duHkho che. janma na levo paDe e dizAmAM yatna te ja sAco puruSArtha che. bicArA jIvo karmavaza nAce che. AnaMda meLavavAnI sAcI dizA na jANatA hoI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 AvA kleza karI sukha meLavavA mathe che, e emano nahIM paNa emanA ajJAnano vAMka che. jIve to pArakAnA guNa ane potAnA doSo ja jovAnA hoya. AvI rIte zeThe sAmA para krodha na karatAM potAnA hitano ja vicAra karyo, pariNAme ati lohI dhorI nasomAMthI vahI javAne kAraNe te ja rAtre mRtyu pAmyA ane saudharmakalpa samRddhizAlI-ojasvI deva thayA. maLaske strIe A rIte potAnA patinuM maraNa jANI te ciMtAmAM paDI ke, mArAthI kevuM akArya thayuM? have mAruM zuM thAze? eTalAmAM pelo baLada savAranuM Avazyaka sAMbhaLavA jIrNagRhamAM Avyo. te nArIne te joI kayukti sUjhI AvI ne teNe baLadanA zIMgaDe lohI kharaDI bUmo pADavA mAMDI, chAtI kuTI kaMdana karatA bolavA lAgI ke, A duSTa baLade mArA dhaNIne mArI nAMkhyAM. have mArUM koNa? ne mAruM zuM thaze? mANasanI jema A baLadane rAkhyo ne A janAvare mane to kyAMyanI na rahevA dIdhI ! A sAMbhaLI loko bhegA thayA ne baLadanI niMdA karavA maMDI paDyA. jema pANImAM mAchalAnuM pageruM na jaDe. AkAzamAM pakSInA pagalA na jaDe tema strInA hRdayano marma jaNAya nahIM. lokaniMdA sAMbhaLI baLada mAthuM dhuNAvI nA pADavA lAgyo. emAM ekAda sajjanane lAgyuM ke A baLada nA pADe che. AmAM kAMIka rahasya hovuM joIe paNa A koyaDo ukele koNa? ne Ama karatA A Akho mAmalo rAjadarabAre pahoMcyo Ano nyAya thAya kema? jyAM kAMI rasto na maLato tyAM pheMsalo daivAdhIna karavAmAM Avato. maMtrIonA sUcavavAthI nakkI karavAmAM AvyuM ke tapAvelo loDhAno goLo lAlacoLa karIne lAvavAmAM Ave. tene jIbhathI je cATe ne dAjhe nahi te nirdoSa samajavo. baLade mAthu dhuNAvI hA pADI, tarata amala thayo ne lAlacoLa goLo AvI gayo. baLada pAse jaI jIbhathI te cATavA lAgyo, tene kazI ja hAni na thaI. bAInuM moTuM zyAma thaI gayuM. tenI phajetIno pAra na rahyo, rAjAe potAnA dezanI hada choDI cAlyA javAnI tene AjJA ApI. jinadAsazeThe prANAMta saMkaTa ane sagI patnInI vicitra ceSTA joI chatAM potAnA dharmane mana-vacana-kAyAthI vaLagI rahyA. baLadane paNa dharmazAlI karI zakyA ane AvA akSamya aparAdhavALI patnInuM jarA paNa aniSTa ciMtavyuM nahIM. ahiMsA dharmanI AstikatAe temane jarA paNa hiMsAnI dizAmAM javA na dIdhA. A jANI uttama janoe temanA anusaraNamAM prayatna karavo. 65 kulakamAgata hiMsA paNa choDI devI. sarva aniSTa, roga ne vipadAnuM mukhya kAraNa hiMsA che. saMsAramAM keTalAka kuLo ja evAM che ke savAranA pahoramAM uThatAMnI sAthe ja bedhArA ke jALanI saMbhALa levAnI hoya, hiMsAthI e Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 loko evA TevAI gayA hoya tenA koI paNa pAsAnoye vicAra paNa na karI zake. savArathI sAMja sudhImAM koNa jANe keTalAya jIvono bhayaMkara ghAta kare. tema chatAM temanI AjIvikA muzkelIothI gherAyelI ja hoya che. jIvananI aneka agavaDo moDhuM phADIne temanI sAme ja UbhI hoya che. je samaju mANasa potAnA kuLakramathI paraMparAmAM cAlI AvatI hiMsAne choDI de che. te haribaLa mAchInI jema rAjayaRddhi, sukha-saubhAgya pAme che. haribaLa mAchInI kathA kAMcanapura nAmanuM samRddha nagara, jitArI nAmanA pratApI rAjA tyAM rAjya kare. temane rUparUpanA aMbAra jevI putrI. nAma hatuM vasaMtazrI. te ja nagaramAM eka haribaLa nAmaka mAchI rahe. te thoDA divaso pUrve ja paraNyo hato. tenI patnI mahAkarkazA hatI. haribaLa roja savAramAM jALa laI mAchalA pakaDavA jato ne pApavyApArathI jIvananirvAha karato. chatAM gharamAM ghaNI ja achata rahetI ne kokavAra khAvApIvAnA sAdhanomAM vAMdhA paDatA, gharamAM kleza ugrarUpa leto. ekavAra patnInA jhaghaDAthI kaMTALI nadIe jato hato tyAM kinAre atizAMta eka munine joI e sAzcarya temanI pAse gayo. munie tene upadeza ApatAM kahyuM- "jema meruparvatathI kAMI moTuM nathI, samudrathI vadhu kazuM gaMbhIra nathI. AkAzathI vadhAre kAMI vistRta nathI tema ahiMsAthI vadhIne kazo dharma nathI. badhuM jANuM paNa paranI pIDA na jANI to zuM jANyuM? parALanA puLA jevA moTA graMtho bhaNI gayA chatAM ahiMsA hAtha na lAgI to parizrama eLe gayo." mahAbhAratamAM lakhyuM che yo dadyAt kAMcanaM meruM-kRtstrAM caitra vasundharAm / ekasya jIvitaM dadyAd na ca tulyaM yudhiSThira // artha - he yudhiSThira ! koI sonAno meru dAnamAM Ape ke koI AkhI pRthvInuM dAna kare tenA karatA eka jIvane jIvitadAna ApanAra vadhI jAya che. - ItyAdi dayAdharmanA mahimAne jANI haribaLa ghaNo rAjI thayo, ne dubhAtAM mane bolyoprabhu ! jema koI rAMka cakravartInA eMThAM bhojanane na choDI zake tema mArA jevo rAMka hiMsA choDI zakato nathI. mAchImAranA kuLamAM janmyo chuM. ne mAchalA pakaDavA sivAya kAMI jANato nathI, tema chatAM ghaNIvAra khAvAnA sAMsA paDI jAya che." munie kahyuM - "tAre dayAmArgamAM DagaluM to bharavuM joIe. vadhAre nahi to prathama jALanuM mAchaluM jIvatuM pAchuM pANImAM choDI devuM.' haribaLe rAjI thaI e niyama lIdho. nadIe jaI teNe jALa nAMkhI, pAchI kheMcI to majAnuM suMdara mAchaluM AvyuM. niyama pramANe teNe choDI mUkyuM. pAchI jALa nAMkhI thoDIvAre pAchI kheMcatA eja AvyuM mATe tene nizAna karI choDI dIdhuM. keTalIka vAre pAchuM eja mAchaluM pakaDAyuM eTale jALa pANImAM rAkhI tene dUra choDI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 Avyo, pharI eja mAchaluM pakaDAyuM. teNe alaga alaga jagyAe jaIne jALa nAMkhI, paNa kAM to mAchalA pakaDAya nahi ne pakaDAya e eka ja mAchaluM vAre vAre pakaDAya. Ama ne Ama sAMja paDI gaI. ghare khAlI hAthe jAya to karkazA joDe jhaghaDo ja thAya. chevaTe te jALa saMkelI Ubho thayo. te kSetranA devatAe A yuvAna mAchInI AvI dhArmika dRDhatA joI pratyakSa thaI kahyuM- 'mAchI ! tArI dRDhatA joI mane ghaNI prasannatA thaI che tuM kahe te huM tAruM kArya karI ApuM.' haribaLe Azcaryacakita thaI kahyuM- 'mArI upAdhino kAMI pAra nathI. tamane zuM zuM kahuM ? paNa TuMkamAM eTalI ja prArthanA karuM chuM ke mArA para koI Apatti Ave to tarata sahAya thajo.' bhale, kahI deva adRzya thaI gayo. devadarzanano AnaMda AkhA divasamAM kAMIpaNa meLavyA vinA ghare javAno trAsa Adi vicAramAM te cAlyo jato hato. aMdhAruM gheruM banatuM jatuM hatuM. niSThura patnIthI tene kaMTALo Avyo hato, tethI ghera na jatAM chevaTe gAma bahAranA zUnya devaLamAM jaI sUI gayo. A tarapha te ja nagaranI navayuvatI rAjakanyA vasaMtazrIne te ja nagaranA suMdara zreSThIputra haribaLa sAthe praNaya thatAM teNe hirabaLa sAthe paradeza nAsI javAnuM nakkI karI gAma bahAranA devaLamAM amuka rAtre maLavAno saMketa karyo. te rAtre rAjakumArI potAnI sArabhUta vastu laI pANIdAra ghoDA para besI te devaLanA daravAje AvI. A tarapha zreSThIputre vicAryuM : ApaNe vaNikakuLamAM utpanna thaI bahAravaTIyA jevuM kAma kema karI zakIe ? vANiyAne rAjakanyA poSAya paNa nahi ne guNIjanothI niMdita kArya thAya paNa nahIM. enI sAthe javAmAM bIjA paNa jokhamo ghaNAM, ityAdi vicArI te potAnI zayyAmAMthI uThyo ja nahIM. nItikAro kahe che ke - 'strIjAtimAM daMbha, vaNikamAM Dara, kSatriyamAM roSa ane brAhmaNajAtimAM svAbhAvika rIte ja lobha rahela che. - rAjakumArI ghoDethI utarI maMdiradvAre AvIne haribaLa, o hirabaLa ! huM AvI gaI chuM, cAlo ApaNe jaldIthI ahIMnI hada oLaMgI jaIe. badhA zukana sArA thayA che. ApaNA manoratha zIghra saphaLa thaze. haribaLa huMkAro daI Ubho thayo. te baMne ekaja ghoDA para beThAM ne ghoDo havAnI jema purapATa jAya doDyo, rAjakumArI haribaLane-pote kevI rIte sAhasa karIne nikaLI, tenA mATe thaI mAtA-pitA-rAjya Adi choDyuM ityAdi kahetI bolAvatI jAya paNa haribaLa to mAtra huMkAro ja Ape. kuMvarIe vicAryuM vaNikaputra che, ghara-bAra choDIne jatAM kSobhanA lIdhe bolatA nathI, paNa jyAre moM sujaNuM thayuM tyAre kuMvarIne samajAyuM ke A koI bIjo puruSa che. te ghora vimAsaNamAM paDI ke jema grISmaRtumAM tRSAtura hAthI doDato taLAve pANI pIvA jAya, ne pANI pAsenA kAdavamAM khUMcI jatAM durbhAgye tIra ne nIra baMnethI bhraSTa thAya, tema A koI nirbhAgI, hInakuLamAM janmelA mUrkha ane aniSTha puruSanI saMgata karatAM maraNa sArUM, A meM zuM karyuM ? A pheraphAra tyAM ja kema na jaNAyo rAjakuMvarIne virakta, udAsa ne zUnya joI haribaLe vicAryuM 'mane dhikkAra che, meM chalanAprapaMca karI Ane chetarI che. mAre tyAM ja kahI devuM joItuM hatuM ke huM koNa chuM.' Ama ciMtAmAM paDelA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 haribaLa pAse deve AvIne kahyuM- 'rAjaputrI khinna na thA. A haribaLa puNyavAna hoI dharmanA pratApe teno mahAna bhAgyodaya thavAno che. tuM bIjAnI icchA na kara A tane sukhI ka2ze.' kuMvarIe haribaLa sAme joyuM to te kAmadeva jevo kamanIya lAgyo. paraspara lAgaNI thaI. devanI sAkSIe baMne gAMdharva vivAhathI paraNyAM. AgaLa cAlI vizAlA nagarImAM AvyAM. sArUM ghara bhADe rAkhI tyAM baMne rahyAM. haribaLanI Dhaba-chaba ne bolacAlamAM saMskAritA AvavA lAgI. keTalIka sArI bheTa laI rAjasabhAmAM Avyo. rAjamAnya thayo ne tenuM AvAgamana vadhatuM rahyuM. maMtrIe ekavAra lAga joI haribaLanI patnInI suMdaratAnA rAjA pAse vakhANa karyAM, tethI rAjAne tenI icchA thaI, vasaMtazrIne te lubdha thaI jhaMkhI rahyo. bharI sabhAmAM rAjAe kahyuM -'ghaNAM samayanI mArI utkaTa icchA che ne sAhasika vagara pUrI thAya ema nathI. have avasara Avyo che. kemake ApaNane haribaLa jevo sAhasavIra maLyo che.' sahue pUchyuM-'zI che mahArAjAnI icchA ?' rAjAe kahyuM- 'mArUM niyaMtraNa laMkAdhipati vibhiSaNane pahoMcADavAnuM che.' sahu bolyAkharekhara, A kArya to haribaLa ja karI zake.' rAjAe kahyuM- 'mane vizvAsa che.' sahue tALI pADI ribaLane mAna ApyuM. haribaLe UbhA thaI thoDA divasamAM e kAma patAvI ghare AvIza ema jaNAvyuM. ghare AvI teNe vasaMtazrIne vAta karI. jatI vakhate patnIne kahyuM- 'tuM dharma para vizvAsa rAkhaje ne mArI vATa joje. meM karelI pratijJA mAre pALavI ja rahI. nItikAra kahe che ke mAthuM kapAya ke vadha-baMdhana thAya paNa uttama puruSo AdareluM pAra pADe che.' ne e samudrakAMThe AvI vicAre che ke vidyAdhara sivAya koNa dariyo pAra karI zake ? tyAM to pelA deve tene upADI laMkAnA upavanamAM utAryo. tyAM suMdara havelI joI te vismaya pAmato aMdara gayo. eka zayyApara eka yauvanA aceta paDI hatI. pAse ja eka tuMbaDI bharelI hatI. cakita thaI teNe e nArIne uThADI paNa uThI nahIM. pachI vicAra karI tuMbaDInuM pANI tenA zarIre chAMTyuM to uMghamAMthI jAge tema te ALasa maraDI beThI thaI. haribaLane joI tene Azcarya thayuM. lAjanA lAla zeraDA tenA mukha para upasI AvyA. UbhA thaI teNe haribaLano paricaya mAMgyo. haribaLe TuMkANamAM sarva vAta kahI ane teno paricaya pUchyo. te yuvatIe kahyuM :- laMkAnA devamaMdiranA pUjArInI huM putrI chuM. eka naimittika pAsethI mArA pitAe jANyuM ke temanI dIkarIne paraNanAra pratApI rAjA thaze, A jANI rAjyanA lobhathI mArA pitAmAM evI mUrkhatA pAMgarI ke temaNe mane paraNavAnI icchA karI. lobha mANasane sahelAIthI unmArge laI jaI zake che. nizAMdha, divAMdha, jAtyAMdha, mAyAMdha, mAnAMdha, krodhAMdha, kAmAMdha ane lobhAMdha A krame karIne adhikAdhika aMdha hoya che. huM nAsI na jAuM ke bIjuM kAMI na karuM, mATe te mane mUrchita karI pachI ja bahAra jAya che. pAchA AvIne A tuMbInI sudhAthI saceta kare che. temanI A durbuddhinA kAraNe sarva svajanothI haDadhUta thaI ahIM AvyA che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 23 A mArI vyathAbharI kathA che. mAruM mRtyu nahi thavAnuM hoya mATe ja che mahAbhAga ! tame ahIM samayasara AvI caDyA ne tamane sudhA siMcavAno vicAra Avyo ne huM saceta paNa thaI. to hamaNAM ne hamaNAM tame mane paraNI lo, haribaLe tenuM pANigrahaNa karyuM. te kanyAe kahyuM- "have ahIMthI ApaNe zIdhra cAlyA javuM joIe. vibhiSaNane tamArA rAjA sAthe kazo ja saMbaMdha na hoI AmaMtraNa ApavAnI AvazyakatA nathI. chatAM tame ahIM sudhI AvyA cho enI khAtrI mATe huM ahIMnuM khaga tamane lAvI ApuM chuM.' ema kahI pUjArInI kanyA laMkAnuM khaDraga laI AvI. te strInI buddhithI vismita thayela haribaLa khaga, patnI ane amRtanI tuMbI sAthe devanI sahAyathI vizAlAnagarImAM Avyo. A tarapha rAjA, haribaLanA prayANa pachI guptaveze haribaLanA ghare Avyo. ekalI vasaMtazrIne joI rAjA chUTa levA lAgyo, catura vasaMtazrI paristhiti pAmI gaI. dhIraja rAkhI samaya pArakhI teNe rAjAne kahyuM- hajI mArA patinA pAkA samAcAra AvatAM sudhI vairya rAkhavuM joIe. mAre tene cheha na devAya." rAjAe kahyuM -"tenA mRtyumAM tAre saMdeha rAkhavo na joIe." chatAM je kahe che, ema kahI rAjA mahele pAcho pharyo ne vicAravA lAgyo ke kadAca haribaLa pAcho phare to paNa e A nagaramAM nahi AvI zake. A vasaMtazrI bhoLI che ne chehanI vAta kare che. bhale be cAra divasa pachI vAta. haribaLa laMkAnI kanyA kusumazrIne eka sthAnamAM besADI gupta rIte potAne ghera Avyo. ciMtAmAM paDelI vasaMtazrIe tene joyo ne AnaMdamAM ghelI jevI thaI gaI. baMnee potapotAnI vItaka kahI saMbhaLAvI, haribaLe udyAnamAM jaI samAcAra rAjAne mokalAvyA ke "huM vibhiSaNane tamAruM notarUM ApI Avyo chuM. mArI sAhasika vRttithI prasanna thaI temaNe potAnI putrI mane paraNAvI sakuzaLa ahIM pahoMcADyo che, ItyAdi. A sAMbhaLI rAjAne vizvAsa thayo nahIM. paNa teNe mANaso mokalI khabara kaDhAvI to tenA vismayano pAra na rahyo. nagaramAM vAta phelAtA prajAjanono dhasAro haribaLane jovAM dhasyo. anicchAe paNa rAjAe teno ADaMbarapUrvaka nagara praveza karAvyo. kuzaLa kSemanA upacAra pachI rAjAe pUchatAM teNe potAnI hakIkata nivedana karatAM kahyuM, "huM game tema karI samudra sudhI to pahoMcyo pachI to samudrane joIne paNa tammara AvavA lAgyA. kAMThe besI vicArato hato tevAmAM pANImAMthI nikaLato vikarALa rAkSasa meM joyo. jarA paNa DaryA vinA meM ene laMkAmAM javAno mArga pUchatAM teNe kahyuM- "tuM ahIM saLagI mare to laMkA pahoMce." mAre to koI paNa bhoge ApanuM kAma karavuM hatuM. pachI zuM? citA khaDakI, saLagAvIne paDyo temAM. thoDIvAramAM badhuM rAkha, rAkSase rAkhanI DhagalI vibhiSaNa sAme mUkatAM badhI vAta jaNAvI. mArA sattvathI prasanna thayelA vibhiSaNe mane amRta chAMTI Ubho karyo ne A putrI paraNAvI pachI meM ApanA AmaMtraNanI vAta karI to e kahe- "amAre amArI mahattA sAcavavAnI hoya u.bhA.-2-3 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 24 enA AvyA pahelA te rAjAnA ghera mArAthI javAya nahIM.' ema kahI temaNe caMdrahAsa khaDga ApI tamane yAda karyA che. rAjAe badhI vAta sAcI mAnI. paNa tethI vasaMtazrIne meLavavAnI icchA ora vadhI. teNe maMtrI sAthe vinimaya karyo ke Ane pharI saMkaTamAM phasAvI pUro karavo. nItimAM kahyuM che ke 'rAjA, cora, sarpa, cADIyo, tucchadevo, hiMsakapazu, zatru ane pretAdi duSTa hovA chatAM chidra vinA-chaLa vinA phAvI zakatAM nathI. ekavAra hirabaLe rAjAne jamavA notaryA, rAjA maMtrIvargAdi sAthe jamavA AvyA. tyAM haribaLanI atisuMdara patnI joI tenI vAsanA bhabhUkI uThI. maMtrI sAthe masalata karI ke, yamarAjane AmaMtraNa ApavAnA kapaTathI tene jIvato bALavo ane A ramaNIone upADI rAjamahelamAM nAMkhavI. bharIsabhAmAM hirabaLanI sAhasavRttinA vakhANa karI rAjAe kahyuM - 'yamarAjanuM mAre Avazyaka kAma paDyuM che. tenI pAse agnimArge (baLIne) ja javAya tema che. ghaNo vicAra karyo paNa tamArA jevo koI sattvazAlI sAhasI jaNAyo nahIM.' haribaLa samajI gayo ke mArA mRtyunI rAjAne durbuddhi ApanAra maMtrI ja che. rAjAnuM kathana svIkArI te ghare Avyo. vicAryuM, duSTonuM hita karavAthI aniSTa ja thAya che. rogane bhAvatuM ApIe to roga vadhe ? have A zaThane zikSA ja thavI joIe, teNe devane yAda karI bInA jaNAvI. hirabaLane samajAvI deva adRzya thayo. A tarapha rAjAe moTI citA taiyAra karAvI. haribaLa badhAnA dekhatAM temAM jaI beTho, rAjAzAthI citAnI cAre tarapha moTI mazAlo lagADavAmAM AvI ne bhaDabhaDa karI moTI jvALAothI ribaLa gherAI gayo. tenuM zarIra sonAnI jema camakavA lAgyuM. kSaNavAramAM te tyAMthI adRzya thayo. ne deve tene tenA ghare pahoMcADyo. citA TharI gaI ne rAjAe rAkha paNa bIje nakhAvI dIdhI. rAjA banI-ThanIne haribaLanA ghare Avyo. haribaLanI baMne patnIone khabara ja hatI ke rAjA AvavA joIe. temaNe rAjAne Adara ApI besADyA. Aje rAjA gelamAM hatA. temanI AMkhomAM uzrRMkhalatA dekhAtI hatI. haribaLanI patnI sAvadhAnIpUrvaka dUra rahetI ne uttara ApatI hatI. chevaTe rAjAe cokkhA zabdomAM zayyAbhAgI thavA jaNAvyuM ne paristhitinI gaMbhIratA samajAvatAM kahyuM ke - 'have tamAre mArI icchAne svayaMnI icchA samajIne vartavuM joIe. tema na karo to mane koI rokI zake tema nathI. mAre Daga bharavA paDe te karatAM tame sAme Avo e vadhAre subhaga ne sArUM siddha thaze.' vasaMtazrIe ThAvakAIthI kahyuM - 'mahArAjA ! ame to ApanA sevakanI patnIo chIe. amArI pAse ApanI A apekSA ucita nathI. A to rakSakoe ja corI karavA, praharIoe ja dhADa pADavA, pANImAMthI Aga ane sUrajamAMthI aMdhAruM varSavA jevI vAta che. Ama aneka rIte samajAvA chatAM rAjA na mAnyo ne vadhAre chakavA lAgyo. tyAre goThavaNa mujaba rAjAne baMdhanamAM Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 25 nAkhI te strIoe tene jANe mathI nAMkhyo. saMtAyelA haribaLe A tamAzo joyo. vahelI paroDhe baMdhanamAM rIbAtA rAjAne dAsIe choDyo ne te moTuM saMtADI mahelamAM cAlyo gayo. haribaLe vicAryuM - "kapaTa karIne A maMtrI mane mArI nakhAvaze. mAyAvInI sAthe mAyA na karI zakanAro mUDha parAbhava pAme che. tIkSNabANa jema kavaca vagaranA mANasamAM pesIne pIDA kare che tema zaTha loko paNa aMdara pesIne nAza kare che. mATe prathama A maMtrInI khabara levI jarUrI che." Ama vicArI koI mANasane vicitra veza paherAvI haribaLa rAjasabhAmAM Avyo. rastAmAM ane rAjasabhAmAM tene joI prajA ne rAjA vagere Azcarya pAmyA ke A zuM kahevAya? rAjAe mAna ApI tene besADyo. rAjAe yamanuM ane tenA darabAranuM svarUpa pUchatAM haribaLe vyavasthita uttaro ApyA ne kahyuM - "mahArAja ! yamarAjanuM varNana karavuM mArA gajA ne bhejA bahAranI vastu che. kAraNa ke mahAna yogIrAjo paNa tenA bhayathI trasta thaI yogAbhyAsa kare che. tribhuvanajana temanI cAkarI kare che. meM ati AdarapUrvaka ApanuM AmaMtraNa temane ApyuM tyAre temaNe kahyuM- "A mArA chaDIdArane sAthe laI jAva ane tenI sAthe rAjAnA maMtrIne satvare ahIM mokalI Apo. mArI rIta-bhAta ane AvazyakatA te ahIM AvIne joI le eTale pachI mArI sagavaDa sArI sAcavI zake. tenI sAthe sAthe rAjAne tyAM huM saraLatAthI AvI zakIza.' pelA banAvaTI chaDIdAre paNa maMtrIne kahyuM - "Apa zIdhra cAlo, huM levA ja Avyo chuM. "maMtrIne taiyAra karI citAmAM nAkhavAmAM Avyo ne teno nAza thayo. haribaLe rAjAne vAstavika vAta samajAvI kahyuM - "rAjA ! parastrI saMganA pariNAma sArA nathI. Apane sArA gharanI rAjakanyA patnI tarIke maLelI che. mATe kubuddhi choDI Apa cirakALa rAja karo. meM mAtra maMtrIne mRtyu pamADyo che ne svAmIdrohanA pAtakathI bacavA Apano nAza karyo nathI. mane ghaNo kheda thAya che. paNa nA chUTake ja mAre maMtrIne mAravo paDyo che. kAraNa ke e Apane niraMtara pApabuddhi ApyA karato hato.' haribaLanI caturAIthI rAjA ghaNo prasanna thayo. AgaLa jatAM A ja rAjAnI putrI haribaLane paraNI. A tarapha kaMcanapuranA rAjA jitArie potAnI putrI vasaMtazrI ane jamAI haribaLanI bhALa maLatA moTA ADaMbarapUrvaka temane teDAvyAM. adUbhUta yogyatAthI raMjita thayelA rAjAe haribaLane potAnuM rAjaya ApI nivRtti lIdhI. haribaLa rAjA thayA. badho ja pratApa ahiMsAdharmano che. ema namrapaNe mAnavA lAgyA. potAnA dezamAM ahiMsAnI ghoSaNA karAvI. eka gurumahArAjanA upadezathI temaNe sAte vyasanono AkhA dezamAMthI tyAga karAvyo. krame karI dharma ArAdhanAmAM AgaLa vadhatAM, putrane rAjaya bhaLAvI traNe rANIo sAthe dIkSA svIkArI. prAMte haribaLamuni mukti pAmyA. kRtakRtya thayA. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 A haribaLanuM caritra sAMbhaLIne he bhavyo! "paripUrNa phaLane ApanAra ahiMsA-jIvadayA mATe zreSTha puruSArtha karo. (A caritra pratikramaNa sUtranI bRhatu TIkAmAM savistara che.) nirdayatAnuM phaLa. virati vinAnA nirdayo, niraparAdhI jIvono vadha karyA kare che te niraMtara bhavakaMdarAmAM bhUMDI rIte bhamyA kare che. puSpamAlAnI TIkAmAM jaNAvyuM che ke - "je AtmAo prANIne mAravA-vadha-baMdhana karavAmAM sadA tatpara hoya che. atidu:kha ApanAra hoya che, teo mRgAvatInA putranI jema sakala duHkhanA bhAjana thAya che. vadha eTale lAkaDI Adino prahAra, baMdhana eTale doraDA AdithI bAMdhavuM ane mAraNa eTale prANano viyoga karAvavo. e vadha, baMdhana ne mAraNamAM rakta temaja juThuM ALa devA pramukhathI A jIva ghora pApa bAMdhe che ane mRgAputranI jema saghaLA duHkhonuM sthAna bane che. vipAkasUtramAM tenuM caritra A pramANe ApavAmAM AvyuM che. mRgAputranI kathA vizvavaMdya paramAtmA zrI mahAvIradeva pRthvItala pAvana karatA ekadA mRga gAmanA udyAnamAM padhAryA. avasare prabhunI AjJA laI zrI gautamasvAmI gaucarIe gayA. vaLatAM temaNe mArgamAM eka aMdha joyo je ativRddha hato ne koDhanA rogathI rIbAto hato. enuM duHkha, nirAzA, anizcitatA ane sahana na thaI zake tevI ghora baLatarAnI e pIDA joI zrI gautamasvAmInuM hRdaya dayAthI chalakAI gayuM. e rAMkanI vyathA temanI najaromAM karuNA banI aMjAI gaI. teo bhagavaMta pAse AvyA ne prabhune pUchI beThA - "bhaMte ! samasta duHkhonA sthAnarUpa e aMdha koDhIyAne keTalI pIDA! vRddhAvasthA ne nirAdhAra dazA !! mAkhIo paNa ene khAI javA taiyAra thaI che. zuM prabhu! saMsAramAM ATalo duHkhI bIjo koI mANasa haze ?' karuNAsiMdhu bhagavAne kahyuM - "gautama! duHkhanI zI vAta karavI? saMsAramAM duHkhono pAra nathI. jJAna vinA te pUruM dekhAtuM paNa nathI. saMsAra to ThIka paNa A ja gAmamAM ane teya ahIMnA rAjAne ghera mRgAvatI rANInA prathama rAjakumArane tuM jo, to khabara paDe ke mANasanuM duHkha kevuM hoI zake che? tene AMkha, kAna, nAka, mukha Adi zarIranI iMdriyo ke AkRti nathI. loDhI (tavo) nA AkAranA piMDa jevo teno satata durgadhI deha che. temAMthI gaMdo-gaMdhAto pravAhI-lohI-paru karyA kare che. rAjamahelamAM janmIne e aMdhArA bhoMyarAmAM Ave che. tenA duHkhanI sAme A koDhIyA aMdhanuM du:kha to kAMI nathI. koDhIyo kahI to zake che. duHkha raDI to zake che ! prabhunI vAta sAMbhaLI gautama Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 27 AkaMTha acarajamAM magna thayA. ane...ane prabhunI AjJA laI upaDyA tene jovA, rAjAne ghera. guru gautamane potAnA mahelamAM padhArelA joI rAjarANI mRgAdevI aDadhI-aDadhI thaI gaI, AnaMda pragaTa karatAM bolI - 'aho bhAgya mArA, bhagavan ! kAMI acAnaka kRpA thaI ?' guru bolyA - 'rANI ! tamArA kumArane jovA Avyo chuM.' sAMbhaLI rANI ghaNAM rAjI thayAM. zrI gautamane Asana ApI te putrane levA gaI. thoDI ja vAramAM deva jevA putrone sajAvI-dhajAvI laI AvI. parANe vahAla upaje evA suMdara putro paNa gaNadharanI AMkha eke para na TharI. rANI vimAsaNamAM paDI. zrI gautama bolyA - 'bhagavAne judA ja putranI vAta karI che. tamAruM prathama saMtAna rANI ! te kyAM che ?' ne rANInuM mukha viSAda-glAnithI kharaDAI gayuM. svasthatA meLavI tarata mRgAdevIe kahyuM - 'bhagavan ! te mahela nIcenA bhoMyarAmAM che. kSaNavAra pachI Apa mukhe vastra bAMdhI padhAro. kAraNa ke te durgaMdha sahI zakAya tevI nathI. huM bhoMyarAnA dvAra ughaDAvuM pachI thoDI vAre durgaMdha ochI thatAM ApazrIne bolAvuM. karuNALu gautama sAMbhaLI rahyA. rANI sAthe jaIne samIpathI joyo. hAtha-paga-peTa-pITha-chAtI-AMgaLAM-mukha-mAthuM-nAka-kAna AdithI sAva rahita, janmathI ja bahero, mUMgo ne napuMsaka. asahya vedanAnuM sthAna. zarIranI aMdaranI temaja bAhya nADImAMthI rudhirAdino niraMtara strAva thaI rahyo hato. gheMsa ke bhaDakA jevo khAdyapadArtha tenA piMDa jevA zarIra para pAtharatA te zarIranA chidro tene zoSI letA ne thoDI ja vAramAM vipariNAma (viSThA jevuM) pamADI pAchuM kADhI nAkhatA. sUtranI sImArekhA, mUrtimAna pApa ja joI lo. zrI gautama tevA mRgAputra loDhIyAne joI prabhu pAse AvyA. teo paNa jANe khinna thaI gayA hatA. temanI vicArasRSTine mRgAputranuM duHkha dariyo thaI vIMTaLAI vaLyuM hatuM. Akhare teo prabhujIne pUchI ja beThA - 'dayALa ! A kayA pApanuM phaLa bicAro bhogavato haze ?' prabhue kahyuM - 'gautama ! A saMsAramAM badhuM sunizcita ja thAya che. niraparAdhIne ahIM daMDa nathI. karela aparAdhanI ja sajA bhogave che. zatadvAranagaranA svAmI dhanapati nAmaka rAjAno IkkAI rASTrakUTa nAmano sAmaMta pAMcaso gAmano dhaNI hato. te laMpaTa ane vyasanI hoI tene paisAnI jarUra paDatI. paisA mATe teNe loko upara AkarA karo nAMkhyA hatA. kara vasulImAM teNe ghaNA kaThora kAyadA ghaDyA hatA. prajAne raMjADIne paNa moja mANato. vepArIo trAsI gayA hatA. daMDa karavAmAM te ghaNo krUra hato. tethI koInI AMkho phoDAvavI, kAna ke nAka kapAvavA tenA mATe sAva sAmAnya vAta hatI. enA nAmathI loko dhrujI uThatAM. mANasa potAnA ja AvatA divasono vicAra karato nathI ne divaso AvyA vinA rahetA nathI. ema karatA tenuM zarIra kSINa thaI vyAdhigrasta thavA lAgyuM. jotajotAmAM tene aneka (soLa) rogoe gherI lIdho. zvAsa, udharasa, tAva, baLatarA, peTanuM zULa, bhagaMdara, masA, ajIrNa, AMkhano paDado pharI javo, zarIre sojA, anna5ra atyaMta aruci, AMkhano duHkhAvo, khasa, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 khujalI, kAnamAM casakA, dADhanI pIDA, jaLodara Adi to dekhAtA ja hatA, tyAM koThe paNa dekhAva dIdho. tenuM AkhuM zarIra gaMdu-beDoLa ne bihAmaNuM thaI gayuM. kAMI paNa khAvA ke bhogavavA yogya na rahyo. kahyuM che ke duSTo, durjano, pApIo, dUra karma karanArA ane anAcAramAM rata rahenArAone A bhavamAM ja pApanA phaLa maLe che. te rAThoDe krodha ane lobhane vaza thaI ghora pApo karyA ane mANasanA moMghA bhavane pApAcAramAM vitAvyo. aDhIso varSanA AyuSyamAM mAMdagInI ghaNI vyathA sahI mRtyu pAmI prathama naraka gayo. tyAM kAramI vedanA sahI AyuSya pUrNa thaye ahIM mRgAdevIno putra thayo. enuM du:kha to e ja jANe. gautama ! batrIza varSanuM Ayu pUrNa karI bharatanA vaitADhya parvata pAse siMha thaI pharI prathama narakamAM jaze. tyAMthI sarisRpa thaI bIjI narake, pachI pakSI thaI trIjI narake. ema ekeka bhavanA aMtare sAtamI naraka paryata jaze. pachI sthaLacara-pazu thaI khecara AdimAM utpanna thaI vikaleMdriyamAM bhamI pRthvI Adi sthAvaromAM bhaTakI coryAzI lAkha jIvAyonimAM aneka duHkho sahI akAmanirjarAe haLukarmI thaI koI zeThane tyAM janmaze, uttamakuLanA pratApe susAdhunA samAgama tene dharmanI prApti thaze. dharmanA pratApe A deva-manuSyanA bhavo pAmaze ne aMte mokSa paNa meLavaze." ityAdi mRgAputra loDhIyAnuM caritra sAMbhaLI zrI gautama Adi aneka mahAnubhAvo dayAnA mahimAno vistAra karavAvALA thayA. A kathA sAMbhaLI sahue jIvonI saMpUrNa hiMsAnA tyAgano puruSArtha karavo. cittane sadA svaccha ane ahiMsaka rAkhavuM. 560 ahiMsaka jIvana ahiMsaka jIvana e sAcuM jIvana che. hiMsAnI icchA paNa potAnA AtmA mATeno moTo aparAdha che. je AtmA saMkalpathI paranI hiMsA ciMtave che. te kharekhara potAnA AtmAne duHkhanI bhUmimAM nAkhavA mATe pApa upArje che. A saMbaMdhamAM dAsIputrano prabaMdha A pramANe che : dAsIputrano prabaMdha kauzAMbInagarImAM mahipALa nAmano rAjA zAsana karato hato. e samaye ekavAra tyAMnA udyAnamAM avadhijJAnI varadatta-aNagAra padhAryA. temaNe dezanA ApatA kahyuM - "jema caMdramA potAnI Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 cAMdanIne rAjA ane raMka baMnenA AvAsa upara sarakhI rIte pahoMcADe che tema jinadharmano jANa AtmA aparAdhI ke niraparAdhI baMne para sarakhI ja dayA rAkhe che. Ama upadeza ApatAM gurumahArAja akasmAt hasI uThyA te joI AkhI sabhA acaraja pAmI. koIe pUchayuM - "bhagavan! ApanA jevA mohavijetA sAmAnya jananI jema hase nahIM. Apa ja pharamAvo cho ke "pravacanamAM hasavAthI sAta ke ATha prakAranA karmono baMdha thAya che. to Apa zA kAraNe hasyA? ApanA hAsyamAM avazya kAMIka marma haze ja. kRpA karI jaNAvazo ?' muni bolyA - "mahAnubhAvo ! sAme lIMbaDA upara pelI samaLI beThI che ne ? te mane pUrvanA vairane kAraNe, mane potAnA pagathI phADI nAMkhavA icche che." A sAMbhaLI sahune jabaru kautuka thayuM. sahu pUrvabhavanI vAta jANavA utkaMThita thayA. samaLIne bodha thAya te udezathI jJAnI gurue atItanI vAta upADI. bharatakhaMDanA zrIpuranagaramAM dhanya nAmaka zeTha rahe. temane suMdarI nAmanI suMdara paNa vyabhicAriNI strI hatI. potAnA yAra sAthe svacchaMdapaNe ramaNa karI zakAya mATe teNe patine mArI nAkhavA viSamizrita dUdha taiyAra karyuM. patine pIvarAvA jatI ja hatI ke tene sarpa karaDyo. te rADa pADatI nAThI ne dUdha DhoLAI gayuM. dhanya zeTha jamatA jamatA tyAM doDI AvyA. suMdarIne zvAsa caDyo hato ne jota-jotAmAM tenuM zarIra zithila ne zyAma paDavA lAgyuM. koIpaNa upacAra thAya te pUrve to suMdarI marI gaI. tenA caritrane na jANanArA zeThe ghaNo vilApa karyo. suMdarI marIne siMha thaI. zeThe vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. keTalAka varSe dhanyamuni koI vanamAM dhyAne sthita hatA tyAM daivayoge siMha banelA suMdarInA jIve dhanyamunine phADI khAdhA. muni bAramA devalokamAM upanyA ne siMha aMte cothI narake gayo. dhanya munino jIva bAramA devalokanuM AyuSya pUrNa karI caMpAnagarInA dattazreSThIno putra thayo, nAma pADyuM 'varadattakumAra." te bAlyakALathI ja vivekI-dayALu ane udAra hato. samajaNo thatA te samyakatvazAlI thayo. suMdarIno jIva narakAyu pUrNa karI, aneka bhavomAM rakhaDI varadattano gharadAsI kAmukAno putra thayo. badhA tene dAsIputra kahI bolAvatA. te varadattane zatrutApUrNa dRSTithI joto, varadatte AgaLa jatA sarvakAryabhAra ne vyavahAra upADI lIdho, zeThanI jagyAe pote Avyo tenA pratye bhArobhAra dveSa chatAM svArthasiddhi mATe dAsIputra dayAno dekhAva ne dharmanA DhoMga karavA lAgyo. tethI varadatta zeThane tenA upara prIti thaI, te tene dharmabaMdhu gaNavA lAgyo. aMtaHkapaTI dAsIputre mAyAcArathI evuM dharmAcaraNa ane dAMbhika niHspRhatA batAvI ke varadatta zeThe vicAryuM karmayoge jIva game tyAM utpanna thAya, kuLanI pradhAnatA to che, paNa AcAranI pradhAnatA paramArthe kalyANa karanArI che. pachI to zeThe dharmabhrAtA nahIM paNa sagAbhrAtA jevo vahevAra karyo ne e rIte lokomAM tene prasiddhi ApI. dAsIputra evo vinIta thaI vartato ke zeThane mana enA jevo koI yogya mANasa nahIM ne AMtarika rIte te zeThane mArI nAkhI pote svAmI thavAnA prayatno karato. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3om upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 ekavAra sAMje jamIne ukyA pachI dAsIputre varadattane ati ugra vizvanI goLIvALuM pAna khAvA ApyuM. pAna laI zeTha potAnA oraDAmAM AvyA. khAvAmAM vilaMba thayo ne sUrya paNa asta thayo. cauvihAranuM paccakhkhANa karyuM ne pAnanuM bIDuM zavyAnA ozikA nIce mUkI dIdhuM. savAre uThI navakAra gaNI zeTha daherAsare gayA. dAsIputra zUnyamanaska thaI pariNAma jovA tyAM Avyo. varadattanI strInA hAthamAM pAnabIDuM AvatA teNe sAme ubhelA dAsIputrane bolAvI kahyuM, "lo devara ! pAna khAva ! zeThanI patnInA rUpa-vANI hAvabhAvamAM mugdha banelA dAsIputre AnaMda pAmI pAna khAI lIdhuM. kSaNavAramAM te cakkara khAI bhUmi para paTakAyo ne mRtyu pAmyo. daherethI pAchA pharelA varadatte A paristhitithI vairAgya pAmI sAtakSetramAM sadvyaya karI dIkSA lIdhI. uttama ArAdhanAthI temane avadhijJAna utpanna thayuM. te huM varadatta muni ane sAme samaLI dekhAya te dAsIputra ! A sAMbhaLI sahu Azcarya pAmyA ane samaLI jAtismaraNa jJAna pAmI gurucaraNamAM paDI. tene sarva aparAdha khamAvyA. muninA upadezathI aNasaNa laI svarga meLavyuM. rAjA Adie ahiMsA dharma Adaryo. muni dharma AdarI mukta thayA. hiMsAnA saMkalpathI paNa thatAM anarthakArI pariNAmo-kavipAko ati duHkhada che, ema dAsIputranA prabaMdhathI jANI krodha-lobhAdithI thatI hiMsAne choDI devI joIe. kema ke tema karavAthI varadatta muni ajarAmara sthAna-mokSane pAmyA. 68 hiMsAnuM jJAna thatAM ja choDe te vijJa vAstavika samajaNanA abhAve, tathA prakAranA kuLamAM janmelA loko hiMsAne kulAcAra mAne che, "amAre tyAM parApUrvathI hiMsA cAlI AvI che. athavA amArA pUrvajo tema karatA AvyA che. tethI amArA mATe te pApanuM kAraNa nathI. bhagavAne amane evo ja janma Apyo che, pUrvajoe AcareluM AdaravuM ja joIe, te na karIe to doSanuM kAraNa che." ema mithyAjJAna ane uMdhI samajaNavALAne mATe A bodha ghaNo Avazyaka che. kumArapALa mahArAjAe kuLamAM cAlI AvatI hiMsA choDI uttama prakAre dayAvrata pALyuM hatuM. tethI teo paramArhat kahevAyA. temanuM kathAnaka A pramANe che. paramArhat kumArapALa rAjAnI kathA. saMvata agiyAraso chAsaThanI sAlamAM gujarAtanI rAjadhAnI pATaNamAM siddharAja jayasiMha putra vinA mRtyu pAmatAM kumArapALa rAjA thayA. kahyuM che ke Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 lakSmI kAMI kuLakramathI ja cAlI Ave che mATe ke zAsanapatramAM lakhAyelI hoya che mATe maLe che ke sthira thAya che evuM nathI. e to khagathI meLavIne bhogavAya che, tethI kahevAyuM che kevirabhogyA vasuMdharA. kumArapAle pacAsa varSanI vaya sudhI dezAMtaromAM paribhramaNa karavAthI maLela anubhavasiddha dakSatAthI rAjanItinuM ghaDatara karyuM hatuM. temaNe digvijaya dvArA agyAra lAkha ghoDA, agyAraso hAthI, pacAsa hajAra ratho, boMtera sAmaMta ane aDhAra lAkha sainikonuM pAyadaLa Adi meLavyuM hatuM. tenA digvijayano vistAra caritragraMthomAM A pramANe lakhyo che : pUrvamAM gaMgAnadI sudhI, dakSiNamAM viMdhya parvata parvata, pazcimamAM siMdhu nadI sudhI ane uttaramAM turka sudhI temano rAjayavistAra hato. tyAM sudhI temanuM zAsana cAlatuM hatuM. rAjyasabhAmAM ekavAra zrI hemacaMdrasUrIzvarajI padhAryA, temane joI kumArapALe tarata UbhA thaI Adara Apyo. pUrvanA upakAro saMbhArI temane siMhAsana para besADyA ne vaMdanA karI. keTalIka aupacArika vAto pachI rAjAe pUchyuM - "mahArAjajI ! dharmomAM kayo dharma zreSTha?' AcAryadeve kahyuM "rAjA ! ahiMsAdharma sarvazreSTha dharma che. ahiMsA sarvazAstra ne sarvadharmamAM sarvapradhAna che. - jyAM dayA nathI tyAM kazuM ja hitakara nathI. dayAhIna dharma tarata ja choDI devo, zrI kRSNa paNa yudhiSThirane kahyuM che ke - "he yudhiSThira ! jayAM prANivadha thato hoya te yajJa ahiMsaka ke nirdoSa nathI. mATe jyAM sarvajIvo para dayA rahelI che te ja dharmayajJa che." mimAMsAmAM jaNAvyuM che ke - "jo ame pazuothI yajJa karIe chIe to kharekhara ghora aMdhakAramAM DUbI jaIe chIe. hiMsAthI dharma thAya e kadI banyuM nathI ne banaze paNa nahIM." jainadarzanamAM jaNAvyuM che ke - "Akho saMsAra dharma dharma kare che. mATe kaSa, cheda ane tapa e traNa prakAre sonAnI thatI parIkSAnI jema dharmanI parIkSA karavI. paraspara virodhI 363 matabheda che. chatAM teo ahiMsAne duSita karatAM nathI. mATe jyAM zreSTha ahiMsA hoya te svIkAravI. A upadezathI dharmanI pIchANa thayA chatAM lokalajjAdi kAraNe mithyAtva choDI zakyA nahIM. kahyuM che ke - "kAmarAga ane sneharAga saraLatAthI choDI zakAya che paNa daSTirAga to satparuSone mATe paNa duHkhe karI nivArI zakAya tevo hoya che. rAjAe kahyuM -- "kRpAla! kuLadharma ane dezAcAra kema karI choDAya? nItimAM tema jaNAvyuM hoI te kuLadharmAdi choDavuM anucita che?" zrI hemacaMdrasUrijI bolyA - "rAjA, zubhakArya na tyajavAnA saMbaMdhamAM A nItivAkya che. zuM kuLakramathI cAlyA AvatA rogo, nirdhanatA, dAsatA AdinuM nivAraNa koNa na icche? kahyuM che ke jayAM sudhI bIjAnI pratItimAM mati pravartatI hoya tyAM sudhI tenA badhA vicAro duHkhadAyI che. mATe potAnA cittane sAcA svArthamAM joDavuM. kemake Aptavacano koI AkAzamAMthI paDatA nathI. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 mUDhAtmAo kulakramathI Acare che. tyAre vidvAno-samaju parIkSA dvArA nirNaya karIne dharma Adare che. koIka evAM paNa mUDha hoya ke pUrvajonA khArA kUvAnA pANI pIve paNa najIkanA madhurajaLanA kUve jovAya na jAya. koI lokhaMDa vaMDhorIne pharanAra rUpuM ke sonuM maLavA chatAM loDhuM ja rAkhavAno Agraha rAkhanAra vepArInI jema dharmanI bAbatamAM varte to tene duraMta saMsArano aMta kyAM ? mATe rAjA, dharma to dayAmUlaka ja che, A vAta sarvazAstrothI pramANita che. mATe bhrAMti choDI dayAdharmamAM sthira cittavALA thAva.' ityAdi yuktisaMgata upadezathI pratibodha pAmI zrI kumArapAla mahArAjAe prANAtipAta viramaraNa vrata lIdhuM ane potAnA rAjyamAM DhaMDhero pITAvI ghoSaNA karAvI ke - 'sva ke 52 mATe je jIvahiMsA karaze te rAjadrohI gaNAze.' tathA pAradhI, kasAI, mAchI, kalAla Adine nirdoSa jIvikAno prabaMdha karAvI Apyo. 32 ekavAra kopita thayelI kuLadevIe kumArapALanA zarIramAM ghaNI vyathA utpanna karI. te pIDA joI temanA vAgbhaTTa nAmanA maMtrIe kahyuM - 'mahArAjA, zarIranI svasthatA Avazyaka che. mATe devIne pazu ApI svayaMnI rakSA karo.' A sAMbhaLI rAjA bolyo - 'are ! tame to kevA sattvahIna vANIyA cho ? mArI bhaktimAM ghelA thaI tame A zuM bolyA ? jIvane bhave bhave bhavanA kAraNarUpa zarIra to maLyA ja kare che. paraMtu sarvajJa prabhue kahelo mukti ApanAra dayAdharma sheje maLato nathI. zvAsa capaLa che ne jIvana tadrupa che, to tene mATe mukti ApanAra sthira dayAne huM zA mATe choDuM ?' ane dharmanI AvI daDhatAnA pratApe rAjAnA roga nAza pAmyA. vaMdana karI rAjA UbhA hatA tyAre zrI hemacaMdrasUrijIe kahyuM - 'rAjA, dehamAM duHsahya kaSTa hatuM ne loko spaSTa daivIkopa kahetA hatA, chatAM tamArI zraddhA jarAya DagI nathI. te ghaNAM saMtoSanI vAta che. sAce ja tame paramArhat cho.' tyArathI kumArapALa paramArhat kahevAyA. rAjAnA mukhamAM, tanamAM, manamAM, gharamAM, nagaramAM, dezamAM ema sarvatra dRyA vyApaka thaI gaI ne hiMsAnuM sthAna ja jANe khalAsa thaI gayuM. hiMsAnI jarAya puSTi kyAMya na hoI jANe te sAva dubaLI pAtaLI thaI gaI ne potAnA bApA mohanI pAse AvI. mohe lAMbAkALe AvelI ne sAva badalAI gayelI dIkarIne oLakhI paNa nahIM. hiMsA bolI - 'huM tamArI vahAlI ne lADakI dIkarI hiMsA ! mane na oLakhI?' mohe kahyuM - 'tuM sAva nakhAI kema gaI che ?' te bolI - 'tAta ! zuM vAta karuM ? rAjA kumArapALa pRthvIpara moTA rAjano dhaNI che. teNe mane hAMkI kADhI che.' kruddha thayelo moha bolyo - 'beTA ! ro nahIM, tArA vairIone huM raDAvIza. tribhuvanamAM evuM koI pAkyuM nathI je mArA kahyA pramANe cAle nahIM.' ema kahI moharAjAe sainya sAbaduM karyuM. kadAgraha maMtrI, ajJAnarAzi senApati, mithyAtva, viSaya, apadhyAna Adi mahA yoddhAo, tathA hiMsAnI sAthe pANigrahaNa karAvanArA yajJakArIo, Ama jaMgI savArI laI mohamahArAja caulukya vaMzanA zaNagAra jevA kumArapALa sAme AvyA, ne evo mAra khAI bhAgyA ke ghare AvI baLApo karavA lAgyA. rAgAdi rAjakumAro bApAnI bUmo sAMbhaLI AvI pahoMcyA. ne bolyA - 'bApA ! tamo Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 garuDa jevA ne kumArapALa TIToDI jevo che. tenI dharmasenA jItatAM vAra keTalI? mohano moTo putra rAga bolyo - "huM ekalo ja vizvavijetA chuM, Indra ahalyAno jAra banyo, brahmA potAnI putrInI pAchaLa paDyA, caMdra guru patnIne bhogavI. Ama meM kone nathI jItyA? mAruM eka bANa jagatamAM unmAda jagADI zake che. evAmAM AMkhamAMthI aMgArA varasAvato krodha bolyo - 'hajI ene mArI zaktino khyAla nahi hoya. AkhA saMsArane huM AMdhaLo ne bahero karI mUke. dhIrane-sacetanane huM jaDa jevo karI mUkuM. mArA prabhAvathI buddhimAna paNa kRtyAkRtya joI na zake. potAnA hitanI vAta paNa na sAMbhaLe. kSaNavAramAM bhaNeluM paNa visarI jAya." ema lobha ane daMbhe paNa bhujadaMDa AsphAlana karatAM potAnI vIratAnAM udAharaNo ApyAM. pachI badhA bhegA thaI potAnA zatru dharmarAjA temaja tenA pakSe rahenAra kumArapALa sAme humalo laI gayA. kumArapALe dharmarAjAnA mahAmAtya sadAgama (sazAstra)nI salAha pramANe moracAvyuha goThavyA ne thoDI ja vAramAM zatrupakSa parAbhava laI mAra khAI pIchehaTha karI bhAgI AvyA. kumArapALanuM AvuM adbhuta saubhAgya ane sAhasa joI prasanna thayelA dharmarAjAe potAnI ativahAlI svarUpazAlI kanyA kRpAsuMdarInuM tenI sAthe vevizALa karyuM ane hemacaMdrasUrijIe lokottara vivAhavidhi arihaMtadevanI sAkSIe dharmadhyAnanA cAra pAyA rUpa corImAM, navatattvamaya vedImAM, prabodharUpI agni pragaTAvI temAM bhAvanArUpI vRtahomapUrvaka kumArapALane kRpAsuMdarInuM pANigrahaNa karAvyuM, cattArimaMgala Adi maMgaLa karyA. saMtuSTa thayelA dharmarAjAe karamocana avasare jamAI kumArapALane sukha-saubhAgya, Arogya, baLa Adi ApyAM. rAjAe kRpAsuMdarIne paTarANI banAvI. (A badhuM AMtarika guNonuM rUpaka samajavuM.) ekavAra rAjAne dharma ne rAjaya pAmyA pUrve kareluM pApa sAMbharyuM. varSo pUrve kumArapALa jyAre ghaNI vipattimAM hatA ne dadhisthaLIne mArge jatA hatA tyAre eka jhADa nIce visAmo levA beThA. tyAM pAsenA daramAMthI eka uMdara cAMdIno rUpiyo moDhAmAM laI bahAra Avyo. eka pachI eka ema teNe ekavIsa mudrA kADhI. rUpiyAnI DhagalI AsapAsa nAcyo ne te upara ALoTyo. aNakacyuM Azcarya visphArita AMkhe kumArapALa nihALatA rahyA. temaNe vicAryuM ke "A prANIne A rUpiyA kazA ja kAmanA nathI chatAM A temAM keTalo lubdha che? lAge che ke saMsAramAM dhanathI vadhI bIjuM kazuM ja mohaka nahi hoya." A badhI ramata karI potAnA rUpiyA bilamAM mUkI devA prathama eka rUpiyo moMmAM dabAvI daramAM peTho. bAkInA rUpiyA upADI kumArapALa sAme UbhA rahyA, uMdare rUpiyA na joyA ne tene phALa paDI tarata tenuM hRdaya baMdha thaI gayuM ne uMdara maraNa pAmyo, A jANI kumArapALane ghaNo kheda thayo. A saMsAramAM dhana, jIvana ane strImAM tathA tevA ja bIjA padArthomAM kadI paNa tRpti nahIM pAmatA jIvo ema ne ema gayA, jAya che ne cAlyA jaze. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 Ama pUrvanA pApane saMbhArI tenA prAyazcittarUpe te jagyAe mUSakavihAra nAmano jinaprAsAda karAvyo. te Aje paNa vidyamAna che. ekavAra zAkaMbharI nagarIno AnAka nAmano rAjA, je kumArapALano banevI hato. te potAnI patnI sAthe sogaThAbAjI ramato hato. sAra (sogaThI) mAratA te mazkarImAM bolyA - "A muMDAne mAryo. rANI bolI - bolavAmAM viveka rAkho. tamane mArA bhAInA gurunI adekhAI Ave che. Aje emano pratApa che ke mANasa ja nahi janAvaro paNa gaLelAM pANI pIve che, temaNe hiMsAne nivArI che." rANIe kahyA chatAM te vAre vAre bolavA lAgyo ne rANI vAravA lAgI. chevaTa e na mAnyo tyAre khIjAyelI rANI bolI - "are jAMgaDA ! jIbhane sAcavo. mane patnI samajI kaMI na gaNatA hoya paNa mArA bhAI kumArapALano paNa tamane bhaya nathI." A sAMbhaLI bIje bharAyelA AnAke patnIne pATuM mArI patnIe kahyuM - "tamArI jIbha mArA bhAI pAse na kheMcAvuM to huM rAjaputrI nahIM. tamArI duSTatAnuM phaLa ahIM ja tamane maLaze." ema kahI te pATaNa AvI ane bhAIne potAnI pratijJA jaNAvI. tarata kumArapALa moTuM sainya laI zAkaMbharI upara caDAI karI. AnAka rAjA paNa traNa lAkha ghoDA, pAMcaso hAthI ne dasa lAkha pAyadaLa sAthe samaranI bhUmimAM AvI Ubho. kumArapALanI atiprabaLa senA joI AnAke pANInI jema paisA verI kumArapALanA mANaso phoDI nAkhyA. raNabherI garjI uThI. AnAkanA sainiko sAmethI AvavA lAgyA, paNa kumArapALanA AgaLI haroLanA yoddhAone udAsavRttivALA joI rAjAe potAnA mahAvatane pUchyuM - "yuddhamAM sAmaMto AgaLa kema AvatA nathI ?' mahAvate uttara ApatA kahyuM - "mahArAja ! lAge che ke dravyanI lAlace phUTI gayA lAge che, rAjAe tarata tene pUchyuM - "tArI zI sthiti che?" teNe kahyuM - "huM ane A kalaha paMcAnana hAthI ApanI sAthe ja chIe." A jANI ciMtita thayelA rAjAe hAthIne AgaLa calAvavA kahyuM. te vakhate cAraNe lalakAryuM -- kumArapALa ! nA ciMta kara, ciMtyuM kimapi na hoya, jiNe tuha rajja samaMiyuM, ciMtA karaphyu soya. 1 ama thoDA ne riu ghaNA, iya kAyara ciMtaMta, muddha nihALo gayaNo, ke ujjoya karata. 2 artha:- rAjA ciMtA na kara, ciMtAthI kazuM thatuM nathI, jeNe rAjya ApyuM che te rakSaNanI paNa ciMtA karaze, he bhalA rAjA ! ame thoDA ne zatru ghaNA evuM kAyara ciMtave che, upara gaganamAM jo, udyota karanAra keTalA che. arthAt eka sUrye ja badhuM ajavALyuM che. AvA vacanothI utsAhita thaI kumArapALa saMgrAmamAM AgaLa vadhyA. temanA yoddhA paNa rAjAnI vIratA, tejasvitA Adi joI Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 35 temane anusaryA. baMne vacce joradAra yuddha maMDAyuM. aMte atula parAkramI kumArapALe vIjaLI jevI capaLatAthI AnAka rAjAnA hAthI para kudako mAryo. aMbADI paranI dhvajA chedI AnAkanI chAtI para caDI beThA ne bolyA - are vAcALa ! mArI benanA vacana yAda Ave che. huM tenI pratijJA pUrI karavA Avyo chuM. bola tArI jIbhanuM zuM karuM? jethI e kadI paNa hiMsaka zabda paNa bolI na zake." yamarAja jevA bhISaNa ne sUrya jevA pratApI kumArapALane joI AnAka tharatharavA lAgyo ne kAMI bolI na zakyo. eTalAmAM kumArapALanI bena AvI ne patinI bhikSA mAgI. kumArapALe kahyuM - "re jAMgaDA ! benano pati samajIne nahi paNa dayAdharmanI mahAnatAthI tane jIvato mUkuM chuM. paNa mArI AjJA che ke - "havethI tArA dezamAM jamaNe-DAbe bhAge jIbhanA AkAranI pAghaDI rAkhavI paDaze. tArA bAda paNa paraMparAe A cihna jaLavAvuM joIe. jethI mArI benanI pratijJA pUrI thaI kahevAya ne zikhAmaNa maLe." AnAke hAtha joDI badhuM maMjUra karyuM. AnAkarAjAne pakaDI kASThanA piMjarAmAM traNa divasa rAkhavAmAM Avyo. dravyanI lAlacamAM AvI gayelA sAmaMto lajjA pAmyA paNa rAjAe gAMbhIryane laI kadI koIne kAMI kahyuM nahIM. pachI AnAkarAjAne tenuM rAjya ApI, potAnI AjJA manAvI teo pATaNa AvyA. tyArathI koI "mAro-mArI ane mArIza' evo zabda paNa bolatuM nahotuM. ekavAra koI irSALu brAhmaNa zrI hemacaMdrasUrijIne pATaNa AvatA sAMbhaLI bolavA lAgyo. "A hemaDa sevaDa pAcho Ave che. enI kaMbalImAM jUo paDI gaI che, moTuM gaMdhAya che ne nAka bUrAI javAthI bolatAM gaNagaNATa kare che. bharavADanI jema daDadaDATa karato cAlyo Ave che." pAchaLa ja AvatAM zrI hemAcArye kahyuM - "paMDitajI ! sUtra kahe che "vizeSaNa pUrva te tame bhUlI gayA? hemaDa sevaDa prayoga duSita che, tamAre sevaDa heDa ema bolavuM joItuM hatuM. kumArapALe A jANyuM eTale te brAhmaNanI AjIvikAno nAza karyo. ekavAra koI kavi deva jevuM banAvaTI rUpa karI hAthamAM pAnA laI kumArapALanI sabhAmAM Avyo. koIe oLakhyo nahIM. rAjAe paricaya mAgatA teNe kahyuM - "InDe A lekha ApavA mane mokalyo che." rAjAe lekha hAthamAM laI vAMcavA mAMDyo svastizrI pATaNanagaramAM birAjamAna rAjaguru zrI hemacaMdrasUrine saharSa namaskAra karI iMdra vinati kare che ke - "he bhagavan! caMdramAnuM cihna mRga, yamarAjAnuM vAhana pADo, varUNanuM vAhana jaLacara jaMtu, viSNunA avatAra matsya-kacchapa ane varAha (bhUMDa) AdinA kuLamAM tame abhayadAna apAvI ghaNuM uttama kArya karyuM che pUrve zrI mahAvIra prabhu jevA dharmopadezaka ane buddhinadhAna abhayakumAra jevA maMtrIzvara chatAM zreNikarAjA na karI zakyA tevI jIvarakSA jenA amRtamaya vacano sAMbhaLI kumArapALa rAjAe karI che, te zrI hemacaMdra gururAjane dhanya che.' lekha vAMcI, lAvanAra kavine oLakhI dharmanuM mahAmya sAMbhaLI saMtuSTa thayelA rAjAe te kavinI AjIvikA bamaNI karI dIdhI. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 ekavA2 rAjA ghevara jamatA hatA. sarakhApaNAne laI temane pUrvenuM mAMsabhakSaNa yAda AvI gayuM. tarata khAvAnuM aTakAvI guru mahArAja pAse AvI pUchyuM - 'nAtha ! ghevara khAvA kalpe ke nahIM ?' temaNe kahyuM - 'te vANIyA-brAhmaNane kalpe paNa abhakSyano tyAga karanAra kSatriyane kalpe nahIM. kAraNa ke te khAtAM mAMsAdinuM smaraNa thaI Ave che. gurujInI vAta svIkArI tarata niyama karyo ane batrIsa koLIyA khAdhelA mATe prAyazcitta tarIke ghevaranA varNavALA batrIsa jinaprAsAdo karAvyA. 36 A akhila bhUmaMDala para kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya chavAI gayA hatA. temanA alaukika guNoe agaNita hRdayamAM adbhUta sthAna prApta karyuM hatuM. to kumArapAla bhUpAlanI dharmadhagaza ne gurubhaktie paNa anokhuM vAyumaMDala ubhuM karyuM hatuM. kumArapALanI kIrti paNa digaMta sudhI vistarI hatI. svayaM AcAryadeva pote-jeo kadI potAnI ke koI paNa mANasanI kadI zlAghA karatA nahIM, paNa rAjAne kahevA lAgyA - kiM kRtena na yatra tvaM yatra tvaM kimasau kaliH ? | kalau ced bhavato janma, kalirastu kRtena kim ? // artha :- he rAjA ! jo tuM na hoya ne (sata) kRtayuga pravartato hoya to tethI zuM ? ane tArI upasthiti hoya to te kalikAlathI paNa zuM ? arthAt tuM hoya to kalikAla bhale rahyo, tArA vinAno kRtayuga amAre nathI joIto. A pramANe zrI kumArapALa mahArAjAnuM caritra aneka rIte samRddha ane preraNAdAyI che. teo AvatI covIsImAM thanAra prathama tIrthaMkara zrI padmanAbhasvAmInA prathama gaNadhara thaze. Ama zrI kumArapALe kuLaparaMparAthI cAlI AvatI hiMsA paNa choDI dIdhI hatI ane zAsananI adbhUta prabhAvanA karI hatI. 69 krodhAdithI paNa hiMsaka vacana na bolavA krodhAdithI hiMsaka vacana bolavA paNa mahA anarthakArI che. tenA pariNAma keTalA viSama hoya che, te mAtA caMdrA ane putra sarganA jIvanathI ApaNe jANI zakIe chIe. mAtA caMdrA ane putra sarganI kathA vardhamAna naga2mAM sughaDa nAmano kuLaputra, patnI caMdrA ane putra sarga sAthe vasato hato. pahelethI ja A kuTuMba garIba hatuM. nipuNya jIvone agavaDa gharamAM ja paDI hoya che. sughaDa Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 37 mAMdagIno bhoga banyo raheto ne mAtA-putre majUrI karavI paDatI. caMdrA lokonuM gharakAma karatI ne sarga jaMgalamAM jaI lAkaDA kApI lAvato. ekavAra sargane moDuM thatAM tenuM khANuM zIMkAmAM mUkI caMdrA pANIe gaI. parizrama ane bhUkhathI khinna thayelo yuvAna sarga ghare Avyo. bhUkhathI akaLAI gayelo paNa mA ghare nahotI ke khAvAnuM khoLavA chatAM hAtha na AvyuM. krodhe bharAI te mAnI vATa jovA lAgyo. thoDIvAramAM caMdrA AvI, gussAthI lAlapILo thato sarca bolyo - "ATalI badhI vAra kyAM lAgI? zuM tane zULIe caDAvI hatI?" sAMbhaLIne krodhathI dhamadhamatI caMdrAe kahyuM - "mane AvatAM kAMI vAra lAgI nathI. paNa tArA zuM hAtha kapAI gayA hatA? A zIMkAmAMthI laIne khAtA zuM jora AvatuM tuM?' Ama A baMne jaNe ajANapaNAmAM durvacanathI ghora duSkarma bAMdhyuM. ema ne ema jIvananA divaso pUrA thayA. prAMte mRtyu pAmI keTaluMka bhavabhramaNa karI sargano jIva tAmraliptanagaramAM arUNadeva nAme zreSThIputra thayo ane caMdrAno jIva paNa keTalIka rajhaLapATa karI pATalIputramAM jasAdityane tyAM putrI tarIke avataryo. tenuM nAma devaNI rAkhyuM. yogyavaye tenuM vevizALa arUNadeva sAthe thayuM. ekavAra arUNadeva keTalAka mitro sAthe vahANa mArge vepAre nikaLyo. kharAbAmAM phasAI vahANa bhAMgI gayuM. bhAgyajoge eka moTuM pATIyuM tenA hAthamAM AvatAM eka mitra sahita te mahAkare kAMThe Avyo. rakhaDatA rakhaDatA teo eka nagaramAM AvyA. te pATalIputranagara hatuM. arUNane mitre kahyuM - "tArA sasarAnuM gAma che. cAla ApaNe emane tyAM jaIe." arUNa bolyo"AvI daridra sthitimAM tyAM javuM ucita nathI." mitre kahyuM - "to pachI tuM ahIM besa. huM nagaramAM jaI bhojananI sAmagrI laI AvuM." "sAruM kahI teNe gAma bahAranA devAlayamAM laMbAvyuM ne parizramane lIdhe kSaNavAramAM ja ghasaghasATa uMghI gayo. yogAnuyoga te vakhate tenI vAgdattA patnI devaNI hAthamAM moMghA AbhUSaNa paherI upavanamAM AvI hatI. tyAM koI baLavAna core tene pakaDI hAthamAMthI kaMkaNa kADhavA mAMDyAM paNa saraLatAthI na nikaLatAM teNe talavArathI tenA kAMDA ja kApI nAkhyAM. tyAM hAhAkAra macI gayo ne samIpamAM rahelA ArakSako coranI pachavADe doDyA. corane saMtAvAnI ke bhAgI javAnI koI sagavaDa na hovAthI pakaDAvAnI pUrI dhAstI hatI te bhAgato devamaMdiramAM Avyo. teNe tyAM sUtelA arUNadevane joI tenI pAse talavAra ane kaMkaNa mUkI dIdhA ne pote pAsenA vanakhaMDamAM cAlavA mAMDyo. tarata ja jAgelA arUNadeve daivI camatkAra mAnI talavAra ne kaMkaNa upADyAM ne AnaMdathI joyAM. tyAM to rAjasevakoe AvI "bola duSTa, have kyAM jaIza?" ema kahI tene pakaDyo, mAryo, bAMdhIne rAjA sAme Ubho karyo. rAjAjJAthI tene tarata ghelIe caDAvI dIdho. ahIM arUNadevano mitra bhojana Adi laIne tyAM Avyo, na maLatAM tapAsa karI to AvI duHkhada sthiti sAMbhaLI te bebAkaLo thaI jorathI raDI uThyo. "o mitra ! A tAruM ociMtuM zuM thaI gayuM?' ItyAdi vilApa sAMbhaLI loko bhegA thaI gayA. ne tame koNa kyAMnA rahevAsI Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 cho? vagere pUchavA lAgyA. teNe kahyuM - have zuM kahuM? enI vAta to pUrI thaI ne have mArI paNa pUrI thAya che. ema kahI te zilAthI AtmahatyA karavA tatpara thayo. sahu lokoe tene pakaDI vAryo. lokonA kahevAthI teNe AkhI vAta kahI saMbhaLAvI. jasAhityane potAnI putrI ane jamAInI vAta sAMbhaLI ghaNo raMja-kheda thayo. teNe tatkALa doDI arUNadevane zUlI parathI nIce utAryo. tenA prANa javAnI taiyArI hatI. tarata upacAra karavAmAM AvyA. loko temaja jasAditye rAjA temaja rAjapuruSone ghaNuM saMbhaLAvyuM. rAjAe svIkAra paNa karyo ke "mArAthI utAvaLuM pagaluM bharAI gayuM. paNa tethI paristhitimAM kAMI pharka paDyo nathI. tyAM acAnaka cAra jJAnanA dhAraka amarezvara munijI padhAryA. A banAvathI vyathita thayelA lokonA ToLAne sAMtvanA ApatA temaNe kahyuM - "he mahAnubhAvo!mohanidrAmAMthI jAgo. trikaraNa yoge ahiMsAno Adara karo. vacana ke kAyAthI karelI hiMsA ati duHkhadAyaka che, tema mAnasika hiMsA paNa narakAdi ghora duHkhanA khADAmAM dhakele che. te bAbata A daSTAMta sAMbhaLo. vaibhAragirinI taLeTInA upavanamAM ekavAra keTalAka loko ujANI karavA bhegA thayA hatA. tyAM khAna-pAnanI vividhatA ne vipulatA joI koI bhikhArI tyAM bhIkha mAMgavA Avyo. paNa tenA ghora aMtarAye tene koIe khAvAnuM na ApyuM. AthI khIjAyelA teNe vicAryuM "hAya ! ATaluM badhuM hovA chatAM mane koIe thoDuM paNa khAvAnuM ApyuM nahIM. mATe A badhAne mArI nAkhavA joIe. Ama vicArI krodhathI baLabaLato te giri para caDhyo ne moTo patthara (zilA) te lokopara gabaDAvavA lAgyo. daivayoge zilAnI nIce e ja AvI cagadAI gayo ne loko badhA dUra bhAgI gayA. lokonuM kAMI bagaDyuM nahIM ne mAnasika pApanA jore bhikhArI narake gayo. mATe jIve sadA dhyAna rAkhavuM ke mAnasika hiMsA paNa ghaNA mAThA pariNAmo sarje che." Aura paccakakhANa payatrAmAM jaNAvyuM che ke - "AhAranI utkaTa abhilASAthI matsya sAtamI narake jAya che. mATe sAdhuoe sacitta AhAranI abhilASA-mAnasika icchA paNa na karavI. (A matsya taMdulIyo-garbhaja jANavo) taMdula matsya cokhAnA dANA jevaDo hoya che ne bhImakAya magara-matsyanA mukha pAse-AMkhanI pApaNamAM pedA thAya che. te prathama saMghaNayavALo ane duSTa manovyApAravALo hoya che. moTA matye pakaDelA mAchalAnA jaththAmAMthI te moDhuM dabAve tyAre be dAMtanI polANamAMthI nAnA nAnA mAchalA nikaLI pAchA pANImAM cAlyA jAya ne bacI jAya. te joI taMdulIyo vicAre ke "A moTA maDhyamAM AvaData nathI. tenI jagyAe huM houM to eke mAchaluM bacavA na dauM ne badhuM hoIA karI jAuM." "A mAchalA jaghanyathI to aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganA zarIravALA hoya che. kAMI khAdhA ke tevI kAyika hiMsA karyA vinA mAtra mAnasika hiMsAnA paribaLathI sAtamI naraka sudhI jAya che. A vAta zrI bhagavatI sUtramAM varNavI che. eTale mana-vacana kAyAthI trividha karelI hiMsA aneka bhavo ane temAM aghora duHkhane ApanArI che.' ityAdi amarezvara munirAjano upadeza sAMbhaLI loko ahiMsAmAM AdaravALA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 banyA ane niraparAdhI arUNadeva ane devaNInA duHkhanuM kAraNa pUchyuM. arUNadeva paNa saceta thaI gurumahArAjanI vANI sAMbhaLavA lAgyo. jJAnI gurue caMdrA ane sarganA bhavanI vAta kahetA arUNadeva jAtismaraNa jJAna pAmyo. te baMnee tyAM ne tyAM gurusAkSIe aNasaNa lIdhuM. tethI sahu zrotAo saMvega pAmyA ne dayALu thaI dayAdharma svIkAryo. arUNa-devaNI prAMte svarge gayAM. he bhavyo ! A pramANe caMdrA ane sarganuM vRttAMta sAMbhaLI, hAsya, moha ke krodhAdithI kadI hiMsAvacana na bolavuM. citta ane AtmAne sadA dayALu banAvavA yatnazIla rahevuM. dayAthI uttamatAnI prApti koIka kahe che ke A AtmA abhedya, nitya ane sanAtana che, to zarIrarUpa piMDano nAza thatAM jIvano nAza kevI rIte thaI zake ? pRthvIthI utpanna thayelo ghaDo naSTa thatA kAMI AkAza (avakAza) nAza pAmatuM nathI. kadAca koI kahe che ke ghaTAkAza (jaTalAmAM ghaTa hato te ghaTavALuM AkAza) to nAza pAme che. to te vAta paNa kalpita che. tathA gItAdi laukikagraMthomAM lakhyuM che ke yuddha ane yajJa AdimAM jIvavadhano niSedha bAdha nathI. te vAta paNa ayukta che. kAraNa ke nizcayanayanI apekSAe jIva nitya che. tenI gati AgatithI hotI nathI. kiMtu vyavahAranayanI apekSAe te te vibhinna prakAranA zarIrapiMDa svarUpa thaI gAyatva, hastitva, puruSatva ke strItva pAme che, tethI ja mAMkaDa, kIDI Adi rUpe utpanna thayelo pratyakSa jovAya che. te pakSe dIpakanA nAze prabhAnA nAzanI mAphaka zarIrarUpa piMDano vinAza thatAM jIvano paNa vinAza thAya che. tethI tuM mara-marI jA ema kahevAthI prANIne duHkha thAya che. temaja tene mArI nAMkhavAthI tenA phaLasvarUpe narakanI mahAvyathA maLe che. mATe sarvadharmamAM dayA dharma ja zreSTha ne uttama che. tenI stuti to tIrthaMkara prabhue paNa karI ja che. uttama prakAranI jIvadayAmAM jemanAM hRdaya tatpara che evA zrI zAMtinAtha prabhu ane zrI munisuvratasvAmI pUrve thaI gayA che. temanI kIrti Aje paNa pRthvImAM patharAyelI che. A saMbaMdhamAM acirAmAtAnA naMdana, zrI zAMtinAtha bhagavaMtano Ama prabaMdha che. zrI zAMtinAtha prabhunA pUrvabhavanI kathA jaMbUdvIpanA pUrva mahAvidehakSetranI maMgalAvatI vijayamAM ratnasaMcaya nAmanuM nagara hatuM. pUrve tyAM zrI zAMtinAthasvAmIno jIva nAme vajAyudha rAjA hato. ekavAra eka pArApata (kabUtara). bhayathI phaphaDatuM vajAyudhanA zaraNe AvI paDyuM, rAjAe abhaya ApatAM kahyuM - tuM DarIza nahIM." eTalAmAM tenI pAchaLa ja hAMphatuM eka bAja (sIMcANo) pakSI AvyuM. teNe kahyuM - rAjA, ghaNI bhUkha u.bhA.-2-4 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 lAgI che, je sahana thatI nathI. mATe mAruM bhakSya A kabUtara mane soMpI do." rAjAe kahyuM - tenA badale tamane sAruM majAnuM khAvAnuM ApuM. sIMcANe kahyuM - huM to mAMsabhojI chuM." rAjAe kahyuM - jo ema che to mArA zarIramAMthI tane mAMsa ApuM ?" bAje kahyuM - "sarasa, A pArevAnA bhArobhAra tamArUM mAMsa mane Apo. mane ghaNo AnaMda thaze." rAjAe A sAMbhaLI tarata trAjavuM maMgAvyuM ane potAnA sAthaLamAMthI mAMsa kApI trAjavAmAM mUkyuM. bIjI tarapha pArevAne besADyuM. sAmAnya rIte pArevAnA bhAra karatAM vadhu mAMsa hatuM chatAM koNa jANe A pArevuM kevuM hatuM ke tenuM vajana macaka ApatuM ja nahotuM. jema jema sAmenA pallAmAM mAMsano bhAra mUkavAmAM Avato, tema tema pArevuM jANe vadhAre vajanadAra thatuM jatuM. Akhare rAjA pote Akho trAjavA para besI gayo. mAtra eka pArevA paranI dayA mATe AvuM apUrva sAhasa joI be devo pratyakSa thaI rAjAne praNAma karatA bolyA - "he mahArAjA ! Indra bharI sabhAmAM tamArI prazaMsA karI hatI. te upara zraddhA na thatAM ame baMne ahIM AvyA hatA parIkSA karavA, tame kharA pAra utaryA cho. tamArA darzanathI amane ghaNo ja AnaMda thayo.' ityAdi prazaMsApUrvaka rAjA upara puSpanI vRSTi karI teo svarge gayA. vajAyudha rAjA paNa cAritra laI uttamakoTinI ArAdhanA karI navamA greveyake ekavIza sAgaropamanI sthitivALA atyaMta tejasvI sobhAgI deva thayA. zrI munisuvratasvAmInI kathA bharUcanagaramAM jitazatru nAmano rAjA, teNe azvameghayajJanuM mahAna Ayojana karyuM. temAM potAnA paTTa azvanI bali mATe taiyArI karI. te vakhate bharUcathI sAMITha yojana dUra pratiSThAnapuramAM zrI munisuvratasvAmI padhAryA hatA. temaNe azvanA hita mATe pratiSThAnapurathI bharUca AvavA vihAra karyo, ane eka rAtamAM sAITha yojanano vihAra karI bharUca AvyA. yajJa jovA ekatrita thayelA janasamUhane paramAtmAe dharmadezanA ApatAM dayAno upadeza Apyo. ghoDo paNa kAna saravA karI sAMbhaLavA lAgyo, prabhujInI vANImAM evo atizaya hoya che ke deva-manuSya ke tiryaMca sahu potapotAnI bhASAmAM te vANI samajI zake. prabhune jotAM ne paricita upadeza sAMbhaLatAM tene jAtismaraNa jJAna thayuM. tarata ghoDo te bhIDamAMthI haNahaNato uDyo ane prabhu pAse AvI atiharSapUrvaka vaMdana karavA ne pradakSiNA devA lAgyo, potAnI avyakta bhASAmAM kAMI kahevA lAgyo, je prabhu jANatA hatA. tyAM AvelA rAjAe A joI bhagavaMtane kahyuM - "prabhu! A ghoDo ApanI pAse kema doDI Avyo ne zuM kahevA mAMge che? bhagavaMte kahyuM ! amArI sAthe Ane jUno saMbaMdha che. tame sAMbhaLo padminIkhaMDa nagaramAM eka zeTha rahetA hatA. teo eTalA badhA dharmiSTha hatA ke loko temane jinadharmazeTha kahetA hatA. temane eka sAgaradatta nAmanA vaNikazeTha mitra hatA. te dharme zaiva hatA ane temaNe moTuM zivAlaya baMdhAvyuM hatuM. jinadharmazreSThI mitrane hamezA dharmanI vAta karatA, kyAreka Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 moa gurumahArAja pAse sAMbhaLelo upadeza temane kahetA ne AtmadharmanI AcaraNA mATe samajAvatA. koIkavAra gurumahArAja pAse laI AvatA ne pravacanazravaNano lAbha maLe tevA prayatno paNa karatA. ekavAra teo upadeza sAMbhaLavA gayA. guru mahArAja zrI jinezvara bhagavAnanuM maMdira karAvanArane mahAphaLa maLe che, ItyAdi sAMbhaLI temanI bhAvanA jinAlaya baMdhAvavAnI thaI. dharmazreSThInI sahAyathI temaNe aDhaLaka nANuM kharcI bhavya pratibhAvALo jinaprAsAda karAvyo. ema karatAM tene samyagradarzananI upalabdhi thaI. dhIre dhIre tene jinamaMdiramAM ja evI svasthatA-zAMti maLavA lAgI ke zivamaMdira javuM sAva chUTI gayuM. ekavAra zivamaMdiramAM kAMIka vArSika utsava hoI liMgapUraNa vidhi karavAnI hatI. te mATe prabaMdhakoe sAgaradattazeThane AvavA Agraha karyo. zeThe vicAryuM. "e bahAne maMdiranI vyavasthAdi paNa jovAI jaze." ne teo samaye zivamaMdire pahoMcyA, jyAM ghI rAkhavAmAM AvatuM tyAM jarAya svacchatA nahotI. jUnA gaMdhAtA ghImAM ghImelonI utpatti thaI gaI hatI ane pArAvAra kIDIo ubharAtI hatI. jatAM-AvatAM pUjArIonA pagataLe ghImelo ne kIDIono kaccaraghANa nikaLato hato. A joI zeThanA moDhAmAMthI arerATI nikaLI gaI. temaNe pUjArIone kahyuM - "sAmAnya jana karatAM tame UMce sthAne cho. tamAre to joIne cAlavuM joIe, juo tamArA paga nIce keTalA jIva caMpAIne nAza pAmyA." A sAMbhaLI khIjAyelA pUjArIe kahyuM - "beso have bahu moTA dharmiSTha thaI gayA cho te ame jANIe chIye. pUrvajoe pALIne puSTa karelo dharma to choDI dIdho. ahIM paNa avAtuM nathI ne pAchA amane dharma samajAvo cho? na gamatuM hoya to uThIne ghara tarapha cAlatA thAva. emAM ATaluM badhuM bolavAnI zI jarUra che? A sAMbhaLatAM ja sAgaradattane ghaNuM mAThuM lAgyuM. paNa teo kAMI bolyA vinA ghare pAchA pharyA. maMdiranA mANasoe mAruM ghora apamAna karyuM. AnA karatAM to huM tyAM na gayo hota to sAruM. ityAdi vicAramAM evuM dabANa thayuM ke temanuM hRdaya baMdha paDI gayuM ne ArtadhyAnamAM mRtyu pAmI keTalAya bhava pachI A bhavamAM sAgaradattano jIva tamAro paTTaazva thayo, ane dharmazreSThI dharmapratApe potAno vikAsa sAdhatA A bhavamAM huM munisuvrata nAme tIrthaMkara thayo, ane mahAlAbha thavAnuM jANI huM ahIM Avyo chuM. mane joI ene jAtismaraNa jJAna thayuM che. mitrabhAvane tAjo thayelo tame paNa joI zako cho ke ghoDAno harSa samAto nathI, e mane kahI rahyo che ke - have mAro vistAra thAya ane dharmanI sAmagrI pAchI sulabha bane evuM he kRpAvatAra ! kAMIka karo." pachI rAjAne ubodha karatA prabhu bolyA - "rAjA, dayA vinA badhuM ja vyartha che. hiMsA koI paNa saMyogamAM kharAba ja phaLa Ape che. yajJamAM pazuo homavAthI dharma nahi adharma ja thAya che. tamArA jevAe samajavuM joIe ne mahAaniSTakArI A hiMsAmaya yajJo baMdha karavA joIe." ityAdi upadeza sAMbhaLI rAjAe azvane abhaya ApI mukta karyo. potAnA rAjayamAM hiMsAmaya Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 yajJano sarvathA niSedha karyo. azve prabhu pAse aNasaNa aMgIkAra karyuM. eka tarapha zuddha jagyAe prabhunuM smaraNa ne zaraNAdi laI AhAra-pANIno tyAga karI ghoDo zAMtithI beTho. dharmiSTha loko tene bhAvavadheka stavanAdi saMbhaLAvatA. samaye prabhujInI dezanA sAMbhaLavA maLatI. Ama Ayu pUrNa karI te AThamA svarge dedIpyamAna, saubhAgI ne samRddhizAlI deva thayo. prabhu anyatra vihAra karI gayA. avadhijJAnathI jANI potAnA pUrvabhavanA kalevara pAse deve AvI joyuM to loko utsavapUrvaka ghoDAnA kalevarane aMtimavidhi mATe laI jatA hatA. deve ghaNA devo ne manuSyane potAnuM gatabhavanuM (ghoDAnuM) kalevara batAvatA dharmano mahimA samajAvyo. jyAM prabhujInuM samavasaraNa hatuM. tyAM deve zrI munisuvrata bhagavaMtano mahAprAsAda racI temAM bhavya pratimAjI sthApanA karI. temanI sAme ghoDAnI mUrti ubhI karI. e jinAlaya mahimAvaMtu tIrtha banyuM ne azvAvabodhatIrtha tarIke paMkAyuM. kALa vItato jAya che. janma-maraNa cAlyA kare che. sarjana-visarjana thayA ja kare che. keTaloka vakhata vItyA pachI bharUcanA sImADAnA vanamAM narmadA nadInA pahoLA kAMThe eka vaDavRkSa upara eka sagarbhA samaLIe mALo bAMdhyo. samaye te mAtA banI. khorAkanI tapAsamAM te uDIne jatI hatI. tene svecche bANa mArI dharatI para pADI. te azvAvabodha tIrthanI samIpe paDI paDI tanamananI vyathA sahatI hatI ne AkaMdana karatI hatI. tenA puNyayoge tyAMthI jatA munie tene navakAra mahAmaMtra saMbhaLAvyo. krodha ane mamatA choDI arihaMtAdinA zaraNA levAnI bhalAmaNa karI. cAre AhArano tyAga karAvyo. thoDI ja vAramAM te samaLI "namo arihaMtANaM' Adi sAMbhaLatA mRtyu pAmI ane siMhaladvIpanA mahArANInA garbhamAM putrI tarIke upajI. pUrNa samaye rUparUpanA aMbAra jevI kanyAno janma thayo. sAta putro upara putrI maLatA rAjA-rANIne rAjaparivAramAM AnaMda AnaMda vartI rahyo. te dekhAve suMdara hatI tethI tenuM nAma sudarzanA pADavAmAM AvyuM. te moTI thatAM sarvakaLAmAM catura ane vyavahAramAM dakSa thaI. ekavAra bharUcabaMdaranA vyavahArI zeTha RSabhadatta siMhaladvIpa AvyA. teo rAjasabhAmAM beThA hatA. yuvAna rAjakanyA sudarzanA paNa tyAM AvelI hatI. zeThane chIMka AvI. temane chIMka Adi vakhate "namo arihaMtANa" bolavAnI Adata hoI, hAM... chI... "namo arihaMtANaM' ema chIMka sAthe bolyA. te sAMbhaLI rAjakanyA vicAramAM paDI ke A "namo arihaMtANaM" zuM che? A koI devavizeSane namaskAra che. meM A kyAMka sAMbhaLyuM che, kyAM sAMbhaLyuM haze? ema karatAM smRti sateja thatAM ne viskRtinA paDalo bhedAtA atItano Akho bhava tene yAda thaI Avyo. vaDalo, mALo, baccA, samaLI, ne... ne tenI chAtImAM tIra...o o...pachaDATa....kAramI cIsa..ne bhayaMkara vedanA... badhuM ja tAjuM thaI AvyuM ne kuMvarI dharatI para bebhAna thaI DhaLI paDI. zItopacArathI te saceta thaI. paNa tenI bolacAla raMga-DhaMga badhuM ja badalAI gayuM hatuM. eNe te sabhAmAM potAnI gatabhavanI AkhI kahANI kahI saMbhaLAvI. sahu Azcarya pAmyA. mAnavAmAM na Ave evI vAta Akhare badhAe mAnI. mAtA-pitA AdinI anumatipUrvaka te rAjabALA bharUca AvI. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 43 azvAvabodhano jIrNoddhAra karAvI temAM samaLInA bhavanA citro paNa yogya sthAne mUkAvyA. tyArathI azvAvabodha zakunikAvihAra (samaLI vihAra) nAme vizvamAM prasiddha thayuM. tenA aneka uddhAro thayA. chelle kumArapALabhUpAlanA maMtrI udayanA putra aMbaDamaMtrIe pitAnA zreyArthe uddhAra karAvyo. maMgaladIvAnA luMchaNA vakhate teNe batrIsa lAkha sonAmahoro yAcakone ApI hatI. tathA zatruMjaya tIrthano uddhAra, giranAranA mArganI sugamatA ane evA aneka uttama kArya karanAra kavi zrI vAlmaTa temanA moTA bhAI hatA. A pramANe zrI zAMtinAthasvAmI ane zrI munisuvratasvAmI pArevA ane ghoDAnI rakSA karI mahAna saubhAgya ne kIrti pAmyA. te baMne prabhu ApaNA kalyANa karanArA thAo. 91 anubaMdha hiMsA hiMsAnuM kAraNa pramAda che. sAmo mare ke na mare, paNa pramAdIne hiMsA lAge. apramAdIjIvarakSAmAM sAvadhAnanA hAthe kadAca prANanAza thAya to paNa te hiMsAnA phaLathI bacI zake che. jo koI sAdhu Adi pramAdI (upayogazUnya) thaIne cAlatA hoya, ane mArgamAM koI jIvano vadha na thAya, paNa te jIvarakSAmAM nirapekSa hovAne kAraNe temane hiMsA lAge. tathA je sAdhu Adi pramAda rahita eTale upayogapUrvaka cAle ane tema karatAM sAvadhAnI chatAM jIva hiMsA thaI jAya to paNa temane bhAvathI hiMsA lAgatI nathI. jema nadI Adi utaratA sAdhu mahArAjane upayoga hovAne kAraNe aSkAyanA jIvanI virAdhanAthI tIvrabaMdha thato nathI. koI ghAMcI kroDa pUrvanA AyuSyavALo hoya, te roja ghANImAM vIsa tala pIle ane enI AkhI jIMdagImAM jeTalA tala e pIlI na zake teTalA jIva nadI utaratAM pANInA eka biMdumAM haNAya che. temAM paNa jo pANImAM sevALa AdinI utpatti thaI hoya to anaMtajIvonA ghAtano prasaMga paNa thAya. nadI utaranAra muni pramAdI hoya to te hiMsA temane lAge che, anyathA nathI lAgatI. zrI bhagavatI sUtramAM kahevAyuM che ke - kevaLajJAnInA gamanAgamanathI, netrAdinA halanacalanathI paNa ghaNAM jIvono ghAta thAya che. paNa temane mAtra yogadvArA ja baMdha hovAthI teo prathama samaye bAMdhe, bIje samaye udayamAM Ave (ve) ane trIje samaye to nirbhara che. kAraNa ke teo apramatta hovAne lIdhe teone karmabaMdha lAMbAkALanI sthitivALo hoto nathI. prathama aMga-AcArAMga sUtramAM pharamAvyuM che ke koI munie Akasmika kAcuM (lUNa) mIThuM vahoryuM hoya, ne jANyA pachI vahorAvanAra te pAchuM na le to munie te lavaNa pANImAM ghoLIne Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 pI javuM. Ama karatAM zrI jinezvaradevanI AjJA pALI hovAne kAraNe temane pRthvIkAyajIvanI hiMsA na lAge. tevI ja rIte gRhasthone paNa zrI jinezvaradevanI pUjA Adi karatAM hRdayamAM dayAbhAva hovAne kAraNe hiMsA lAgatI nathI. pUrva puruSoe hiMsAnA traNa bheda batAvyA che. svarUpahiMsA, hetuhiMsA ane anubaMdhahiMsA. aMtaHkaraNamAM dayAnA pariNAma hoya ane bAhya kriyA karatAM je hiMsA thAya te svarUpahiMsA kahevAya. khetI AdinA hetue thatI hiMsA hetuhiMsA kahevAya ane aMtaHkaraNamAM kaluSita adhyavasAyanA pariNAme nirdayatApUrvaka karAtI hiMsA anubaMdhahiMsA kahevAya. mAtAnA kahevAthI rAjA yazodhare loTanA kukaDAnI hiMsA karI, tethI te duraMta duHkhanI paraMparA pAmyo, temaja brahmadatta cakravartI Adine bAhya dekhAve svarUpahiMsAno cokhkho abhAva hato chatAM anubaMdhahiMsAnA adhyavasAye narakanI prApti thaI. brahmadatta cakravartInI kathA kAMpilyapura nagaranA rAjA brahmane cAra pAkkA mitro hatA. kAzIdezano rAjA kaMTaka, hastinApurano svAmI kareNa, kozalano adhipati dIrgha ane caMpAnareza puSpacUla. A rAjAomAM paraspara eTalo sneha hato ke temaNe ekabIjAnA rAjyamAM ekeka varSa AvI rahevAnuM nakkI karyuM hatuM. ekavAra A rAjAo brahmarAjAne tyAM AvyA hatA. keTalAka divase ociMtI brahmarAjAne mastakavedanA upaDI. A vedanA vadhatI gaI ne temAMthI zUla thaI AvyuM. potAno putra brahmadatta teone soMpatA brahmarAjAe kahyuM - "have huM banyuM evI AzA nathI mATe A bALarAjAne temaja mArA rAjayane tamAre sAcavavAnA che." ane ema karatAM rAjA brahma to mRtyu pAmyA. pachI rAjA dIrthane tyAMnI vyavasthA soMpI bIjA rAjAo potapotAnA sthAne cAlyA gayA. tyAM rahetA dIrgha rAjA brahmarAjAnI rANI cUlaNInA ati paricayamAM AvyA ne e paricaya praNayamAM pariNamyo. brahmadattakumAra zaizavAvasthA vaTAvI cUkyo hato te ghaNo catura ne buddhizALI hato. vidhavA rANInA vahevArane dhenu nAmano maMtrI jANI gayo ne teNe vicAra karI potAnA putra varadhenune vRttAMta jaNAvI kahyuM - "tuM ane rAjakumAra mitro cho mATe tuM ekAMtamAM brahmadattane kaheje." teNe avasara pAmI brahmadattane kahyuM ke "dIrgharAja (tamArI) mAtAmAM Asakta thAya e badhA mATe kharAba vastu che. brahmadara ghaNo ja catura hoI te eka kokilA ane kAgaDo laI rANIvAsamAM gayo. dIrgha ane cUlaNI tyAM hatAM. teo sAMbhaLe tema kumAra jorathI bolyo, kAgaDA! tuM kokilAmAM mugdha thayo che, paNa AnuM pariNAma sArUM nahi Ave, mAnI jA. ema tuM nahi mAne? to le ema kahI kaTArIthI kAgaDAne mArI nAMkhato bolyo - "AvI nAdAnI je koI karaze, tene A brahmadatta jIvato nahi mUke. ema kahI brahmadatta cAlyo. paNa A joI dIrgha gabharAIne kahevA lAgyo - "tuM kokilA ne huM kAgaDo. samajaNa paDI ?' rANIe kahyuM - "A to bALaramata kahevAya. tamArI zaMkA asthAne che. ApaNAM saMbaMdhanI ene zI khabara paDe ?" Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 thoDA divasa pachI upavanamAM e hatAM, tyAM goThavaNa karyA pramANe kumAre AvI hAthiNI sAthe pADAno saMbaMdha karAvyo ne tarata pADAnuM gaLuM kApatAM bolyo - "kema tane lAja na AvI? tane zuM paNa je koI AvuM karaze te avazya mArA hAthe maraze." have dIrgharAjAne vizvAsa thaI gayo ke A amArA saMbaMdhane jANI gayo che ne anyoktithI mane zikhAmaNa Ape che. eNe tarata rANIne kIdhuM ke - "mane bhaya che te sakAraNa che." rANIe ciMtita thaI kahyuM - "tamArI vAta sAcI lAge che, paNa priyatama ! tamAre ciMtA karavAnI AvazyakatA nathI. huM tene ThekANe karuM chuM. tame ne huM AnaMdamAM hoIzuM to ApaNane ghaNA putro thaze." rAjA sahamata thayo ne yojanA ghaDI. thoDA divasamAM emaNe gupta rIte lAkSAgRha (lAkhano mahela) banAvarAvyuM, je bahArathI pattharanuM suMdara makAna lAge ane eka sAmaMtanI suMdara kanyA sAthe brahmadattanA lagna karAvyA. suhAgarAta mATe navadaMpatIne te lAkSAgRhamAM rahevAnI managamatI sagavaDa karI ApI. cAlAka maMtrIne A kAvatarAnI pahelethI ja gaMdha AvI jatA rakSaNanI gupta vyavasthA paNa karI rAkhelI. lagnanI rAte navadaMpatI ane varadhenu navA mahelamAM AvyA. madhyarAtrI thatAM mahelane Aga cAMpavAmAM AvI. maMtrIputra to sAvadhAna hato ja, tarata kumArane laI suraMga mArge bhAgyo. Akho mahela gArAnA DhagalAnI jema besI gayo. suraMganA dvAre UbhA rAkhelA ghoDA upara baMne besI dezAMtara nikaLI paDyA. bhAgyazALI brahmadane pRthvI para bhramaNa karatAM badhe ja vijaya meLavyo ne sArvabhauma thayo. tene cakraratna maLyuM ne te cakravartI banyo. varadhenune senAdhipati pade sthApana karyo. pachI te kAMpilyapuramAM Avyo ane cakrathI dIrgharAjAnuM mastaka chedI nAMkhyuM. pitAnA siMhAsana upara moTA samArohapUrvaka te beTho ne anukrame bharatakSetranA chae khaMDane sAdhyA. pUrve brahmadatta jayAre vipattimAM bhamato hato tyAre eka brAhmaNe tene pANI pIvaDAvyuM hatuM. tene khabara paDI ke brahmadatta moTo cakravartI thayo che, eTale te ene maLavA Avyo. paNa te rAjA sudhI pahoMcI zakyo nahIM. chevaTe kaMTALI teNe eka moTA vAMsaDAne khAsaDAnA hAra paherAvyAM. cItharAM vIMTI upara sUpaDuM mUkyuM ne te laI rAjAnI savArI AvatI hatI te rAjamArga para Ubho rahyo. AvuM vicitra dRzya joI cakravartIe cAkara mokalI tene bolAvyo ane oLakhIne prasanna thaI je joIe te mAMgavA kahyuM. te maMdabuddhinA brAhmaNe strInA kahyA pramANe pratidivasa navA ghare jamaNa ane dakSiNAmAM be sonAmahora maLe tevI vyavasthA karI ApavA kahyuM. rAjAe bIjuM kAMI sAruM mAgavA kahyuM paNa teNe mAnyuM nahIM eTale rAjAe te pramANe prabaMdha karI Apyo ane brAhmaNanA kahevAthI tenI zarUAta cakravartInA rasoDAthI karI. jo ke cakravartIe tene samajAvyo hato ke mAruM bhojana tArA kAmanuM nahi, paNa te na mAnyo. cakrIe brAhmaNane saparivAra jamADyo ane sArI dakSiNA ApI. paNa cakravartInuM atigariSTha bhojana jIravavuM kaThina hatuM. ghare AvyA pachI sahune teno mada caDyo. rAtrine samaye teNe bahena, mAtA sAthe pazuvat niSiddhAcaraNa karyuM. savAre jyAre Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 bhAna thayuM ne paristhiti jANI tyAre tene ghaNI lajjA ne sAthe cakravartI upara krodha Avyo. A apakRtya te rAjAe jANI joIne karAvyuM che ema tene lAgatAM te vairI thayo ne cakrIne mArI nAkhavAnI vicAraNA karavA lAgyo. evAmAM jaMgalamAM teNe pAkkA nizAnabAjane joyo. te galolathI dhAryA pAMdaDAmAM kANAM pADI zakato, tene keTaluMka dravya ane bIjI moTI lAlaca ApI. tenAthI cakrInI baMne AMkho phoDAvI nAMkhI te govALa pakaDAyo ne teNe brAhmaNanuM nAma ApyuM. rAjAe parivAra sAthe brAhmaNane mArI naMkhAvyo. chatAM eno krodha ocho na thayo ne teNe AjJA ApI ke - "thoDA brAhmaNo roja mArI nAMkhavA ne temanI AMkho mArI pAse lAvavI." Ama roja karavAmAM AvatuM ne temanI AMkho hAthamAM coLI cakravartI ghaNo rAjI thato. AvI rIte ghaNAM nirdoSa jIvono ghAta thato joI maMtrI AMkhanA AkAravALAM bIja vinAnA vaDagaMdA rAjAne Apato ne AMdhaLo rAjA brAhmaNonI AMkho samajI atyaMta gussApUrvaka masaLI nAMkhato. A rIte teNe soLa varSa paryata karI raudradhyAnamAM mRtyu pAmI sAtamI narake gayo. kahyuM che ke vaDaguMdAne brAhmaNonAM netra samajI tene phoDI nAkhI-coLato-masaLato chello cakravartI brahmadatta anubaMdha hiMsAne lIdhe sAtamI narake gayo. G2. ghAtakano ghAta paNa varjavo keTalAka aNasamaju jIvo kahe che ke - "anya prANIonI hiMsA karanAra ghAtakahiMsaka prANIone mArI nAkhavA joIe, kemake eka hiMsaka prANIne mAratA aneka jIvonuM rakSaNa thAya che. eTale ke eka bilADIne mAravAmAM doSa nathI kemake tene mAratAM ghaNAM uMdara-pArevA AdinuM rakSaNa thAya che ityAdi. kiMtu e vicArasaraNI anucita che. kAraNa ke ApaNA AryakSetramAM paNa ahiMsaka karatAM hiMsaka prANInI saMkhyA vadhAre ja haze ne AvI samajaNathI nirvasa pariNAma utpanna thAya che, je dharmanI vAsanAno paNa nAza kare che. temaja koI alpajJane ema paNa jaNAya ke - "jIvananirvAha mATe dhAnya ke anya mAchalAM Adi ghaNAM jIvono nAza karavo paDe che. tenA karatAM eka moTo hAthI mAryo hoya to tenAthI ghaNA jIvono ghaNo vakhata nirvAha thAya, ane hiMsA to eka ja jIvanI lAge." teno uttara ArdrakumAranA caritramAMthI maLe che. AdrakumAranI vArtA magadhanA mahimAvaMta mahArAjA zreNikane Adradeza (eDana)nA rAjA Artaka sAthe pUrvajothI cAlI AvatI maitrI hatI. maitrI prIti vinA vyartha che ane avasare vastuo mokalavA-devA-levAthI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 47 prIti vadhe che. ema jANI magadhasamrAT zreNike keTalIka sArI vastuonI bheTa sAthe maMtrIzvarane Ardradeza mokalyA. tyAMnAM rAjA Ardraka pAse upasthita thaI maMtrIe kuzaLa-kSema pUchyA ne rAjAnA samAcAra ApyA. je kAMI vastuo lAvyA hatA te bheTa dharI. te vakhate rAjAnI pAse rAjakumAra ArdrakumAra beTho hato. avasara pAmI rAjakumAre maMtrIne pUchyuM - 'zuM tamArA rAjAne rAjakumAra che ?' maMtrIe kahyuM - 'amAre ghaNAM rAjakumAro che paNa aticatura buddhivALA temaja mahAdharmiSTha to abhayakumAra che. teo pAMcaso maMtrInA paNa mahAmAtya che.' A sAMbhaLI kumAra vismita thayo ne abhayakumAranI mitratAnI tene cAhanA jAgI. tenA mATe teNe potAne tyAM thatAM sArA motI Adi maMtrI mAraphata mokalAvyAM. rAjagRhImAM pAchA pharelA maMtrIe rAjAne bheTo temaja kuzala samAcAra ApyA pachI abhayakumArane ArdrakumAre Apela vastu tathA samAcAra ApatAM kahyuM ke - 'kumAre mitratAnI icchAthI hAtha laMbAvyo che.' A sAMbhaLI abhaya vicAravA lAgyA. 'mArI mitratA ! e anAryadezano rAjakumAra icche che ? Azcarya kahevAya. abhavya ke durbhAvya mArI mitratA icchI paNa na zake. lAge che ke vratanI virAdhanAthI e anAryabhUmimAM upajyo haze. have te koI rIte dharma pAme to sAruM, ema vicArI abhayakumAre nAnakaDAM jinapratimA suMdara peTImAM mUkI mokalI ApyAM. suMdara peTI joI kumAre ekAMtamAM ughADI to aMdarathI nikaLela pratimA joI acaraja pAmyo. teNe AvA ratnamaya ghareNAMne kyAM kevI rIte paheravuM ? teno ghaNo vicAra karyo. mAthe, khabhe, kaMThe, bAvaDe mUkI joyA paNa kyAMya baMdhabesatA na AvyA. tethI peTI upara mUkI pote sAme besI vicAravA lAgyo ke 'AvI suMdara vastu zA kAmanI haze ?' moMghI paNa ghaNI ?' vicAratA khyAla Avyo ke 'A to meM pahelA paNa kyAMka joyuM che.' ane e UMDA vicAramAM utarI gayo ne vismRtimAM dabAI gayelI smRtine jANe saceta karavA lAgyo. ema karatAM smRti saceta thaI. tarata jAtismaraNajJAna thayuM. citranI jema gatabhavonA banAvo AMkhanI sAme jANe AvI UbhA....ahIMthI trIje bhave pote sAmAnika nAme kauTuMbika hato. baMdhumatI nAmanI suMdara patnI hatI. prabaLa vairAgya thatAM baMne jaNe dIkSA lIdhI. bhinna-bhinna kSetramAM vicaravA ane AtmasAdhanAmAM rata rahevA lAgyA. keTalAka kALe baMne samudAya eka ja gAme AvyA ne tyAM sthiratA karI. potAnI (pUrva) patnI sAdhvI je dharma ane brahmacaryanA pratApe ati pratibhAzALI lAgatI hatI, tene joI potAne sAdhu hovA chatAM teno anurAga utpanna thayo. ekavAra avasara maLatAM teNe baMdhumatI sAdhvIne abhilASA jaNAvI. zANI sAdhvI samajI gaI ke AmAM to mArA temaja temanA-baMnenA vratano nAza rahelo che. kadAca teo sAhasa karI vratano bhaMga paNa karI nAkhe ? e vicArathI ja sAdhvIne kamakamAM AvI gayAM. te hatacetana jevI thaI gaI. chevaTe tenA baLavAna AtmAe moTo puruSArtha karyo ne teNe aNasaNa laI lIdhuM. tenI sthiratA ne dhIratA !! ane tenuM avasAna thayuM-te svarge gaI. tethI glAnI upajI ne pote paNa anazana lIdhuM. aMte deva thayo. tyAMnA bhogomAM jIvana pUruM karI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 virAdhitavratavALo huM ahIM anAyadezano rAjakumAra thayo. mArA dharmaguru abhayakumArane dhanya che. temaNe eTale dUrathI paNa mane dharmano bodha Apyo. AdrakumArane abhayakumArane maLavAnI tAlAvelI lAgI. ekavAra teNe rAjAne kahyuM - "pitAjI! rAjagRhI nagarI jovAnI icchA ghaNI thAya che. mane tyAM mokalo ne?' Azcarya pAmelA rAjAe sApha nA pADI, emAM paNa abhayanA nAme to phALa paDI. kemake kumAra potAnA sAthIone paramAtmAnA daDha anurAgI banAvI de ne A to vilAsabhoganI bhUmi! anAryanI dharaNI ! ahIM vaLI dharmanI vAta kevI ? kyAMka kahyA vinA te rAjagRhI jato ja rahe te mATe rAjAe pAMcaso rAjapuruSone jAtA mATe goThavI dIdhA ne pAko baMdobasta karyo. aMtaranI laganI sAva judI vastu che. ArdrakumArano utsAha AthI jarAya maMda na paDyo. teNe eka upAya zodhI kADhyo. thoDA divasa pachI teNe ghoDA doDAvavAnI kaLA zikhavA mAMDI, roja doDavAnuM aMtara vadhArato gayo. koIvAra eka eka prahare ekalo pAcho Ave, eTale sahune vizvAsa thaI gayo. ema karatAM, anukULa pavana vAtA teNe sArA vahANanI goThavaNa karI ghoDo doDAvI, samudrakAMThe Avyo ne vahANamAM besI bhAgI chUTyo. bhAratabhUmi para AvI daivI niSedha chatAM utkaTa vairAgyathI jAte dIkSA lIdhI. vihAra karatAM ArTamuni vasaMtapuranagaranA udyAnamAM koI devamaMdiramAM kAussagga dhyAne rahyA. pUrvabhavanI patnI baMdhumatIno jIva devAyu pUrNa karI te nagaranA zrImaMta zeThane tyAM putrI tarIke upajayo. atisvarUpavatI tenuM nAma zrImatI rAkhavAmAM AvyuM. krame karI te manamohaka yauvana pAmI. yogAnuyoga sakhIo sAthe te udyAnamAM AvI ne ramate caDI. emAM vaLI vara varavAnI ramatamAM maMdiramAM ubhelA svarUpavAna navayuvAna munine joI te bolI - "mAro vara A ane tarata devavANI thaI "mugdhA ! tuM yogya varane varI che. tyAM to duMdubhi gagaDavA lAgI ne devoe puSparatnono varasAda karyo. gabharAI gayelI zrImatI muninA page vaLagI gaI. anukULa upasarga jANatAM Adramuni tyAMthI cAlatA thayA. evAmAM rAjapuruSo varSeluM dhana levA AvatAM deve aTakAvyA ne kahyuM - "A dhana tamAruM nathI paNa zrImatInA lagna mATenuM che." AkhA nagaramAM vAta phelAI gaI. zrImatInA pitAe tyAM AvI dhana ghara bheguM karyuM. zrImatIe e ja munine paraNavAno Agraha rAkhyo. pitAe ghaNI zikhAmaNa ApI jaNAvyuM - "beTA ! bhramaranI jema bhamatA muni kevI rIte zodhavA? tuM oLakhIza kevI rIte? mATe bIjA koI managamatA varane varavuM DahApaNabharyuM che." zrImatIe kahyuM - "bApu ! Apa kema bhUlI jAva cho ke uttamarAjAo ane sajjano ekavAra boleluM avazya pALe che ane kanyA to eka ja vAra koIne vare che. tame pUcho cho ke tene kevI rIte oLakhIza? huM temanA paga joI tarata oLakhI laIza. kevA ghATIlAM bharAvadAra ne suDoLa paga hatA. tevAM paga to koInA hajI dIThA nathI." Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 ghaNI tapAsa karavA chatAM kyAMya te munino patto na lAgyo. eTale zrImatIe bhAvapUrvaka munione nitya vahorAvavAnuM zaru karyuM. Ama karatAM bAravarSanA vANA vAI gayA. te muninA to vAvaDa paNa na maLyA. chatAM aDaga vizvAsa, ane UMDI dhIratA laI te vATa jotI rahI. ane eka divase Akasmika rIte te ja muni zrImatIne tyAM AvI UbhA. temanA caraNacihno zrImatI oLakhI gaI ne tarata temano pAlava pakaDI bolI - "nirdayanAtha ! te vakhate to mane jhUratI mUkI tame cAlyA gayA paNa have to nahIM ja javA dauM." pUrvabhavanA anurAge bhogakarmanA udaye A suMdarInI nikhAlasa vAta sAMbhaLI tenI bAra bAra varasanI atUTa prIta joI AdrakumAranA saMyamabaMdhana zithila thaI gayA. mAtA-pitA ne rAjyavaibhavane choDanAro te strIthI pAlava na choDAvI zakyo ne chevaTe te zrImatIne paraNI gayo. patnI sAthe niraMtarAya sukha mANatA temane eka putra thayo. A paristhitimAM paNa tene saMyama sAMbharyA karato. sAdhanA saLavaLyA karatI. te bALaka thoDuM moTuM ne samajaNuM thayuM eTale AdrakumAre kahyuM - "zrImatI ! mArUM mana saMyamamAM ramyA kare che. tamAruM bALaka paNa have moTuM thaI gayuM che. mane jANe mAro dharma sAda pADe che." A sAMbhaLI zrImatInuM haiyuM bharAI AvyuM. te zUnyamanaska thaI gaI. thoDIvAre teNe reMTIyo maMgAvI rU kAMtavA mAMDyuM. sAme palaMga para paga TUMkAvIne AdrakumAra paDyA hatA. tyAM putre AvI mAne pUchyuM - "mA, A tuM zuM kare che?' teNe kahyuM - "dIkarA rU kAMDuM chuM. tArA bApu tapasyA karavA javAnA che, pachI mAre Akho divasa zuM karavAnuM ? eTale atyArathI kAMtavAnI Teva pADuM chuM." A sAMbhaLI bALake trAka upADIne dorAthI bApAnA paga vIMTI dIdhA ne bolyo - "have kyAM jazo ? bA, bA, jo. meM bApAne kevA bAMdhyA. kevI rIte jaze have ?" phIku hAsya lAvI zrImatI joI rahI ane AdrakumAre pagamAM vIMTelA dorA gaNyAM to tenA bAra AMTA hatA. tyAM temaNe kahyuM - "rAganA baMdhano ghaNAM zaktizALI che. huM bAra varasa rahIza ne pachI cokkasa saMyama laI AtmasAdhanA karIza." teo bAra varase pAchA sAbadA thayA ane sahunI vidAya laI pAchA dIkSita thayA ane pavananI jema vihAra karI gayA, ne kyAMya mamatA, na kyAMya mAyA. A tarapha AdradezanA rAjAe kuMvaranI tapAsamAM AkrozapUrvaka mokalelA rakSakoe ghaNI tapAsa karI paNa kyAMya kuMvaranI bhALa maLI nahIM. paradezI hoI temane kAma maLyuM nahIM. koIne vizvAsa thayo nahIM ne rAjAnA bhayathI te pAchA paNa pharI zakyA nahIM, pariNAme coronI jamAtamAM bhaLyA ane corI karI gujarAna calAvavA lAgyA. teo jyAM vasatA hatA, daivayoge Adramuni tyAMthI nikaLyA ne temaNe ATalA varSe paNa temane oLakhI lIdhA. sahune upadeza ApI pratibodhyA, sarvae temanI pAse dIkSA lIdhI. sahune sAthe laI Adramuni bhagavAna mahAvIradevane vAMdavA cAlyA. tyAM gozAlaka rastAmAM maLI gayo. teNe kahyuM - "he muni ! tame kaSTasAdhya kriyA temaja tapasyAdi phogaTa karo cho. kAraNa ke je thavAnuM che te vinA Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 yatna paNa avazya thaze ane je nathI thavAnuM te lAkha yatna paNa nahi ja thAya. zubhAzubhanuM kAraNa daiva-niyati che. tene badhAM mAne che ke upakramazataiH prANI yanna sAdhayituM kSamaH / dRzyate jAyamAnaM tallIlayA niyaterbalAt // 1 // artha:- "seMkaDo prayatnathI paNa je sAdhavA samartha thaI zakato nathI te niyati-deva baLathI ramatamAM siddha thaI jAya che.' Artamunie kahyuM - 'tamAruM kahevuM ucita nathI. kAraNa ke prArabdha (nasIba, daiva, kudarata, niyati, bhAgya) ane puruSArtha (udyama) baMnenA yoge kAryasiddhi thaI zake che, jema kadAca prArabdhabaLathI bhareluM bhANuM maLI jAya, paNa jyAM sudhI hAthathI koLIyo moDhAmAM mUkIe nahIM, cAvIe nahIM, cAvIne gaLe utArIe nahIM tyAM sudhI tRpti thaI zake nahIM ane maLyuM bhANuM vyartha jAya. ityAdi aneka hetu, udAharaNo, yukti AdithI gozALAne samajAvyuM. gozALo moDhuM bagADI cAlyo gayo. AdrakumAra muni AgaLa cAlyA. mArgamAM hastitApasano Azrama Avyo. te tApasonI evI vicitra mAnyatA hatI ke - anna phaLAdi khAvAmAM temaja te rAMdhavA AdimAM ghaNAM jIvonI hiMsA thAya. tethI ghaNuM pApa lAge, tenA karatAM eka moTo jIva mArIe temAM ghaNuM ochuM pApa lAge ne ghaNA samaya sudhI nirvAha thAya. ema samajI teo sadA hAthI ja mArIne khAtA hatA. eka hAthI temaNe pakaDI bAMdhI rAkhyo hato. prANIone keTalIkavAra potAnI hiMsAnI jANa thaI jAya che. munine joI teNe baLa karI bAMdhelo khIlo ukheDI nAMkhyo, ane muninA caraNomAM namaskAra karavA lAgyo. munino Avo atizaya ne prabhAva joI tApaso temanI pAse AvyA. AdrakumAre temane dharmopadeza dIdho. temAM ekendriyathI be iMdriya yAvat paMcendriyanA ghAtamAM na kalpI zakAya eTaluM badhuM pApa rahyuM che. paMcendriyano vadha karanAra narake jAya, temaja eka paMcendriyanA zarIramAM bIjA paNa ghaNAM trasa jIvo hoya ItyAdi bodhathI teo samajaNa pAmyA. tIrthaMkara prabhue batAvelA mArganI temane pratIti thaI ne temaNe paNa dIkSA svIkArI. tyAMthI moTA parivAra sAthe ArTamuni zrI mahAvIraprabhu pAse AvyA. prabhujIne sahue vaMdanAdi karyA. zAtAdi pUchI UbhA, tyAM zreNika rAjA abhayakumAra Adi samavasaraNamAM AvyA. rAjAe munine hasti kevI rIte choDAvyo? Adi pUchatAM temaNe kahyuM - "hAthIne daDha baMdhanamAMthI paNa choDAvavo te duSkara nathI paNa kAcA sutaranA baMdhanamAMthI chUTavuM ghaNuM duSkara che." A sAMbhaLI vismita thayela zreNike pUchyuM - "Ape kahyuM te samajAyuM nahIM. eTale temaNe potAnI AkhI vAta kahI saMbhaLAvI umeryuM - "e tAMtaNAe mane bAra varasa vadhAre pakaDI rAkhyo." A sAMbhaLI badhA bahu rAjI thayA. pachI AdrakumAramunie Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 51 abhayakumAranI ghaNI prazaMsA karI temane dhanyavAda ane dharmalAbha Apyo. Adramunie sarva pApanI AlocanA karI, tenI niMdA, gaha, pratikramaNa Adi karyuM ane kevaLajJAna prApta karyuM. prAMte mokSa padhAryA. A pramANe AdrakumAra muninA vacanathI jema hAthI khAnAra tApasoe hiMsA choDI, tema A caritra jANI catura mANasoe sadA dayAdharmano Adara karavo ane hiMsaka jIvone paNa mAravA nahIM. 03 hiMsAthI bacavA upayogI thavuM joIe moDhuM DhAMkyA vinA bhaNavuM na joIe, kadI koIne bhaviSyanA phaLAdeza-nimittAdi kahevA na joIe, samaju jIvoe pAchalI rAtrimAM UMcA svare bolavuM-bhaNavuM na joIe. AvA hiMsAnA ghaNAM sthAno che te prAjJa puruSoe jANavA ane tyAgavA joIe. vizeSArtha :- mukhachidra vastrAdithI DhAMkIne ja bolavuM joIe. jo tema na kare to vAyukAyajIvonI hiMsA thAya. mukhavatrikA (muhapatti)no upayoga jIvarakSAne udezIne che. anya zAstromAM paNa jaNAvyuM che ke - "he brahman! nAnAmAM nAno akSara bolatA nAka mukhamAMthI nikaLatA eka zvAsathI seMkaDo sUkSma jaMtuono nAza thAya che. pUrvAcAryo kahe che ke - "cArasparzavALA bhASAvargaNAnA pudgalo zvAsocchavAsanA AThasparzavALA pudgalomAM bhaLI javAthI AThasparzavALA vAyunA jIvone haNe che. koInA bhaviSya kathana karavA, rekhA, nimitta AdithI koInA AvatA kALanuM phaLakathana karavuM Adi munie karAya nahIM. je sAdhu-munirAjo jyotiSa nimittAdithI bhaviSya bhAkhe, kautukaIndrajALa AdinA camatkAra batAve, tathA bhUtikarma Adi kare, karavA prere ke anumodanAdi kare to te muninA tapano kSaya thAya te bAbata upara eka kSatriyano prabaMdha che. kSatriyano prabaMdha kSitipratiktinagaramAM, eka kSatriyANI rahetI hatI. teno pati varSothI paradeza gayo hato ne tenA koI samAcAra paNa AvyA na hatA. koI sAdhumahArAja tene tyAM gaucarI avAra-navAra AvatA. ekavAra te bAIe munine pUchyuM - "mahArAjajI ! paradezathI mArA pati pAchAM kyAre Avaze? ghaNo vakhata thaI gayo, kAMI vAvaDa-patto nathI. munie kAMI uttara na Apyo. te strIe vArevAre sAgraha pUchavAthI-mAtra praznanA aMta mATe, anAbhoge temaNe kahyuM ke - "pAMcame divase Avaze. ane bhAgyayoge pAMcame divase ja te kSatriya dezAMtarathI ghare Avyo. muninuM vacana sAcuM Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 paDyuM te divase muni paNa vahoravA AvyA. bAI ane muni eka-bIjAnI sAme joI hasyA. A joI kSatriyanuM lohI ukaLI uThyuM. zaMkAthI te baLavA lAgyo. te hAthamAM talavAra laI Ubho thayo ne sAdhune hasavAnuM kAraNa pUchyuM. tyAre munizrIe je sAcI bInA hatI te kahI. kSatriye pArakhA mATe pUchyuM ke - "A sagarbhA ghoDIne vachero avataraze ke vacherI?' munie kahyuM - "vacherI. te sAMbhaLatAM ja asvastha kSatrie te ghoDInuM peTa talavArathI phADI nAMkhyuM. temAMthI vacherI nikaLatAM tene zaMkA na rahI. paNa A aghora hiMsAkarmathI munirAjano AtmA kakaLI uThyo. temanA romerome jANe vedanA thavA lAgI. potAnA pramAdanuM A pariNAma joI temaNe tarata aNasaNa lIdhuM. paramArtha jANI kSatriye temane ghaNAM khamAvyA. munie samatApUrvaka kALa karI svarga meLavyuM. mATe upayogazUnyatAthI paNa nimittAdi na kahevA. tathA rAtrimAM ke paroDhamAM UMcA svarathI bolavuM-bhaNavuM nahIM. jo bolavuM Avazyaka hoya to maMdasvare bolavuM. khoMkhAro ke hokAro koI na sAMbhaLe tenI kALajI rAkhavI. tema karavAthI hiMsaka pazu-ghoLI vagere jIvo jAgI jAya ne jIva-hiMsAdimAM pravarte. temaja pADozI jAgI jAya to AraMbha-samAraMbhamAM paDe, rasoyA, dhobI, mAchImAra Adi potAnA kAmamAM paDe ne e anarthanA nimitta ApaNe thaIe. te bAbata paramAtmA mahAvIradeve jayaMtI zrAvikAne uttara ApatA kahyuM che ke "adharmI jIvo sUtA sArA ane dharmI javo jAgatA sArA." A bAbatamAM A daSTAMta jANavA jevuM che. mAchImAra coranI kathA koI AcArya bhagavaMta ziSyone pUrvasaMbaMdhI pAThanI vAMcanA rAtre ApatA hatA. pudgalonI zakti sAmarthyano prasaMga cAlato hato ne jIvotpattinA nimittonI vicAraNA karAtI hatI, AcAryazrIe kahyuM - "amuka auSadhionA cUrNane amuka jagyAnA pANImAM nAkhavAmAM Ave to saMmUrNima mAchalAonI vipula utpatti thAya che.' ityAdi, A vAta eka mAchImAra je corInI latamAM paDyo hato, te jatAM sAMbhaLI gayo. A prayoganI avadhAraNA karI te ghare pAcho Avyo ne cUrNa Adi lAvI taLAvamAM nAMkhyuM. tethI Azcaryajanaka matsyanI utpatti thaI. te dararoja mAchalAM pakaDI vecI potAnA kuTuMbanuM bharaNa-poSaNa karavA lAgyo. Ama ne Ama samaya vItato gayo, eka divasa te mAchImAra upAzrayamAM gurumahArAja pAse Avyo ane vaMdanA karI bolyo - 'tame to mArA mahA upakArI cho. tamArA pratApe huM ne mAruM kuTuMba kallola karIe chIe ne AnaMdathI jIvIe chIye. annanI achatanA e saMkaTamAM to ghaNAM ghaNAM jIvono upakAra thaze." gurumahArAje khulAso mAMgatA pUchayuM - "tuM zuM kahe che? mAro kevI rIte upakAra mAne che?" mAchIe cUrNanI vAta kahI. te sAMbhaLI AcArya to AbhA ja banI gayA. potAnA pramAdanI niMdA karatAM e manomaMthana karavA lAgyA. temaNe vicAryuM ke "A mANasa Ama ne Ama Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 roja kare to keTalAM jIvonI hiMsA thAya? A pApa have kyAM jaIne aTakaze ? chevaTe temaNe bAhya svasthatA meLavatAM te dhIvara (mAchImAra)ne kahyuM - "jo A bIjo prayoga tane batAvuM chuM. A gharamAM ja baMdha bAraNe ekalAe ekAMtamAM ja karavAno che. tethI suvarNavarNavALA mAchalA thaze,' ema kahI temaNe amuka dravyano vidhi batAvyo. teNe ghare jaI sarva sAmagrI meLavI tema karatAM acAnaka vAgha utpanna thayo ne teNe mAchImArane phADI khAdho. mAchImAra marI narake gayo, AcAryazrI pApanI AlocanA-prAyazcittAdi karI svarge gayA. mATe zeSarAtrimAM UMcA sAde bolavuM nahIM. bIjuM dRSTAMta A pramANe che. koI gRhastha pAchalI rAtrie pratikramaNa karavA lAgyo, jorathI uccAra karatAM pADozaNa jAgI uThI. ghaNI rAtri vIti gaI ema samajI te dANA daLavA beThI. ghaMTInA gALAmAM bharAyelo sApa cagadAI dANAmAM daLAI loTa bhego bhaLI gayo. viSamizritaloTanI rasoI banI, ne pariNAme AkhuM kuTuMba maraNa pAmyuM. koI jJAnI pAsethI A vAta jANI tene pApanI AloyaNA-pratikramaNAdi karIne prAMte svarge gayo. Ama aneka rIte hiMsA saMbhavita che. te zrI sarvazadevanA Agamo, upadezo ane svayaMnI matithI jANavI ane teno upayogapUrvaka tyAga karavo. jethI mokSalakSmInI upalabdhi thAya. 04 hiMsA-ahiMsAnuM phaLa hiMsA karanArane sadA azAMti ane duHkha maLyAM kare che, tyAre ahiMsAthI paramazAMti ane sukha maLe che. A bAbata sUra ane caMdranuM dRSTAMta zAstromAM Ave che. sUra ane caMdrakumAranI kathA jayapuranagaramAM zatruMjaya nAmanA rAjA rAjya kare, tene sUra ane caMdra nAmanA suMdara putro. moTo sUrasena yuvarAjapada pAmatAM caMdrakumArane mAThuM lAgyuM. te apamAna samajI deza choDI videza cAlyo. ekavAra koI gurumahArAja pAse teNe sAMbhaLyuM ke pavitra zarIravALA gRhasthoe aparAdhI trasajIvone paNa marAya nahIM. niraparAdhInI to vAta kyAM? koI mAchalAne mAratAM potAnI AMgaLI kapAtAM eka zANA dhIvara (mAchIe) zastrathI hiMsA karavI ja baMdha karI. tenI kathA A pramANe che. dhIvaranI kathA pRthvIpura nagaramAM eka dhIvara (mAchImAra) raheto hato, te mAchInA kuLamAM upanyo hato, paNa dayAnI lAgaNI hRdayamAM jIvatI hatI. tethI te kadI mAchalA mAravA taiyAra thato nahIM. paraMtu Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 tenA pitA gujarI gayA pachI kuTuMbIoe tene jALa pakaDAvI-jIvikAno bhaya batAvI parANe mAchalA mAravA mokalyo. ane hAthamAM dhAradAra charI moTA mAchalA kApavA mATe ApI. duHkhAtA hradaye te jaLAzaye gayo ne keTalAka mAchalA kApavA beTho. Teva na hovAne lIdhe charIthI tenI AMgaLI kapAI gaI ne lohI vahevA lAgyuM. asahya vedanA thatAM te vicAravA lAgyo ke - 'nirdaya mANasone dhikkAra che. tuM marI jA. ema kahevA mAtrathI jIvane duHkha thAya che to vadhAdithI to kayuM duHkha na lAge ?' lohIthI kharaDAyelA hAtha ane pAchI moTI charI pAse. te vakhate tyAMthI koI guru-ziSyo jaMgala jatA hatA, ziSya A joI gurumahArAjane pUchyuM - 'gurujI ! AvA pApI jIvono nistA2 koI rIte jaNAto nathI.' guruzrIe kahyuM - 'bhadra ! tIrthaMka2 5ramAtmAoe jIvonI vAstavikatA joI che. tethI ja temaNe ekAMte nahIM paNa sarvAMgINa apekSAe jagatane sApekSavAda samajAvyo che, temaNe pharamAvyuM che ke aneka bhavomAM upArjita karelA duSkarmone A jIva adhyAtmanA bodhe-sadbhAvanA ne zubhapariNAmathI alpakALamAM nAza karI zake che. jIva je samaye jevA bhAvamAM vartato hoya, te samaye tevAM zubhAzubha karmane upArje che, A pramANe ziSyane AtmAnI paristhiti samajAvI. pachI bolyA 'jIvavaho mahApAvo (jIvavadha=mahApApa)' A badhuM dhIvare sAMbhaLyuM. guruziSyAdi cAlyA gayA. dhIvare nakkI karyuM ke AjathI mAre jIvavadha karavo nahIM ane dayAnI ciMtavanamAM tene jAtismaraNajJAna utpanna thayuM. gayelo bhava smRtipaTa para upasI Avyo. tene jANavA maLyuM ke pUrve karelI cAritranI virAdhanAthI nIcakuLamAM avatAra Adi maLyuM. teNe tyAM ne tyAM dIkSA levAnI dRDhabhAvanA karI ane parabhavaAbhavanI virAdhanA-pApapravRttinI niMdA-garha karavA lAgyo. pariNAme thoDI ja vAramAM bhAvacAritranI ramaNatAe zukladhyAna pragaTatAM kevaLajJAna utpanna thayuM. samIpamAM rahelA devoe mahimA karyo. AkAzamAM duMdubhi gaDagaDI UThI. te sAMbhaLI ziSye gurujIne pUchyuM - 'bhagavAna ! A zuM ?' gurue kahyuM - 'mahAnubhAva ! pelA dhIvarane kevaLajJAna thayuM. devo mahimA karavA AvyA che. te nimitte duMdubhi vAgI rahI che.' te sAMbhaLI ziSya harSa ane vismaya pAmyo. guru bolyA - 'tuM te kevaLI mahArAjane mArA bhavo keTalA che ? te pUchI Ava.' guruAjJAthI ziSya gayo paNa temanA acarajano pAra nahoto. jJAnIe temane bolAvatAM kahyuM - 'muni ! emAM zuM Azcarya thAya che ? huM / ja dhIvara chuM. dravya-bhAva baMne prakAranI hiMsAmAMthI mAro AtmA chUTI javAthI, te saMsAranA sarva baMdhanothI chUTI gayo che. tamArA gurujIne kahejo ke teo je vRkSa nIce UbhA che te vRkSanA jeTalAM pAMdaDA che teTalA temane bhava karavAnA che. tame A bhavamAM ja mukta thazo.' te sAMbhaLI harSa ane acaMbo pAmatA ziSya, guru pAse AvyA ne kevaLIe kahelI vAta jaNAvI. A sAMbhaLI guru atiharSita thaI nAcI uThyA ne bolyA - 'atiAnaMdanI vAta che ke have mAre gaNatrInAM ja bhavo karavAnA che. khare ja huM dhanya chuM. jJAnInA vAkyo satya che.' ane guru ziSyo saMyamamAM sAvadhAna thaI AgaLa vadhyA ne zreyaH sAdhyuM. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-. A rIte eka mAchImAra hovA chatAM ahiMsAnA pratApe kSaNavAramAM kevaLajJAnI banyA. mATe ja sarva vratamAM prathama ahiMsAvrata che. teno mahimA jeTalo gAIe teTalo ocho che. ityAdi dharmadezanA sAMbhaLI caMdrakumAre aparAdhI jIvanI paNa hiMsA na karavAno niyama lIdho. mAtra temAM rAjAzA, yuddhano apavAda rAkhyo. ghare AvI dharmamAM udyamazIla thayo. avasare rAjasevAmAM te joDAyo. ekavAra rAjapuruSoe koI corane pakaDI rAjA samakSa upasthita karyo. cora kaThinAIthI pakaDAyo hato ne tenA para ghaNAM Aropa hatA. rAjAe caMdrakumArane kahyuM - "tuM A corane hamaNAM ja mArI nAMkha. AvA aparAdha karanArane AthI ocho daMDa saMbhavato nathI." caMdrakumAre baMne hAtha joDI vinayapUrvaka kahyuM - "mahArAja ! yuddha sivAya koInI paNa sAme hathiyAra ugAmavAno paNa mAre niyama che. A sAMbhaLI harSita thayelA rAjAe tene potAno aMgarakSaka banAvyo ane AgaLa jatAM te rAjakumAra eja dezano svAmI thayo. A bAju caMdrakumArano moTobhAI yuvarAja sUrasena rAjaya meLavavA prayatno karavA lAgyo ane chevaTe te sUtelA rAjanI hatyA karavA prahAra karI bhAgyo. jAgelA rANIe bUmo pADatAM bhAgato kumAra pakaDAyo. rAjAnA temaja pitAnA ghAtaka tarIke tene nyAyAlayamAM Ubho rAkhavAmAM Avyo. ghAyala rAjAne putranI duSTatA joI ghora nirAzA thaI teo vicAravA lAgyA. keTalAka naMdano (dIkarAo) caMdananI jema sugaMdhI mATe hoya che, tyAre keTalAka bALakha vAlaka (vALA)nI jema kuLanA cheda mATe hoya che. | sUrasena upara kAma calAvavAmAM AvyuM ne tene dezanI sImA pAra karI jatA rahevAnuM vidhAna thayuM. te tyAMthI cAlI nikaLyo caMdrakumArane teDAvI jayapuranI rAjagAdI para besADyo. ghaNAM upacAra chatAM sUrasene karela ghA jIvaleNa nivaDyo. rAjA, sUra uparanAM duSTa dhyAnamAM mRtyu pAmyo ne vanamAM citto thayo. jaMgalamAM sUrano A cittAthI bheTo thaI gayo ne teNe phADI khAdho. te marIne bhIlla thayo. bhIla moTo thaI zikAra karavA jatAM tene pAcho cittAe mArI nAMkhyo, tethI uzkerAyelA tenA svajane cittAne pUro karyo. baMne jaMgalI Dukkara tarIke avataryA. te baMne jyAre bhegAM thatAM tyAre avazya laDatAM ane dhamAla karatAM. AthI eka pAradhIne zikAramAM kaThinAI thatAM teNe khIjAIne baMne Dukkarone mArI nAMkhyA. baMne marIne hAthI thayA. nAnI vayanA eka sarakhA madanIyA pakaDI rAjAne arpaNa karavAmAM AvyA. rAjavADAnA cogAnamAM paNa teo paraspara laDavA lAgyA, dUra bAMdhatA eka bIjAne joI garjanA karatAM ne vaira vamatA. ekavAra sudarzana nAmanA kevaLI bhagavaMtane rAjA caMdrakumAre hAthInA vairanuM kAraNa pUchatAM tene jANavA maLyuM ke "A to potAnA ja pitA ne bhAI che. pitAputranA A vairAnubaMdha ane karmazALAnuM A vicitra nATaka joI rAjA ciMtanamAM paDyo. rAjapATano dhaNI kSaNamAM Dukkara thaI jAya. aDhAra sAgaropamanA u.bhA.-2-5 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 AyuSyavALo AThamA svarganA devatA thoDIvAramAM gadheDo ke kUtaro banI jAya. mohanI mahAnidrAvALA jIvo jenA pratApe saMsArakUvAmAM paDavA taiyAra thAya paNa sadgatino yogya mArga na le te eka mithyAtvano ghora aMdhakAra ja che." Ama uttama ciMtanathI vairAgI thayelA caMdrarAjAe putrane rAjya bhaLAvI cAritra svIkAryuM. aticAra vinAnI sArI ArAdhanAthI teo ekAvatArI deva thayA. baMne hAthI marIne prathama narake gayA. jeo gRhastha jIvanamAM paNa prathamavratane uttama rIte aMgIkAra karanArA ane pALanArA thayA. aMte sarva jIvonI dayAmAM rata rahenAra caMdrarAjarSi prAMte mokSa pAmyA. sarva kleza ane duHkhathI mukti pAmyA. 05 asatya bhASaNano tyAga (bIjuM vrata) sUkSma ane bAdara (cUla) ema be bhedavALuM mRSAvAda hoya che. tIvrasaMkalpathI asatya bolAya te skUla ane hAsyAdithI bolAya te sUkSma kahevAya. mRSAvAda eTale asatya bhASaNa. tethI aTakavArUpa bIjuM vrata te mRSAvAdaviramaNa vrata. zrAvake sthUla mRSAvAdano avazya tyAga karavAno hoya che ane sUkSma mRSAvAdanI yatanA karavAnI hoya che. skUlamRSAvAda avazya choDI devuM joIe kemake tethI lokomAM apayaza AdinuM te kAraNa che. bIjuM aNuvrata sarvathA asatyavarjana karavAnuM sUcave che. khAsa karIne pRthvI, kanyA, gAya, dhana AdinI thApaNa ane sAkSImAM kadI khoTuM bolavuM ja nahIM. te bAbata kahyuM che ke "kanyA, gAya, ne bhUmi saMbaMdhI asatya, koInI thApaNa oLavavI (laIne pAchI na ApavI) temaja khoTI sAkSI pUravI A pAMca moTA (sthUla) asatya kahevAya che. kanyA saMbaMdhI khoTuM - jemake rAga dveSane lIdhe sArI kanyAne kharAba, viSakanyA, jaDa, khoDavALI Adi kahevuM. tathA sArI na hoya to sArI, duHzIlAne suzIlA, jaDane zANI Adi kahevuM ItyAdi kanyA saMbaMdhI alika eTale khoTuM kahevAya. upalakSaNathI dAsa-dAsI Adi samasta dvipada saMbaMdhI asatyano AmAM samAveza thAya che. gAya saMbaMdhI asatya-thoDuM dUdha ApatI gAya mATe vadhu dUdha ApanArI ke vadhu ApanArI gAyane thoDuM dUdha ApanArI kahevI vagere. upalakSaNathI badhA caupagA prANI saMbaMdhI asatya A pramANe jANIne varjavuM. bhUmi saMbaMdhI asatya-parAI khetIvADI Adi bhUmine ApaNI kahevI. ukharatrane phaLadrupa kahevuM vagere bhUmisaMbaMdhI asatya kahevAya. AmAM havelI, ghara, dukAna, Adi sthAvara vastunuM Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 57 grahaNa karavuM. ahIM kadAca zaMkA thAya ke jo upalakSaNathI dvipada, catuSpada ane sthAvara vastunI gaNatrI karI mukhyatAe ja A traNanA asatya gaNAvyAthI badhAno samAveza thaI zake. teno uttara e che ke - "kanyA AdinuM juThANuM lokamAM paNa adhika niMdAnuM kAraNa che. tema kanyAdinA asatyathI bhogAMtarAya, kleza, dveSanI vRddhi vagere doSo cokhkhA dekhAya che. koIe sonuM-dAgInA ke rUpiyA Adi dhana thApaNa (anAmata) tarIke mUkI hoya te oLavavA (pacAvI pADavA)thI mahApApa lAge che. alabatta Ano samAveza trIjA vratamAM thAya che, kiMtu "tuM tArI vastu laI gayo che. athavA mUkI ja nathI." ema juThuM bolavuM paDatuM hoI temAM vacananuM prAdhAnya hoya che mATe mRSAvAdamAM gaNatrI karI che. pAMcamo bheda khoTI sAkSI :- levaDa-devaDa AdimAM sAkSI tarIke rahelo mANasa dAkSiNyatA, lAlaca, lAMca ke dveSAdinA kAraNe pharI jAya, khoTI sAkSI Ape. to te mahApApano bhAgI thAya che. pRthvIpara jevI bolavAnI sagavaDa mANasa pAse che tevI bIjA pAse nathI. mANasanA bolanI ghaNI moTI kiMmata che. asatya bolavAthI mANasa vizvAsa gumAve che. je vizvAsa khoI nAMkhe tenI pAse zuM bace? koInI zehamAM, dAkSiNyatAmAM, lobha-lAlacamAM ke dveSa-vRNAmAM AvI jaIne asatya bolavuM nahIM ke khoTo pakSa levo nahIM. asatyabhASaNa karavAthI A bhavamAM apayaza Adi maLe ne parabhavamAM durgati maLe. Ama mahAanartha thayA ja kare. vasurAjAnI jema baMne bhavamAM vipattinuM bhAjana thAya, vasurAjAe mAtra "aja' zabdanA artha mATe khoTI sAkSI ApI tenuM pariNAma ghaNuM duraMta AvyuM tenI kathA A pramANe che. vasurAjAnuM caritra zuktimatI nagaramAM kSIrakadaMbaka nAmanA vidvAna paMDita vidyAlaya calAvatA hatA. temanI pAse rAjaputro, zreSThiputro, brAhmaNaputro, kSatriyakumAro Adi vidyArjana karavA rahetA hatA. temAM paMDitaputra parvata, rAjakumAra vasu ane brAhmaNakumAra nArada A traNe kumAro bhaNavAmAM samakakSa hoI sAthe bhaNatA hatA. ekavAra adhyayanathI parizrAMta thaI teo agAzImAM ADA paDyA hatA, tyAre gaganamArge jatAM be cAraNamunimAMthI eka bIjAne kahyuM - "A traNa vidyArthImAMthI eka svarge ne be narake jaze." A vacano kSIrakadaMbaka paMDite sAMbhaLI vicAryuM "koNa narakagAmI haze?" ane teNe loTanA traNa kukaDA banAvI traNene ApatAM kahyuM - "lo, koI na jotuM hoya tyAM jaI Ane mArI lAvo." traNe jaNa cAlyA. vasu ane parvate koI zUnya jagyAmAM kukaDA mArI pAchA soMpyA. brAhmaNakumAra nArada ekAMtamAM jaI guruvacananA marmane pIchANe che. tene lAgyuM ke "jJAnI ane aMtaryAmI bhagavAnathI zuM chAnuM che? are ! koI paNa na jotAM hoya toya A kukaDo to mane jove ja che ne huM tene jouM chuM. lAge che ke gurue amArI parIkSA mATe ja A badhuM upajAvyuM che.' Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 Ama vicArIne kukaDAne mAryA vinA ja pAcho Avyo. kukaDo Akho joI vidyAgurue pUchyuM - 'mArUM kahyuM karyA vinA kema Avyo ?' uttara ApatAM nArade kahyuM - 'AmAM mAro vAMka nathI bhagavAna ! ApanA kahyA pramANe mane evuM kyAMya sthAna ja na jaDyuM ke jyAM koI jotuM na hoya.' ityAdi teNe potAno Azaya kahyo. sAMbhaLI vidyAgurue tene dhanyavAda ApyA. temane vizvAsa thaI gayo ke 'parvatakumAra ane vasukumAra narake jaze ane A dayALu brAhmaNakumA2 nArada avazya svargagAmI thaze.' temane vicAra Avyo ke 'AvA sArA dekhAtA kumAro narake javAnA hoya to temane bhaNAvavAno zuM sAra ?' ityAdi vicAratA vairAgya prabaLa thatA sadgurusaMyoge temaNe dIkSA lIdhI. 58 AgaLa jatAM paMDita kSIrakadaMbakanA sthAne parvata Avyo ne vidyAlaya calAvavA lAgyo. tathA rAjA abhicaMdranI gAdIe yuvarAja vasu Avyo. koI zikArIe eka vanamAM mRgalAne bANa mAryuM. paNacha kheMcI pheMkeluM bANa thoDe dUra jaI kAMI athaDAyuM nahIM chatAM aphaLAIne paDyuM. cakita thaI zikArI bANa pAse gayo. joyuM to eka pAradarzaka moTI zilA paDI hatI. tenI pachavADAnuM mRga dekhAyuM paNa bANa tene TakarAine nIce paDI gayuM. A vAta teNe rAjA vasune kahI. tapAsa karAvatAM jaNAyuM ke svaccha sphaTikanI zilA ! rAjAe te gupta rIte maMgAvI potAnA siMhAsana nIce goThavI dIdhI. tethI siMhAsana sAva addhara hoya tema lAgatuM. Ama thatAM lokomAM rAjAnI evI khyAti thaI ke te satyavAdI hoI tenuM siMhAsana nirAdhAra ane pRthvIthI UMcuM rahe che ane tenI kIrti dizAomAM phelAI gaI. ekavAra nArada potAnA guruputra parvatane maLavA vidyAlayamAM Avyo. parvata potAnA pitAnI jema vidyArthIone ThassAthI bhaNAvato hato. ghaNAM vakhate baMne gurubhAIo maLyA ne kuzaLa kSema pUchyA. nArada pAse beTho hato ne parvata bhaNAvato hato, tyAM evI vAta AvI ke 'ajathI yajJa karavo.' artha karatAM parvate kahyuM - 'aja eTale bakaro, yajJamAM bakarAne homavo.' A sAMbhaLI nArade kahyuM - 'parvata ! A tuM zuM bole che ? aja eTale bakaro ke jUnI DAMgara ?' paMDitAinI pakaDa ne akkaDamAM parvate jorathI kahyuM - 'kema tane khabara nathI ? aja eTale bakaro. ajA eTale bakarI?' nArade kahyuM - 'tuM bhUle che. ApaNA gurujIe ghaNIvAra ajano artha jUnI DAMgara karyo che.' parvate abhimAnapUrvaka kahyuM - 'tArA jevo bhUlakaNo huM nathI, AkhI pAThazALA calAvuM chuM. mArI smRti sateja che.' nArade kahyuM - kharekhara mane sArI rIte yAda che ke 'na jAya te iti ajaH,' arthAt je utpanna na thaI zake te 'aja' kahevAya. ane te traNa varSa ke tethI vadhu jUnI DAMgaranA arthamAM rUDha zabda che. ghaNA vidyArthIo vacce pAMDityanuM teja batAvatA parvate kahyuM - 'tArI vAta jUThI siddha thAya to ?' nArade kahyuM - 'tuM kahe te.' parvate kahyuM - 'je hAre tenI jIbhano cheda.' ane baMnee paraspara Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 evI pratijJA karI. satyanA cukAdA mATe potAnI sAthe ja bhaNelA ane satyavAdI tarIke paMkAyelA vasurAjAnI pasaMdagI karavAmAM AvI. divasa nakkI karI baMne judA paDyA. parvatanI mAne khabara paDatAM teNe kahyuM - "dIkarA ! A teM zuM karyuM? tArA pitAe anekavAra "aja' no artha na uge tevuM dhAnya ane rUDha tarIke vrIhi eTale DAMgara karela che. vidhi graMthomAM vrIhi homavAnI vAta che, to agnimAM kAMI bakarAM homAtA haze?' parvata paNa zaMkita ne vimUDha thayo. eka mAtra putranA mRtyuno jANe ghaMTa saMbhaLAvA lAgyo. bhayathI te ghUMjI uThI. te lavAda banelA vasurAjA pAse AvI. rAjAe kSemakuzaLa ane udAsInuM kAraNa temaja AvavAnuM prayojana Adi pUchyuM. teNe badhI vAta rAjAne jaNAvI kahyuM - "rAjA, huM tamArI gurupatnI chuM. Aje tamAre tyAM khoLo pAtharI bhIkha mAMguM chuM ke mane mArA putranA prANanI bhikSA Apo." A sAMbhaLI rAjA paNa vimAsaNamAM paDyo. teNe kahyuM - "mA, ajano artha jUnI DAMgara thAya che ne e vAta to ghaNAM amArA sahapAThI paNa jANe che." parvatanI mAe kahyuM - "tamAre mAtra mArA putrane bacAvavAno che, tame je cukAdo Apazo te ja mAnya karavAno che, huM bIjuM kazuM jANatI nathI." ne raDatI gurupatnIne joI vasurAjAe kahyuM - "mA, jAva raDo nahIM, huM parvatano pakSa laIza. tame jarAya ciMtA karazo nahIM." bIje divase parvata ane nArada potapotAnA pakSamAM sAkSI ane yukti laI upasthita thayA. hisano mukuTa ane moTA mauktikonA hAra-kuMDalathI suzobhita vasurAjA AvyA ane addhara dekhAtAM sonAnA siMhAsana para beThA. chevaTe jyAre sAkSIno samaya AvatAM-rAjAne pUchatAM rAjAe kahyuM - "ApaNA vidyAgurunA moDhe meM ghaNIvAra "ajano artha bakaro sAMbhaLyo che." rAjA ATaluM bolyA. nArada te sAMbhaLI viSAdamAM gherAyo. te kAMI bole tyAM to moTo dhaDAko thayo. tyAM samIpamAM rahelA koI devatAe A asatya bhASaNa sahana na thatAM te sphaTikanI zilA ne siMhAsananA bhUkkA bolAvI dIdhA ne rAjAne pATu mArI nIce gabaDAvI pheMkyo. lohI vamato rAjA mRtyu pAmI narake gayo. satyano ane nAradano jayajayakAra thayo. satyanA pratApe nArada varga pAmyo. A caritra sAMbhaLI samaju jIvoe satyavratamAM sadA AdaravALA thavuM. vasurAjanA AThaputro paNa devIkopathI mAryA gayA. parvatane sahue dhikkArIne kADhI mUkyo, te rakhaDato rajhaLato mahAkALa asura pAse jaI pahoMcyo. mahAkALano paricaya A prabaMdhamAMthI maLaze. mahAkAlanuM vRttAMta Ayodhana nAmanA rAjAe potAnI putrI yuvAna thatA niyama pramANe tenA svayaMvaranuM bhavya Ayojana karyuM ane badhA rAjAone AmaMtraNa karyuM. rANIe potAnI kanyAne khAnagImAM bhArapUrvaka jaNAvyuM ke - "tuM mArA bhatrIjA madhupiMgane varamALA paherAvaje. tethI tuM sukhI thaze, madhupiMga suMdara, zUro ane saubhAgI che.' ityAdi. A vAta koI dAsI dvArA tyAM svayaMvara mATe AvelA rAjAomAM Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6o _upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 pramukha evA sagararAjAe jANI. teNe khinna thaI potAnA catura purohitane Ano upAya pUchyo ke - "kanyAne paraNavA kAMI rasto kADhI Apo." purohite prapaMcavALI banAvaTI rAjalakSaNa saMhitA kAvyamaya banAvI ane karNapriya vivecana evI rIte AlekhyuM jethI temAM varNavelA deza, kaLA, vaya, ruci, varNa AdithI madhupiMga sarvamAM halako ane sagara sahumAM zreSTha jaNAya. pachI svayaMvara maMDapamAM ja sagararAjAe rAjalakSaNo sAMbhaLavA sahu rAjAne ekaThA karyA. jema jema kAvya vaMcAtuM gayuM tema tema madhupiMgano sahu upahAsa karatA gayA ne madhupiMga jhaMkhavANo paDato gayo. chevaTe e parihAsamAMthI ThekaDI jevuM vAtAvaraNa thatAM zaramAIne madhupiMga cAlato thayo. pariNAme rAjakanyAe madhupiMgane paDato mUkI sagararAjAne varamALA paherAvI. tethI nirAza ane kuddha thaI madhupiMge kaSTamaya ghora tapa karyuM ane marIne mahAkAla nAmano asura thayo. tene parvatano ne te baMnene vaLI pippalAdano ema sarakhe sarakhA maLatarIyAno saMgama thayo. pippalAdanI kahAnI sulasA ane subhadrA nAmanI tApasaputrIo viduSI tarIke prasiddha hatI, tulasA sAdhikapaMDitA hatI, evAmAM eka yAjJavakya nAmaka garviSTha tApase zAstrArtha mATe ghoSaNA karAvIne "mane jIte teno huM ziSya thAuM ema paNa jaNAvyuM. ema karatA sulasA sAthe teno zAstrArtha yojAyo ne temAM sulatAnI jIta thatAM te teno ziSya paNa banyo. baMneno svAbhAvika rIte ja paricaya vadhyo ne teNe praNayanuM rUpa lIdhuM. pariNAme tulasA sagarbhA thaI. A vAta subhadrAe jANIne baMnene ghaNo Thapako Apyo. sulatAe gupta rIte putrane janma Apyo. ane tene pIpaLanA jhADa nIce tyajI dIdho ane baMne tyAMthI palAyana thaI gayA. jene casko nathI lAgyo te dhanya che. bAkI ekavAra lAgelo casko vadhatA vAra nathI. ghaTavo sahelo nathI. subhadrAe navajAta bALakane pIpaLa nIce joyo. potAnI meLe ja moDhAmAM AvI paDelA pIpaLanA phaLane te bhUkhyuM bALaka cUsatuM hatuM. tethI (pippala atti iti) pippalAda evuM nAma ApI upADI lIdho. pALyo-poSyo-bhaNAvyo ne moTo karyo. subhadrA pAsethI pippalAde potAnA mAtA-pitAno paricaya meLavyo. tene temanA para dhikkAranI lAgaNI thaI. tApasa, Azramo ne temanA vidhi-vidhAno para paNa teNe aNagamo thayo. uddhAranA nAme teNe navA ja anArya vedanI racanA karI ne navA anuSThAno AdinI goThavaNa karI. teNe evuM vidhAna karyuM ke - "upadravanI zAMti ane rASTradezanI tRSTi temaja svarganI upalabdhi mATe ghoDA-hAthI AdinA homavALA yajJo karavA. koI mahAna azAMti AdinuM kAraNa hoya to narameghayajJa karavo ne temAM sulakSaNA puruSano bali Apavo. tene homavo. emAM tene mahAkAlano saMgAtha maLyo. mahAkAla khUba umaLakApUrvaka dhanyavAda ApatA kahyuM - "tamArI saMkalanA sarvAge suMdara, agatyanI ane samayAnusArI che.' pachI parvata Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 paNa temAM joDAyo. parvata ane pippalAda yajJa-yAgAdi kriyAkAMDa karAvavAmAM, rAjAnA AdaramAna meLavavAmAM ane icchita svAda mANavAmAM paDyA. azura mahAkAlane paNa saMtoSa thavA lAgyo ke have rAjAonI mati bhraSTa thaze ne pariNAme teo rAjaya ane sadgatithI paNa bhraSTa thaze. AthI sagaranA vairanI ane badalAnI bhAvanA jANe saMtoSavA lAgI. te yajJo mATe preraNA karato ane tenuM sAruM pariNAma dekhADato. roga AtaMka Adi upadrava karato pachI yajJo thatAM tenuM upazamana karato. yajJamAM homelA pazune potAnI daivIzaktithI vimAnamAM mahAlatAM sAkSAt batAvato. Ama pratyakSa phaLa dekhAtAM loko yajJanA prabhAvamAM AvyA. yajJamAM mANasa paNa homAvA lAgyA. ne temane devavimAnamAM mahAlatAM lokoe nihALyA. Ama niHzaMkapaNe hiMsA pravartavA lAgI ne yajJane nAme poSAvA lAgI. paristhiti e AvI ke sagararAjA upara mahAkAle saMmohana karI tene paNa patnI sahita yajJamAM homAvI dIdhA. pippalAde paNa potAnA mAtA-pitAne oLakhI temane paNa yajJamAM homyAM ne vairanI tRpti meLavI, A rIte lokomAM hiMsAmaya anArya veda pravaryA. je mANavaka nAmanA nidhAnamAMthI uddharIne bharata mahArAjAe potAnA svAdhyAya nimitte racyA hatA, temAM bAvratanI svIkRtinA sUcaka bAra aMga para bAra tilaka, ratnatrayanA sUcaka traNa rezAmaya janoI Adi vidhAna, tIrthaMkara paramAtmAnI stuti vagere jaNAvAyuM che te vedanI pravRtti aTakI gaI. Ama asatya-satyano ke tenA pariNAmano vicAra karyA vinA je AtmAo nirapekSa thaI pravRtti kare che. teo mahAanarthane pAme che. vasurAjA, parvata ane pippalAda Adi asatyavAdathI nIcagatine pAmyA ne anarthakArI paraMparA UbhI karI aneka jIvone durgatimAM nAMkhanArA thayA. A samajIne hitanI kAMkSAvALA AtmAoe satyano Adara ane asatyano sadaMtara tyAga karavo. 06. asatyanA vibhAga asatya cAra prakAre che. prathama abhUtobhAvana (na hoya tene upajAvavuM), athavA jevuM nathI chatAM te ke tevuM kahevuM. jemake AtmA sarvagata na hovA chatAM sarvagata kahevo. zyAmakanAmanuM dhAnya cokhA jevuM na hovA chatAM cokhA jevuM ja kahevuM. A abhUtodbhAvana asatya. bIjuM bhUtanidhava asatya. eTale vidyamAna vastuno niSedha karavo. jemake AtmA nathI, puNya-pApAdi nathI, paraloka nathI ema kahevuM ItyAdi. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 trIjuM arthAtara asatya, eTale je vastu jevI che, tevI na kahetAM juduM ja kahevuM. jemake gAyane ghoDo kahevo. 62 cothuM garha asatya, eTale niMdAthI asatya kahevuM. A garha asatya traNa prakAranuM che. prathama sAvadya vyApAramAM pravartAvavuM. jemake 'khetara kheDane ! kacaro bALI nAMkha.' vagere kahevuM. bIjuM apriya kAraNa, jemake kANAne kANo kahevo. trIjuM Akroza kAraNa, jema koIne tiraskArathI kahevuM 'are mUDha ! nirmukha, akkalahIna' ityAdi. AvI rItanA asatyavAdathI jIvane narakAdi gatinAM du:kho maLe che. yogazAstramAM jaNAvyuM che ke - je prANI mRSAvAda bole che, te nigodamAM utpanna thAya che. parastrI bhogavanAra ke corI karanArane pApathI chUTavAno upAya che, paNa khoTuM bolanArane bacavAno koI rasto nathI. mATe A anarthathI bacavA asatyanA tyAgarUpa bIjuM aNuvrata svIkAravuM joIe. jethI sukha, saMpatti prApta thAya che. te saMbaMdhamAM zrIkAMtazeThanI vAta A pramANe che. zrIkAMtazeThanI vArtA rAjagRhI nagarImAM zrIkAMta nAme zeTha hato. te divase vepAra ane rAtre uThAMtarI (corI) kare. ekavAra bAravratadhArI jinadAsa nAme zrAvaka vepAra nimitte tenI dukAne Avyo. zrIkAMte jamavA mATe sAgraha nimaMtraNa karyuM. jinadAse kahyuM - 'jenI AjIvikA-kamANInI rIta na jANuM tyAM huM kevI rIte jamuM ? mArA vratane vAMdho Ave.' zrIkAMta bolyo - 'huM zuddha vyApArathI nirvAha karuM chuM.' jinadAse kahyuM - 'tamAro vepAra jotAM lAge che ke tamArI jIvikA A rIte cAlI zake nahIM. tamArI jIvanapaddhatithI mane saMdeha thAya che. mATe sAcI vAta kaho.' zrIkAMte jinadAsa dharmiSTha, gaMbhIra lAgavAthI sAcI bAbata kahI dIdhI. jinadAse kahyuM - 'to huM tamArA gharanuM kAMI paNa khAIza pIza nahIM. mArI kyAMya buddhi bagaDe ne anartha thaI jAya.' zrIkAMte kahyuM - 'corI vinA mArUM ghara cAle tema nathI. tenA tyAga sivAya tame je kaho te karUM.' te sAMbhaLI jinadAse kahyuM - 'sahuthI pahelA asatya bolavAno tyAga karo.' gurumahArAjanA mukhathI sAMbhaLyuM che - 'tame eka tarapha asatyanuM pApa rAkho ane bIjI bAju bIjA badhAM pApa rAkho, to asatyanuM pApa vadhI jaze, te palluM namI jaze.' laukika graMthomAM paNa kahevAmAM AvyuM che ke - 'zikhAdhArI, mAthuM muMDAvanAra, jaTAdhArI, digaMbara ke valkala-vRkSanI chAla dhAraNa karanAra Adi ghora tapasyA dIrghakAla paryaMta kare ne jo te paNa mithyAbhASaNa kare to cAMDALathIye hIna thAya. asatya avizvAsanuM ne satya zraddhAnuM mULa kAraNa che. satyano mahimA aciMtya che. laukika graMthomAM prasiddha che ke satya bolavAthI draupadIe AMbAnA vRkSane navapallavita karyuM. te kathA A pramANe che. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 63 draupadInI kathA (laukika zAstra mujaba) hastinApuranA udyAnamAM mAgha mahine aThyAsI hajAra saMnyAsI RSio AvyA. tyAMnA rAjA yudhiSThire temane bhojana mATe AmaMtraNa ApyuM. temaNe kahyuM - 'rAjA, tamArA jevA mahArAjA dharmarAjane tyAM ame jamavA AvIe paNa tame AMbAnA rasathI bhojana karAvo to.' rAjA vimAsaNamAM paDyA. Rtu vinA akALe Amrarasa lAvavo kyAMthI ? tyAM acAnaka devarSi nArada AvI UbhA. rAjAnI ciMtA dUra karavA temaNe upAya batAvyo ke tamArA paTTarANI draupadI sabhAmAM AvI pAMca satya kahe to Rtu vinA paNa AMbA phaLe. rAjAe sabhAmAM AvI draupadIne bolAvyA, eTale nArade pUchyuM - 'he satI ! pAMcapatithI saMtoSa rAkhanArA tame satItva, saMbaMdha, zuddhatA, patimAM prIti ne manamAM saMtoSa A pAMca praznomAM je sAcuM hoya te kaho.' A sAMbhaLI draupadI lajavAyAM paNa asatyanA bhayathI atigupta rahasya kahI dIdhuM - 'he devarSi ! suMdara, svastha, zUrA ne guNavAna evA mAre pAMca pAMca patio hovA chatAM kyAreka mArUM mana chaThThA puruSamAM cAlyuM jAya che. he nAradajI ! jyAM sudhI ekAMta, ucita samaya ane mAMgaNI karanAra puruSa maLato nathI tyAM sudhI ja strIomAM satItva raheluM che. svarUpavAna pitA, bhAI, putrane paNa joIne pANI bharyAM kAcA vAsaNanI jema tenI yoni bhInI thaI jAya che. he munizreSTha ! jema varSAno samaya duHkhadAyI che chatAM jIvikAnuM kAraNa hovAthI sahune game che tema pati paNa bharaNa-poSaNa Adi badhI sagavaDa Ape che mATe vahAlo lAge che. jema kASThAdithI agni, nadIothI sAgara, ane sarva prANIone anekavAra mAravA chatAM yamarAja dharAto nathI tema puruSathI strI kadI dharAtI nathI. strI baLabaLatA agnikuMDa samAna che. mATe uttama jIvoe strIno saMsarga karavo nahIM. A pramANe draupadIe pAMca satya kahyA. tethI prathama satye AMbAne aMkura, bIjA satye pallava, trIjA satye phaNagA, cothA satye mora ane pAMcamA satye to AmravananA AMbAvADIyAmAM pAkA majAnA madhurAM phaLo AvI gayAM. A joI sahue draupadInI ne satyadharmanI prazaMsA karI. te AmrarasathI yudhiSThire sarve RSione jamADyA. teo saMtuSTa thayA ne AziSa dIdhA. Ama lokamAM ane Agama graMthomAM satyano apAra mahimA varNavyo che. tethI he zrIkAMta zeTha ! bIjuM kAMI nahi to satyavrata to avazya pALavAno niyama karo. ityAdi sAMbhaLatA zrIkAMtane bhAva thatA teNe satyavrata lIdhuM. jinadAse tenI prazaMsA karatAM bhalAmaNa karI ke 'zeTha ! mahApuNyanA yoge vrata maLe che. to jIvananI jema A vrata jIvanaparyaMta pALajo. zrIkAMte kahyuM - 'mAruM game te thAya, jIvana-dhananI ciMtA choDIne paNa huM vrata pALIza, emAM saMzaya rAkhazo nahIM.' pachI jinadAsa tene tyAM jamyA ne svadeza gayA. zrIkAMte vrata lIdhuM paNa corInuM lakSaNa to kAMI gayuM nahIM. ekavAra rAtre te corI karavA nikaLyo. nagaracaryA jovA AvelA zreNikarAya ane abhayakumAra sAme maLyA. abhaye tene pUchyuM Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 64 - 'alyA koNa cho ?' teNe kahyuM - 'e to huM chuM abhaya-'tuM kyAM jAya che ?' zeTha - 'corI karavA.' abhaya - 'kyAM jaIza ?' zeTha - 'rAjAnA bhaMDAramAM.' abhaya - 'tArUM nAma zuM ?' teNe kahyuM - 'huM zrIkAMta chuM.' abhaya - 'rahe che kyAM ?' teNe kahyuM 'amuka pADAmAM.' A sAMbhaLI rAjA - pradhAna Azcarya pAmI tene jotA rahyA. cora Ama bole nahIM. mATe cora nathI lAgato. ema samajI teo AgaLa cAlyA. teo pAchA pharatA hatA. tyAM zrIkAMta peTI laI pAcho sAme maLyo. pUchyuM - 'elA ? A zuM laI cAlyo ?' zrIkAMte kahyuM - 'A to ratnonI peTI che.' 'kyAMthI lAvyo ?' 'rAjabhaMDAranI che.' 'have kyAM jAya che ?' teNe kahyuM - 'ghare !' te tenA ghare ne rAjA mahele AvyA. savAranA pahoramAM bhaMDArIe corI thayelI joI. tarata bIjI paNa keTalIka vastuo ADIavaLI karI nAkhI. koTavALane Thapako ApI corInI vAta jaNAvI. A vAta rAjAne jaNAvI. rAjAe zuM corAyuM che ? ema pUchyuM. bhaMDArIe dasa peTI ratna corAyAnuM kahyuM. rAjAe abhaya sAmuM joyuM. abhaye zrIkAMtane bolAvI pUchyuM - 'zuM coryuM rAtre ?' zrIkAMta samajI gayo ke rAtre maLyA hatA te ja A baMne che. eTale kahyuM - 'nAtha ! ApanA dekhatA ja jIvikAnA nirvAha mATe eka peTI laI gayo hato. te Apa jANo paNa cho.' A sAMbhaLI acaraja pAmelA zreNika bolyA - 'are cora ! mArI samakSa paNa ATaluM sApha satya bole che, to zuM tane mAro paNa bhaya lAgato nathI ?' zrIkAMte kahyuM - 'mahArAjA, khoTuM kema bolAya ? AMdhIthI jema vRkSa ukhaDI jAya che tema asatyabhASaNathI sarvasukRta mULamAMthI ukhaDI jAya che. ApathI vadhAre bhaya nathI. Apa have bacelA thoDA varasanA ja sukha naSTa karI zako. paNa satyavratano nAza thAya to mArA duHkhano kyAMya aMta na Ave.' A sAMbhaLI Azcarya ane AnaMda pAmelA rAjA bolyA - 'tane zikSA to avazya karavI joIze. tArA jevA sAhasI cora je rAjanA bhaMDAramAMthI ratno upADI jAya ne pAcho kaheto paNa phare ke rAjamAMthI ratno corI lAvyo chuM ! tene choDAya kema ? bola tane zI zikSA karavI ?' zrIkAMta hAtha joDI mauna Ubho rahyo ne rAjAe kahyuM - 'cora mATe prANAMta daMDa hoya che, paNa tuM sAco mANasa che tethI tane zeSa agiyAra vrata svIkAravA kahevAmAM Ave che.' A sAMbhaLI zrIkAMte harSabhera rAjAnA paga pakaDI kahyuM - 'Ape to mAro uddhAra karI nAMkhyo.' rAjA bolyA - 'badhAyane pahoMcAya paNa khoTA mANasane koI pahoMce nahIM. badhAya sudhare ne tenuM kalyANa thAya paNa asatyavAdInuM kAma kaThaNa che.' pachI bhaMDArIne bolAvI rAjAe kahyuM - 'ratnonI bIjI nava peTI tame jyAM mUkI hoya tyAMthI lAvI pAchI bhaMDAramAM mUkI dejo.' bicArA bhaMDArIe tema karyuM. rAjAe tene rajA ApI te jagyAe zrIkAMtazeThane nimyA. AgaLa jatAM zrIkAMta paramAtmA mahAvIradevano parama zrAvaka thayo. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2) Ama jinadAsa zeThanI preraNAthI zrIkAMtazeThe asatyano tyAga karavA rUpa bIjuM vrata svIkAryuM ane jabbara dRDhatApUrvaka pALyuM. tenA pariNAma A lokamAM ja sAme AvyA. te magadhanI rAjadhAnImAM gauravapUrNa sthAna pAmyA, gauravathI jIvyA ane dharmane dIpAvyo. mATe prajJAvAna AtmAoe bIjuM vrata laIne pALavA avazya puruSArtha karavo, asatya vinA cAlaze, paNa satya vinA nahi cAle. mRSAvAdatyAga vatanAM pAMca aticAra mRSAvAda eTale asatya bhASaNa, tenA tyAgarUpa bIjA vratanA dhAraka mahAnubhAve A vratanA pAMca aticAra jANavA paNa AcaravA nahIM. prathama aticAra-mithyA-asat upadeza koIne na kahevo. jemake A UMTa-gadheDA ke baLadagADI AdimAM vadhAre bhAra bharo, A cora che to mAravA mAMDo ne ! e lAgano ja che e. ityAdi na kahevuM. satya zabdanI vyutpatti zabdazAstramAM Ama karavAmAM AvI che. "sabhyo hita satya" je satparuSone hitakArI hoya te satya kahevAya mATe parane pIDA-saMtApakArI vacano satya hoya to paNa asatya kahevAya che. lokamAM paNa kahevAya che ke "koIne pIDA upajAve tevuM satya hoya to paNa bolavuM nahIM kAraNa ke tevuM bolanAra tApasa kauzika narake gayo. kauzika tApasanuM caritra kauzika nAmano tApasa satyavAdI tarIke paMkAto hato. kAraNa ke te khoTuM bolato nahIM, paNa tene satyAsatyanA marmanuM jJAna to hatuM nahIM. sAcuM bolavuM eTale bolavuM. ekavAra coroe koIka gAma lUMTyuM, tApasanI pAsenI keDIe thaI teo vanamAM nAsI gayA. pAchaLa paDelA rakSako pageruM zodhatAM kauzika pAse AvyA. tene pUchyuM "tapasvI! tame sAcA bolA cho, kaho cora kayA raste gayA? tApase vicAryuM ke - pUchanArane khoTuM kahevAthI moTo doSa lAge, AvuM pApa koNa vahore? teNe kahyuM - "A mArge coro gayA che ne pelI pallImAM temanuM gupta sthAna che.' tarata lapAtA chupAtA rAjapuruSo gayA. aMte corone mArI nAkhyA. A pApathI avalima kauzika narake gayo. tyAre jJAnI puruSonI oLakha ane samaja ApaNane A rIte maLe che. eka vanamAM jJAnamuni dhyAnamAM hatA. pAradhIthI trAseluM mRganuM ToLuM doDatuM AvyuM ane temanI pAse thaI jaMgalamAM adazya thaI gayuM. dhyAnamAMthI nivRtta thayelA munie te joyuM. thoDI ja vAramAM pAradhI AvI pUchavA lAgyo - "mRganuM ToLuM ahIMthI kaI tarapha gayuM?' muni vicAramAM 5. gayo Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 paDyA ke zuM uttara Apavo? paNa te jJAnI ane dharmanA marmane jANanArA hatA. tethI kahyuM - "je dekhe te bole nahIM, ne je bole te dekhe nahIM." Ama vAraMvAra bolatA tene sAMbhaLI tene kautuka ne nirAzA thaI. tene lAgyuM ke A muni aNasamaju che. AnI sAthe mAthAphoDa karavAthI kAMI nahi vaLe ne te cAlato thayo. haraNIyA bacI gayA. munie AtmAne ujjavaLa ne urdhvagAmI karyo. A prakAre parane pIDAkArI vacana (anAbhoge) bolavuM te prathama aticAra che. athavA yuddhane arthe aneka kuyuktio-chaLa Adi zikhavavA te paNa prathama aticAra kahevAya che. bIjo aticAra-vagara vicAryuM koIne juThuM ALa-abhyAkhyAna devuM. athavA temAM na hoya tevA doSonuM AropaNa karavuM. jemake "tuM cora che, vyabhicArI che evuM koIne kahevuM, te bIjo aticAra mATe AvuM paNa koIne kahevuM nahIM. keTalAka AcAryanuM mAnavuM ema che ke - sAva khoTuM ALa caDAvavuM ke koInI gupta vAta janasamUhamAM ughADI pADavI. jema koI kurupa ke AdheDa bAIne kahevuM ke - "tamArA dhaNIne bIjI yuvatI sAthe saMbaMdha che." ItyAdi ALa ApavuM -ne gharamAM AvA prakAre kleza Ubho karavo tema ja koI strI ke puruSanI banelI koI gupta bAbata mAtra hAsyamAM ja ughADI pADavI paNa tIvra saMklezanI pariNatithI nahIM te bIjo-aticAra samajavo. sUtra-siddhAMtamAM jaNAvyuM che ke sahasAtkAre (vinA vicA) ALa-abhyAkhyAna ke abhizApa bIjAvratI mATe niSiddha che. A badhuM jANatAM chatAM Acare to vratabhaMga, ne ajANye aticAra lAge che. A bIjo aticAra che. zAstromAM jaNAvyuM che ke-koIne ALa-abhyAkhyAna devAthI jIvane gadheDAno, niMdAthI kUtarAno, parastrI sAthe saMbaMdha karavAthI kRmino ane mAtsarya (baLatarA) rAkhavAthI kIDAno avatAra maLe che. je koInA dUSaNa jove ja nahIM, teno khyAla ja na kare te uttama, je sAMbhaLe jove paNa koIneya jaNAve nahIM te madhyama, jenA dUSaNa jove tene ja kahe te adhama ane je koInA dUSaNo lokamAM gAyA ja kare te adhamAdhama kahevAya che. vicAryA vinA ALa devAnA saMbaMdhamAM nIce pramANe dagaMta che. niMdA karanAra brAhmaNInI kathA eka suMdara nAmanA zeTha dAna devAmAM udAra. loko temane khUba cAhe. dAtAne badhA icche paNa mAtra paisAdAra hovAne kAraNe koI pUjAtuM nathI. sahu varasAdane icche che, samudrane nahIM. A suMdarazeThanA badhA vakhANa kare paNa temanI zerImAM rahetI eka brAhmaNI jyAre juo tyAre niMdA kare. te kahetI - "tamane khabara nathI. kharekhara to A zeTha mahAdhUrta ane kapaTI che, te dayALu ane dAtAra hovAno DoLa kare che mATe loko tene tyAM thApaNa mUkI jAya che. temAM moTA Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 bhAganA paradezI hoya che, te tyAM marI jAya ne zeTha badhuM haDapa karI le che. kevo majAno dhaMdho che eno ! enA kapaTane to brahmA paNa jANI nathI zakatA." ItyAdi. ekavAra koI kApeTika (kApaDIyo-pherIyo) zeThane ghera Avyo. kakaDIne bhUkha lAgI hoI teNe khAvAnuM mAgyuM. zeThane ghare koI hatuM nahIM, tethI zeThe mArge jatI mahiyAraNa pAsethI dahIM laI khAvA ApyuM. AkAzamAM uDatI samaLIe pakaDelA sApanA moDhAmAMthI viSanA TIpA tenI ughADI mATalImAM paDyA hatA. pariNAme te kArpaTika zeThane tyAM ja mRtyu pAmyo. A brAhmaNIne jANe sonAno sUraja Ugyo ! enA AnaMdano pAra na rahyo. e to jyAM tyAM kahevA maMDI paDI - "joyA A dAtAra? AvA to kaMIka teNe pAra utArI dIdhA.bicAro paradezI kApeTika vagara mote mAryo gayo. mANasanA lobhano kAMI pAra che? dhana mATe mANasa mArI nAkhyo." Ama utpanna thayelI mRtyujanya pApamaya hiMsA praveza karavA bhramaNa karatI hatI. te pApIne zodhatI hatI. dAtAra zuddha AzayavALo hato, teno doSa hato nahIM. sarpa parAdhIna hato ne teNe jANI bUjhIne viSavamana karyuM nahotuM. samaLIno vyavahAra sarpa pUrato maryAdita hato ne teNe AhAra mATe tema kareluM. pelI mahiyAraNa to sAva sarala ne gorasa Adi vecI jIvikA calAvanArI hatI. hatyAne samajAtuM nahotuM ke huM kone vaLaguM? konAmAM praveza karuM? Ama vicAratI te bhamatI hatI tyAM tene niMdA karatI brAhmaNI bhaTakANI ne hatyA temAM praviSTa thaI tene vaLagI kAraNa ke hatyAne koI doSita maLyuM nahIM paNa zeThane khoTuM ALa daI niMdAjanya doSavALI te maLI. hatyAnA sparzamAtrathI te brAhmaNI tarata kALI-kubaDI thaI koDhanA rogathI gherAI gaI. lokomAM te halakI paDI, eka jagyAe kahyuM che ke - "potAnA vahAlA saMtAnanI vijhA mAtA phUTelA ThIbaDAthI upADe che te paNa hAtha nathI bagADatI, tyAre durjano potAnI jIbhane pArakI niMdAthI gaMdI kare che. A udAharaNano Azaya e che ke mANase niMdAthI bacavuM. A eka evI lata che ke te paDyA pachI tenAthI chUTavuM kaThina che. sAmAnya jananI niMdA paNa prakaTamAM na karAya. rAjA, maMtrI, deva ane gurunA avarNavAda to kema karAya? sadguruonI avahelanA-niMdA karavAthI nIcagotra baMdhAya che. bhavAMtaramAM ALa-kalaMka coTe che. gatabhavamAM munirAjane ALa devAthI mahAsatI sItAnI jema jIva kalaMkita ne duHkhI thAya che. tenI vyathAmaya kathA A pramANe che : vegavatInI kathA A bhAratamAM mRNAlakuMDanagaramAM zrIbhUti nAmano paMDita purohita vasato. tene sarasvatI nAmanI patnI ane vegavatI nAmanI putrI hatI. A kuTuMbane loko Adara ApatA. ekavAra te nagaramAM tapasvI, jJAnI ne vairAgI muni mahArAja padhAratAM loko temanA darzana-vaMdane javA lAgyA ne munirAjano mahimA divase-divase vadhavA lAgyo, mANasanI karUNa kahAnImAM agatyanI bhUmikA bhajavanAra ISya-baLatarA che. jIvane potAne nathI maLyuM tenuM ja Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 duHkha nathI. sAmAne sAruM maLyuM che tenuM paNa duHkha che," A duHkhamAMthI koNa ugAre ? muninI prazaMsA-pratiSThA sAMbhaLI vegavatI bicArI baLavA lAgI ne chevaTe na rahevAyuM eTale lokone kahyuM - "A mahArAja to DhoMgI che. brAhmaNa jevA pAtrane mUkI bhamatA sAdhune pUjavA doDI jAva cho paNa tenA caritranI tamane jANa nathI." lokone jIbha karatAM kAnano svAda bhAre. sArA karatA kAnane halakuM-gaMduM vadhAre bhAve. samajavA karatAM sAMbhaLavAnI Teva lokone vadhAre, vegavatI bolavA ja beThI hatI, zA mATe ochAza rAkhe? teNe kahyuM - "koI bAI sAthe ramatA meM tene joyo che." sAdhupuruSanI halakI vAta vAyuvege prasarI gaI ne keTalAke te sAcI paNa mAnI lIdhI. ghaNA lokoe mahArAja pAse javAnuM choDI dIdhuM. A jANI munine ghaNuM duHkha thayuM. "mArA lIdhe zAsananI zAnane dhakko paDyo ! zAsananI zobhA kadAca na vadhArI zakIe paNa tene ghaTADavAnuM nimitta huM?' temaNe niyama karyo ke - "jyAM sudhI A kalaMka utare nahi tyAM sudhI mAre AhAra-pANIno tyAga." ane teo dhyAnamAM besI gayA. thoDA samayamAM zAsanadevatAe saceta thaI sAMnidhya karyuM. vegavatI pIDAthI AkrAMta thai zayyAmAM taraphaDavA lAgI. badhA upAya niSphaLa jatA tene vicAra Avyo - "munine kalaMka ApyuM tenuM A pariNAma che." tene ghaNo pazcAttApa thayo. sarvajana samakSa teNe munimahArAjane khamAvyA ne kabUla karatA kahyuM - "Apa agninI jema pAvana cho, meM ja IrSAne lIdhe Apane kalaMka ApyuM. Apa to dayAnA sAgara cho, mane kSamA Apo." Ama AMtarika zuddhipUrvaka pazcAttApa karatAM tene devIe pIDAmukta karI. sAjI thaI upadeza sAMbhaLyo. ane dIkSA laI svarge gaI. munino jayajayakAra thayo. tyAMnuM AyuSya pUruM karI janakarAjAne tyAM putrI sItA tarIke avatarI, pUrvabhavamAM munine khoTuM ALa devAnA aparAdhathI te kalaMkita thaI. A vegavatInI vItaka sAMbhaLI sadA avarNavAdathI bacavuM, ne koI avarNavAda bole to sAMbhaLavA nahIM. Ama karavAthI ApaNAmAM pAtratA pragaTe che, saddharmanI prApti sulabha thAya che. mRSAvAda (bIjA) vratanA zeSa aticAra mANasa vizvAsune atirahasyamaya ke guptavAta paNa jaNAvI deto hoya che - ema samajIne ke A vAta kyAMya jaze nahIM. sadAkALa sahunA saMbaMdha sarakhA jaLavAtA nathI. ne chIcharA mANaso saMbaMdhanI jarAka viSamatA jaNatA sAmAnI guptavAta pragaTa karI nAMkhe che. varSo sudhI jene sAro kahetA tene thoDI ja kSaNomAM kharAba kahevA taiyAra ! Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 A guptavAta sAcI hoya, ne sAcI vAta kahevAmAM aticAra jaNAya nahIM, paNa sAmAne AghAta ke lajjAvaza mRtyu sudhInuM pariNAma bhogavavuM paDe che. mATe paramArthe A satya chatAM asatya ja lekhAya che. satya paNa dharmane mATe ja bolavAnuM che, anarthane mATe nahIM. mATe A bIjA vratano trIjo aticAra jANavo. cotho aticAra jaNAvatAM kahe che ke - "AkRti, iMgita, ceSTA, saMjJA, izArAdithI koInI khAnagI bAbata-guhya vAta jANIne anyane kahI devI te satya chatAM asatya lekhAya che. jema ke-keTalAka mANasone kAMIka masalata karatA, rAjyaviruddhAdi vicAraNA karatA ame joyA ke jANyA che. ityAdi. Ama karatAM teo upara moTI ApattinI saMbhAvanA rahelI che. trIjA ne cothA aticAramAM eTalo pharaka jANavo ke trIjAmAM sAmAe ApaNAmAM vizvAsa mUkI tenI guptavAta karI che, te ughADI pADavI ane cothAmAM koIe ApaNane kahI nathI chatAM ApaNe koI rIte ceSTAdithI jANI gayA chIe te vAta khullI pADavI te. mANase Tharela ane ThAvakA thavuM joIe. zatrunI gupta vAta paNa pacAvatA zikhavuM joIe. jANIne varSo sudhI nahi kahelI vAta paNa jayAre pragaTa thaI jAya che tyAre te mama keTaluM ghAtaka nivaDe che te A kathAthI samajAya che. puNyasAranI kathA varNapura nAmanuM eka nagara, temAM puNyasAra nAmanA eka zeTha vase. thoDA divasa pahelA ja bAjunA gAme temanA lagna thayelA. patnIne pahelIvAra levA-ANu vALavA te sasarAne tyAM Avyo. tenI vahu pahelAthI ja anya sAthe haLelI, tethI puNyasAra tyAM rokAyo ne sAthe laI javA Agraha karyo. baMne upaDyA. mArgamAM tarasa lAgatA puNyasArane kUvAmAM dhakelI dIdho ne pote doDI AvI bApane ghera. kAraNa pUchatA kahyuM - "ame baMne jatA hatA tyAM corone AvatA joI huM saMtAI gaI ne temane coroe pakaDyA ne lUMTI lIdhA. mAryAya haze? koNa jANe temanuM zuM thayuM? coro te tarapha gayA ne lAga joI huM ahIM jIva laIne nAThI." sahue sAcuM mAnyuM ne te svachaMda rIte rahevA lAgI. kUvAmAM paDelo puNyasAra puNyayoge bacI gayo ne thoDA samaya pachI vaTemArguoe tene bahAra kADhyo. te ghare AvI rahevA lAgyo. keTaloka samaya vItyA pachI tene lAgyuM ke lAva sasarAnA ghare zI vAta thaI, joI to AvuM ane te tyAM pahoMcyo. lokoe sAmethI pUchyuM - "kema coroe kevAka lUMTyA? vadhAre dhana gayuM nathI ne? vadhAre vAgyuM nahotuM ne?' puNyasAra pAmI gayo vAtane. teNe kahyuM - "bhAI, coronuM zuM? e to mArIye nAkhe. e to sAruM thayuM mane jIvato mUkyo ne A (patnI) ahIM nAsI AvI. nahitara koNa jANe zuM ya thAta ?' A sAMbhaLI tenI strIne tenA para lAgaNI thaI. te pati sAthe ghare AvI. teo sukhe rahevA lAgyA. dAMpatyanA phaLarUpe Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 temane eka putra thayo. samaya vItavA lAgyo. dIkaro moTo thayo. ekavAra zeTha jamatA hatA. evAmAM AMdhI uThI. bhANAmAM AMdhI (vaMToLIyA)nI raja na paDe te AzayathI zeThANIe sADalAno pAlava ADo rAkhyo. te joI puNyasArane pUrvanI ane atyAranI patnInI lAgaNIno vicAra AvatAM hasavuM AvyuM, A joI gayelA putre pitAne jIda karI hasavAnuM kAraNa pUchyuM. putra na ja mAnyo, ghaNuM kahyuM paNa tene saMtoSa na thayo eTale puNyasAre dIkarAne mULa vAta kahI dIdhI ke atyAre mArA mATe aDadhI thaI jatI tArI mAe ekavAra mane kUvAmAM nAkhI dIdho hato.' samaya vitatA putra paraNyo ne majAnI putravadhUe ghare AvI ne strInI mahattA batAvavA mAMDI, strInA guNagaurava gAvA mAMDyA. putre (navoDhAnA patie) potAnI mAtAnuM caritra jaNAvatAM kahyuM "rahevA dene have, mArI mAe ja Ama karyuM tyAM sAmAnya nArInI dazA kevI kuTila hoya? strImAtra vizvAsa yogya nathI. nItimAM paNa kahyuM che ke "viparIta thayelI ramaNI kSaNavAramAM pitA, pati, bhAI ke putrane jyAM prANano paNa saMzaya hoya evA akAryamAM utAre che. A strIothI to bhAI! cetavA jevuM ja che. kahyuM che ke chetarapiMDI, nirdayatA, caMcaLatA ane kuzIlatva ATalA doSo to strImAM svabhAvika ja hoya che. temanI sAthe koNa rame?" aMte A bolacAlano aMta Avyo. sahu sahunA kAme lAgyA. ekavAra sAsu-vahune bolacAla thaI. "tuM AvI ne tame AvA' ema thavA lAgyuM tyAM vahue potAnA pati pAse sAMbhaLelI vAta sAsune saMbhaLAvatA maheNuM mAryuM. sAMbhaLatA ja sUnamUna thaI gayelI zeThANIe vicAryuM "Azcarya che ! mArA patie ATalA varSa sudhI A vAta koIne na kahI. ne kahI to navI vahune. have mAre jIvavA jevuM zuM rahyuM?" pariNAma e AvyuM ke zeThANI phAMso khAI marI gaI. A AghAtane zeTha paNa jhIravI na zakyA ne mRtyu pAmyA. putre virakta thaI dIkSA lIdhI ne thoDI ja vAramAM zuM nuM zuM thaI gayuM. mATe kadI paNa koInI guptavAta pragaTa karavI ja nahIM, jeo bIjAnA chidrane DhAMke che. guhyane ughADatA nathI tene dhanya che. kapAsa jevA putrane koIka ja mAtA janma Ape che. kapAsanA choDa potAnuM aMga (kapAsa) ApI guNa (sutara)thI bIjAnA guhya DhAMke che. arthAt sutarathI manuSyone vastro pUrA pADI sarvanA zarIra DhAMke che. lokamAM kahevAya che ke je hIna puruSo parasparanA marma ughADe che teo uMdara ane rAphaDAnA sApanI jema sarvanAza pAme che. be sarpanI kathA pRthvIpura nAmanA samRddha nagaramAM suMdara nAmano rAjA rAjya kare, ekadA viparIta zikSA pAmelA ghoDA para besI te ghora jaMgalamAM jaI caDyo. paMthazrAMta thaI te vRkSa nIce sUI gayo. tenA khullA moDhAmAM sApolIyuM pesI gayuM. rAjAne samajAyuM nahi ke zuM thayuM? pAcho rAjadhAnI Avyo. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 udaranI ghaNI cikitsA karAvI paNa koIne samajaNa paDI nahIM. nidAna thayuM nahIM. rAjAnI udarapIDA duHsahya thatI gaI. aMte ati akaLAyelo rAjA jIvanathI trAsI gayo ne gaMgAtIrthe karavata mUkAvavAno nirNaya laI kAzI tarapha cAlyo. sAthe rANI paNa cAlI, prabhunuM smaraNa karatA mArge cAlyA jAya. sAthe na koI rasAlo dAsa ke dAsI. keTaloka vakhata Ama vItyo. rAjAnuM peTa sarpanA vadhavA sAthe vadhatuM rahyuM. zarIrane pUratuM poSaNa nahi maLavAthI te durbaLa thatuM gayuM. divaso divasa rANInI ciMtA ne rAjAnI pIDA vadhatI gaI. ghaNA ja thAkI gayelA rAjArANI eka vanamAM vaDa nIce ADA paDyA. divasano pahelo pahora pUro thaI gayo hato. rAjA to ghasaghasATa UMghI gayA. rANI bhaviSyanI ciMtAe taMdrAmAM paDyAM. rAjAnuM moTuM Aje ghaNA vakhate ughaDyuM ne sarve vAyu levA potAnuM moTuM bahAra kADhyuM. eTalAmAM sAmenA rAphaDAmAMthI eka bIjo sarpa nikaLyo. sarpane joI te bolyo - are duSTa, adhama ! tane lAja nathI AvatI? rAjAnA peTamAM bharAI beTho che te ! zuM karuM koI sAMbhaLanAra nathI, nahi to kaDavI cIbhaDInA mULIyAnI kAMjI rAjAne koI pAI de to tArA so varasa pUrA thaI jAya, AvA to ghaNA upAya jANuM chuM, paNa zuM karuM? peTano sarpa bolyo - "are ! tuM zuM jANe, huM tArA nAzanA ghaNA upAya jANuM chuM. bIjAne kahe che to tane zarama nathI AvatI, AvaDA moTA nidhAnane bharaDo daIne besatAM? zuM karuM koI sAMbhaLanAra nathI, nahi to kakaDAvIne tela A rAphaDAmAM koI nAMkhe to tArA jevA lobhIyAno nAza thAya ane tene mahAna nidhAnanI prApti thAya." A baMne ekabIjAnA vairIoe ekamekanA guhya ughADA karyA ne nAzamArga jaNAvyo. rAjAnI pAse ADI paDelI jAgatI rANI A sAMbhaLI acaraja pAmI. aMte teNe sarpa pAse sAMbhaLyA pramANe upacAra karI rAjAne nirogI karyo. baMne sarpo mAryA gayA, dhananuM mahAnidhAna rANIe meLavyuM. A daSTAMtano upanaya e che ke koIe game tevA saMbaMdha bagaDavA chatAM koInA marma (gurUvAto) ughADA pADavA nahIM. je pArakA marma na ughADe tene sAco vratadhArI samajavo. pAMcamo aticAra :- khoTo lekha. bIjAnI mudrA, tenA akSaranI nakala karI khoTo lekha banAvavo te kUTalekha nAmano pAMcamo aticAra. jema kuNAla nAmanA rAjakumAranI sAvakI mAtAe rAjAnA lakhelA patramAM adhIyatAnI jagyAe biMdu vadhArI aMdhAyatAM karyuM. tenA pariNAme yuvarAjanI AMkhono vinAza karavAmAM Avyo. A kUTalekha kahevAya. AnAthI Avo moTo anartha thayo. ahIM evI zaMkA thaI zake ke mahAanarthakArI kUTalekhane aticAra kema kahevo? te to cokhkhI rIte ja asatya che, tethI bIjAvratanA bhaMgarUpa ja gaNavo joIe. AvA khoTAM lekhathI to cokhkho ja bIjA aNuvratano bhaMga jaNAya che. tenuM samAdhAna A che ke koI mugdha mANase asatya nahi bolavAnA paccakhANa karyA hoya ne potAnI sAmAnya samajathI te ema mAne ke meM khoTuM bolavAno tyAga karyo che, kAMI lakhavAno u.bhA.-2-6 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2. karyo nathI. to lakhavAmAM kyAM vAMdho che ! ema dhArI vratanI sApekSatA jALave mATe bIjAvratanA aticArarUpe lekhAya che, athavA ajANapaNe khoTuM lakhavAmAM Ave to te aticAra gaNAya. A pAMce aticAra jANI nizcaye teno tyAga karavo joIe, kAraNa ke A pAMca aticAra vratane gaMdA-melA kare che. mATe vratadhArI AtmAoe satyaguNanA vikAsa mATe, vratanI vizuddhi mATe haMmezA satyano Agraha rAkhavApUrvaka aticArathI bacatAM rahevuM. satya vinA badhuM nirarthaka saMsAranA samasta dharmakarmamAM satya mokhare che. te vinAno kutIrthikoe kahelo dharma vastutaH dharma na hoI vyartha che. siddhAMtamAM je dharmAnuSThAna tapa, japa, saMyama, jJAna, dhyAna, darzana AdimAM prabhue satyane mukhya kahyuM che. te saMdarbhamAM eka A pramANe daSTAMta samajavA jevuM che. koI zrAvakano eka dIkaro dharmahIna hovAthI mA-bApane ghaNuM lAgI AvatuM. temaNe ghaNAM prayatno karyA paNa dIkaro dharma pAmyo nahIM. ekavAra kaMTALelA bApe dIkarAne ghaNo Thapako Apyo ne Dhora jevA tenA jIvana tarapha aMgulinirdeza karyo. parANe tene upAzrayamAM padhArelA guru mahArAja pAse lAvavAmAM Avyo. pitAe potAnA kuLamAM avatarelA dharmahAna putranI badhI vAta jaNAvI. guru mahArAje upadeza Apyo. te besIne sAMbhaLato rahyo. jANe tenA para dharmopadezanI bhAre asara thaI hoya tevo te pUrve dekhAva karyo ne bAre bAra aNuvrata sAdara aMgIkAra karavAno DoLa karatAM kahyuM - "mArAthI asatya bolAI jAya mATe bIjA vrata sivAyanA bhale badhA ja vrata Apo.' te pramANe tene vrata ApavAmAM AvyA. guru mahArAje enI ghaNI prazaMsA ane vratamAM daDha thavA bhalAmaNa karI. thoDA samayamAM khabara paDI ke te eka vrata paNa pALato nathI. pAcho guru mahArAja pAse lAvavAmAM Avyo. guru mahArAje pUchyuM - "tuM vrata pALato nathI lAgato." te bolyo - "badhA ja vrata sArI rIte pALuM chuM.' gurujIe pUchyuM - "khoTuM bole che?" teNe kahyuM - "meM khoTuM bolavAnI pratijJA ja kyAM lIdhI che?' eno artha e thayo ke hajI sudhI meM je kAMI vrata-niyamanI vAta karI hatI te badhuM ja khoTuM hatuM. mAre khoTuM bolavAno tyAga nathI. A jANI badhA cakita thayA. tene ayogya jANI tenI upekSA karI. te malakAto malakAto upAzrayamAMthI bahAra Avyo. badhuM ja hoya paNa satya na hovAthI kutIrthiono dharma vyartha che. mATe kahevAmAM AvyuM che ke cArvAka, kaulika brAhmaNa, bauddha ane vaiSNavoe asatyanuM ja parAkrama karI A jagatamAM viDaMbanA Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 93 UbhI karI che. thoDAMka asatyathI paNa jIva rauravAdi narakAgAramAM paDe che, to sarvajJa prabhue prakAzelI jinavANIne anyathA kahenAranI zI gati thAya ? jema nagaranI khALamAMthI gaMdu ne durgaMdhI pANI ja nikaLe tema nAstika ane pApI jIvonA mukhamAMthI gaMdI ne asatyavANI ja nIkaLe. cAritranA mULabhUta tathyasvarUpa jeo satya vANI bole che teonA caraNarajathI A pRthvI pAvana thAya che. AnA anusaMdhAnamAM haMsarAjAnI kathA A pramANe che. haMsarAjAnI kathA rAjapuranA mahArAjA haMsa ekavAra upavanamAM gayA. tyAM eka paramazAMta ojasvI ne prabhAvazALI munirAjane joI tene AhlAda thayo ne e temanI pAse AvI karabaddha aMjali joDI beTho. munizrIe tene yogya jANI dharmopadeza detAM kahyuM. saccaM jasassa mUlaM, saccaM vIsAsakAraNaM paramaM / saccaM saggaddAraM, saccaM siddhIi sopANaM // arthAt H- yazanuM mULa satya che, satya vizvAsanuM parama kAraNa che. satya ja svarganuM dvAra che ane mokSanuM pagathiyuM paNa satya che. jeo ahIM asatya bole che teo paralokamAM paNa kurUpa moDhAvALA, durgaMdhabharyAM zvAsocchvAsavALA, sAMbhaLavA na game tevA svaravALA, aniSTa-halakI bhASA ne kaThora zabdo bolanArA athavA bobaDA-mUMgA thAya che.' ityAdi upadeza sAMbhaLI haMsarAjAe khoTuM nahi bolavAnuM vrata lIdhuM. ghaNo ja rAjI thato rAjA mahelamAM Avyo ane vratanA pAlanamAM sAvadhAna thayo. = ekavAra sagAM, kuTuMba parivAra sAthe ratnazikhara nAmanA parvata para caitrI mahotsave Adideva zrI RSabhasvAmIne pUjavA-darzana ka2vA upaDyo. e arthe gayo haze tyAM utAvaLe AvelA rAjapuruSe kahyuM - svAmI ! tame jevA yAtrAe nikaLyA ke tarata ja sImADAnA rAjAe nagara para AkramaNa karI svAdhIna karyuM che. amAre zuM karavuM ? tenI AjJA Apo.' sAthe rahelA ArakSakoe paNa kahyuM ke - 'ApaNe tarata pAchA pharavuM ja joIe.' rAjAe dhIratAthI uttara ApatA kahyuM - 'pUrvanA sArA-mAThA karmanA pariNAme saMpatti ane vipatti to AvyA ja kare. saMpattimAM harSa ke vipattimAM viSAda karavo e narI mUDhatA ja che. AvI paDelI vipattimAM 52mAtmAnI bhakti choDI jeo ciMtAno Azaro le che, temane hajI Atmika zaktino khyAla nathI. mahAbhAgyathI maLela zrI jinendrayAtrA mahotsava choDI bhAgyathI koIne paNa maLatA rAjya mATe doDavuM ucita nathI. AgamomAM kahyuM che ke - jenI pAse samyaktvarUpI mahAmoMghuM dhana che, te kadAca dhana vinAno hoya to paNa sAco dhanADhya che, dhana to eka bhavamAM kadAca sukha ApanAra thAya paNa samyaktvI to bhavebhave anaMta sukhavALA thAya che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 A pramANe vipattimAM jinavacana para vizvAsa karI te pAchA vaLavAne badale AgaLa cAlyA. paNa tenA sAthavALA badhA potapotAnA gharanI sArasaMbhALa levA rAjAne mUkI pAchA pharyA. rAjAnI sAthe mAtra teno chatradhara rahyo. rAjAe potAnA ghareNAM saMtADI dIdhA ne chatradharanA sAdA kapaDA paherI cAlavA mAMDyuM. AgaLa cAlatAM ja eka mRgaluM zIghra doDatuM velaDInA jhuMDamAM saMtAI gayuM. tyAM eka dhanurdhArI bhIlle AvI rAjAne pUchyuM - 'ahIMthI nAsIne hariNa kaI bAju gayo?' sAMbhaLI rAjA vicAre che ke 'prANInuM ahita karanAra satyabhASA paNa asatya che. mATe kahevAya nahIM. AvI sthitimAM buddhithI kAma levuM joIe,' ema vicArI rAjAe kahyuM - 'bhAI huM mArga bhUlelo pathika chuM.' bhIlle kahyuM - 'huM tAruM nahIM, mRganuM pUchuM chuM.' rAjA bolyo - 'e huM to haMsa chuM haMsa.' Ama vAre vAre pUchIne kaMTALI gayela bhIle kahyuM - 'o ochI iMdriyavALA bhaLato uttara zA mATe Ape che ?' rAjAe kahyuM - 'tame mane je rasto batAvazo te raste cAlyo jaIza.' 74 Ama asaMbaddha vacano sAMbhaLI tene gAMDo jANI bhIlle cAlatI pakaDI. hariNa bacI gayuM. rAjA AgaLa cAlyA. mArgamAM sAdhu mahArAja maLatAM temane vaMdana karI AgaLa cAlyo. tyAM zastrasajja be bhIla maLyA. temaNe rAjAne pUchyuM - 'vaTemArgu ! amArA saradAra corI karavA jatA hatA tyAM eka sAdhu sAme maLatA apazukana jANI teo pAchA vaLyA ne amane tene mAravA mokalyA che. ATalAmAM kyAMka gayA lAge che. tane jovAmAM AvyA ?' rAjAe vicAryuM - 'Amane sAva uMdho rasto batAvavAmAM Ave to ja sAdhu bace. AvA TANe to asatya paNa satya ja che. corone kahyuM - 'hA, te sAdhu DAbA hAtha taraphanA raste jAya che. paNa tamane kevI rIte maLI zake ? teo to vAyunI jema game tyAM vicaranArA pratibaMdha vinAnA hoya che.' ityAdi vAtomAM rokAyA ne aMte te pAchA ja vaLI gayA. rAjA mahAkare AgaLa cAlyA. pAMdaDA Adi khAIne nirvAha karyo. te rAtre sUvAnI taiyArI karato hato. tyAM samIpamAM thatI vAto saMbhaLAvA lAgI. eke kahyuM - 'barAbara trIjA divase saMgha ahIM Avaze ne ApaNe tene lUMTIzuM.' rAjA ciMtita thayo. tyAM AvyA rAjapuruSo. temaNe rAjAne joI pUchyuM - 'are teM kyAMya corone joyA ? ame godhIpuranA rAjapuruSa chIe. saMghanI surakSA kAje amane mokalyA che. A sAMbhaLI rAjA vicAre che ke 'coro ATalAmAM ja che, paNa huM batAvIza to te mAryA jaze ne nahi batAvuM to saMgha lUMTAvAno bhaya che. ityAdi vicArIne rAjAe kahyuM - 'tame corane zodhI zakazo. paNa te karatA vadhAre sArUM to e che ke tame saMghanI sAthe rahI tenuM saMrakSaNa karo.' A sAMbhaLI rAjapuruSo saMghanI sAme gayA. sAva pAse saMtAyelA corone vizvAsa thayo ke A mANase ApaNane jANyA chatAM bacAvyA che. temaNe prakaTa thaI kahyuM - 'tamAro upakAra' rAjAe kahyuM - tame maratA bacyA cho, mATe maravuM zuM che teno thoDo paNa khyAla tamane Avyo hoya to tame hiMsA ane corI choDI do.' ityAdi sAMbhaLI coronA hRdayanuM parivartana thayuM. temaNe corI-hiMsA na karavAnI pratijJA karI ne cAlyA gayA. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 rAjA AgaLa cAlyo. tyAM thoDA ghoDesvAro mAramAra karatAM tyAM AvyA ne pUchyuM - pathika! amArA zatru haMsarAjAne kyAMya joyo? asatyanA bhayathI tarata bolyo - "ja haMsarAjA chuM.' A sAMbhaLI AMkhamAMthI aMgArA varSAvato nAyaka khaga laI AgaLa Avyo. jANe rAjAnA aMgeaMga khaMDa khaMDa thaI jaze. rAjA bairya rAkhI satyanA Azare ubho rahyo. tyAM AkAzamAMthI puSpavRSTi ne jayajayakAra thavA lAgyo. mAravA Avela mANasa yakSarUpe pratyakSa thaI bolyo - "satyavAdI rAjAno jaya thAva. cAlo Aje ApaNe sAthe caitrI yAtrA karavA jaIe. A mArUM vimAna zobhAvo.' ema kahI yakSe yAtrA-snAtrAdi-pUjA-darzanAdi karAvyA tenI sahAyathI rAjAe rAjayAdi pAchA meLavyA. pAchaLathI dIkSA lIdhI ne svarga pAmyA. A pramANe aihika kAMkSAo jatI karIne paNa haMsarAjAnI jema satyanA AgrahI ane satyanA sarva pAsAonA jANakAra thavuM joIe. jethI kalyANa lakSmInI prApti thAya. 80 adattAdAna-tyAga trIjuM aNuvata. adatta AdAna eTale koIe nahIM dIdhela grahaNa karavuM te corI. te cAra prakAre hoya che. eTale ke svAmIadatta paheluM, jIvaadatta bIjuM, tIrthakaraadatta trIjuM ane guruadatta cothuM. temAM paheluM svAmIadatta sUkSma ane bAdara ema be hoya che. zrAvake sUkSmaadattanI jayaNA (upayoga) ane sthUla adattano tyAga karavAno hoya che. sonuM, jhaverAta paisA Adi tenA mAlike na ApyA chatAM levuM te paheluM svAmI adatta kahevAya. phaLa, phula, pAMdaDA. dhAnya Adi ApaNuM potAnuM chedana-bhedana karavuM ke daLavuM-khAMDavuM ityAdi jIvaadata kahevAya. kemake sacitta (sajIva) padArthone ajIva karavAM te paNa eka prakAranI corI che. kemake te te phaLa AdinA jIvoe ApaNane potAnuM jIvana ApyuM nathI. chatAM te levuM te jIvaadatta kahevAya. je vastu levAnI tIrthaMkara paramAtmAe nA pharamAvI hoya chatAM anaMtakAya abhakSyAdi ke doSita AhArAdi levAmAM Ave che. te tIrthakaraadatta kahevAya ane chevaTe sarva doSathI rahita hovA chatAM guru mahArAjanI AjJA vinA levAmAM Ave te guruadatta kahevAya. sahuthI pahelA svAmIadattano vizeSArtha karatAM samajAve che ke - tenA sUkSma-bAdara evA be bheda che. temAM sUkSmasvAmIadatta eTale taNakhaluM, DheDuM, dhULa jevI sAva sAmAnya vastu tenA svAmIne pUchyA vinA levI te. ane bAdara (sthUla) svAmIadatta eTale je levAthI lokamAM corI karI kahevAya te. corInI buddhithI je khetara-khaLAM AdimAMthI thoDuMka paNa uThAvavuM te sthUla adattamAM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 gaNAya. be bhedavALA svAmIadattamAM zrAvake sUkSmamAM jayaNA (upayoga) rAkhI vartavuM ne pUlano sadaMtara tyAga karavo. corI ghaNI ja kharAba vastu che. tene vadha karatAM paNa adhikI kahI che. vadhathI prANI zIgha ane eka ja mare che, tyAre corIthI mAladhaNI rIbAyA kare che, teno Akho parivAra kheda ne vyathA. pAme che. koIkavAra khAvA-pIvAnI kaThinAI ke AbarUno prazna upasthita thatAM nirAza thaI AkhuM kuTuMba maravA taiyAra thAya che. corI karatAM Teva paDe che. te mANasa jyAM jyAM jAya tyAMthI zuM upADavuM? enI peravImAM ja paDyo hoya. ADoza-pADozavALA paNa tene ghare na AvavA de. A lokamAM apayaza, avizvAsa rAjadaMDa, mAra-phUTa pAme ne paralokamAM durgati. uttama kuLamAM avatarelA AtmAo corI karatAM nathI. corI choDIne rohiNeya divyavaibhava pAmyo hato. vivekavAna parAyuM dhana letA nathI. rohiNeya coranI kathA vaibhAraparvatanI ghora guphAmAM lohakhura nAmano nAmIco cora raheto. tenA rohiNeya nAmanA putrane zikhAmaNa ApatAM teNe kahyuM - "dIkarA ! huM tane eka hitanI vAta kahuM chuM ke tAre bhUlecUke paNa mahAvIranuM vacana sAMbhaLavuM nahIM. hAlamAM keTalAka samayathI te ApaNAM magadhamAM phare che. te ghaNI saraLatAthI sAmAnA bhejAmAM potAnI vAta utArI zake che. ApaNA mATe enAthI bacavuM Avazyaka hoI sadA sudUra rahevuM. rohiNeye te mATe sAvadhAna rahIza ema jaNAvyuM. ekavAra te corInuM lakSya karI nikaLyo. rAjagRhInA sImADA strI-puruSo-vRddha yuvAnothI ubharAtA hatA. dUra dUrathI azokavRkSayukta sonArUpAnA prAkAra (samavasaraNa) dekhAtA hatA. bhagavAna mahAvIradevanA jayaghoSa pratidhvanita thatA hatA. karuNAnidhi-prabhu siMhAsane birAjyA hatA. Aje teo devo, temanA vismayakArI sukha-vaibhava ne aMte teno paNa karuNa vinAza ! Adi pravacana pharamAvatA hatA. sAvaceta thayelA rohiNeye tarata kAnamAM AMgaLI nAkhIne doTa mUkI. bhAgajoge tenA pagamAM kAMTo vAgyo ne kAnamAMthI AMgaLIo nikaLI gaI. teNe kAMTo kheMcI kADhI pAchA kAna baMdha karyA. paNa eTalI vAramAM ATalA zabdo tenA sAMbhaLavAmAM AvyA. animisa-nayaNA maNakajjasAhaNA puSphadAma amilaannaa| caraMguleNa bhUmiM na cchuvaMti surA jiNA biMti // 1 // artha - nimeSa (palakAra) rahita netrovALA, yatheccha kArya sAdhanArA, na karamAya tevI puSpamALAvALA devatA hoya che. teo sadA dharatIthI cAra AgaLa UMcA rahe che. ema tIrthakaro kahe che. A sAMbhaLI te khinna thaI gayo. kyAMthI A mahAvIranI vANI sAMbhaLI? rAte te corI Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 karI killAnI divAla oLaMgato hato tyAM rAjapuruSoe tene gherI lIdho. cAlAkIthI teNe corIno mAla nAMkhI dIdho. chevaTe te pakaDAyo paNa tenI pAsethI kAMI nikaLyuM nahIM. rAjA pAse Ubho rAkhavAmAM Avyo. tenA raMgaDhaMga parathI rAjAne zaMkA paDI, paNa mudAmAla ke sAkSI vinA zuM thAya? rAjAe pUchaparacha karatAM teNe kahyuM - "huM kaNabI chuM. zAlIgAmamAM rahuM chuM. zAMtithI je maLe temAM calAvuM chuM. meM koI divasa koInI pAI paNa lIdhI nathI. mArI cAlacalagata mATe tapAsa karavI hoya to Apa karAvI zako cho." rAjAe tapAsa karAvI to te gAmamAM tenA kahyA pramANe tenuM ghara ne eka sajjana mANasa tarIkenI vAyakA maLI AvI. nA chUTake rAjA tene choDI mUkavA taiyAra thayA, paNa temaNe abhayakumArane tapAsavA A kisso Apyo. nIti kahe che ke - "aparAdhI chUTI jAya tenA karatAM niraparAdhI daMDAya te vadhu kharAba che." tarata abhayakumAre potAnI goThavaNa zaru karAvI. AbehUba asala devaloka jevI racanA mahelamAM karAvI. moTA oraDAmAM darpaNa-dazyo, chata-bichAta, zayyA, zItalatA, sugaMdhI, atisvarUpavAna strI-puruSo, temanI veza-bhUSA, sAja-sajjA Adi evA taiyAra karavAmAM AvyAM ke tyAM jatAM mANasa tyAMno ja thaI jAya. badhuM bhUlIne temAM ramI jAya. A tarapha rohiNeyane jamavAnI sAthe caMdrahAsa (kephI peya) pAvAmAM AvI. te aceta thatAM tene sArA deva jevA kapaDA paherAvI sajAvavAmAM Avyo. ane jyAM devalokanI racanA karI hatI tyAM puSpazAmAM sUvADI dIdho. te saceta thayo tyAre teNe potAnI jAtane divyasRSTi temaja divyasamRddhimAM mahAlatI joI. AsapAsa rUpano vaibhava paNa kAmaNagAro hato. maheka paNa mohaka hatI. kyAMya na dekhelI ramaNIonuM sauMdarya tenA ArapAra vastrone bhedI ubharAtuM hatuM. jANe ekalo AnaMda, AnaMda ne AnaMda. kalarava ne kallola ! abhayakumAre goThavelA banAvaTI devA mAMgalya vacana "jaya pAmo, AnaMda pAmo." ItyAdi bolavA lAgyA. tame A vimAnanA svAmI tarIke utpanna thayA cho. ame sahu tamArI IcchA pramANe vartanArA chIe. A badhI ramaNIo tamane AnaMda ApavA talase che. tamArA puye A badhuM tamane maLyuM che. tame niHzaMka thaI bhogo bhogavo, krIDAo karo. A vaibhava ane A anUThuM rUpa ! badhA gAvA-bajAvA lAgyA. evAmAM suvarNavAna vALo koI chaDIdAra sonAnI chaDI laI Avyo ne namaskAra karI bolyo - "he deva ! ahIMnA AcAra pramANe prathama tamAre amane jaNAvavuM joIe ke - "tame pUrvabhavamAM koNa hatA? zuM kAma karatA hatA? A kyA bhavanI kamANI tame bhogavavA AvyA cho? tamane gayo bhava yAda haze. tethI pUrvanA bhava yAda na paNa hoya, navA upaje te devane amAre pUchavuM joIe. rohiNeya thoDA paNa ghenamAM hato. AjubAjunuM vAtAvaraNa bhAna bhUlAve tevuM hatuM. badhe jANe mAdakatA ne madhuratA ja hatI. rohiNeya kahevAnI taiyArImAM ja hato ke huM lohakhurano dIkaro rohiNeya hato. ItyAdi. tyAM ene pAchuM yAda AvyuM - "mArAthI A mahAvIranI vANI saMbhaLAI Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 e apazukane ja mane pakaDAvyo. have A rAjA kyAre choDaze ? tyAM tene mahAvIranI vANIno vicAra karatAM samajAyuM ke mahAvIra kahetA hatA tevA A deva-devIo nathI. AmanI to AMkho paTapaTe che. pRthvIne aDIne UbhA che. vadhAre dhArIne jotAM tene lAgyuM ke - 'A badhI sheje na kaLAya evI banAvaTa che. A loko to mArA jevA ja che. emane parasevo paNa thAya che.' tene vizvAsa thatAM te bolyo. - pUrvabhavamAM huM gAmaDAno kaNabI hato. kadI koInuM bUruM to ichyuMya nathI. bane teTalI bhalAI karI che. satkArya karyAM ne dAnAdi dIdhA che. dharma kadI vegaLo karyo nathI. tethI ja lAge che mane svarganI prApti thaI che. saMtAyelA abhayakumAra A sAMbhaLI chaka thaI gayA. AvI mAyAjALamAM paNa A jarAya phasAyo nahIM ne TheTha sudhI dAMbhikatA jALavI rAkhI.' ityAdi vicArI chevaTe tene choDI mUkyo. rAjA ane abhayanA sabaLa sakaMjAmAMthI rohiNeya chUTI to gayo, paNa te UMDA vicAramAM utarI gayo. Aja tenI AMkho sAme upadeza ApatA mahAvIranI karUNAmaya mUrti jANe jaDAI gaI che. bIjI tarapha ghora durbuddhi ApanAra bApanI svArthIlI zikhAmaNanA paDaghA paNa kyAreka saMbhaLAvA lAgyA. te bolI UThyo - 'dhikkAra che mArI jaDabuddhine je pitAnI ThagArI vAtathI chetarAI gaI. kyAM kalyANamaya vANI mahAvIranI ! ane kyAM svArthanA kAdavamAM gaMdhAtI zikhAmaNa bApanI ! vinA icchAe sAMbhaLelA mahAvIra prabhunA zabda mane Aje mRtyunA mukhamAMthI ugArI lIdho. nahi to A abhayakumAranI cAlamAMthI koI bacI zake nahIM. badhAyane chetarI zakAya paNa abhayakumArane koI chetarI na zake. bhagavAnanI vANIne have to icchApUrvaka sAMbhaLI pUro lAbha levo ja joIe. temAM agAdha jJAna bharyuM che. mArA baMne bhava sudharaze. prabhu sivAya saMsAramAM koI u5kA2I jaNAtuM nathI.' je jIvone jinavacanarUpI netro maLyA nathI, teo dRSTivikala hovAthI deva ke kudeva sadguru ke kuguru, dharma ke adharma, guNavAna ke nirguNI, kRtya ke akRtya temaja potAnA hita ke ahitane joI zakatA nathI. rohiNeya paNa sIdho bhagavAnanI dharmaparSadAmAM AvI beTho. prabhue kahyuM - 'corI karanArane A lokamAM pIDA ne paralokamAM durgati, tyAMthI nikaLyA pachI duHkha, durbhAgya daridratA ne aneka prakAranI achata bhogavavI paDe che.' ityAdi sAMbhaLI teNe zrAvaka dharma svIkArI rAjAne sAcI vAta jaNAvI. ekaThuM kareluM corInuM dhana rAjAne pAchuM soMpI dIkSAnI taiyArI karI. rAjA zreNike teno varaghoDo kADhyo ne ThAThamAThathI dIkSA apAvI. dIkSA pALI rohiNeya muni svarga pAmyA. Ama rohiNeye dAMbhika devatAnI Rddhi jatI karI prabhu pAse corI na karavAnI pratijJA karI. pariNAme tene sAcI devatAI samRddhi maLI. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 noc 81 dhana bAhyaprANa tulya che. te coravuM nahIM uThAvI lAveluM, thApaNa tarIke mUkeluM, koInuM khovAyeluM, koI bhUlI gayuM hoya ne paDI gayeluM ke game te jagyAe raheluM ane potAnuM na hoya tevuM dhana grahaNa na karavuM te asteyavrata-adattAdAna nAmanuM trIjuM aNuvrata kahevAya che. vistarArtha-lAveluM eTale koI konuM uThAvI lAvyo hoya ne rAkhavA ApyuM hoya, mUkeluM eTale koIe thApaNa tarIke ke bhUmimAM saMtADI mUkyuM hoya, khovAyeluM naSTa eTale eno koI dhaNI paNa jANato na hoya, bhUlAyeluM eTale mUkanArane paNa yAda na rahyuM hoya tevuM dhana, paDI gayeluM eTale khIsA, vAhana AdimAMthI paDI gayeluM dhana, temaja dhaNIe koIpaNa jagyAe rAkheluM dhana, Ama koIpaNa jagyAe koIpaNa sthitimAM raheluM ApaNuM na hoya te pArakuM dhana kadI levuM nahIM. game tevI ApattimAM paNa samaju mANasa paradhana letAM nathI. kahyuM che ke - kulIna mANaso prANAMte paNa paradhananuM grahaNa ne parastrInuM AliMgana karatA nathI. jhaverAta ke sonuM vagere potAnA pagamAM ja paDeluM dhana joI jemanI mati pASANa jema sthira rahe che. caMcala thatI nathI, saMtoSarUpI amRtathI tRpta te gRhastho paNa svarganA sukha pAme che. A trIjA adattAdAna viramaNavrata upara parama jaina kumArapALa bhUpAlano prabaMdha A pramANe che. trIjA vrata para kumArapALanI kathA ekavAra aNahilapura pATaNamAM padhArelA kalikAlasarvajJazrI hemacaMdrasUrIzvarajI kumArapAla bhUpAla Adi sabhA samakSa adattAdAna viramaNavratanuM nirUpaNa karI rahyA hatA. dhanapara manuSya ja nahi pazune paNa kevI mAyA che? dhana khonAra mANasanI vyathA kevI hoya che? dhanu maLavuM to dUra paNa maLavAnI saMbhAvanA mAtrathI mANasa kevA sapanA joto thaI jAya che? ityAdi samajAvatAM teozrIe pharamAvyuM - "he kumArapALa ! jeNe parAyuM dhana uThAvyuM-coryuM tenuM Aloka, paraloka, dharma, vIrya, vairya ane buddhi badhuM ja corAI gayuM samajavuM." A sAMbhaLI vivekI rAjAe vicAryuM "mArA dezamAM je loko putra vinA mRtyu pAme che. temanuM dhana mArA koSamAM Ave che. te mAtra rAjyanuM vidhAna hoI laI levAmAM Ave che. tenA gharanA koI ApatA nathI, teNe gurumahArAjane kahyuM "bhagavAna ! have pachI huM aputrIyAnuM temaja koIe nahi ApeluM dhana levAno tyAga karuM chuM. ane trIjA aNuvratano svIkAra karuM chuM." A pramANe gurusAkSIe vrata lIdhA pachI teNe te khAtAmAM nimelAM paMcone bolAvI pUchyuM ke - "daravarSe aputrIyAnuM keTaluM dhana rAjamAM AvatuM haze?" temaNe kahyuM - "lagabhaga boMtera lAkha mudrAnI te Avaka che." rAjA bolyA - jeNe pati khoyo hoya ne jIvananA hetu jevuM saMtAna paNa na hoya, te anarAdhAra rUdana karatI bAInuM dhana paNa ApaNe laI Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ comm upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 laIe, e keTalI gaMdI ane kharAba vAta che.' ema kahI temaNe te saMbaMdhI saMvidhAna phADI nAMkhyuM. rAjayamAM A bAbatanI ghoSaNA paNa karAvI. ekavAra rAjasabhAmAM mahAjananA cAra agraNI udAsa cahere AvyA ne rAjAne praNAma karI zUnyamanaskanI jema beThA. rAjAe temane AvavAnuM prayojana ane ciMtAnuM kAraNa pUchyuM. temaNe kahyuM - "mahArAjA ! ApanA jevA dayALu ne prajAvatsala rAjAnA puNyapratApe AkhI prajA AnaMdamAM che. paNa amArA AvavAnuM kAraNa e che ke "ApaNA gujarAtano moTo zeThIyo kuberadatta aDhaLaka saMpattino svAmI hovA chatAM tene kAMI saMtAna na hatuM. te zeTha samudramArge vyApAra karI pAchA pharatAM mRtyu pAmyA che. zeThANI kALo kalpAMta kare che. tenA kuTuMbIoe amArI pAse bhalAmaNa karI ke "zeThane putra na hoI rAjA dhana grahaNa karI le pachI ame zeThanI uttarakriyA karIe. mATe ame Apane nivedana karavA AvyA chIe. zeThanA dhanano koI pAra nathI." A sAMbhaLI rAjAe kahyuM - "he mahAjano ! meM putra vinA mRtyu pAmelAnuM dhana levAnuM baMdha karyuM che. chatAM tamArA kahevAthI mane kautuka thayuM che mATe teno vaibhava jovA AvuM." rAjA mahAjananI sAthe kuberadattane tyAM AvyA. tenI havelInI baMne bAju hastizALA ane azvazALA hatI. havelI upara aneka sonAnA koTikuMbhonI zRMkhalA hatI. ghUgharInA nAdathI dizAone raNakatI karatI ghaNI badhI koTidhvajAo pharakatI hatI. rAjA jevo vaibhava joI rAjA vismaya pAmyA, havelInA cogAnamAM sphaTikanA pattharothI banAvelA gRhacaityamAM AvI. marakatamaNinA zrI neminAtha prabhujInI pratimAjI samakSa caityavaMdanAdi karyA tyAM motInA svastika, ratnasuvarNanA kaLaza, thALa, vATakI, AratI, maMgaLadIpaka Adi pUjAnAM upakaraNo atimUlyavAna joI rAjAne ghaNuM Azcarya thayuM. tyAMthI bahAra AvI zeThe svIkArelA vratanI TIpa jotAM parigrahanuM parimANa vAMcavA lAgyA. cha koTisuvarNa dravya, ATha koTi rUpAnuM dravya, mahAmUlyavAna dazaratno, ghInA ghaDA be hajAra, dhAnyanI koThI be hajAra, pacAsa hajAra ghoDA, eka hajAra hAthI, eMsI hajAra gAyo, pAMcaso haLa, pAMcaso ghara, pAMcaso dukAno, pAMcaso vahANa ane pAMcaso gADAM ATalI saMpatti mArA pUrvajothI upArjita che, te emaja rahevA devI ane te sivAyanI mArI kamANInI badhI lakSmI huM dharmamArge kharacIza." A patraka vAMcI rAjA AnaMda ane vismaya pAmyA. te havelInA uMbarA pAse AvyA. tyAM temaNe zeThanI mAtA guNazrIne A pramANe raDatI sAMbhaLI, "o mArA vahAlA dIkarA, tuM have kyAre bolIza, tuM AvIne to jo, tArA vinA A badhI lakSmI rAjyanA bhaMDAramAM javA beThI che. A sAMbhaLI kSaNa thaMbhI gayelA rAjA vicAre che ke - "rAjyane aMte naraka kahevAya che te AvA raDatI nArInA dhana levAnA pApe ja." pachI rAjA mukhya khaMDamAM AvI temane sAMtvanA ApatA bolyA - 'tame pote vivekI ane saMsArasvarUpanA jANa cho. lAkaDAne jema udhaI lAge tema Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 sahune mRtyu lAgeluM ja che. iMdrathI laI kIDI makoDI sudhInA sarva jIvonI A dazA che. sahunuM maraNa avazya che ja. sagA-saMbaMdhiono samAgama vRkSa para rAtre bhegA thayelA pakSIonA meLA jevo che. koI paNa upAye marelA pAchA AvatA nathI. ajJAnI jIvo ja zoka-saMtApe AtmAne kleza Ape che." ItyAdi rAjAnI vAta sAMbhaLI sahu zAMta thayA. pachI rAjAe pUchyuM - "tamArA putranA mRtyunA samAcAra koNa lAvyuM? guNazrIe kahyuM - "vAmadeva. te mArA putrano mitra che tene bolAvI pUchatAM kahyuM - "rAjendra ! ahIMthI kuberadatta bharUca gayA ne tyAMthI pAMcaso-pAMcaso mANasothI bharelA pAMcaso vahANa laI dvIpAMtaromAM vyApAra arthe gayA. tyAM temane cauda karoDa suvarNadravyanI prApti thaI. pAchA pharatAM viSamagirinA vamaLamAM pAMcaso vahANa phasAI paDyA. pahelA paNa koInA pAMcaso vahANa temAM bhamarI khAtA taratA hatA. ghaNA prayatno chatAM te paNa nikaLI zakyA nahotA. A joI zeTha ghaNA khinna thayA. evAmAM koI mANasa vahANa laIne Avyo ne dUrathI ja kahevA lAgyo - "re vahANavaTIAo ! mArI vAta sAMbhaLo. ahIMthI yojana upara paMcazRMganAme dvIpa che. tyAM satyasAgara rAjA rAjaya kare che. ekavAra te mRgayA ramavA gayo, tyAM teNe sagarbhA mRgalIne bANa mAryuM. taraphaDatI mRgalI to marI gaI paNa teno patirUpa mRga paNa tyAM ne tyAM mAthuM pachADI maryo. A karUNa daye rAjA upara UMDI asara utpanna karI. tene potAnI jAta upara dhRNA ane jIvo para dayA upajI. tyArathI teNe hiMsA choDI ane rAjyamAM ahiMsAnI ghoSaNA karAvI. temaNe eka popaTa dvArA mane tamArA saMkaTanA samAcAra mokalyA che. tethI huM tamane bacAvano mArga jaNAvavA Avyo chuM. A parvatanI nIcenI dhAramAM eka guphA che temAM thaI parvatanI pele pAra ghora araNyamAM thaI zUnyanagaramAM javAya che. tyAM eka jinamaMdira che. temAM moTo paDaha che. te jozathI vagADatA te araNyanA vizAlakAya bhAkhaMDa pakSIo uDaze. temanI pAMkhanA pracaMDa pavanathI A vahANo A vamaLamAMthI khasI jaze ne khoraMbhAmAMthI nikaLI saraLatAthI cAlaze mATe tyAM koI mANasane mokalo. mAtra te gayelo mANasa pAcho AvI zakaze nahIM." A sAMbhaLI upAya to hAthamAM Avyo paNa tyAM javA koI taiyAra thayuM nahIM. tethI pairya ane dayAvALA zeTha kuberadatta pote gayA ne thoDA samaya pachI bhAkhaMDa pakSIo uDatA pUrvanA ne e badhA vAhaNa khoraMbhAmAMthI nikaLI mArge AvyA. krame karI bhRgukaccha (bharuca)nA kinAre lAMgaryA. paraMtu zeTha kuberadattanuM zuM thayuM? te jaNAyuM nathI. koIe kahyuM, - have zeThanI koI AzA rAkhavI vyartha che.' bIjAe kahyuM - "zeThano A vaibhava-vIsakaroDa suvarNamudrA, ATha karoDa raumyamudrA, hajAra tolA A durlabha ratno Adi tame laI jAva eTale ame tenI aMtima vidhi karIe." gurjarAdhipatie te dhanane tRNavat gaNatAM kahyuM - "he mAtA ! tamAro dIkaro jIvato che, thoDA samayamAM pAcho Avaze. mATe A dhanavaibhava dharmakAryamAM vAparavuM hoya teTalo vAparajo." Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 A pramANe sAMtvanA ApI rAjA jatA hatA. tyAM zeTha kuberadatta rUpALI strI sAthe tyAM AvyA. sahune Azcarya thayuM. zeTha rAjA temaja mAtAne praNAma karI UbhA rahyA. rAjAe pUchyuM - "he sAhasikAgraNI ! te zUnya nagarImAM gayA pachI zuM thayuM?" zeThe kahyuM - "te nagaranA mahelamAM eka suMdara kanyA joI huM tyAM gayo. te bolI - "huM pAtAlaketu nAmanA vidyAdharanI kanyA chuM. mArA bApe ekavAra mAMsanI lAlasAthI eka bilADI mArI khAdhI. temane mAMsano evo casako lAgyo ke mAMsanuM vyasana ja thaI gayuM. pariNAme teo rAkSasa thayA. pachI to mANasanuM bhakSaNa thatAM loko nagara mUkI bhAgI gayA. nagara verAna ane nirjana thaI gayuM. hAlamAM te AhAra mATe ja gayela che. e vAta cAlatI hatI. tyAM tenA mAtA-pitA AvyA. meM temane mAMsa na khAvA mATe upadeza Apyo, ne temane niyama paNa karAvyo. temaNe potAnI A kanyA mane paraNAvI. ane vidyAbaLathI mane patnI sahita ahIM pahoMcADyo." A sAMbhaLI vismita thayelA rAjAe temanI prazaMsA karatA kahyuM - "tamane dhanya che ke saMkaTamAM paNa dharma sAcavyo ane narapizAcane paNa ahiMsAmAM joDyo." rAjA zrI hemAcAryajI pAse vaMdana karavA AvyA. temaNe kahyuM - "rAjA, je aputrIyAnuM dhana le te teo badhAno putra thAya. tame saMtoSathI te choDyuM mATe rAjapitAmaha thayA." A pramANe rAjarSi, paramahata, nItirAghava ane caulukyasiMha Adi birUdadhArI ane AgamanA arthazAtA zrI kumArapAla bhUpAla paradravya tyAgI vijayavaMta thayA. 82 asteyavatanA aticAro. corane AjJA karavI, corIno mAla-dhana levuM, rAjAe niSedha karela vastuno vyApAra karavo, vastumAM halakI vastuno bheLasaMbheLa karavo ane khoTA tola-mApa-gaja Adi rAkhavAM. A pAMce adattAdAna viramaNavratanA aticAra che. AnuM varjana karavuM. corane anujJA eTale corane corInI preraNA ApavI. jemake-kema hamaNA sAva navarA beThA cho ? khAvAnuM saMbala Adi na hoya to huM ApIza athavA tamAro mAla huM kharIdIza ItyAdi vacanothI temane corI mATe utsAhita karavA athavA corI mATenA sAdhana koza, kodALI Adi ApavA. Ama corane koI paNa rIte sahAyaka thavuM te snenAnujJA nAmano prathama aticAra che. nItimAM kahyuM che ke AvI rIte vartanAra (sahAyaka) paNa cora ja kahevAya. kahyuM che ke - cora, corane sAdhana-sahAya ApanAra, cora sAthe maMtraNA karanAra, corInI bAbato ane teno bheda jANanAra, corInI vastu kharIdanAra, corane annAdi ApanAra, tathA corane sthAnaAzaro ApanAra Ama sAta prakAranA cora kahevAya che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 83 vrata lenArane evI zaMkA thAya ke "meM corIno tyAga karyo che. corane anna Adi ApavAno koI tyAga nathI, mATe emAM kyAM doSa che? to vratakhaMDanamAM sApekSa nirapekSapaNuM hovAthI A prathama aticAra kahevAya che. bIjo aticAra-corImAM lAvela kuMkuma Adi vastu mUlya ApI kharIdavI te. te paNa ochA bhAve lobhadoSathI prerAI le to krame karI vratabhaMga thAya. paNa vrataghAtaka ema samaje ke "AmAM kyAM corI che? A to vepAra che. mATe kyAM doSa lAge tema che?" emAM pariNAme vratanI nirapekSatA na hovAne kAraNe vratabhaMga nathI. mATe A bIjo aticAra kahevAya che. trIjo aticAra-rAjAnI AjJA viruddha vartana. jemake pote je jagyAe raheto hoya tyAMnA rAjAe niSedha karyo hoya chatAM vyApArAdi mATe zatrurAjAnA rAjyamAM javuM. upalakSaNathI tyAM je vastu vecavA ke bahArathI lAvavAnI manAI hoya chatAM gupta rIte hAthIdAMta, lokhaMDa, pASANa Adi ke kephI padArtho Adi vastuo lAvavI te. mULa cAra prakAranA adattAdAnamAM svAmInI AjJA vinA levuM te svAmIadA kahyuM che. temAM A aticAra AvI jAya che. tathA te corInA daMDane ucita hoI vratano bhaMga paNa thAya che. paraMtu rAjayaviruddha vartana karato vatI ema samaje ke meM to vyApAra karyo che. corI karI nathI, loko mane "A cora che ema kahI zakatA nathI." Ama vratasApekSa sthiti hovAthI A aticAramAM gaNAya che. cotho aticAra-pratirUpa (sarakhI) vastunI bheLaseLa karavI te. eka dhAnanA loTamAM bIjA dhAnano bhaLI zake tevo loTa bheLavavo. ghImAM tela-carabI, kesaramAM kasuMbo Adi tathA moMghI vastumAM te ja halakI vastu bheLavavI jema cokhkhA ghImAM halakuM banAvaTI ghI vagere bheLavavuM te cotho aticAra kahevAya. pAMcamo aticAra-khoTA tola-mApa. tola eTale zera, maNa, khAMDI (grAma, kIlo, kvinTala) Adi tathA mApa eTale paLI-pAlI (lITara) Adi tathA hAtha, gaja, vAra (mITara) Adi. temAM ochA vadhatA tola-mApa Adi rAkhe ne detAM ochuM de, ne letA vadhAre le te pAMcamo aticAra. cothA ne pAMcamA aticAramAM chetarapiMDI karI parAyuM dhana levAnI vRttithI vratabhaMga thAya, paNa vrata lenAra ema dhAre ke - "khAtara pADI, tALuM toDI Adi rIte corI karI hoya to ja corI kahevAya. A to vANijyano mAmalo che. Ama vratasApekSa hovAthI tene aticAra lAge che. A trIjA aNuvratanA pAMce aticAra gRhastha jANIne avazya choDI devA. ahIM khoTA mAna-mApanI vAta kahI temAM cokhkhI corI che. nItikAro kahe che - "thoDuM lAlana-pAlanathI, thoDuM kaLAthI, thoDuM mApathI, thoDuM tolathI ane thoDuM corIthI A pramANe meLavI letA ThagavaNiko ughADA cora che, mATe A vyavahAra zrAvaka mATe anucita che. A vrata pALavAthI Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 vyavahArazuddhi paNa jaLavAya che. kahyuM che ke - "teoe zuddhAMta:karaNapUrvaka pAradravyano tyAga karyo che temane tyAM samRddhi pote svayaMvarA thaIne sAmI Ave che.' gRhastha jo anyAyathI dravya upArjita kare to te dhana ekavarSamAM rAjA, cora, agni ke pANInA upadravathI avazya nAza pAme che. lAMbo kALa TakI zakatuM nathI ane dharma-puNyanA kAryamAM vaparAtuM paNa nathI. kahyuM che ke -- anyAyopArjitaM vittaM, dazavarSANi tiSThati / prApte caikAdaze varSe, samUlaM ca vinazyati // 1 // artha :- anyAyathI meLaveluM dhana (vadhumAM vadhu) dazavarSa sudhI rahe che agiyArame varSe to mULadhana sAthe te naSTa thAya che. tenA anusaMdhAnamAM vaMcakazreSThInuM kathAnaka Ama che. vaMcakazreSThInI vArtA eka gAmamAM halAka nAmano zeTha potAnI patnI helI ne putra cAlaka sAthe raheto hato. ne mIThuM bolanAra ne aMtarakapaTI hato. te khoTA tola-mApa toLavAmAM cAlAkI, navI-junI sarasanIrasa vastu bhegI karavI, loTa ke pravAhImAM bheLaseLa karavI, corIno mAla vecAto saste bhAve levo. ityAdi pApavyApArathI gAmanA bhoLA lokone chetarato ne paisA banAvato. kharekhara to te bIjAne Thagato na hato. paNa potAnA AtmAne ja chetarato hato. kapaTI prapaMca karI AkhA saMsArane chetare to paNa phAvI zakato nathI kAraNa ke te potAnI jAtane ja chalanA karato hoya che. halAka zeThe aDhaLaka saMpatti meLavI, paNa prativarSa kAM to cora, agni ke roga upadrava thAya kAM to rAjadaMDa Ave, Ama e khoTuM dhana pIDA upajAvIne jAya. Ama karatA cAlaka yuvAna thayo ne bAjunA gAmanI zuddha zrAvakanI kanyA sAthe tenA lagna thayA. vahu ghaNI zANI, dharmanI jANa ne paramazrAvikA hatI. ghara dukAna AgaLa pAchaLa hoI zeThanI badhI cAlAkI ane nIti te vahunA dhyAnamAM AvI. bApe dIkarAne sAMketika bhASA zikhavADI rAkhelI. jo mAla levo hoya to kATalA maMgAvatA putrane kahe "paMcapuSkarI lAvaje' eTale te savAzerIvALA kATalA Ape ane mAla ApavAno hoya to tripuSkarI mAge eTale poNIyA kATalA Ape. zeThanI ThaganIti dhIre dhIre loko jANI gayA ne temaNe halAka zeThanuM nAma vaMcaka zeTha rAkhyuM. ekavAra ekAMtamAM dharmiSTha vahue pati cAlakane pUchayuM - "pitAjI tamane kATalA mATe be nAmathI zA mATe bolAve che?' teNe vyApAranI keTalIka vAta patnIne jaNAvI dIdhI. te sAMbhaLI acaraja pAmelI teNe sasarAne dhIrethI kahyuM - "pitAjI ! A anyAyathI meLaveluM dhana khAvApIvAmAM ke dAnadharma karavAmAM kAma nahi lAge ane gharamAM paNa lAMbo kALa Takaze nahIM to pachI zA mATe nyAyathI na meLavavuM! e ja zreSTha hoI nyAyano Adara karo ! zeThe kahyuM - "dIkarI, vAta to tArI kharI, paNa jo tema na karIe to ApaNo nirvAha na cAle. lokone mana ApaNI bAhya Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 samRddhinuM moTuM mahatva che. mAna, mobho ne pratiSThA vaibhava sAthe saMkaLAyelI vastu che." putravadhU namratApUrvaka bolI - "Apa to ghaNAM anubhavI ane jANa cho. nAnA moDhe mAre moTI vAta karAya nahIM, paNa chatAM e mATe kahuM chuM ke ApaNe badhAnuM hita paNa saMkaLAyeluM che. koIkavAra saMtAnonA aihika sukha mATe mAtA-pitA AtmanirapekSa thatAM hoya che. tyAre eja saMtAno jarAka samaju hoya che to sahu sAtvikatAthI thoDI AvakamAM jIvI zake che, jIvana jIvavAnI kaLA paisA sAthe baMdhAyelI nathI. nyAyathI meLavelA thoDAka dhanamAM vadhAre barakta hoya che, te vyavahArazuddhi hoI gharamAM Take che ne bIjuM paNa dhana tethI AvI maLe che. jema sArI mATImAM vAveluM bIja ghaNI vipulatAne pAme che ne niHzaMka bhoganuM kAraNa bane che. tema nyAyopArjita dhana vaipulya ane niHzaMka upabhoganuM kAraNa bane che. kahyuM che ke - "anyAyathI meLaveluM dhana, tapAvelA tavA para paDatA pANInA TIpAnI jema nAza pAmatuM dekhAya nahIM chatAM nAza pAme che. anyAyathI meLaveluM dhana azuddha, tethI meLaveluM annAdi azuddha, tenuM bhojana azuddha, te bhojanathI zarIra azuddha, te zarIrathI kareluM sukRta paNa vyartha, Ama pAyo sAro nahIM mATe kAMI sAruM nahIM. bIjuM vadhAre huM kaMI kahetI nathI. tame mArA pUjaya ne mA-bApa cho. paraMtu mAtra mArA kahevAthI cha mahinA nyAyapUrvaka zuddha vyApAra karIne juo. tenA lAbha AMkhe dekhAze. badhAnA mana ane zarIra sArA raheze. sneha ane vAtsalya jaNAze." zeTha to nAnakaDI vahunI moTI vAta sAMbhaLI AbhA ja banI gayA. temane vahu para mAna upajayuM ne chevaTe cha mAsa sudhI aNizuddha nyAyavyApAranI tene khAtrI ApI. te pramANe vyApAra karatAM zeTha pAMca zera sonuM kamAyA. gharamAM badhAnA mana bharyA bharyAM. tana bharyA bharyA. AnaMda ane kallola. zuddha vyavahAra ane vyavasAyathI lakSmI kIrti ane sArA mANasonI avara javara vadhatI ja gaI. zeThe vahune sonuM ApatAM kahyuM - "vahu beTA ! tamArI salAhathI yazavAda ane A pAMca zera sonuM maLyuM che. tame ja rAkho." vahue kahyuM - "ema nahIM. ApaNe parIkSA karIe. kahe che ke nyAyanuM dhana kyAMya jatuM nathI." ema kahI te sonAnI pAMcazerI zeThanA nAma ThekANA sAthe DhaLAvI cAmaDuM maDhyuM ane jyAM cAra rastA bhegA thatAM hatA tyAM nAkhI AvI. traNacAra divase te Thebe caDI paNa koIe upADI nahIM eTale vahue tene UMDA jaLAzayamAM nAMkhI dIdhI. tene moTo matsya gaLI gayo. tenA bhArathI te zIdhra gati na karI zakyo ne mAchImAranI jALamAM sapaDAI gayo. tene cIratA temAMthI pAMcazerI nikaLI. yogAnuyoga te dhIvara helAsA zeThanI dukAne batAvavA ne vecavA Avyo te jotA zeThe kahyuM - "bhAI! A pAMcazerI mArI che." ema kahI tenuM AvaraNa kADhI nAkhatAM temAMthI zeThanA nAmavALI pAMcazerI nIkaLI. mAchImAra samajayo ke tola karavAnuM kATaluM che." zeThe tene thoDuM dhana ApI rAjI karyo. zeThane nItimArga ane vahunA vacana para zraddhA thaI. pachI to satya vacana, nyAyamArga ane sAcA vyavasAyavALA zeThe aDhaLaka sampatti bhegI karI, satkAryamAM sAte kSetramAM Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 vAparyuM paNa ghaNuM, teno yaza dizAomAM vistAra pAmyo. zeThanuM dhana zukanavaMtu, zuddha ane mAMgalika mAnI loko vyApArAdimAM levA lAgyA, vahANavaTIA paNa samudrI upadrava na thAya te mATe paNa temanuM dravya laI dariyAvATe jatA. pariNAme zeThanA dravyanI, kIrtinI vRddhi to thaI paNa temanuM nAma paNa mAMgalika gaNAvA lAgyuM. Aje paNa khevaTIyA vahANa calAvatAnI sAthe halAkazeThane halAsA..... o helAsA..... ema kahI yAda kare che. Ama temanuM nAma pavitra gaNAya che, ne Aje paNa levAya che. zuddha vyavasAya A lokamAM pratiSThA, mAna-mobho Adi ane paralokamAM sadgati ane sukha-saMpattinuM kAraNa bane che. dhanaprAptino amogha upAya paNa nItimattA ja che. A pramANe naitika anaitika vyavasAyanA phaLane jaNAvanAra A halAkazeThanuM udAharaNa suMdara ane mananIya che. corInA phaLa naThArAM parAyA dhanane grahaNa karato cora, dUdha pIto bIlADo jema mAthA upara ugAmAyela lAkaDIne joI zakato nathI tema vadha-baMdhana ke viDaMbanA joI zakato nathI. lokamAM pAradhI, bhIla, mAchImAra ke hiMsakapazuo mATe daMDanuM vidhAna nathI paNa corane aparAdhI mAnavAmAM Ave che ne tene daMDa-zikSA rAjA paNa kare che. mATe jaNAya che ke hiMsako karatA cora moTo aparAdhI che. te vAta lohakhuranA daSTAMtathI jaNAya che. lohakhuranuM daSTAMta zreNikarAyanA pitA prasenajita magadhanuM zAsana calAvatA hatA. lohakhura nAmano cora rAjagRhImAM ghaNI vAra corI karI jato paNa pakaDAto nahIM. ekavAra te jugAra ramavA beTho ne thoDI ja vAramAM keTaluMka dhana jItIne Ubho thayo. utsAhamAM AvI teNe jIteluM dhana mAMgaNane garIbone ApI dIdhuM. madhyAhna thavA AvyuM. tene kakaDIne bhUkha lAgI. ghare jato hato paNa rAjamahela pAsethI nikaLatA sarasa rasavatInI soDama AvI. teNe nakkI karyuM ke Aje rAjAnA rasoDAmAM jamavuM. tenI pAse evuM aMjana hatuM ke te lagADatAM lohakhura adazya thaI zakato. aMjana AMjI adazya thaI te rAjamahelamAM rAjA jamatA hatA temanI pAse besI temanI thALImAMthI ja jamavA lAgyo. kadI nahi cAkheluM e bhojana tene ghaNuM bhAvyuM. sArI rIte jamIne te ghare Avyo. paNa have tene gharanuM bhojana bhAvatuM nahIM. rasalolupatAthI te pratidivasa adazya thaI rAjAnI sAthe jamavA lAgyo. svAdanI lolupatA vicitra vastu che, je vaya vadhavAnI sAthe vadhatI jAya che. siddhAMta kahe che ke - "iMdriyomAM jIbha jItavI kaThina che. karmomAM mohanIya karmanuM prAbalya che. vratamAM brahmacaryavrata duSkara che ane Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 87 gumimAM manosumi pALavI kaThaNa che. rAjA lAjane lIdhe vadhAre jamavAnuM mAMgI zakatA nahIM ne vadhAre levA chatAM thALI caTa daIne sApha thaI jatI. keTalAya divasa sudhI Ama cAlavAthI rAjAne nabaLAI jaNAvA lAgI. zANA maMtrIe rAjAne pUchayuM - "zuM Apane anna aruci ke agnimAMdya thayuM che? zarIra nisteja kema jaNAya che? kema ke netra vinA mukha, nyAya vagara zAsana, lUNa vinAnI rasoI, dharma vinA jIvana ane caMdramA vinA jema rAtri zobhatI nathI tema anna na levAya to zarIranI zobhA tarata jhAMkhI paDI jAya che. athavA ciMtA to nathI ne? ke ciMtA khAdhuM pIdhuM ane lohI mAM paNa bALI nAkhe che." rAjAe kahyuM - "baMne kAraNa che. bhojana paNa ochuM levAya che. ane ciMtA e che ke huM roja bamaNuM, tamaNuM bhojana lauM chuM, paNa thoDIvAramAM badhuM jamI javAya che. ne bhUkha bhAMgatI nathI, mane lAge che ke koI vidyAnA baLathI AvI jamI jatuM haze. buddhizALI maMtrIe AMkaDAnA sUkAM phUla jamavAnI pharasa para nAMkhyAM. samaya thatAM cora Avyo ane tenA paga taLe caMpAtA khakhaDATa thayo. tarata ja maMtrIe daravAjA baMdha karAvI mANaso goThavI dIdhA ane yojanA pramANe te oraDAmAM guMgaLAmaNa thAya tevo dhUmADo karAvyo. dhUmADAnA goTegoTA oraDAmAM phelAI gayA. AMkhamAM dhUmADo javAthI tene baLatarA ane AMsu paDavAM lAgyAM. te tarata dazya thayo ne sahue pratyakSa joyo. tene pakaDI levAmAM Avyo ane rAjAnI sAme upasthita karyo. core vicAryuM - "A to bhojana paNa gayuM ne ghara paNa gayuM. kharekhara sarpanuM viSa to maNi maMtra auSadhinA prayoge nAza pAme, paNa daSTiviSa (pakSe viSa jevI dRSTivALA rAjA) sarpa karaDe to mANasa bace kyAMthI? rAjAjJA thatAM rAjapuruSoe corane nagaramAM pheravI, phajeta karI zUlIe ubho karyo. ne saMtAI pratIkSA karavA lAgyA ke coranuM koI aMgata Ave to tenI pAsethI tenA sthAnadhananuM nidAna maLe. eTalAmAM jinadatta nAmanA zeTha tyAMthI nikaLyA. raDatA corane dayAthI teo zikhAmaNa ApatA kahevA lAgyA - "are cora ! vicAra kara ke tArA jIvanamAM tane keTalI zAMti maLI ? corInA phaLa tarIke A lokamAM tane vadha-tADana-baMdhana maLyA ne paralokamAM durgatinI mahAvedanA maLaze. kAraNa ke karelA karma to sahune bhogavavA paDe che. kiMtu aMta samaye paNa corIno tyAga kare to tane moTo lAbha maLe. bhAvi mATe sArI saMbhAvanA thaI zake mATe corInA tyAgarUpa adattAdAnano tyAga kara.' lohakhura bolyo :- "AkhA jIvanaparyata mANelA sukha karatA A duHkha anekagaNuM che. zeTha! mArA pagamAM ziyALe bacakA bharyA che. mAthAmAM kAgaDAoe cAMco mArI che. A ApattimAMthI have mane koI bacAve tema nathI. kemake meM ghaNAM pApo karyA che ne e badhAM mArI sAme moTuM phADI phATe DoLe UbhA che. mane tarasa paNa ghaNI lAgI che. thoDuM pANI pAvane. rAjAjJA viruddha hoI zeThe uttara na Apyo. core Artasvare dInamukhe pharI pharI pANI mAMgyuM. zeThe sAhasa karI kahyuM - huM pANI lAvI ApuM, paNa pahelA tuM jIvanabhara karelA pAponI AlocanA kara." eTale core pote samajaNa u.bhA.-2-o Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 thayA pachInA je je pApo yAda AvyA te zeThane kahI saMbhaLAvyA. jinadatta zeThe tene corI na karavI. Adi paccaSmANa karAvyA pachI teNe tene ekatva, anyatva Adi bhAvanA bhAvavA bhalAmaNa karI kahyuM - "AnAthI kSaNavAramAM tArA pApasamUhano nAza thaze. sarvajIvo sAthe maitrIbhAva rAkha. ane saghaLA saMkaTamAMthI ugAranAra parameSThIne "namo arihaMtANaM' Adi mahAmaMtranA smaraNapUrvaka namaskAra kara, AthI tArA sarva pApano nAza thaze. tuM dhyAnamAM sthira thA. huM tArA mATe pANI levA jAuM cora AvI hRdayanI huMpha ane akAraNa kalyANa bhAvanAvALI vANI sAMbhaLI zeThanI ekeka vAtano Adara karato bolyo - "tame to ghaNA dayALu cho. zuM kharekhara mArA pApo A niyama ane namaskArathI nAza pAmaze ?" zeThe kahyuM - "emAM zaMkAne koI sthAna nathI. A navakArathI moTAmAM moTA pApano paNa nAza thAya che ane Ano jApakAra mANasa to zuM paNa zravaNa-smaraNa karato pazu paNa svarga pAme che." ItyAdi kahI zeTha jaLa levA upaDyA. cora to navakAramAM lIna thatA tene paramazAMti ne samAdhi maLI. tyAM ja AyuSya bAMdhI mRtyu pAmI prathama devalokamAM gayo. satsaMgatinA phaLa sadA sArA ja hoya che, moTAnI saMgati unnatinuM kAraNa che. nagaranI galIonuM pANI gaMgAmAM maLatAM devothI paNa adhika mahattva pAme che. thoDIvAramAM zeTha pANI laIne AvyA. paNa cora to marI gayo hato. "pote rAjaviruddha karyuM che." jANI rAjadaMDanI zaMkAthI zakrAvatAra caityamAM prabhusanmukha kAussagga dhyAnamAM sthira thayA. A tarapha rAjapuruSoe zeThanI vAta rAjAne jaNAvI. kRddha thayelA rAjAe tarata AjJA karI ke - "samAjamAM gAya jevA ane kRtya (sAhasa)mAM vAgha jevA A vANIyAne coranI jema nagaramAM pheravI zUlI para caDAvI do." rAjapuruSoe tarata zeTha pAse AvI rAjAjJA nivedana karI. zeTha to dhyAnamAM lIna hatA. AthI teo zeThane kadarthanA karavA lAgyA. te ja avasare deva banelA lohakhure avadhijJAnathI zeThanI sthiti joI vicAryuM ke - eka akSara, aDadhuM pada ke padamAtra paNa jJAna ApanArane je bhUlI jAya che te pApI kahevAya che. to pachI dharma ApanAra gurune bhUlI jAya to te ghora pApI kahevAya ja. ema vicArI teNe daMDadhArI pratihArIno veSa lIdho ne zeTha pAse AvI ThaMDo pachADyo tethI subhaTo aceta thaI gayA. cAre tarapha nAsabhAga thavA lAgI. vAta rAjA sudhI pahoMcI. eka mAthAbhAre mANasa (pratihArI) sAme rAjA sainya laI Avyo. deve garjanA karatAM kahyuM - "ghaNA badhA hAthI eka durbaLa siMhane pahoMcI zakatAM nathI. ToLAnuM nahIM sattvanuM mahattva che. kesarInI garjanAthI bhalabhalA hAthIno mada utarI jAya che. A tame jANatA nathI, mATe ja rAjA tame senA laI AvyA lAgo cho.' ema kahI mAtra rAjA vinA AkhAya sainyane teNe devamAyAthI sUnamUna-aceta karI Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 nAkhyuM. pachI teNe potAnuM virATarUpa upajAvI AkhA nagara jevaDI moTI zilA AkAzamAM UbhI karI ane sahune bhayabhIta karI mUkyA. rAjA-pradhAnAdi hAtha joDI vinavavA lAgyA ke- "he deva! amArI bhUlanI kSamA Apo," deve kahyuM - "mArA dharmaguru A jinadatta zeThane vagara aparAdhe zA mATe daMDa karavA taiyAra thayA cho? huM lohakhura cora chuM. paNa A mahAnubhAvathI mane A samRddhi maLI che.' ItyAdi potAnI badhI bInA jaNAvI. A sAMbhaLI rAjI thayelA rAjAe kahyuM - "devatAvyavahAramAM jaNAvyuM che ke - "kRtajJa puruSo kadI upakAra bhUlatA nathI. nAriyelanA vRkSa mANase potAne pAyelA thoDAka jaLane yAda karI mANasa mATe jaLano moTo bhAra upADI UbhA rahe che ne AkhuM jIvana mANasane madhuruM pANI ApyA kare che. tema puruSo sAmAnA upakArane jIvanabhara bhUlatA nathI." pachI badhAne svastha karI deve kahyuM - "A mahAdharmiSTha ane dharma mATe sAhasa karanAra mArA dharmagurune badhA namaskAra karo ane temanI pAsethI navakAramaMtra ane dharma sAMbhaLo. corI AdinA tyAga karavArUpa vrata grahaNa karo.' badhAe AnaMda pAmI tema karyuM. ane moTA ADaMbarapUrvaka rAjAe zeThane ghare pahoMcADyA. badhe zeTha ane dharmanA vakhANa thavA lAgyA. Ama zUlI para caDelo ne maravAnI aNIe pahoMcelo lohakhura cora thoDA kALanA niyamanA pratApe jinadatta zeThanI preraNAthI prathama vimAne utpanna thayo ne dharma para daDha niSThAvAna banyo. 84. dhanya te mAnavo jeNe corI choDI jIvane padArtho uparanI mamatA saMsAra jeTalI ja jUnI che. ene sIdhI rIte maLatuM nathI tyAre koIvAra ajJAnatAne lIdhe pArako mAla uThAvavA-paDAvavAnI vRtti thaI Ave che. AvI rIte meLavelA padArthathI azAMti ne bhaya vadhI jAya che. kyAMya japa vaLato nathI. A harAma casako mANasane nisteja, pAmara ane parataMtra banAvI de che. uttamakuLamAM uttama saMyogo sTeje sAMpaDe che, ane corI karavAnI sthiti upasthita thAya te pahelAM to corIno tyAga jIvanamAM AvI gayo hoya, temanA guNa to devo paNa gAya. jemaNe corIno tyAga karyo. adattAdAnano tyAga karanAra bhAgyavAna A ane para-ema ubhayalokamAM mahattA ne vaizikya prApta kare che. adattAdAna sacitta grahaNa ane acittagrahaNa karavArUpa be prakAranuM che. sacitta eTale manuSya, pazu Adi tathA acitta eTale sonuM, rUpuM ke AbhUSaNAdi. te baMne prakAranA adatta levAthI viramavuM te adattAdAna viramaNavrata kahevAya. A trIjuM aNuvrata kahevAya. A saMdarbhamAM vAlmIpuMja zeThano prabaMdha A pramANe che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 zrI lakSmIpuMja zeThano prabaMdha hastinApuramAM sudharma nAmano ati nirdhana vaNika vasato hato. tene dhanyA nAmanI bhalI patnI hatI. teo duHkhamAM divaso vItAvatA ne sArA divasonI AzA rAkhatA. ekarAtrie dhanyAe svapramAM padmadrahamAM moTAkamaLa para birAjamAna prasannavadanA lakSmIdevIne joyA. savAranA pahoramAM dhanyAe sudharmane svama jaNAvyuM. te ghaNo prasanna thayo ne bolyo - "ghaNuM sAruM svamuM meM joyuM che. have thoDA samayamAM ja ApaNuM bhAgya ughaDaze." te avasare koI deva svarganuM AyuSya pUrNa karI dhanyAnA garbhamAM upanyo. devabhavanA sAthI mitradevoe tenA gharamAM sonuM Adi lAvI mUkyuM. pUrNa samaye teno janma thayo. sudharme svajanone AmaMtrI bALakanuM guNane anusAra lakSmIpuMja nAma rAkhyuM. ajavALIyA pakhavADIyAnA cAMdanI jema bALaka vadhavA lAgyo. yuvAna thatAM lakSmIpuMja dhanADhya zeThonI namaNI sohAmaNI ATha ramaNIo paraNyo. bhogopabhoganA sukhamAM lIna thayelo te samaya kyAM jAya che? te paNa jANI na zakato. moMgho samaya sAva sastA bhAve jato hato. samayanI gati ghaNI jhaDapI hoya che. badhuM jANanAra mANasa A vAta jANI zakato nathI, pariNAme AkhA saMsAranuM kAma e karI zake che paNa teonuM ja kArya rahI jAya che. mATe ja samaju jIvo kalyANamitronI AvazyakatAne jANe che. eka-bIjAne saMbhALI levA, jAgrata ke prabuddha karavA bhavAMtare paNa pratibodha devAnI bhalAmaNa kare che. vacanabaddha thAya che. lakSmIpujanA zayanakhaMDamAM maLaske eka divya AkRti pragaTI ane teNe kahyuM - "mitra! tane tArA gatabhavanI vAta kahuM - maNipura nagaramAM tuM guNadhara nAme sArthavAha hato. ekavAra munijanano samAgama thatAM upadeza sAMbhaLyo ke - "jIvane dravyanuM haraNa maraNa karatA vadhu pIDA Ape che. kalyANakAmI jIvoe corInA tyAgano niyama avazya levo joIe. lokamAM paNa kahevAya che ke - "khoTI sAkSI ApanAra, mitrono droha karanAra, kRtaghnI ane corI karanArA A cAre karmacAMDALa kahevAya ane pAMcamo to jAticAMDALa kahevAya che. eka caMDALa patnI dharatI para pANI chAMTatI hatI. tene bhAnue pUchyuM - "mAMsa-madirAnuM sevana karanArI o caMDALapatnI ! tArA eka hAthamAM to manuSyanI khoparI che. ane jamaNA hAthe vaLI dharatI para chAMTA nAMkhI sIMce che. tuM zuM karavA mAge che?' uttara ApatA te bolI : "bhAI ! A mArga para kadAca koI mitradrohI, upakArIne bhUlanAra-kRtaghnI, cora ke vizvAsaghAtaka cAlyo hoya (tenA pagathI pRthvI gaMdI thaI hoya) mATe A chAMTA nAkhuM chuM. dharatI zuddha karuM chuM." Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 temaja khoTI sAkSI ApanAra, asatyabhASI ke vikhavAdamAM khoTo pakSapAta karanAro koI A mArge nIkaLyo hoya to tenI zuddhi mATe pANI chAMTuM chuM." arthAtu jAticAMDALa karatAM karmacAMDALa ghaNo ja hIna kahevAya. kemake kyAM janmavuM e ApaNA hAthanI vAta nathI, paNa kema jIvavuM e ApaNA hAthanI vAta che. agninA bhaThThAmAM hAtha nAkhavo, mukhamAM kALotarAnuM mukha levuM, ke halAhalaviSanuM pAna karavuM sAruM paNa parAyuM dhana levuM sArUM nahIM.' munirAjonI AvI dezanA sAMbhaLI guNadharane corIthI bacavAnI bhAvanA jAgI. bhavAMtare paNa te tarapha lakSya na jAya te mATe teNe taiyArIrUpe adattAdAna viramaNa nAmanuM trIjuM vrata lIdhuM. ghaNo ja AnaMdita thaI te ghare Avyo ne vratArAdhanamAM sAvadhAna thayo. ekavAra te guNadhara moTo sAthe laI dezAMtara kamAvA nIkaLyo. mArgamAM ati vegIlA ghoDA para besI te ghaNo AgaLa nikaLI gayo. ghora jaMgalamAM e potAnA sArthathI sAva jUdo paDI gayo. te ghoDA para besI dhIre dhIre cAlyo jato hato tyAM teNe pRthvI para paDelo mUlyavAna suvarNahAra joyo. kiMtu trIjA vratanA kAraNe teNe te upADyo nahIM ne AgaLa cAlyo. acAnaka ghoDAno paga namI jatAM teNe nIce utarI joyuM ke ghoDAnI kharIthI ukhaDI gayelI jamIna nIce sonA-jhaverAtathI bharelo eka tAMbAno carU hato. tyAMthI tarata najara khaseDI te AgaLa cAlyo. tyAM acAnaka ghoDo bebhAna thaI dharaNI para DhaLI paDyo. sUrya jANe agana varasAvato hato. pavana paNa vALA laIne pharato hato. tene tarasa paNa asahya lAgI hatI. ghoDA vagara A araNya oLaMgavuM zakya lAgatuM nahotuM. mATe ene evo vicAra Avyo ke - "koI mAro ghoDo sAjo kare tene mAruM badhuM dhana ApI dauM. ne e pANInI khojamAM AgaLa cAlyo. tyAM teNe eka vRkSa para pAMjare pUrAyelo popaTa ne tenI samIpamAM pANIno caMbu laTakato joyo. sAzcarya zeTha Ubho joto rahyo tyAM popaTa bolyo - vanamAM pANI ghaNuM durlabha che, paNa tamArA mATe agatyanuM hoI tame pIvo, tarasa to prANa paNa laI le. mATe joIe teTaluM lo, huM enA svAmIne kahIza nahIM.' sArthavAha bolyo - "atitRSAthI mRtyu thAya paNa kharUM, chatAM dhaNIe dIdhA vinA pANI pIvAya nahIM. kAraNa ke hAsya, roSa ke prapaMcathI adatta lenArane avazya aniSTa phaLa maLe che. zrIkRSNa mahArAjAnI patnI rukmiNIrANIe pUrvabhave upavanamAM mayUranA suMdara iMDA joyA ne mAtra hAsyathI ja hAthamAM upADyA ne thoDIvAramAM to pAchA sAcavIne mUkI dIdhA. paNa hAthamAM lAgelo aLatAno lAlaraMga IMDAne lAgI jatAM mayUrI potAnA iMDAne oLakhI na zakI ne rADArADa karatI vanamAM AmathI tema doDavA lAgI. Ama soLa ghaDI sudhI Dhele iMDA mATe doDAdoDa ne kalpAMta karyA pachI varasAda varasatA te iMDA dhovAyA ne moralIe oLakhyA ane pachI sevyA. AvA hAsya mAtrathI pArakI vastu upADavAnA pApe rukmiNI rANIne soLa varSa sudhI putraviyoga sahevo paDyo. roSathI adattAdAna levAnA lIdhe devAnaMdA ane trizalAno saMbaMdha saMsAramAM prasiddha che. mATe te popaTa ! samaju mANaso kadI adattAdAna grahaNa karatA nathI." Ama vAta cAlatI hatI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 tyAM tejano camakAro thayo. pAMjaruM tUTI gayuM ne eka tejasvI mANasa maMdamaMda hAsya sAthe sAme AvI Ubho. teNe kahyuM - "huM sUryanAmaka vidyAdhara chuM. tame jyAre gurumahArAja pAse trIjuM vrata lIdhuM eTale mane Azcarya thayuM ke vepArI-vANiyo A vrata pALI zakaze nahIM. tethI tArI parIkSA mATe huM pAchaLa paDyo hato. suvarNahAra, nidhi temaja popaTanuM pAMjaruM badho dekhAva meM ja Ubho karyo hato. tame vratamAM daDha rahI mArI parIkSAmAM saphaLa nivaDyA. lo have huM ja tamane e saMpatti arpaNa karuM chuM." guNadhara zeThe kahyuM - "nA, e paNa huM nahi lauM, kAraNa ke je dravya zuddhavyApArAdithI meM upArjana karyuM nathI, te dravya mArI zAMti-samAdhi ke sukha mATe na thAya. tamAruM dhana mAre zA kAmanuM? eTaluM ja nahi paNa have to tamAre dravya levuM paDaze. kemake meM thoDIvAra pUrve ja dhAryuM hatuM ke mArA ghoDAne je sAjo karI Apaze tene mAruM dhana ApI daIza. mATe mAruM dhana e tamAruM thayuM. vidyAdhare kahyuM - "kharekhara to ghoDo vegIlo nahoto ne te bebhAna thaI paDI paNa nahoto gayo. paraMtu tamane tevuM mAyAthI batAvavAmAM AvyuM hatuM. mATe huM tamAruM dhana laI zakuM nahIM." Ama e baMnenI lAMbA samaya sudhI rakajhaka cAlI. chevaTe evo nirNaya lIdho ke baMnenuM dhana zubha mArgamAM vAparavuM pachI baMnee te dhana jIrNoddhArAdi dharmakSetramAM vAparyuM. sArthavAha sArthamAM AvyA ne zuddhavyApArathI ghaNI lakSmI upArjana karI aMte sAdhudharma pAmIpALI tame mahAbhAgyavaMta lakSmIpuMja zeTha thayA ne sUryavidyAdhara te huM vyaMtaranikAmAM deva thayo chuM. tamArA puNya ane mahimAthI prerita thaI huM tame garbhamAM hatA tyArathI Aja sudhI sadA suvarNaratnAdinI vRddhi karuM chuM. pUrva bhavanA ApaNe mitro chIe ne dharmakAryamAM preraNA devA ApaNe baMdhAyelA chIe. mATe meM tamane gayA bhavanI vAta karI. A sAMbhaLI zeThane jAtismaraNa jJAna thayuM. teo dharma AdaravA sAvadhAna thayA, yAvat sarvavirati cAritra svIkArI, uttama ArAdhanA karI bAramA svargamAM ojasvI deva thayA. tyAMthI eNvI manuSyabhava pAmI mokSa pAmaze. A pramANe lakSmIpuMjazeThanuM udAharaNa sAMbhaLI jeo adattAdAnanA tyAgano niyama le che teo uttama prakAranI samRddhi pAme che yAvatu mokSa meLave che. te sArthavAhe pArakuM dhana na levA nizcaya karyo to vidyAdhara tenI pachavADe pharyo ane devatA gherabeThe AvI bodha vacana kahI gayo. mATe he puNyavaMto ! tame paNa adattAdAna viramaNavrata meLavavA saubhAgyazALI bano. 85 cothuM aNuvrata-paradArAno tyAga anAdikAlIna kusaMskAromAM moTo phALo vAsanA-bhogano che. A eka lapasaNI bhUmikA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 che. tenAthI yatnapUrvaka bacyA vinA AdhyAtmika vikAsanI yogya bhUmikA taiyAra thaI zakatI nathI. manane bahu gamatI keTalIka vastumAM kAmabhoga mokhare che. A kAMI saMsAramAM durlabha vastu nathI. pazuone paNa A to sAva sulabha ane koI paNa jAtanI agavaDa vinA maLe che. mANasa Akho khavAI jAya, zarIra samULaguM bevaDa vaLI jAya, lAkha lAkha saundaryavatI yuvatIono karoDa karoDa varSa sudhI niraMtara sahavAsa maLyA ja kare to paNa mana dharAvAnuM nathI. jIvane dharapata AvavAnI nathI. ATaluM karavA chatAM joItuM maLavAnuM nathI. emAMthI raghavATa, talasATa, baLatarA, IrSA, nirAzA ane ciraatRmino Ataza ja upajavAno che. strI sAthe puruSa ane puruSa sAthe strInA samAgamane maithuna kahevAmAM Ave che. abrahma AnuM ja nAma che. kSaNavAranA kalpita sukha mATe mANasa mahA anartha karI nAMkhe che. jJAnIo kahe che ke - brahmacarya jIvana che ane abrahma ja mRtyu che. jema saMsAranI koI AMdhI-vaMToLa parvatane halAvI zakato nathI tema saMsAranI koIpaNa rUpazrI - koIpaNa sauSThava ke saundarya vItarAgane halAvI nathI zakatA. brahmanI zaktine samajanArA koI bhAgyavaMta tenI upAsanA karatAM karatAM vItarAga thaI jAya che ne aneka vItarAga upajAve che. paraMtu A saMsAramAM pazuo che tema pazutulya mANaso paNa che. temane khabara nathI ke vAsanAno dAsa traNe lokano gulAma hoya che. teo bicArA jarAya zAMti mANI zaktA nathI. badheya bhaTakyA kare, badhe mAthuM mAryA kare. ghasAI gayelA zarIrane pAchuM navuM karavA bAlIza ceSTA karyA kare. haNAI gayelI zaktine meLavavA koInA kALajA paNa khAI jAya, chatAM koI rIte temane saphaLatA maLe nahIM. havAtIyA mAravAmAM moMghA mANasanA avatArane ogALI nAkhe. icchAo koI rIte pUrI na thAya ne jIvana pUruM thaI jAya. A kevI karuNatA ! jIva jIvananA rahasyo samaje te mATe thoDI paNa sthiratA lAve te udezathI te paramakRpALu dayAnA sAgara vitarAga bhagavaMtoe harAyA DhoranI jema jIva Amatema rakhaDe nahIM ne svasthatA prApta kare mATe gRhasthone svadArAsaMtoSa nAmanuM vrata samajAvyuM che. eka khIle baMdhAyela Dhora paNa svasthatA pAme che. tema potAnI vivAhita patnImAM saMpUrNa saMtoSa rAkhI gRhastha parastrIno tyAga kare tene svadArA saMtoSa vrata ke cothuM aNuvrata kahevAya, gRhasthoe potAnI vivAhita patnImAM saMtoSa rAkhavo ane anya eTale manuSya, deva ane tiryaMca (pazu)nI strIono temaja anya pariNIta, saMgrahita ke vidhavA strIno paNa tyAga karavo. aparigrahita eTala koI paNa deve patnI tarIke nahi svIkArelI evI devIo. tiryaMca strIone koIe svIkArI nathI, temaja te koIne paraNI nathI chatAM temanuM jIvana vezyAtulya hoI, manuSyathI judI jAti hoI te paNa parastrI kahevAya che. parastrI - tyAgamAM teno paNa tyAga samajavo. svadArAsaMtoSI mATe potAnI patnI sivAya saMsAranI samasta nArI parastrI che. (strI mATe potAnA pati sivAya saMsAranA samasta puruSa parapuruSa che. temane parapuruSano tyAga hoya che.) Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 maithuna (abrahmacarya) sUkSma ane skUla ema be prakAranuM hoya che. kAmanA udayathI iMdriyono sAmAnya vikAra te sUkSma maithuna ane mana-vacana temaja kAyAthI audArika (pArthiva) dehadhArI, nArI sAthe saMbhoga karavo te sthUla maithuna. eTale ke maithunanA tyAga svarUpa brahmacarya be prakAranuM che. sarvathI ane dezathI. jeo AMtarika nirbaLatAthI gherAyelA hoI sarvathI abrahmano tyAga na karI zake evA zrAvako dezathI tyAga kare che. A uttama vratathI nAgilane sarva siddhi prApta thaI. tenuM kathAnaka nIce pramANe che. nAgilanI kathA bhojapura nagaramAM paramAtmA jinendradevano upAsaka lakSaNa nAmaka vaNika raheto. tene paramazraddhALu, dharmaniSTha ane jIvAdi tattvonI jANa naMdA nAmanI dIkarI hatI. te yuvAvasthA pAmatA, tenA mATe yogya varanI tapAsamAM paDelA lakSaNane naMdAe kahyuM - "bApu! je manuSya evo sthira dIpaka dhAre che temAMthI kAjala thAya nahIM, vATa hoya nahIM ne tela vaparAya nahIM tene huM paraNIza" AvI duSkara pratijJA sAMbhaLI muMjhAyelA lakSaNe aMte nagaramAM ghoSaNA karAvI jethI yogya vara maLe. AkhA nagaramAM A suMdara kanyAnI carcA thavA lAgI. paNa Avo dIvo lAvavo kyAMthI? evAmAM eka nAgila nAmanA svastha-suMdara-yuvAna jugArIe koI yakSanI ArAdhanA karI tevo dIpaka meLavyo. zeTha te joI prasanna thayo ane nAgilane potAnI dIkarI naMdA paraNAvI. jyAre niMdAe jANyuM ke teno pati vyasanI-jugArI che tyAre tene ghaNuM duHkha thayuM. teNe ghaNAM prayatno karyA paNa nAgile jugAra na choDyo. te jayAre tyAre dhana uDADI ke hArI nAkhavA lAgyo, mAtra putrInA premathI zeTha joIe teTaluM dhana nAgilane ApatA. naMdA AMtarika lAgaNI nahi chatAM pati sAthe badho vyavahAra sAcavatI ane mananuM duHkha jarAya jaNAvA detI nahIM. A vAta nAgila jANato hato. tene ekavAra vicAra Avyo ke - "A strI keTalI badhI gaMbhIra che, mArA apalakSaNa-vyasana ke aparAdhane jANavA chatAM kadI gusso karyo nathI ne aucitya choDyuM nathI. chatAM patnIne potA para anurAga nathI te paNa te jANato ne A vAta tene khaTakatI hatI paNa zuM thAya? ekavAra koI jJAnamunino samAgama thaI jatAM nAgile bhaktipUrvaka pUchayuM - "bhagavaMta! mArI patnI zuddha aMtaHkaraNavALI, sarala ane bhAvanAzIla hovA chatAM mArI sAthe sAva ThaMDo vyavahAra rAkhe che. jANe badhuM Ape che paNa mana nathI detI. AvuM kema haze?' munie nAgilane yogya jANI kahyuM - 'te naMdAno kalpelo dIvo sAva jUdo hato, eTale ke je puruSanA hRdayamAM mAyAprapaMcarUpI kAjaLa na hoya, jIvAdi navatattvanI bAbatamAM asthiratArUpa vATa na hoya, jemAM snehanA nAzarUpa vyaya na hoya ane samyakatvakhaMDana svarUpa kaMpana na hoya tevA vivekarUpI dIpakanA dhArakane te paraNavA mAMgatI hatI, A marmane koI jANI zakyuM nahIM, ne tuM mULathI dhUrta mANasa eTale yakSane prasanna karI prapaMcI dIvo banAvyo. tethI zeThe potAnI ghoSaNA pramANe tene potAnI putrI paraNAvI, have te dharmiSTha, sarala tattvanI jANa tArA jevA vyasanI ane prapaMcI upara anurAga zI rIte dhare ? jo tuM vratAdi dhAraNa karIza ne dharmanI ArAdhanA karIza to ja tArI icchA phaLaze.' Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 nAgile kahyuM - "bhagavaMta! ApaNA vratomAM zreSThavrata karyuM che?" munijIe kahyuM - "nAgila ! dharmanA badhA prakAro-bhedo anuSThAno temaja vrato upakArI che. potapotAnI jagyAe sahunuM AgavuM sthAna che. chatAM zrI tIrthaMkaradevoe samyakatvayukta brahmavrata zIladharmane sarvathI zreSTha ane potAnI sugaMdhathI traNe lokane mahekAvanAro kahyo che. siddhAMtamAM kahyuM che ke "je mahAbhAge svayaMnA zIlarUpI kapUranI sugaMdhathI samasta tribhuvanane suvAsita karyuM che, tene vAraMvAra namaskAra thAva. samaye samaye bhAvanA bhAvavI. amuka avasare dAna devuM. amuka divase tapazcaryA ke amuka ja tapa karavuM. A badhuM alpakAlIna hoI sukhe ArAdhI zakAya, paraMtu jIvanaparyata ziyaLa pALavuM te ati duSkara che. juo ! nArada kalipriya-jhaghaDo karAvanAra, azAMti upajAvanAra ane sAvadya yogamAM joDAyela hovA chatAM zIlanA mahimAthI ja muktine pAme che." ityAdi guru upadezathI nAgila dharmAbhimukha banyo. teNe samyakatva sahita zIlavrata svIkArI vivekarUpI dIvo dhAraNa karyo ne sAcA aMtaHkaraNathI zrAvakano dharma AcaravA lAgyo. A jANI naMdAe AnaMda vyakta karatAM kahyuM - "Arya! tame viveka pAmIne badhuM pAmyA cho. ghaNuM sAruM karyuM tame. bhagavAnano dharma na maLyo to zuM maLyuM? jinendraprabhunI pUjA, gurumahArAjanI bhakti, sahadharmInuM vAtsalya ane paropakAranI buddhi, A badhAM vivekarUpa vRkSanA pallavo che." nAgile kahyuM - "priyA ! viveka vinA dharma ane dharma vinA AtmAnuM kalyANa nathI. vivekahIna mANasa sadA duHkhI hoya che. bakarAM-gheTAnA ToLAno mUrNa mAlika sadA hasato hoya to paNa tenuM hasavuM vAstavika rIte nirarthaka che." ItyAdi tenI vAta sAMbhaLI naMdAne ghaNo AnaMda thaMyo. pariNAme tene nAgila upara sAcI lAgaNI janmI. ekavAra naMdA tenA bApAne ghera gaI hatI. unALo hoI nAgila havelInI agAzImAM sUto hato. cAMda AkhI pRthvI para cAMdInI jevI cAMdanI relAvI rahyo hato. e vakhate koI vidyAdharayuvatI tyAMthI kazeka jatI hatI. suMdara-sohAmaNA yuvAna nAgilane joI kAmAdhIna thayelI te tarata tenI pAse AvI, vAsanAthI dhrujatI teNe nAgilanA paga pakaDI kahyuM - "sobhAgI ! huM vidyAdharakanyA chuM. jo mane zayAbhAgI banAvazo to tamane vidyAo ApIza. jethI tame manuSyomAM mahAnatA bhogavazo. meM kadI kaze prArthanA karI nathI. to mAruM vacana toDazo nahIM' nAgile tarata potAnA paga saMkorI lIdhA. ramaNI evI suMdara ane mugdha hatI ke e jagyAe moTA yogI paNa yogane choDI de. pote yuvAna sAme suMdaratAnI khANa ne temAM hele caDelI yuvAnI. ekAMta, cAMdanI rAta, vidyAnuM asAmAnya pralobhana !! AmAM mANasa kyAMthI Take? paNa balihArI che vItarAganA dharmanI ! eNe anekamAM sAcI samajaNa ne saMyama jagAvyAM che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 nAgila to jANe koI mahAmArI sAme Ubho hoya tema potAnI jAtane saMkorI Ubho rahyo. pelIe jANyuM ke Ane kAMI mArI asara thaI nahIM eTale khIjAIne teNe vidyAthI agnimaya lAla tapAvelo loDhAno goLo banAvI kahyuM - 'o adhama, mArA kahyA pramANe mArI sevA kara, nahi to hamaNA rAkha thaI jaIza.' nAgila A joI jarAya gabharAyA vagara vicAravA lAgyo ke dasa mAthAvALA rAvaNanI jema kAmanI paNa dasa avasthA hoI te evo rAkSasa che je deva ke asurathI paNa jItAto nathI. te mAtra zIlarUpa rAmabANa zastrathI ja jItAya che. te Ama vicArato hato tevAmAM te strIe loha goLo nAgila para mUkyo. moTI Aphata AvI jANI nAgila navakAranA dhyAnamAM besI gayo. kSaNavAramAM goLo ne vidyAdharI badhuM adazya thaI gayuM. 96 nAgile AMkha ughADI tyAM nIcethI naMdA malakAtI malakAtI agAzImAM AvI bolI - 'vahAlA, tamArA vinA mane bApane tyAM jarAya gamyuM nahIM. eTale ahIM cAlI AvI.' ema kahI te tenI pAse besI gaI. nAgile vicAryuM 'naMdA Aje kema Ama kare che ? te kadI viSayavAsanAne uttejita kare nahIM te svapatimAM paNa eTalA saMtoSavALI che ke AvI uzkeraNI jevI ceSTA paNa e kare nahIM. che to naMdA ja. bole cAle rUpe raMge kyAMya jarAya pharka nahIM paNa A pariNAmo naMdAnA nathI. naMdAnI gaMbhIratA ajANI nathI. mATe Ano vizvAsa karatAM pahelA parIkSA karavI joIe. teNe kahyuM - 'naMdA ! AjanI rItabhAtathI mane tArA para zaMkA thAya che. jo tuM khare ja naMdA hoya to A tarapha sIdhI cAlI Ava. A sAMbhaLI cAlatA jatAM ja te skhalanA pAmI. vidyAdharInI kapaTalIlA ughADI paDI gaI, vismayathI nAgile vicAryuM. zIlanuM sarvathA pAlana karavAno niyama na hoya to Ama prapaMca paNa thaI zake che. sarvavirati-sAdhujIvana ja sarva bhayathI mukta che. tarata temaNe mAthAnA kezano loca karyo. tyAM dIpakavALA yakSe AvI kahyuM ke - 'huM tamArI sevAmAM rahIza. mArA tejathI tamArA upara ujehI nahi paDe.' ityAdi, savAra paDatA naMdAne badhI khabara paDI te doDatI tyAM AvI ane pati sAthe teNe paNa dIkSA svIkArI. yakSanI sevAthI jyAM jatA tyAM temano adbhUta mahimA vistAra pAmato. lAMbAkALa sudhI pRthvI para vicarI ghaNo zAsanano mahimA vadhAryo. niraticAra saMyama pALyuM, prAMte teo harivarSakSetramAM yugalika thayA. tyAMthI deva-manuSya thaI mukti meLavaze. Ama nAgile dravyadIpakamAMthI bhAvadIpaka pragaTAvyo. svadArAsaMtoSI thayo to vidyAdharI paNa kAMI karI na zakI. mATe gRhasthoe svadArAsaMtoSavrata levuM ne daDhatApUrvaka pALavuM. s zIla ja che jIvana zaNagAra je mahAnubhAva vivAhita svastrImAM saMtoSI thaI parastrIthI parAjJamukha rahe che te gharasaMsArI chatAM brahmacaryanA guNathI sAdhusamAna kalpavAmAM Ave che. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 97 tethI mAnasika svasthatA prApta thAya. zArIrika svAsthya paNa sArUM rahe che. kleza, baLatarA, irSyA, kapaTa ane prapaMcathI paNa mANasa bace che. zrIpuranagaramAM kumAra ane devacaMdra nAmanA be rAjakumAro avAranavAra gurumahArAjano upadeza sAMbhaLavA jatAM. ekavAra temaNe sAMbhaLyuM ke 'eka mANasa karoDa suvarNamudrAnuM dAna Ape, athavA koI sonAnuM deharAsara baMdhAve tene je lAbha thAya tenAM karatAM brahmacarya pALanArane vadhAre lAbha thAya che. saMsAranI koI paNa vastu karatAM mANase zIlane vadhAre mahattva ApavuM joIe. game tevI saMkaTamaya sthitimAM paNa mANase zIlavatInI jema dRDhatA keLavavI joIe. ane saMyogone macaka ApavI joIe nahIM. zIlavatInuM udAharaNa sahue sadA yAda rAkhavA jevuM che. zIlavatInuM caritra lakSmIpuranagaramAM samudradatta nAmanA zeTha rahetA hatA. jevA te hatA tevI ja suMdara ne guNiyala temane zIlavatI nAmanI patnI hatI. temAM nAma pramANe guNa hatA. zeTha potAnA brAhmaNa mitra somabhUti sAthe paradeza gayA. keTalAka vakhata pachI pAchA pharelA somabhUtie zeThane ghera zIlavatIne kahevarAvyuM ke zeThe Apela patra ghare AvIne laI jajo, zIlavatI levA gaI. namaNI ane sohAmaNI 2maNI joI brAhmaNanI buddhi pharI. teNe lAja mUkI AMkho nacAvatAM ane moDhuM malakAvatAM kahyuM - 'patra to tamane ApavAno ja che. paNa pahelA Ama mArI pAse Avo. mArI icchA pUrI karo eTale patra ApuM. kadI nahIM sAMbhaLeluM ne emAMya patinA aMgata mitranA moDhe AvuM cokhkhuM ne lAja vinAnuM sAMbhaLI zIlavatI chakka ja thaI gaI. chatAM te zANI bAIe kAMIka vicArIne dhIrajathI kahyuM - 'tame rAte pahelA pahore ghare Avajo.' pachI te patra lIdhA vinA pAchI pharI ane senApati pAse AvI kahyuM ke - 'somabhUti mArA patino paradezathI patra lAvyA che paNa teo mane ApatA nathI.' te sAMbhaLI teNe kahyuM 'vAha zuM suMdara tamArUM rUpa che ! tamArI vAta na mAnavI e paNa mANasanI bhUla che. paNa eka vAta tamAre paNa mArI mAnavI joIe.' zIlavatI tene bIjA praharanuM AmaMtraNa ApI maMtrI pAse gaI ne patino saMdezapatra apAvavAnI araja karI. maMtrI bhAI mohAI gayA tenA rUpamAM, teNe paNa zayyAbhAgI thavAnI vAta karI. zIlavatI tene 'trIjA prahare ghare Avajo' kahI rAjA pAse AvI. ghare ghaNI rANI chatAM rAjA paNa tenA rUpamAM lapaTAyo, rAjAe to saMbhoganI ughADI vAta karI. zIlavatIne saMsAranA bhUkhyA lokonuM ughADuM svarUpa Aje ja dekhAyuM. jene juo te badhA ja bhIkhArI, je juo te bhIkha mAge ! baLIyA chatAM dIna. badhuMya chatAM duHkhIyA te rAjAne cothA prahare ghare AvavAnuM AmaMtraNa ApI ghare AvI ne zAMtithI badhI goThavaNa karI potAnI sAsune kahyuM - tamAre mane rAtrinA cothA prahare sAda pADI bolAvavI.' ema saMketa karI te potAnA kakSamAM AvI kAme lAgI. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 rAtrInA prathama prahare ja brAhmaNa Avyo. tenI sAthe vAtacIta ToLa TappAmAM ja teNe pahelo pahora pUro karyo, tyAM senApatie kAra para TakorA lagAvyA. zIlavatI bolI - "senApati AvyA' A sAMbhaLI brAhmaNa tharatharI uThyo. hAtha joDI kahevA lAgyo - "have mane bacAva. nahIM to mAro satyAnAza nikaLI jaze. teNe tarata ja lAkaDAnI peTImAM tene pUrI peTI baMdha karI. senApatine AvakAra ApI AdarapUrvaka tenuM sanmAna karyuM ne gappAmAM prahara pUro karyo. senApatine lAgyuM ke AkhI rAta ApaNI ja che. paNa tyAM to maMtrIno avAja Avyo. senApatinuM to lohI ja uDI gayuM. tene paNa bIjI peTImAM nAMkhI maMtrIne AvakAryA. tenI sAthe vAtomAM prahara pUro karyo tyAM rAjA AvyA. maMtrIne peTImAM nAMkhI rAjAne AvakArI bolAvI ne besADyA tyAM sAsuno sAda paDyo. "sAsu Ave che mATe tame thoDIvAra saMtAI jAva." ema kahI eka peTImAM rAjAne pUryA ne maLaske moTethI ghAMTo pADI raDavA beThI. loko ane sagAM saMbaMdhI bhegA thaI kAraNa pUchatAM teNe kahyuM - "mArA patinA duHkhamaya samAcArathI have raDuM nahi to zuM karuM? eTale loko samajyA ke zeTha paraloka pahoMcyA lAge che." zeThane saMtAna nahotuM tethI koI DAhyo rAjAne vahAlo thavA gayo ke zeThanuM dhana laI lo. paNa rAjAno patto ja nahIM. maMtrI paNa kyAMya na jaDyA. are senApatinI bhALa paNa na maLI. koI na maLatAM yuvAna rAjakumArane kahyuM te to tarata adhikArIo sAthe AvI samudradatta zeThanA ghare Ubho rahyo. gharamAM dhana-saMgharavAnuM bIjuM to kAMI sAdhana bhALyuM nahIM paNa lAkaDAnI vajanadAra cAra peTI hatI te upaDAvI mahelamAM laI jaI ughADI to temAMthI rAjA, maMtrI Adi cAre jaNA zyAma moDhe bahAra nikaLyA. prajAne khabara paDatAM uzkerATa phelAyo. pariNAme rAjA padabhraSTa thayA ne yuvarAjane gAdIe besADavAmAM AvyA ane maMtrI, senApati ane brAhmaNane dezanikAla karavAmAM AvyA. zIlavatInI ghaNI prazaMsA karI satkAravAmAM AvI. A pramANe gurumahArAjanA zrImukhe upadeza sAMbhaLI kumAracaMdra svadArAsaMtoSavrata AdaryuM ane devacaMdra dIkSA lIdhI. devacaMdramuni tapasyAmAM sAvadhAna ane ArAdhanAmAM upayogI thayA. ekavAra devacaMdramuni vihAra karatAM zrIpuranagaranI sImAnA koI udyAnamAM AvI rahyA. rAjA banelA kumAracaMdrane khabara paDatAM ja temane vAMdavA doDI gayo. pAchA pharI teNe potAnI rANIne bhAI mahArAja AvyAnA ane pote vAMdyAnA samAcAra ApyA. rANIe niyama karyo ke kAla devaramunine vAMcIne ja jamIza." savAre te munine vAMdavA rasAlA sAthe upaDI paNa mArga vacce AvatI nadImAM pUra AveluM hoI nadI pANIthI ubharAtI hatI. jharamara varasAda paNa varasato hato. A joI rANIe pAchI AvIne vAta rAjAne jaNAvI. rAjAe kahyuM - "rANI ! tame nadIne kahejo ke "he nadI ! je divasathI amArA devara mahArAje dIkSA lIdhI che, tyArathI amArA pati brahmacArI hoya to amane mArga Apo.' A sAMbhaLI rANI vicAramAM paDI. potAnA pati brahmacArI che ke nahIM te vAta rANI jANatI hoI tene Azcarya thayuM. chatAM patinuM vAkya hoI te zaMkA vinA nadI tarapha cAlI. kahyuM che ke - Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 satI strI patinA vacanamAM, sevaka rAjAnA AdezamAM, ziSya gurunA vAkyamAM ane putra pitAnA bolamAM jo saMzaya kare to teo vratanuM khaMDana kare che. Ama ciMtavIne rANI nadIe gaI ane namratApUrvaka patie kahyA pramANe aMjalI joDI bolI. tatkALa nadIe vaheNa badalyuM ne mArga thayo. rANI sAme kAMThe utarI devacaMdramuni pAse AvI. vaMdanAdi karI upadeza sAMbhaLyo. rANI ati AzcaryapUrvaka nadInI vAta munine kahI pUchavA lAgI ke - A zuM kahevAya ? tamArA bhAI brahmacArI kevI rIte ?' uttara ApatAM munie kahyuM - "mArA bhAI mArI sAthe dIkSA levA utsuka hatA, paNa janatAnA anugrahe rAjaya levuM paDyuM. vyavahArathI rAjaya ane saMsArano bhogavaTo paNa AMtaravRttie teo sahuthI sAva nyArA che. tamAro sahacAra chatAM te brahmacArI che. kemake kAdavamAM rahelA kamaLanI jema rAjAnuM mana ghara-saMsArathI nirlepa che. ityAdi sAMbhaLI rANIne saMtoSa ane AnaMda thayo. pachI potAnI sAthe lAvela bhojana-sAmagrImAMthI mahArAjajIne vahorAvI pote paNa eka tarapha jaI jamI lIdhuM. pAchA pharatA pAchI tene vimAsaNa thaI. gurumahArAje kahyuM nadIne prArthanA karajo ke - "devacaMdramuni dIkSA pachI sadA upavAsI rahyA hoya to mArga Apo." zraddhALu rANIne na thayo vismaya ke na thaI zaMkA. te gaI ne nadIe mArga paNa Apyo, te mahelamAM AvI. tenA AzcaryanI avadhi na hatI. rAjAne badhI vAta jaNAvI pUchyuM - "Aje ja amArA hAthe ame tamArA baMdhu mahArAjane AhAra vahorAvyo. chatAM teo upavAsI kevI rIte ?' rAjAe kahyuM - "rANI ! sAdhu munirAjo nirdoSa AhAra svAda vinA letA hoI teo sadA upavAsI ja kahevAya che. kevala uttaraguNanA vikAsa-vRddhi mATe AhAra le che. tema chatAM teo upavAsI che. siddhAMtamAM paNa kahyuM che ke - nahi karelo, nahi karAvelo zuddha AhAra dharmanA mATe vAparatAM chatAM munine nitya upavAsanuM phaLa maLe che. Ama pati ane devaranI AMtaravRtti ane mahimAne jANI rANIe mana-vacana-kAyAthI zIlAdi dharmanI AdaraNA karI. jema zIlavatanA mahimAthI nadIe mArga Apyo tema A vratane dhAraNa karanArane saMsAra samudra paNa mokSano mArga Ape che. 87 cothA vratanA aticAro. thoDA samaya mATe rAkhelI vezyAno samAgama, koIe potAnI karIne nahi rAkhela vezyAno samAgama, pArakA vivAha karAvavA, kAmabhogamAM atyaMta Asakti-anurAga tathA anaMgakrIDA. A pAMca aticAra brahmacaryavratanA che. te jANIne tyajavA. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 IvarA eTale amuka samayamaryAdA sudhI koI paNa dravyAdi ApanAra puruSa sAthe saMkaLAyelI hoya tevI vezyAne paisA vagere ApI maryAdita kALa sudhI rakhAta patnI tarIke rAkhavI. koI alpajJa mANasa potAnI skUlabuddhithI A pramANe paisA ApI koI vezyAne maryAdita kALa mATe nakkI karI tenuM sevana kare ane vratasApekSa-vRtti rAkhe ke meM ene e kALa daramyAna patnI karI hatI. mAre to parastrIno tyAga che tethI vratane kazo vAMdho Avato nathI paNa kharekhara to thoDo samaya potAnI samajI choDI dIdhelI te vezyA potAnI hotI ja nathI. ema to e thoDI thoDI vAre bIjAnI thAya, je bIjAnI gaNAya mATe vratasApekSatAe A prathama aticAra jANavo. bIjA aticAramAM anAtta strI-eTale koInI paNa patnI nahi rahelI-banelI strI, jemake vidhavA, vezyA, tyaktAdi strIno sahacAra karavo te. temAM evI samajaNa hoya ke A strI koInI na hoI te kAMI parastrI nathI, mAre to parastrIno tyAga che. Ama dhAraNAmAM jaDatA ke ajJAnatAthI aticAra lAge. jANI joIne to vratabhaMga ja thAya. A baMne parastrI tyAganI buddhivALAne aticAra ane svadArAsaMtoSavratavALAne mATe anAcAra che. trIjo aticAra paravivAhakaraNa. pArakA saMtAnano kanyAdAnanA phaLanI abhilASA ke saMbaMdha Adi kAraNe vivAha karAvI Apavo te trIjo aticAra che. zrAvake to potAnA saMtAnanI bAbatamAM paNa saMkhyA maryAdA niyata karavAno abhigraha karavo joIe. zrI kRSNa mahArAjA ane ceDArAjAne svasaMtAnanA vivAhano niyama hato. arthAt nA chUTake ja temAM paDatA hatA. AmAM vrata pratyenI AMtarika sabhAvanA hoI te aticAra kahevAya, bAkI brahmacaryanA mahattvane jANanArA abrahma ane saMsArapoSaka vyavahArathI sadA dUra ja rahe che. A trIjo aticAra. vAsanA-kAmabhoganI tIvra abhilASA, kemake vivekI AtmAo samajatAM hoya che ke A eka vedajanya vedanA che. kAmasevanA davAnA upacAranI jema samajavAnI che. davA levAnI kadI koInI utkaTa abhilASA na hoya. tIvrAbhilASathI vratanI malinatA thAya che. A cotho aticAra. ane pAMcamo aticAra-anaMgakrIDA. eTale kAmasevananuM aMga nahIM te, jemake parastrI Adino saMbhoga na kare paNa tenA anya aMga sAthe krIDA kare. adharacuMbana, AliMgana Adi karavA athavA svastrI sAthe kokazAstrAdimAM batAvela Asana prayoga karavA te pAMcamo aticAra. cothAvratanA A pAMce aticAro saMbhALapUrvaka tyAgavA. tenA anusaMdhAnamAM rohiNInuM dAMta A pramANe che. rohiNInuM daSTAMta pATalIpuramAM naMda rAjA rAjya kare, tyAM dhanAvaha nAme eka zeTha rahe che. temane rohiNI nAmanI zIlasaMpanna patnI hatI. zeTha samudramArge dIpAMtara gayA. rohiNI ghare ekalI rahI. te Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2. 101 ekavAra gokhamAM beThI hatI. tyAMthI nikaLelA rAjAnI najara e mugdha suMdarI para paDI ne rAjA mohI paDyo. tenA jevI nArI jANe saMsAramAM kyAMya nathI ne tenA vagara badhuM jANe vyartha che. teNe tarata eka catura dAsI tyAM mokalI. dAsIe AvI rohiNIne pahelA potAnI oLakhANa ApI pachI naMdarAjAnA vakhANa karyA pachI kahyuM "re rohiNI ! tArA to bhAgya khIlI uThyAM. tane naMdarAjA pote bAthamAM laI bheTavA icche che." A sAMbhaLI rohiNIe ciMtavyuM "mUDhAtmAo potAnA kULanA gauravane samajI zakatA nathI ne game tevI icchA jaNAvatA zaramAtA paNa nathI. unmatta hAthIne jema jhADane ukhADatA kAMI vicAra na Ave tema tene mAruM ziyaLa naSTa karatAM kAMI vicAra nahi Ave ane ene rokanAra to koI ja nahIM. e dhAre te kare. thoDo vicAra karI teNe dAsIne jaNAvyuM ke rAtre rAjA bhale Ave, huM svAgata karIza. dAsInA kahevAthI rAjA gelamAM AvI tyAM pahoMcyo. rohiNIe nIcI najare satkAra karyo. mukhya khaMDamAM sArA Asane rAjAne besADyo. rAjA mATe kaheluM-kesarI pastAvALuM svAdiSTa dUdha banAvavAmAM AveluM, goThavaNa pramANe e dUdha thoDuM thoDuM judA judA kamarAmAM mUkAveluM, vibhinna veSa paheranArI nArIo dvArA teNe ratnono, sonAno, cAMdIno, kAMsAno ane tAMbAno ema pAMca pyAlA rAjA pAse mUkAvyA ane bhinna bhinna oraDAmAMthI dUdha maMgAvI judA judA te kiMmatI pyAlAmAM rAjAnI sAme bharyuM. AnaMdamAM DolatA rAjAe badhAMmAMthI ghUMTaDA bharI svAda mANyo. paNa sarakho svAda hoI rohiNIne teNe acaMbAthI puchyuM - "suMdarI ! pAtra ane goThavaNa judI chatAM svAda to eka ja che. eka svAdanA padArthane alaga alaga pAtramAM bharavAthI kAMI navo svAda AvI zake nahIM. AvI sAdI samajanI A vAta che. te chatAM A jAta-jAtanA pyAlAo zA mATe ?' rohiNIe kahyuM- "jI mahArAja, svAda to eka ja che ane vAta paNa sAva sAdI samajanI che. paraMtu viveka vagara e samajAya nahIM ane samajAyA pachI eka ja vAsaNanuM peya pUratuM thaI rahe che, bIjA pAtra tarapha najara paNa jatI nathI. jema pAtra ane varNanI bhinnatA chatAM rasamAM (svAdamAM) bhinnatA nathI jaNAtI. tevI ja rIte strInA nArItvamAM rUpa ke veza AdinI bhinnatAthI kazo pharka paDato nathI. jema koIne bhramaNAthI eka caMdranA aneka caMdra dekhAya, paNa kharekhara to caMdramAM eka ja hoya che. tema kAmuktAnA bhramamAM aTavAyelA mANasane eka ja nArI jAtimAM aneka nArItva jaNAya che.' rAjA to A jAjaramAna nArInuM dhairya, gAMbhIrya ne jJAna joI cakita thaI gayo. rohiNIe rAjAnI sthiratA joI kahyuM - "rAjAjI ! tamane liMgapurANanI pelI prasiddha vAta khyAlamAM haze. pelo tApasa mahinA sudhI AhAra vinA upavAsa karato ane mAtra kaMdamULa khAI pAraNuM karato. e tApasa tApasI bhogavavAnI icchA thatAM bAraNAmAM moTuM nAMkhI maryo hato." rAjAe kahyuM - te tApasanI kathA huM nathI jANato. rohiNIe mAMDIne kathA kahevA mAMDI. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 selakapuranA udyAnamAM kuTiranI aMdara eka tApasa mahinAnA upavAsanA pAraNe mahinAnA upavAsa karato raheto hato tyAM eka divasa koI tapasvinI AvI caDI. sAMja paDI gaI hoI tApase tene Agraha karI rAtavAso rokI. brahmacaryanI surakSA mATe pote bahAra rahI parNakuTI tapasvinIne ApI kahyuM - "rAtre sUtI vakhate bAraNA sArI rIte baMdha karajo. ahIM eka rAkSasa vase che. tamArI pAse AvavA kadAca te mArA jevo avAja kADhI tamane bolAvaze, jAta-jAtanI vAto karaze. paNa tame bAraNuM kholazo nahIM. jo kholyuM to tamArA zarIrane te khAI jaze." ema kahI tApasa maThanI bahAra sUto. tApasI bAraNA barAbara baMdha karI sUI gaI. ahIM tApasane tApasInA vicAra AvavA lAgyA. citta cagaDoLe caDyuM. caMcaLatA vadhatI gaI. teNe ghaNA vAnA karyA maThamAM pahoMcavAnA, bahAnA paNa kADhyA aMdara AvavAnAM. paNa vAsanAnA jorane jANanAra e tApase pahelAthI ja zIlarakSAno upAya karI lIdhela teno tene pazcAttApa paNa thavA lAgyo. UMgha to gaI, japa paNa gayo. chevaTe bAraNAmAM kANuM pADyuM ne mAthuM aMdara nAkhyuM. tApasIe bacavA mATe bAraNAne josathI dabAvatA tApasanuM gaLuM temAM bhIMsAyuM ne mRtyu pAmyo. zIlanuM pAlana jaLavAI rahevAne kAraNe te deva thayo. maTha pAse ekatrita thayela janasamUha sAme pratyakSa thaI teNe saghaLI vAta kahI batAvI ne maithunatyAganI sahune bhalAmaNa karI, svarge gayo. tathA he rAjA ! viSNupurANamAM jaNAvyuM che ke - banArasa (vArANasI) nagaramAM gaMgA kinAre naMda nAmano tApasa varSothI ghora tapa karato. ekavAra gaMgAmAM nahAtI koI strIne joI te mugdhAno abhilASI thayo. tenuM mana temAM laTTa thatAM teNe te yuvatino pIcho pakaDyo ane pAchaLa pAchaLa TheTha tenA ghera pohacyo. nirlajja thaI saMbhoganI cokhkhI mAgaNI paNa karI te garIba bAIe kahyuM - "huM to caMDAlinI chuM. Apa to moTA mahAtmA kahevAo, mArA jevI nIca strI sAthe tame ramaNa karo te ucita nathI." paNa kAmanA AvezamAM AvyA pachI mANasane kyAM vicAra ja Avyo che? teNe bAIne lIdhI bAthamAM ne badhuM visarI tene bhogavI. mada utarI gayo tyAre tene zAna AvI ke ghorapApa ne mahAanartha karI nAkhyo. zaramathI zyAma banelo te viSayArasane dhikkArato pAcho pharyo paNa A kukarmathI tene potAnI jAta para dhRNA thaI AvI. aMte te patthara para mAthuM pachADI maraNane zaraNa thayo. maratAM maratAM te bolyo : artha - rAma, rAma, mAro janma ane jIvana baMne dhikkArane pAtra che. je ghora tapasvI hato. tenuM patana caMDAlaNIthI thayuM. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 103 zrI tIrthaMkaradeve paNa kahyuM che ke - "kiMpAka nAmanAM dekhAvaDA, sugaMdhI ne madhurA phaLo manane game tevA hoya che, paNa tene khAnAra avazya mRtyu pAme che, tema viSayabhoga bhogavatAM sArAM lAge che paNa pariNAme saMsAranA mahAduHkho ne janma-mRtyuno moTo vadhAro kare che.' ityAdi rohiNInA AdhyAtmika vacano sAMbhaLI rAjAe rohiNInI ghaNI prazaMsA karI, potAnI ghelachA mATe pazcAttApa karI kahyuM - "rohiNI tuM amArA dezanuM gaurava che, halakI vAto kahenArA A saMsAramAM Dagale ne pagale paDyA che paNa hitanI vAta karanAra kyAM maLe? ItyAdi zlAghA karI svadArAsaMtoSavrata laI rAjA mahele AvyA. keTalAka vakhata pachI dhanAvahazeTha ghaNI kamANI karI ghare AvyA. koInA moDhe rAjAnA AgamananI vAta sAMbhaLI zeThane zaMkA thaI ke ahIM Avelo rAjA AvI yuvAna rUpALI ekalI strIne choDe nahIM." zeThanuM mana rohiNI parathI utarI gayuM. AkhI rAta teNe paDakhA ghasIne kADhI. rohiNI sAthe bolavAnuM paNa mana thatuM nahIM. Ama karatAM ekavAra nadImAM pUra AvyuM ne temAM AkhuMya nagara gherAI gayuM. janatA bhayathI dhrujavA lAgI. koI rIte pANI utare nahIM ne sapATI bhayajanaka sthitie pahoMcI. rohiNIne pati vyavahArathI ghaNuM lAgI AvatuM. teNe prayatno karyA paNa chevaTe dharma para AsthA rAkhI beThI. bhAgyajoge potAnA satanI kasoTInI kSaNa maLI mAnI teNe gopura (gaDha) upara caDhI hAthamAM adhyadi laI kahyuM - "he nadI devI ! jo gaMgAnA pANInI jema mAruM ziyaLa svaccha hoya to tArA jaLa nagarathI dUra laI jA." nagaralokanI samakSa ATaluM bolatAM Azcaryajanaka rIte pANI pAchuM utaravA lAgyuM ne thoDIvAramAM to nadI kAMThAnI maryAdAmAM vahevA lAgI. dhanAvaha zeTha ghaNA rAjI thayA. teNe ziyala dharmane praNAma karyA. janatAmAM satInA satItvano jayajayakAra thayo. zeTha potAnI utAvaLI buddhi mATe lajjita banyA ne snehI thayA. A pramANe mahAsatI rohiNI zIlavratanI daDhatAne kAraNe jainazAsananI prabhAvanA karI potAnA mAnavajIvanane kRtArtha karI sukRtanI mahAna pratiSThA pAmI. mATe sahue mananI kSaNika cAlamAM na AvI zIladharmane daDhatAthI vaLagI rahevuM. 88 sarvacane bahAcaryanuM rakSaNa karavuM ziyaLa-brahmacarya ja jJAna Adi dharmano prANa che. jema prANahIna zarIranI aMtimakriyA ja karavAnI zeSa rahe che, tema brahmacarya vinAnA dharmanI nAza ja gati che. zIlavAnanI pavitratA saMsAraprasiddha che. jeo yatnapUrvaka zIlane sAcave che. temanI kIrti traNa lokamAM phelAya che. u.bhA.-2-8 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 jJAna-darzana-cAritra svarUpa dharma che ane e dharma zIlathI ja jIvato che. tenA vinA dharma e vyartha-viDaMbanA mAtra che. jyAM brahmacaryane mahattvapUrNa sthAna nathI apAyuM tyAM dharma eka raMgIna dhokho siddha thayela che. ziyaLanI rakSAthI tana, mana ane AtmAnuM Arogya sacavAya che. anya graMthomAM paNa kahyuM che ke "he yudhiSThira ! ekarAtri paNa brahmacarya pALanArane je gati maLe che te hajAro yajJa karAvanAra paNa meLavI zakato nathI.' jinendraparamAtmAnA dharmazAsana ane AgamagraMthAdimAM brahmacaryanI surakSA mATe ghaNI ja jhINavaTabharI samajaNa ApavAmAM AvI che. strInA puruSa ane puruSanA strIe guhyAMga tarapha dRSTi nAkhavI nahIM. anya aMgone vikArabuddhie jovA nahIM. te rAganuM kAraNa hovAthI teno sparza na thAya tevI sAvadhAnI rAkhavI ane sparza thaI jAya to rAgane AMdolana thavA na devo. jANyeajANya rUpa jovAya chatAM samaju jIve rAga karavo nahIM. rAganI A prAthamika dazA AgaLa jaI mANasane bicAro ane dIna-hIna banAve che. sarvAgINa mAnasika ane tenI svasthatA mATe keTalIka vadhAre samajaNanI jarUra paDe che. keTalIka paristhiti ane kAryathI "mANase sAvaceta ane cheTAM rahevAnI paNa AvazyakatA rahe che. jemake gAyanA mUtranI jarUra paDatAM aparipakva mANasa gAyanI yoninuM mardana kare. e rIte gAyane mUtra karavA taiyAra karatAM mANasanuM mAnasika taMtra kharAba thavA saMbhava che. tema na karatAM gAya mUtare tyAre ja grahaNa karavAnI vyavasthA karavI vagere. AvA hIna vicAro poSavA nahIM ane koIne nirAvaraNa jovAnI kalpanA karavI nahIM. Ama karavAthI mAnasika svasthatA ne samatulA khoravAI jAya che. AvA ke saMyoganA svamA Ave to paNa tarata uThI iriyAvahI paDikkamI "sAgaravaragaMbhIrA sudhInA cAra logassano kAussagna karavo. strI Adi sAthe bolacAlamAM paNa vivekapUrvaka sAvadhAnI rAkhavI ne nivRtti keLavavI. A rIte jo AtmAo brahmacaryavratane pALe che, temanI kIrti traNa lokamAM prasare che. A saMdarbhamAM jinapAlanuM caritra preraka che. jinapAla caritra caMpAnagarImAM mAkaMda nAmanA vaNika vasatA hatA. temane bhadrasvabhAvanI bhadrA nAmanI dharmapatnI hatI. temane jinapAla ane jinarakSaka nAmanA suMdara ne catura putro hatA. baMne bhAIoe agyAra vAra sAgara kheDI anargaLa dhana prApta karyuM hatuM. samudra pANIthI nathI dharAto tema mANasa dhanathI kadI dharAto nathI. teo bAramI vAra pAchA taiyAra thayA. Agraha karI mAtA-pitAne manAvyA, vahANo bharyA ne aphATa sAgaranI sapATIe cAlI nIkaLyA. AgaLa jatAM samudramAM tophAna AvyuM. temAM ghasaDAIne te vahANa moTI caTTAna (bhekhaDa) sAthe bhaTakAI bhAMgI gayuM. baMne bhAIo eka phalakane vaLagI taNAtAM taNAtAM ratnadvIpane Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 105 kinAre pahoMcyA. verAna vanamAM suMdara vAvaDI joI teo temAM snAnAdi karavA lAgyA. tyAM rahetI koI devIe te yuvAna ane svastha vaNikaputrone potAnI sAthe viSayakrIDA karavA kahyuM. "tema nahi karo to tamArA mAthA utArI levAmAM Avaze." tema kahI temane taiyAra karyA. temanA zarIranA azubha pudgalo dUra karI zubhanuM saMkramaNa karI te devI temanI sAthe bhogo bhogavatI kALa vitAvavA lAgI. ekavAra Indrano lavaNasamudranI saphAI mATe Adeza thatAM te devIe tyAMthI jatAM jinapAlajinarakSitane kahyuM - "tame badhe jajo, paNa dakSiNa taraphanA vanamAM na jazo, kemake tyAM eka evo sarpa rahe che ke tenI dRSTi paDatAM ja mANasa baLI jAya." temaNe hA pADI. mANasanuM mana vicitra che. tene jenI nA pADavAmAM Ave, tenuM ja tene jabbara kheMcANa thAya. devInA gayA pachI temaNe kautukavaza dakSiNanA araNyamAM ja cAlavA mAMDyuM. sAvadhAnIpUrvaka AgaLa jatAM temaNe hADakAno eka Dhagalo joyo. tenI samIpamAM ja eka mANasane zUlamAM parovelo mRtaprAyaH avasthAmAM joyo. tenI pAse jaI temaNe pUchaparacha karatAM jANyuM ke temanA AvatA pUrve devI AnI sAthe vilAsa mANatI hatI. have teNe ja Ane bhUlImAM parovI dIdho hato. bhayabhIta thayelA baMne bhAIo samajI gayA ke ApaNI paNa A ja gati thavAnI. chevaTe te ja mANasane temaNe pUchayuM ke "koI bacavAno upAya kharo? teNe kahyuM - "hA upAya che. ahIMthI pazcima dizAe dUra eka zailaka nAme yakSarAja che. parvatithie te ucca svare bole che ke "huM kone tAruM ne kone pALuM?' tamAre tyAM jaI tenI roja pUjA karavI ane jyAre te bole tyAre tamAre vinayapUrvaka kahevuM ke - "he yakSarAja ! amane tAro ne amane ja pALo." ItyAdi kahI thoDIvAre te mRtyu pAmyo. te baMne bhAIe tenA kahyA pramANe karyuM. yakSe kahyuM - "te vyaMtarI atikAmI ne duSTa che. paNa tame samayasara cetI gayA cho ne tamane anukULatA maLI che mATe A mArA banAvelA ghoDA para besI bhAgavA mAMDo. paNa yAda rAkhajo, samudra uparathI tamane jatAM joIne e tamArI pAse Avaze ne tamane bhoLavavA prayatna karaze. paNa tame enI vAtamAM Avazo nahIM. jo jarApaNa kSobha pAmyA to tarata pANImAM paDazo ne bhUMDA hAle mAryA jazo. samaya Avye krUra nArI paNa evI manorama banI zake che ne evo DoLa dekhAva ke zabdo bolI zake che ke moTA mahArathI paNa tyAM thApa khAI jAya che. badhuM kArya sarala che paNa rAga jItavo e saMsAranuM moTAmAM moTuM ne agharAmAM agharuM aTapaTuM kAma che. yakSanI badhI zikhAmaNa sArI rIte samajI lIdhI, ane kahyuM ke - koI paNa rIte te vyaMtarIthI amAruM mana pIgaLaze nahIM." yakSe ghoDo vikarNo ne baMne bhAI savAra thaI cAlyA. devIne khabara paDatAM ja te temanI pAchaLa doDI. madhura AlApa karatI bolI - "tame to mArA prANathI pyArA cho. tamArA vinA huM jIvI ja kema zakIza? saMsAranI saghaLI samRddhi tamArA caraNe dharIza. tamArA javAnA samAcAra Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 mAtrathI mArI kevI dazA thaI gaI che. jarA juo to kharA. raDI raDIne AMkho paNa sojI gaI che. kadAca mArAthI koI aparAdha thayo hoya to tame moTuM mana rAkhI kSamA Apo. ItyAdi zabdo sAMbhaLI jinarakSitanuM mana caMcaLa thayuM. tenuM mana viSayAsakta thatAMnI sAthe ghoDAe tene gabaDAvI nAkhyo. devIe tene pakaDI khaDgathI lohI lohI karI samudramAM nAMkhyo ne mAchalA khAI gayA. paraMtu dRDhamanavALA jinapAle svastha rahI tenI sAmuM joyuM nahIM ne tenI vAta sAMbhaLI paNa nahIM. tethI upadrava vinA caMpAnagarI pahoMcyo. ne ghoDo pAcho pharyo. jinapAle ghare AvI badhI bInA-mAtA-pitAne jaNAvI. pote vairAgyavAsita thaI zrI mahAvIraprabhunA hAthe dIkSA lIdhI. prAMte saudharmasvarge deva thayo. tyAMnuM AyuSya pUrNa thaye mahAvidehamAM mukti pAmaze. A dRSTAMtano tAtvika upanaya zrI jJAtAjI nAmanA chaThThA aMgasUtramAM savistara jaNAvela che. teno sAra Ama che. jeo saMsAramAM niraMtara bhogAkAMkSA rAkhe che teo duraMta saMsArasAgaramAM paDe che ane jeo tethI bace che teo pAra pAme che. A saMsArI jIvanA duHkhono pAra nathI. tene mAtra jinezvaradevanI AjJAtulya zailaka yakSanA ghoDAno AdhAra che. samudra te ja saMsAra che. potAnuM ghara te ja mokSasthAna che. te vyaMtarI eTale mohinI, temAM lobhAya te jinarakSitanI jema DUbI mare. anaMta janma maraNa pAme. je kSubdha na thAya te jinapAlitanI jema hemakhema pAra UtarI ghare pahoMce arthAt mukti pAme. eTale ke ratnadvIpanI devImAM atyaMta Asakti ne bhoganI tRSNAnA kAraNe jinarakSita dravya ane bhAvathI DUbyo, tyAre jinapAla mahAvIraprabhunI sabhAmAM yazanA bhAgI thayA. 89 jema prANa jAya ne kAMI na bace. tema cothuM vrata bhAMgatAM eke vrata na bace. artha :- brahmacaryavratano bhaMga thatAM bAkInAM badhAM vrato saheje bhAMgI jAya che. mATe he -- jIva ! duHzIlatAno tyAga kara. vizeSArthaH- brahmacaryavrata bhAMgatAM zeSa prANAtipAtAdi vrato avazya bhAMge che. te bAbatamAM zrI jinendradevo pha2mAve che ke - 'strInI yonimAM be lAkhathI utkRSTa nava lAkha jeTalAM beIMdriya (trasa) jIvo hoya che, te puruSanA saMyoge jema polA vAMsanI rU bharelI bhUMgaLImAM tapAvelo saLIyo nAMkhatAM rU baLI jAya tema te jIvono nAza thAya che. eka puruSe ekavAra bhogavelI strInA garbhamAM Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 107 ekI sAthe utkRSTathI nava lAkha garbhaja jIvo (manuSyo) utpanna thAya che. temAMthI koIkavAra baLavAna AyuvALA eka-be Adi AvI jAya, bAkInA mRtyu pAme che. AvI rIte prathama vratano nAza. kAmI sTeje khoTuM bole che tethI bIjuM vrata paNa jAya. nItimAM kahyuM che ke - "vaNika, vezyA, cora, jugArI, vyabhicArI, dvArapALa ane dAruDIyo A badhA juThANAnA ghara kahevAya che. pArakI strI bhogavanArane trIjuM vrata khaMDita thAya ja. svastrI sAthe paNa abrahma sevanArane tIrthaMkara adatta lAge ja che. maMDalAdhipati AdithI svAmIadatta tathA guruadatta temaja jIvaadatta paNa lAge ja. mATe trIjA vratanuM khaMDana ane cothA vratano nAza to ughADo che ja. pAMcamA parigraha tyAga vratanA bhaMga vinA to strIno saMbaMdha ja saMbhave nahIM. daMDakAcAra graMthakAra kahe che ke - "jeNe potAne strI saMgamAM nAMkhyo teNe nave vADano bhaMga karyo ane darzanaguNano ghAta karyo. tenA bhaMge sarva vrato bhaMga thAya che. Ama ghaNAM doSothI duSita abrahmacarya che. ema jANI tene choDavuM ane sadA sAvadhAnIpUrvaka zIlavratanI ramaNatA mATe upayogI thavuM. sarvaviratidhara sAdhupuruSonA brahmacarya to saMsAramAM sahune mATe uttama udAharaNa che ja. paNa gRhasthonA zIla paramAtmAe pote vakhANyA. teo gRhavAsI chatAM ugatI yuvAnImAM vrata le che ne jIvananA aMta sudhI sabaLa thaI pALe che. koI mahAbhAga bAlyakALathI ja A duSkaravrata Adare che. vijayazeTha ane vijayAzeThANInuM brahmacarya AkhAya saMsArane mugdha kare che. vijayazeTha-vijayAzeThANInI kathA kaccha dezamAM bhadrezvara nAme moTA nagaramAM paramAtmA arihaMtanA upAsaka ahadAsa zreSThI rahetA hatA. temanI patnI paNa tevI ja dharmiSTha ne zraddhALu hatI. nAma hatuM adAsI. temane vijaya nAmano devakumAra jevo ekano eka putra hato. tene paNa bAlyakALathI ja dharma pratye sArI rUci hatI. te sadA dharmazravaNa ne gurumahArAja pAse dhArmika abhyAsa karato. vijayakumAre ekavAra gurumahArAjanA mukhe upadezamAM sAMbhaLyuM ke - artha :- zIlarUpa sadAzobhana alaMkAradhArI mahAnubhAvonI devo paNa dAsanI jema sevA kare che. badhI siddhio sAthe ja rahe che ane sampatti kadI paNa dUra jatI nathI. eka ja sIlanA lAbha ghaNA. ItyAdi dharmadazanAmAM zIlanuM mahimAvaMtu mAhAsya jANI vijayakumAre kizorAvasthAmAM svadArAsaMtoSa-paradAdAtyAgavrata lIdhuM. temAM paNa evo niyama karyo ke "zuklapakSamAM svastrInuM sevana paNa karavuM nahIM." Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 e nagarImAM dharmano mahimAM moTo. vItarAganA sAdhu-sAdhvIo jayAM vicaratA hoya tyAM loko rAgamAMthI virAgamAM vadhu AnaMda joI zake e svAbhAvika che. e ja nagaramAM dhanAvaha nAmanA ati dhanADhaya dharmiSTha zeTha rahetA. temane dhanazrI nAmanI suMdara sohAmaNI ne dharmapriya patnI hatI. temanI rUpanA aMbAra jevI ekaja dIkarI vijayA nAme hatI. te paNa sadA dharmakarmamAM tatpara rahetI. gurumahArAjanA upadezathI teNe vicAra karyo ke zramaNajIvana na laI zakAya to gRhasthajIvanamAMya keTaluMka to avazya AdarI zakAya ane teNe parapuraSatyAvrata uparAMta evo niyama karyo ke kRSNa pakhavADIyAmAM potAnA patino saMyoga paNa choDavo. yogAnuyoga samAna dhana-va-rUpa ane vaibhavavALA vijayAnA ThAThamAThathI lagna thayAM. divasa DhaLI rahyo hato. arhadAsanI havelI dIpikAnA jhummarothI jhaLahaLI rahI hatI. AkAzane ajavALavA cAMda paNa hasato marakato AvI Ubho hato. vijaya-vijayAnI Aje sohAgarAtri hatI. Aje teo dAMpatyanI duniyAmAM mulAyama zamaNA joI rahyA hatAM. zayanakakSanI anokhI sAja-sajjA ne maheka be yuvAna haiyAnA milananI vATa joI rahI hatI.....ane e madabhara ghaDI AvI. navoDhA vijayA soLe zaNagAra sajI pAradarzaka ghUMghaTamAM mukha chupAvI ko madhura vicAronI sRSTimAM vicaratI sonAnA palaMga para beThI hatI. tyAM teno sohAmaNo ne zANo nAvalIyo AvI Ubho. zaramanA lAla zeraDAthI tenuM moTuM ratumaDuM thaI UDyuM. vijaya tenI pAse AvI beTho. ane teNe ghUmaTo ughADatAM vijayAnI pAMpaNo DhaLI paDI. "sulocane ! priyatame ! huM Aja ghaNo AnaMdamAM chuM. tArA jevI jIvanasaMginI pAmI huM mArA bhAgyanA vakhANa karI zakuM ema chuM. tuM mAruM sarvasva cho, jIvana cho, prANa cho ! Aje ApaNA jIvananI eka vilakSaNa ghaDI che. dareka nArInI jema tArA haiyAmAM paNa Aje kaMI keTalAya spaMdano uThatA haze. paNa te subhadrA ! meM pahelAMthI ja zukla pakSamAM ziyaLa pALavAno niyama lIdho che. tenA traNa ja divasa zeSa che. pachI vada pakhavADIyuM lAgatAM ApaNe ratisukha mANI zakazuM.' A sAMbhaLatAM ja vijayA ekadama glAna ane plAna thaI gaI. jANe ketakInI vela para ThAra paDyo. avAcaka thaI te vijayazeTha tarapha koI vicitra rIte joI rahI. vijaye bhAra daI kAraNa pUchatAM teNe kahyuM - "nAtha ! anicchAe pALeluM ziyaLa paNa kalyANamArgane prazasta kare che tyAre Ape to samajIne niyama karyo che. Apane sAMbhaLIne.......kadAca....... vijaya bolyo "ApaNe dharmanA jANa ane uttamakuLamAM utpanna thayelA chIe. chatAM ATalI badhI glAninuM zuM kAraNa che, kaho. vijayA bolI - "svAmI! meM paNa bALavaye ja kRSNapakSamAM ziyaLa pALavAno niyama lIdho che." A sAMbhaLI vijaya AMkho phADI sakheda vijayA sAme joI ja rahyo. ne ciMtita thaI eka bIjA Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 eka bIjAnI sthiti, bhAvI, gRhasaMsAra ne tenI urminA vicAre caDyA. thoDI vAre svastha thaI vijayA bolI - "Arya ! tame bIjuM lagna karI lo. mane mArI nahIM tamArA saMsAranI ciMtAthI glAni thAya che.' vijayazeThe kahyuM - "mane tAro vicAra Ave che. mAre to dIkSAnI bhAvanA hatI, paNa puNya nabaLA haze. viSayathI to kleza ja thAya che. te kAMI Arogya ke dIrdhAyunuM kAraNa nathI. tethI teja, prabhutva ke zreSThatva sAMpaDatuM nathI. te mAtra caMcaLa mananI utsukatA ja che.' ityAdi adhyAtmanI samajabharI vAta vijayazeThe karI. zrI vizeSAvazyakavRttimAM kahyuM che ke "pretanI jema strInA zarIrane vaLagI, potAnA sarva aMga-upAMgane mahAparizrama upajAvI je jIvo ratikrIDA kare che temane te samaya pUratA paNa sukhI zI rIte kahevAya ?' mATe vijayazeThe patnIne kahyuM - "bhadre ! pazu-pakSIne paNa viSaya to sAva sulabha che. temAM zuM mahattva che? A jIve deva vagerenA bhavamAM asaMkhyakALa sudhI pAra vinAnA viSayo bhogavyA che. guru mahArAjo kahe che ke "kalpavAsI devone ekavAranA viSayasevanamAM be hajAra varSa vItI jAya che. tethI nIcalA devone pAMcaso pAMcaso ochA, varSaparyata ekavArano bhogavaTo cAle che eTale jyotiSkadevone ekavAra viSaya bhogavatA vyaMtaradevone hajAra varSa ane asurakumAra Adi bhuvanapatidevone ekavAra viSaya bhogavatA pAMcaso varSa vItI jAya che. he kamalanayana! padArthajanya sukha kSaNika, paranA saMyoga para AdhArita sukha vastutaH to duHkha ja che. kemake te mananA saMkalpa ane upacArathI pedA thayeluM che. kahyuM che ke - jema Apharo caDyo hoya ke sannipAtAdi roga thayo hoya tyAre, kavAtha vagerenA khoTA ne UMdhA upacAra karavAthI te du:kha mATe ja thAya che. te viSayAsevana paNa khoTo ne UMdho upacAra hoI duHkha mATe ja thAya che. eTale ke - te sukha nathI paNa sukhAbhAsa che. parAdhIna badhuM duHkha ja che. svAdhIna sukha to mAtra siddhaparamAtmA ja mANe che. AtmAnaMdamAM avarodha karanArA, sAtA ke asAtA vedanIyakarmathI uddabhavelA, saMyoga viyoganA svabhAvavALA, kharAba aMtavALA A mAnI lIdhelA sukhane sukha kema kahevAya? sAtA ke asAtA to sonA ke loDhAnI beDI paheravA jevuM, sAcuM sukha to sAtA asAtA baMnenA AtyaMtika abhAvathI ja utpanna thaI zake, saMsAramAM deha ane iMdriyanI anukULatAne sukha kahevAmAM Ave che. paraMtu kharekhara to sarva duHkha ane klezanuM mULa kAraNa ja zarIra ane iMdriyo che. mATe mAruM mana viSayomAM muMjhAtuM nathI. te mATe kahyuM che ke -- artha - are viSa ane viSayanuM aMtara to juo keTaluM moTuM che? (loka to samajyA vinA Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 viSa sAthe sarakhAve che.) viSa to khAdhuM hoya ne jaTharamAM pahoMcI jAya to mRtyu thAya paraMtu viSayo to smaraNamAtrathI mArI nAMkhe che. mATe he mahAbhAga ! tArA paNa sArA bhAva ne uttama niyama che. mATe ApaNe baMnene aciMtya zIlapAlanano lAbha maLI gayo che. ApaNe gaMgA jevuM nirmaLa ziyaLa mana-vacana-kAyAthI jIvanaparyata pALazuM. koIne jaNAvazuM nahIM, tema chatAM ApaNI vAta je divase ughADI paDaze te divase ApaNe avazya saMyama lezuM. Avo aTala nirNaya laI te baMne potAnA prANanI jema ziyalanuM rakSaNa karavA lAgyA. teone eka ja palaMgamAM sAthe sUvuM paDatuM chatAM temanAmAM kadI caMcaLapaNuM ke bAlIzapaNuM AvyuM na hatuM. teo eTalA nirmaLa sattvazALI thayAM ke eka zayyAmAM sAthe sUtAM zarIrano kadI sparza thato to paNa temane kadI kAma udita thato nahoto. teo ekAMtamAM beThA hoya tyAre paNa zIlaguNanI, tenA mAhAtmanI ke tene AcaranAra mahApuruSonI ja kathanI teo kahyA-gAyA karatA. AvI rIte bhAva-saMyamInuM jIvana jIvatA keTaloka samaya evo gayo. evAmAM ekavAra caMpAnagarImAM vimaLasena nAmanA koI kevaLajJAnI muni padhAryA. dezanAnA aMte tyAMnA nagarazeTha jinadAse kahyuM, "bhagavan! meM evo abhigraha karyo che ke coryAzI hajAra sAdhu mahArAjone pAraNuM karAvavuM. A mArI abhilASA kyAre pUrNa thaze?" kevaLI bhagavaMte kahyuM, bhAgyazAlI ! ATalA badhA supAtra sAdhuono yoga tamArA ghare kevI rIte thaI zake ? mAno ke kadAca daivayoge e saMbhavita thAya paNa eTalA badhA munirAjone tamArA gharethI zuddha AhAra pANI kyAMthI maLI zake ?" A sAMbhaLI khinna thayelA zrAvake pUchyuM, "mArI A bhAvanA daridrInA manorathanI jema niSphaLa jaze ? to mane sadA mATe - saMtoSa raheze. koI upAya hoya to kaho." ne te kevaLI bhagavaMte kahyuM "bhalA zrAvaka ! kaccha dezamAM mahAbhAgyazAlI vijayazeTha ane vijayAzeThANI nAme pati-patnI rahe che. temanI tame AhArAdithI bhakti karazo to coryAzI hajAra sAdhu mahArAjanA pAraNA jeTalo lAbha maLaze. kAraNa ke zukla ane kRSNa ema baMne pakhavADIyA brahmacaryavrata dhAraNa karanAra daMpatIne bhojana karAvyAthI coryAzI hajAra sAdhuone pAraNuM karAvyAno lAbha maLe che." A sAMbhaLI zeThe vijayazeThano saMpUrNa vRttAMta jANyo ne utkaTa bhaktivALA hRdaye teo kacchamAM AvyA. viziSTa prakAre daMpatInI bhakti karI ane temanuM atiduSkara vrata temaja jIvananI uttamatA temaNe moTA janasamUhamAM pragaTa karI. vijayazeThanA mAtA-pitA paNa A vAta jANI Azcarya pAmyA. jinadAsazeTha manoratha pUrA karI ghare pAchA pharyA. vijayazeTha vijayAzeThANIe potAnI pratijJA pUrNa thatA dIkSA lIdhI ne mukti paNa pAmyA. Ama zIlanA mAhAsyathI te pati patnI hajAro muni karatA vizeSatAne pAmyA. mATe sarva sukhanuM kAraNa ne sarva duHkhanuM nivAraNa karatA zIlavrata pALavAmAM sahue udyama karavo. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 111 90 strIonI duSTatA jANI teno niyama karavo strIjAtinA keTalAka mULabhUta doSomAM kapaTa-mAyAvIpaNuM agatyanuM kAma kare che. mATe strI kapaTamUlaka kahevAya che. tethI ja buddhizALI puruSo strIno vizvAsa karatA nathI. te kahe che ekane, svIkAre che bIjAne tathA tene vAsanAthI kadI tRpti thatI nathI. nItimAM kahyuM che ke strIne puruSathI bamaNo AhAra, cAra gaNI lajjA, cha gaNo vyavasAya ane ATha gaNo kAma (viSayAbhilASa) hoya che. AnA anusaMdhAnamAM rAjA bhartRharinuM jagaprasiddha dRSTAMta A pramANe che. mahArAjA bhatRhiranuM caritra mAlavAnI rAjadhAnI avaMtikA nagarImAM bhatRhira nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. temanA nirupadravI rAjyamAM koI mukuMda nAmano garIba brAhmaNa dhanaprApti mATe harasiddhidaivInI upAsanA karato hato. devI pratyakSa thayAM. e alpapuNyavALAne eka divyaphaLa ApI kahyuM, 'A amaraphaLa che. A phaLa khAnAra zarIre svastha ane atidIrgha AyuSyavALo thaze.' kahI devI adazya thayA ne brAhmaNa phaLa laI ghare Avyo. phaLa joI teNe vicAryuM 'lAMbu jIvana ane emAM pAchuM svastha zarIra! A to ulaTAnI upAdhi. svastha zarIrane to khAvAya ghaNuM joIe. jene khAvA vadhAre joIe tene zuM na joIe ? pAchuM lAMbAkALa sudhInuM jIvana ! nAre bhAI, ApaNuM kAma nahIM, koI sArA ne samRddha mANasanuM ja A kAma.' aMte teNe e phaLa mahArAjA bhartRharine ApI tenI vizeSatAnuM nivedana karyuM. rAjA ghaNA prabhAvita thayA. brAhmaNane pachI AvavA jaNAvyuM ne phaLa svIkAryuM. temane potAnI rUpALI rANI pIMgalA upara ghaNo ja anurAga hoI te phaLa tene ApyuM ne teno prabhAva-mahimA jaNAvyo. harSita thaI rANIe phaLa lIdhuM. rANIne ativahAlo eka hastipAla hato. tenI sAthe rANIne ADo saMbaMdha hato. rANIe te phaLa tene ApI tenI aciMtya zakti jaNAvI. mahAvatane vaLI eka suMdara ati vahAlI kalA nAmanI gaNikA sAthe saMbaMdha hato, tene yogya ja A phaLa lAgyuM. gaNikA svastha ane sadA yuvAna rahe te atigamatI vAta kahevAya ne potAnI upara sadAya tethI te prasanna paNa rahe. kalAvatIe phaLa laI vicAryuM 'mArUM to pApamaya jIvana che. mArA lIdhe koNa jANe keTalAyane anyAya thato haze. mAre vaLI lAMbuM jIvana zuM karavAnuM ? sarva prajAnA nAtha ane nyAyaniSTha rAjA bhartRhirane ja A phaLa ApavuM joIe. jethI rAjA ne prajA baMnenuM bhaluM thAya. ema vicArI teNe e phaLa mahArAjA bhartRharine ekAMtamAM jaI ApyuM. phaLa jotAM ja rAjA camakyo. teNe pUchyuM. 'sAcuM kaho A phaLa tamane koNe ApyuM ?' rAjAnI bhISaNa bhRkuTI joI vezyAe hastipAlanuM nAma ApI dIdhuM. tarata hastipAlane Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 2 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 bolAvI phaLa bAbata rAjAe pUchayuM. aMgAra jharatI rAjAnI AMkha joI mahAvata samajI gayo ke have vAta chupAvavAmAM hAni che. rAjadaMDanA bhayathI teNe sAcI vAta kahI mahArANI pIMgalAnuM nAma ApyuM. rAjAe rANIvAsamAM jaI pIMgalA rANIne pUchatAM ja te bhayavihala thaI kaMpavA lAgI. te kazo ja uttara na ApI zakI. rAjA badho marma pAmI gayA. rAjyaparivAranI vAta ! temAM strIne nItikAroe pahelethI ja avizvasanIya ane avadhya kahI che, rAjA vicAravA lAgyo artha - je pIMgalAno huM satata khyAla rAkhuM chuM te mArA para rAga nathI rAkhatI eTaluM ja nahIM paNa te tamArA ja nokaramAM) anya janamAM Asakta che. te puruSa vaLI bIjI (vezyA)mAM ja lIna thayo che ane (juo to kharA anarthane ke) te strI (vezyA) mane rAjI karavA rAce che. oho dhikkAra che rANIne, hastipAlane, kAmadevane, A vezyAne ane mane paNa dhikkAra che. artha:- yuvatIo pahelAM anurAga pedA kare che, pachI mada upajAve-chakAve che. pachI to viDaMbanAomAM mUkI de che, ghaDIkamAM tarachoDe ne pAcho jANe ramADavA bese che. Ama gherA viSAdamAM utArI mUke che. are ! A vAMkI najaravALI strIo puruSanA dayAvALA hRdayamAM praveza pAmyA pachI zuM nathI karatI? arthAt potAnuM dhAryuM badhuM ja kare che. rAjA bhartuharine potAnA ja gharanI A dazA joI vairAgya thayo ne taNakhalAnI jema badhuM choDI saMnyAsI thaI cAlI nikaLyA. pRthvI para pharatAM pharatAM bhartuhari eka upavananA Azrame AvyA. tyAM eka tApasane joI praNAma karI tenI pAse besavA gayA. tyAM teNe tochaDAIthI kahyuM - "dUra besa' bhartuharie vicAryuM - "A koI halako mANasa dekhAya che. kemake sArA mANaso halakI bhASA bolI zakatA nathI. saMto-saMnyAsIo to sArI ne hitakArI bhASA bole. AmAM kAMIka kapaTa lAge che." ema vicArI te ukyo ne najIkamAM saMtAIne besI gayo. rAta paDatA te saMnyAsIe jaTAmAMthI eka DabbI kADhI ughADI. kAMIka maMtroccArapUrvaka pANInA chAMTA nAMkhyA ne eka ati suMdara strI temAMthI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 113 pragaTI. tenI sAthe jaTAdhArI khUba ramyo, aMte ratikrIDA karI tene soDamAM laI sUI gayo. thoDIvAre dhIre rahI te suMdarI UbhI thaI. teNe potAnA aMboDAmAMthI eka DAbalI kADhI. pANInA chAMTA nAMkhyA ne temAMthI atisuMdara deva jevo puruSa upajayo. tenI sAthe te strIe yatheccha ramaNa karyuM. samaya thatAM tene saMharI DAbalI aMboDAmAM saMtADI soDamAM sUI gaI. yogIe tene saMharI DabbI jaTAmAM bharAvI dIdhI. moTA mahaMtone paNa Ama kAmAdhIna joI UMDA acarajamAM paDelo bhartuhari vicAre caDyo -- artha:- madamasta hastirAjanA kuMbhasthaLanuM vidAraNa karanAra zUrAo A pRthvI para ghaNA che. keTalAka pracaMDa kesarIsiMhane hAthathI haNanAra nipuNo paNa che. paraMtu A saMsAranA samasta baLavAno sAme dAvApUrvaka kahuM chuM ke kAmadevanA abhimAnane cUranAra koI viralo ja che. cAlatAM cAlatAM thAkelA bhartuhari zrIpuranagarInA samIpanA vanakhaMDamAM eka vRkSa nIce sUI gayA. te nagarano rAjA mRtyu pAmyo. tene eka yuvAna putrI hatI. paNa putra na hoI navA rAjA mATe paMcadivya pragaTa karavAmAM AvyA. sUtelA rAjA para hAthaNIe kaLaza karatA sarvee bhartuharine rAjA ghoSita karyA. teNe AgrahapUrvaka cokhkhI nA pADI ke mAre rAjya joItuM nathI. sahue ghaNI vinavaNI karI ke tame tejasvI ane supAtra jaNAva cho. daivI kaLaza kAMI amatho tamArA para nathI DhoLAyo! tame rAja laI amane vyavasthA Apo, nahi to nagaramAM aMdhAdhuMdhI thaI jaze! anicchAe paNa bhartuhari rAjA banyA ne nyAyathI kArobAra calAvavA lAgyA. pradhAnamaMDaLe pUrvanI rAjakumArI bhartuharine parANe paraNAvI. ekavAra e navayauvanA gavAkSamAM beThI hatI ne koI suMdara zreSThiputra rAjamArgathI rAjamahelanA nIce thaI jato hato. rANIe anurAgavALI dRSTithI joI tene mugdha karyo. kAmabANathI ghAyala te paNa utsuka thayo. rANInA saMketa pramANe hajAradIvAnI eka moTI UbhI suMdara kotara kAmavALI polI dIvI karAvI zreSThiputra temAM bharAI gayo ne goThavaNa pramANe amuka mANasoe upADI te dIvI rAjAne arpaNa karI. rANIne gamI javAthI te dIvI rAjAe aMtaHpuramAM mUkAvI. ekAMta maLatA ja rANI dIvI kholI te yuvAnane bahAra kADhatI ane pAchI temAM pUrI detI. Ama te baMne mana mAnI moja karatA hatA. ekavAra te yuvAna dIvIrUpI kapATamAM bharAI jatA tenA vastrano taMtu bahAra rahI gayo. rAjAnI cakora najara tenA para paDI. doro kheMcatA te lAMbo jaNAyo. rAjAne zaMkA thaI. jhINavaTathI jotAM samajAyuM ke AmAM to eka Akho puruSa rahI zake tevI vyavasthA che. paNa rAjAe rANIne jarAya jaNAvA na dIdhuM. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 eka divase rAjAe rANIne kahyuM - "Aje mahAtmAone notaravAnA che mATe cha jaNane jamADavAnI vyavasthA karo ane rasoI tamArA hAthe ja banAvajo." nimaMtraNa karelo pelo yogI samaye bolAvavAmAM Avyo. rAjAe sArA Asana para besADI tenI AsapAsa bIjA pAMca bAjoTha thALa mUkAvyA. te yogI jamavAnI taiyArI karato hato. tevAmAM rAjAe bhISaNa bhUkuTI karI kahyuM - sAdhu mahArAja ! jaTAmAMthI DAbalI kADhI pelI suMdara strIne ahIM jamavA besADo." saMnyAsI vimAsaNamAM paDyo, tyAM rAjAe paDakAra karyo. "kADho cho ke nahIM?' bhayabhIta thaI teNe tarata pelI bAIne kADhI. tene rAjAe kahyuM - "tArI DabbImAMthI tuM pelo puruSa kADha." teNe DaghAIne tema karyuM. pachI rAjAe potAnI rANIne kahyuM - "A dIvAmAMthI tuM tArA sAthIne kADha. bApaDAne zA kAje pUrI rAkhyo che ?' rAjAnI AMkha joI badhA thatharI gayA hatA, bhayatI kaMpathI rANIe dIvI ughADI yuvAnane kADhyo. tenA to hozakoza uDI gayA hatA. rAjAe sahune jamavA besADyA ne Agraha karI karI jamADyA. saMketa pramANe maMtrImaMDala, hodedAro ane gaNya-mAnya nAgariko AvI UbhA tyAre sahunI samakSa A lokonA caritra kahI rAjAe viSayanI viSamatA jaNAvatA kahyuM - "AmAM koIno vAMka nathI. viSayano vAMka che. sahu viSayane oLakhe." A ghoSaNA rAjAe AkhA nagaramAM karAvI rAjAe zIlavrata lIdhuM ne bIjIvAra paNa rAjya choDI dIdhuM. te eka vratanA pratApe ja teo divyajIvana pAmyA. temanA jIvanamAM je vairAgyano raMga lAgyo hato, tenI jhalaka temaNe racelA vairAgya zatakamAM Aje paNa jovA maLe che. mRgalocanAnA vAstavika caritrane jANI kayo puruSa vairAgya na pAme ? sahu jANe che ke mAlavAnA mahArAjA bhartuhari amaraphaLa bIjIvAra potAnA hAthamAM AvatA cakita thaI vairAgya pAmyA hatA ne Rddhi-siddhithI bharyuM-bhAdaryuM rAjya choDI yoga lIdho hato. 91 atikAmasevanathI tRmi nahIM, tRSNA ja vadhe che nArIne viSayonI vAMchAmAM sadA atRpti rahyA kare che, kadI tene A bAbatano saMtoSa hoto nathI. AvI strIothI je virakta thAya te zreSTha puruSa kahevAya. A saMbaMdhamAM bhilla prabaMdha A pramANe che. eka vakhata karuNAsindu paramAtmA mahAvIradeva kauzAMbInagarInA udyAnamAM padhAryA. devoe samavasaraNa racyuM. karoDo devatA ane lAkho manuSyo prabhujInI dezanA sAMbhaLavA AvyA. temAM mAlavAno rAjA caMDapradyota temaja tenA tAbAmAM rahelI zatAnikarAjAnI rANI mRgAvatI paNa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 upadeza sAMbhaLavA AvelA. kRpAsiMdhu bhagavaMta dezanA ApI rahyA hatA. tyAM koI bhilla Avyo ne prabhune pUchyuM tyAM sa ? (te ja A ?) prabhue uttara Apyo sA sA (te, te ja che.) gUDha rahasyamaya praznottara sAMbhaLI sabhA ja nahIM, zrI gautamasvAmI paNa vismaya pAmyA. temaNe vinayapUrvaka pUchyuM - "he dayALu ! A bhille Apane zuM pUchyuM? ane ApazrIe zo uttara Apyo? prabhu ! amane kAMI ja na samajAyuM." bhagavaMte kahyuM - e vAta enA mATe che." sahue kahyuM - "kRpA karI samajAvo." bhagavaMte kahyuM - "gautama sAMbhaLo - anaMgasena sonInuM daSTAMta A bharatanI caMpAnagarImAM anaMga nAmano eka sonI rahe. te ghaNo zrImaMta ane kAmAsakta hato. pariNAme te je saundaryavatI kanyA dekhato tene koI paNa bhoge paraNato, Ama karatA te pAMcaso strIo paraNyo. sahune sarakhA ne sArA vastrAbhUSaNo teNe karAvI ApyA hatA. paNa teNe evI vyavasthA karI hatI ke je strIno vAro hoya teNe te rAta pUratA e vastra alaMkAro paheravA, bIjIe sAmAnya vastrAdithI calAvavuM. A niyama paLAvavA te kaDakAIthI kAma leto. mAtra vArAnA divase e strI sArA vastro ne ghareNA paherI banIThanI ne anaMga sAthe krIDA karatI ne bIjA divase badhuM utArIne mUkI detI. ati saptAhanuM pariNAma e AvyuM ke e sonI kyAMya bahAra kAme jato ke tarata tenI strIo aMga vilepana ne zRMgAra karatI. pati AvatA pahelA pAchI pUrvavatu sthitimAM AvI jatI. tema chatAM sonIne khabara paDatI to te cIDAto ne mArato paNa kharo. Ama divase divase ISya-baLatarA vadhatI gaI, sAthe avizvAsa paNa vadhato gayo. patnIne te tenA bApanA ghare ke kyAMya prasaMge jamavA paNa javA deto nahIM. koIne ghare paNa bolAvato nahIM. eka thAMbhalAvALI havelI karAvI temAM te badhI patnI sAthe raheto. jema bhUta pIpaLAne na choDe tema te AvAsane choDato nahIM. pote kyAMya jato nahIM ne bIjAne bolAvato nahIM. ekavAra teno koI mitra tene parANe ghare jamavA laI gayo. jANe zatrue jelamAM nAkhyo hoya tevo tene anubhava thavA lAgyo. ahIM strIo harSita thaI. ghaNA vakhate lAga maLatA snAna vilepana-aMgarAgAdimAM lIna thaI gaI. sajI dhajI badhI darpaNamAM potAnuM rUpa nihALavA lAgI. tyAM to pizAca jevo te sonI khAdhuM na khAdhuM ne pAcho doDI Avyo. strIone zaNagAra sajI kallola karatI joI te pagathI mAthA sudhI baLI gayo. eka strIne teNe evI mArI ke te tarata mRtyu pAmI. A joI DaghAI gayelI strIone bhaya lAgyo ke "A duSTa ApaNane mAryA vinA nahIM mUke. AnI jema ApaNe paNa akALamRtyu thaze. ema vicArI e cAraso navvANuM nArIoe potapotAnA darpaNa upADI tene mAryA. pariNAme te sonI tyAM ne tyAM Dhagalo thaI gayo ne mRtyu pAmyo. rAjayabhayAdi ne patihatyAnA pazcAttApe te strIo te ghara saLagAvI baLI marI. te cAraso navANuM strIo akAmanirjarA, pazcAttApa tathA saraLatAne lIdhe ghora araNyamAM vasatA coranA kuLamAM putro tarIke utpanna thaI. te Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 chokarAo moTA thaI lokone lUMTanAra mahAcora thayA. sonInA hAthe mRtyu pAmelI strI eka gAmamAM daridra brAhmaNane tyAM putra tarIke avatarI. sonIno jIva pAMca varSa tiryaMcagatimAM bhaTakI te daridra brAhmaNane tyAM putrI tarIke upanyo. pUrvabhavanA pati-patnI-bhAI bahena thayA. nAnI bahenane tenAthI pAMca varSa moTo bhAI ramADato. chokarI ghaNuM raDatI. teno bhAI chAnI rAkhavA tenA peTapara hAtha pheravI tene paMpALato. Ama karatAM ekavAra teno hAtha chokarInA guhyaaMga para pharatA te tarata chAnI rahI gaI. pachI to tene chAnI rAkhavAno A cokkasa upAya thaI gayo. te raDe ke chokaro tenI yoni paMpALe. te raDatI aTake to kharI, AnaMda paNa vyakta kare. ekavAra A kuceSTA joI tenA mA bApa chokarAne mAryo. tethI chokaro nAsI jaI pelA cAraso navvANuM coromAM jaI bhaLyo. teo pUrA pAMcaso thayA. te bAlikA bAlyakALanA ja kusaMskArone lIdhe, nAnI vayamAM ja mahAviSayI banI. ekavAra te pAsenA gAmaDAmAM koI sagAne tyAM gaI hatI. ne coroe te gAma lUMTatA tyAM A navayuvatIne joI upADI. pAMcaso coronI te eka patnI thaI. ekavAra corone vicAra Avyo ke A ekalIne pAMcaso jaNa bhogavaze to tenI durdazA thaze ne marI paNa jaze. mATe ekAda bIjI strI kyAMkathI upADI AvIe. jethI Ane rAhata ane saMgAtha baMne maLaze. ema vicArI coro eka bIjI yuvatIne kyAMkathI pakaDI lAvyA. thoDoka samaya gayA pachI atikAmI brAhmaNaputrIe vicAryuM A mArI zokya ahIM kyAMthI AvI? teNe mArA mAna, mobhA ane viSayavilAsamAM bhAga paDAvyo. Ane mArA mArgamAMthI dUra karavI joIe. Ama vicArI te lAga zodhavA lAgI. ekavAra badhA coro bahAra corI karavA gayA hatA. avasara pAmI te duSTAe te bhoLI strIne UMDA kUvAmAM dhakelI dIdhI. coroe AvI nAnI vahu na maLatAM pUchyuM, moTIe "khabara nathI' ema jaNAvyuM. corone lAgyuM ke pelI bicArI sarasa ane bhoLI hatI, ANe tene mArI nAkhI haze. pelo brAhmaNa putra je pAchaLathI coro sAthe joDAyo hato tene vicAra Avyo "A atikAmuka mArI bahena to nahi hoya? koI trikALajJAnI maLe to pUchI jouM ema keTalAya samayathI te vicArato hato. tyAM he gautama ! lokonA mukhathI temaNe amAruM Agamana jJAnIpaNuM sAMbhaLI te ahIM Avyo. paNa AvaDI moTI sabhA joI lajjAthI teNe sAMketika zabdomAM pUchyuM. tene ame uttara paNa tevI ja rIte Apyo." prabhue parSadAne saMbodhatA kahyuM - "he bhavyo ! A saMsAramAM unmatta pAMca indriyo viDaMbanArUpa che. tene vaza paDelA prANI niraMtara phleza pAmyA kare che. saMsAramAM jIvo tethI rakhaDyA ja kare che.' ityAdi prabhunA vAkyo tyAM beThelA bhilla jevA lAgatA brAhmaNa core sAMbhaLyA, teNe saMvega pAmI tyAM ja prabhu pAse dIkSA lIdhI. ekavAra coranI pallImAM jaI temaNe pUrvanA sAthI corone upadeza ApI 499 (cAraso navvANuM) ne dIkSA ApI. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 117 mahAvI2 52mAtmAnI vANI sAMbhaLI, tyAM parSadAmAM beThela mRgAvatI rANIe kahyuM - 'bhagavaMta ! Apa yathArtha pha2mAvo cho. jo mane caMDapradyota rAjA rajA Ape to huM dIkSA lauM.' pachI mRgAvatIe caMDapradyotane kahyuM - 'rAjendra ! mane anumati Apo to huM prabhu pAse pravrajyA svIkAruM.' prabhujInA atizaye vairarahita thayelA rAjAe tAbAmAM rAkhelI zatrupatnIne tarata dIkSAnI anumati ApI. mRgAvatIe potAnA putrane caMDapraghotanA khoLAmAM besADI dIkSA lIdhI. te ja vakhate tyAM beThelI aMgAravatI Adi caMDapradyota rAjAnI ATha rANIoe paNa dIkSA lIdhI. caMDapradyote mRgAvatInA rAjakumAra udayanane tenA pitAnA rAjya (kauzAMbI)mAM abhiSikta karyo. pote mAlavAmAM pAcho pharyo. pelo anaMgasena sonIno jIva atikAmukatA ane paravazatAne lIdhe strInA avatAramAM ghaNA bhavo bhramaNa karaze. 'yA sAH' evA mArmika zabdathI saMdeha pUchavA AvelA corone paramAtmAe paNa 'sA sA' evo mArmika uttara Apyo. pratibodha pAmelA te core bIjA sarva corone bUjhavyA. te coroe paNa vrata lIdhuM. arthAt vAsanA vadhAro to vadhe ne samajIne ghaTADo to samULagI nAza paNa pAme. 92 zIladharmamAM aDaga rahenArane dhanya che saMsAramAM keTalIka ApadA evI hoya che ke jenI sAme samartha jaNAto mANasa paNa jhUkI jAya che - namI jAya che. mahA vipatti ane ghora vyathA chatAM je mANasa zIladharmamAM aDaga rahI zake che te dhanya che. puruSo to kadAca dhAryuM karI zake paNa abaLA-paravaza paDelI nArI kaSTane veThI zake che. sukha tarapha tarata AkarSAya tevI namaNI ramaNI paNa ApattirUpa moTA agnikuMDamAM zIlarUpI suvarNane zuddha kare che. ghora saMkaTamAM paNa vratane sAcavI hemakhema UMcI Ave che tyAre te sarvane Azcarya pamADe che. zrI jinazAsanamAM AvI ghaNI satIo thaI gaI che, temAMthI ahIM aMjanA satInI kathA kahevAya che. pavanapriyA satI aMjanAnI kathA A jaMbudvIpamAM prahlAdana nAmanuM AhlAdaka nagara hatuM. te prahlAdana nAmanA rAjAe vasAvyuM hatuM. rANInuM nAma prahalAdanavatI hatuM. temane suMdara ne sobhAgI pavanaMjaya nAmano rAjakuMva2 hato. vaitAgiri para vasatA rAjA aMjanaketune aMjanavatI rANI ane aMjanA nAme ati suMdara putrI hatI. putrIne yogya ghaNA rAjA ane rAjakumAranA citro kuzala citrakAra pAse karAvI rAjakuMvarI aMjanAne batAvavAmAM AvatA paNa patiyogya pasaMdagI teNe koIne ApI nahIM. kharI Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 vAta to e hatI ke kuMvarI rUpa-guNa-kaLA ane zIlamAM ajoDa hatI. tene yogya koI kumAra jaNAto nahoto. prAyaH mANasanA moDhA uparathI rUpa, guNa, zIla Adi jANI zakAya che, ema karatA eka divasa be rAjakumAro-bhaviSyadatta ane pavanaMjayanA suMdara citro joI kuMvarIe temAM rasa lIdho. temanA kuLa, zIla, bala, buddhi ane AkarSakarUpa Adi joI jANI baMne citro aMjanAe potAnI pAse rAkhI lIdhA. A vAta jANI rAjAe maMtrI AdinI viziSTha beThaka bolAvI maMtraNA karI ke A citronA baMne rAjakumAromAMthI zreSTha koNa che? tyAre eka prauDhamaMtrIe kahyuM - "mahArAjA, bhaviSyadatta uttama pAtra che ane temAM ghaNAM guNo che. kiMtu ekavAra jJAnI bhagavaMtanI sabhAmAM koI vAta cAlatA jANavA maLyuM che ke te nAnIvayamAM mukti pAmaze mATe sAMsArika dRSTie pavanaMjayakumAra yogya che. chevaTe nirNaya karI aMjanAnuM vevizALa pavanaMjaya sAthe nakkI karyuM. aMjanAnA rUpa-guNa caturAI AdinI ghaNI prazaMsA sAMbhaLI potAnA mitra RSabhadatta sAthe guNaveze pavanaMjaya bhAvI patnIne jovA jANavA sasarAnA ghare Avyo tyAM koI sakhI sAthe aMjanA vAta karatI hatI. rUpAnI ghaMTaDI jevo raNakato avAja sAMbhaLI teNe anumAna karyuM ke A aMjanA ja hovI joIe. evAmAM sakhI bolI "tamane pasaMda paDelA te baMne citro para pradhAnamaMDaLa sAthe rAjAe ghaNI maMtraNA karI hatI. emAM ema vAta thaI hatI ke bhaviSyadatta ghaNA guNavAna ane dharmiSTha che. paNa temanuM AyuSya ochuM hoI pavanaMjaya sAthe vivAha nizcita thayo." A sAMbhaLI bhoLabhAve aMjanAe kahyuM - "sakhI! javAya to thoDuM jIvana paNa ochuM nathI. amRtanAM TIpAM thoDA hoya to te ghaNA mIThAM ne durlabha hoya che. jIvana jIvatA na AvaDe ne lAMbA AyuSya hoya toya te hajAra bhAra viSanI jema vyartha che, nirarthaka che. A sAMbhaLatAM ja kuddha thayelA pavanaMjaye tarata myAnamAMthI talavAra kheMcI. mitre vAratAM kahyuM - "Ama koI rAjAnI kanyAne mArI nAkhavAnA pariNAmano vicAra to karo. ApaNe pArakA rAjayamAM ne parAyA mahelamAM chIye. nArI jyAM sudhI kanyA hoya tyAM sudhI te koInI na kahevAya.' mitranI vAta sAMbhaLI pavanaMjaya svastha to thayo paNa aMjanA mATe tene koI lAgaNI jevuM na rahyuM. pavanaMjaya aMjanAne paraNavA ja nahoto mAgato, paNa tenA mAtA-pitAe ati Agraha tene paraNAvyo. paraMtu lagnamaMDapamAM paNa teNe aMjanA sAmuM joyuM nahIM. paraNyA pachI kadI patnIne bolAvIe nahIM. aMjanA unA unA niHzvAsa nAkhI kAraNa zodhavA lAgI, paraMtu tene khabara paDI nahi ke pati zA mATe potAthI dUra ane nArAja rahe che. pariNAme ghaNI duHkhI rahevA lAgI. kaMIka upAyo karavA chatAM tene patinuM sukha to zuM paNa tenI sAthe bolavA-cAlavAnuM paNa na maLyuM. Ama ne Ama bAra varasanA vANA vAI gayA. aMjanAe muMge moDhe badhAM duHkho sahana karI lIdhAne potAnI kuLamaryAdA sAcavI. pavanaMjayano vyavahAra paNa evo hato ke tenA mAbApane tenA dAMpatyajIvananI niSphaLatAnI khabara paDI gaI. chatAM kazo ja mArga nikaLyo nahIM. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 munitie e vakhate prativAsudeva rAvaNa varuNa nAmanA vidyAdhara sAme yuddhe caDyo hato. teNe potAnA khaMDiyA prahmAdana rAjAne samarabhUmimAM bolAvyo. tyAre pavanaMjaye pitAne Agraha karI rokyAM ne pote sAme ja ubhelI aMjanAnI sAme joyA vinA ja upaDyo yuddhanA medAnamAM. mArgamAM mAnasarovaranA kAMThe sAMja paDavAthI paDAva nAMkhyo. tyAMnuM vAtAvaraNa ghaNuM ja suMdara ane manorama hatuM. maMda sugaMdhI pavana vAto hato ne sarovaramAM lahero laherAtI, raMgaberaMgI kamaLo dUra sudUra patharAyelA hatA. cakravAkapakSInA joDalA kallola karatA hatA. ema karatA thoDI ja vAramAM rAta paDI ne badhA para aMdhArapaTa chavAI gayo. patithI vikhUTI paDI gayelI cakravAkIo karuNasvare AjhaMdana karavA lAgI. koIka cakravAkI kAMtanA viyogathI vidhura thaI AmathI tema jatI, pAchI AvatI, pAchI jatI, tene kyAMya kSaNavAra paNa jANe zAMti maLatI na hatI. nirAza thaI kamaLanA tAMtaNAne kheMcatI. pAMkho phaphaDAvatI unmAda karatI Ama tema bhamatI ne tINe svare kUjatI. cakravAkInI AvI ceSTA joI pavanaMjaye potAnA mitra RSabhadattane pUchyuM ke - "A pakSiNIo Ama kema kare che?" teNe kahyuM - "mitra ! A cakravAkInA joDalAno rAtre viyoga thaI jAya che. rAtrinA aMdhArAmAM priyatamane khoIne asvastha thayelI A pakSiNI pokArI pokArIne taDapI taDapIne mRtaprAyaH thaI jaze. savAranA ajavALAmAM jyAre e potAnA patine joIne oLakhaze tyAre jANe navuM jIvana pAmaze. mitra ! nArInuM hRdaya puruSa jevuM kaThora nathI eno ghA to e ja jhIrave." A vakhate aMjanAe pUrvabhavamAM bAMdhela bhogAMtarAya karma kSINa thatAM tatkALa pavanaMjayane aMjanAno khyAla Avyo ke "A pakSI eka rAtamAM AvI sthiti bhogave che to bicArI aMjanAnA zA hAla thayA haze ? to huM sAme ja hovA chatAM bAra bAra varasa thaI gayA jhuratA? kema karI vItyo haze A kALa? mATe hamaNA ja huM tene maLI AvuM.' ema vicArI te AkAzamArge sIdho aMjanAnA zayanakakSamAM gayo ane cakita thayelI aMjanAnuM premapUrvaka AliMgana karI pote kevI rIte Avyo vagere jaNAvyuM. te ghaNI ja rAjI thaI. baMneno prathamavAra sahacAra thayo. aMjanAe kahyuM - "nAtha! meM Aje ja RtusnAna karela che. tame yuddhamAM jAva cho ne AvatA thoDuM moDuM paNa thAya mATe.....kadAca mane.....huM mA banuM.....to tene thAbaDatAM pavanaMjaye kahyuM - "oha, samajyo ke A mArI vIMTI. evo prasaMga Ubho thAya to tuM A vIMTI batAvI huM Avyo hato te jaNAvaje." ema kahI jaldI pAchA AvavAnI AzA ApI pavanaMjaya AkAzamArge cAlyo gayo ne sainyamAM jaI pahoMcyo. A tarapha aMjanA sagarbhA thaI. samaye tenI udaravRddhi joI sAsue dhamAla bolAvI ne kalaMka ApyuM. aMjanAe samajAvavA ghaNo prayatna karyo ne vIMTI batAvI chatAM tenI vAta mAnavAmAM na AvI. tene ghara choDavAnI pharaja pADavAmAM ALI. aMjanAe eka dAsI sAthe tyAMthI nIkaLI javuM paDyuM. te pitAnA ghare AvI. pitAe paNa kalaMkti putrIne mATe gharanA bAraNA baMdha karI u.bhA.-2-9 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 20 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 jAkAro Apyo. aMjanA AkhA saMsAramAM ekalI aTUlI, upekSita, tyaktA, kalaMkitA ane rAjaputrI tema ja rAjaramaNI chatAM rakhaDatI thaI gaI. enuM badhuM jhuMTavAI gayuM hatuM. mAtra tenI pAse dharmazraddhA bacI hatI. badhuM ja cAlyuM jAya paNa jo dharma ane zraddhA bacI jAya to mANase vizvAsa rAkhavo joIe ke tenuM kAMI gayuM nathI. mANasanI vasatImAM rahevuM paNa have to zakya nahotuM. kAraNa ke kharAba mANaso sAmAnI lAcArImAMthI phAyado zodhe che ne sArA mANaso kalaMkitathI dUra rahevAmAM mAne che to sAmAnya mANaso kazuM sAruM karI zakatA nathI. mANasanI jIbhe ne najare caDavA karatA jaMgala sAruM ema samajI aMjanA dAsIne laI vanamAM gaI. dhairyapUrvaka samaya vitAvyo ne pUrNamAse devakuMvara jevA suMdara ane pratApI putrane janma Apyo. vanamAM mRgabALanI jema bALakano uchera thavA lAgyo. ekavAra dAsI pANI levA jatI tyAM teNe eka munine joyA. e vAta aMjanAne karI. aMjanA dAsI ane putra sAthe tyAM AvIne bhAvapUrvaka vaMdanA karI ucita bhUmie beThI. dhyAna pArI jJAnI gurue upadeza Apyo. niraMtara dharma karavAnI salAha ApI. aMte aMjanAe temane pUchyuM - "prabhu ! A nAnakaDI vayamAM na kalpeluM duHkha paDyuM che. pArakA kadAca duHkha Ape ane ApaNA samartha na hoya toya tenuM nivAraNa karavA mathe paNa A to ApaNAe ja mane kevuM asahya dukha dIdhuM. bhagavanuM? Ama zAthI banyuM haze. vinA aparAdhe? avadhijJAnI guruvarye kahyuM - "aMjanA ! A saMsAramAM badhuM vyavasthita taMtra cAle che. ahIM aparAdhIne ja daMDa maLe che, niraparAdhIne nahIM. "Apa yathArthavAdI cho. mane kayA aparAdhano A daMDa maLyo che? te jANavAnI ghaNI icchA che. kRpA karI jaNAvo." pUrvabhavamAM tuM eka zrImaMta zeThanI patnI hatI, tuM jinadharmanI jANakAra na hoI tane vAstavikatAnuM jJAna na hatuM. tane sapatnI (zokya) hatI. te parama jinopAsikA ane tattvajJA hatI, te pUjA karyA vinA kadI jamatI paNa nahIM. tane tenA upara dveSa rahyA karato. tenI tuM niMdA karatI. dharmane DhoMga jaNAvatI ane kAma karatA jora paDe che mATe bhagavAna laIne besI jAya che." evuM paNa kahetI ane tenA marma ughADA pADatI. te bhalI bAI badhuM sahana karI letI ne saujanya dAkhavatI. ekavAra IrSyAne laI te tenA pratimAjIne kacarAnI TokarImAM saMtADI dIdhA. pUjA vagara te annajaLa na laI zakI. tenuM tene duHkha nahotuM paNa bhagavAna khovAyAthI te duHkhI ane atyaMta AkuLavyAkula thaI. te pratimAjI koI joI na jAya te mATe tenA upara teM dhULa Adi nAMkhI dIdhA. Ama bAra muhUrtamAM to te zrAvikAnI evI sthiti thaI gaI ke tenI tane dayA AvI gaI ane te zodhavAno abhinaya karI "are A rahI pratimA, ahIM koNe nAMkhI dIdhI? ItyAdi Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 1 21 kahevApUrvaka zodhI ApI" he aMjanA ! e pApanA udaye tane bAra bAra varSano pativiyoga thayo. te duSkarma have kSINaprAyaH thayuM che. thoDA ja samayamAM dharmapasAthe sAruM thaze." muni A pramANe bolatA hatA tyAM AkAzamArga jatuM eka vimAna aTakI paDyuM. temAM beThelA vidyAdhare kAraNa jANavA nIce joyuM ne muni Adine jotA te nIce Avyo. potAnI bhANeja aMjanAne joI tene harSa ane vismaya thayo. tarata guru mahArAjane vaMdanAdi karI aMjanA, tenA putra ane dAsIne laI vimAnadvArA AkAzamArge cAlyo. aMjanAnuM nAnakaDuM bALaka ghaNuM ja tejasvI ane capaLa hatuM. vimAnanI raNajhaNatI ghUgharI joI teNe hAtha paga UMcA nIcA karavA mAMDyA ne ema karatA te aMjanAnA khoLAmAMthI nIce pRthvI para AvI paDyuM, aMjanAe ArtanAde karuNa rUdana karI cIsa pADI ne bebhAna thaI vimAnamAM DhaLI paDI. kSaNavAramAM jAgRta thaI teNe raDAroLa karI mUkI ke ATalI UMcethI paDIne mAruM durlabha bALaka jIvatuM kema rahI zake?" tene sAMtvanA ApatA aMjanAnA mAmA sUryaketue vimAnamAMthI pRthvI para AvI joyuM to tenA Azcaryano pAra ja na rahyo. kAraNa ke je zilApara bALaka paDyuM hatuM te zilA jANe khaMDAIne bhUko thaI gaI hatI ne tenA upara svastha bALaka paDyuM hatuM. tarata bALaka upADI aMjanAne ApyuM. aMjanAnA AnaMdano pAra na rahyo. temane potAnA ghera mUkI vidyAdhara koI kAme bahAra cAlyo gayo. ahIM varuNavidyAdharanA samarano aMta AvatA pavanaMjaya ghare pAcho pharyo. tyAM aMjanAne na jotA teNe mAtAne pUchyuM. mAtAe kahyuM - "e kulaTA ApaNA yogya ja nahotI....." ItyAdi badhI vAta kahI. patnIne kADhI mUkyAnI ane kalaMkita thayAnI vAta sAMbhaLI vajAghAta jevo AMcako anubhavI pavanaMjaya jIvato saLagI maravA taiyAra thayo. badhA samajAvIne thAkyAM paNa teNe to citA racAvI. tenA mitra RSabhadatte kahyuM - "bhAI! traNa divasa mArA kahevAthI vATa jo. huM game tyAMthI bhAbhI aMjanAne lAvIza. jo tema na thAya to tArI icchA pramANe karaje. tarata vimAna laI RSabhadatta aMjanAnI tapAsamAM upaDyo. sUryapuranA upavanamAM strIonA mukhathI teNe sAMbhaLyuM ke - "rAjAnI aMjanA nAmanI suMdara bhANI hamaNA AvI che. teno putra evo tejasvI che ke sabhAmAM AvatA sahunuM dhyAna tenA upara keMdrita thAya che." A sAMbhaLI harSita thayelo RSabhadatta sUryaketu rAjAnI sabhAmAM gayo. tyAM aMjanA UbhI ja hatI. RSabhadattane jotAM ja te zaramAIne saMtAI gaI. RSabhadatte aMjanA sAMbhaLe tema rAjAne pavanaMjayanA vijayathI mAMDIne baLI maravA taiyAra thavA sudhInI vAta mArmika rIte kahI saMbhaLAvI. A sAMbhaLatA ja aMjanA ghare javA utsuka thaI, sUryakatu rAjAe dAsI ane putra sahita aMjanA RSabhadattane soMpI ane zIdhra pahoMcavAnI vyavasthA karI ApI. te sarve vegapUrvaka prahmAdana nagaranA sImADe AvI pahoMcyA, khabara maLatAM ja pavanaMjaya Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 2 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 jANe sajIvana thayo hoya tema harSaghelo thaI tyAM doDI Avyo. sArA ThATha-mAThapUrvaka sahuno nagarapraveza karAvyo. rAja parivAra ane nAgariko AnaMda pAmyA. pavanaMjaya ane aMjanAe potapotAnI vyathAnI kathA kahI. divase divase temanI prIti vadhavA lAgI. putranuM nAma temaNe hanumAna rAkhyuM. kemake hanu (DADhI)no bhAga suMdara ne aNiyALo hato. AgaLa jatAM A hanumAna atulabalazAlI ne mahAparAkramI thayo. paramAtmA zrI munisuvratasvAmInA sAdhu munirAjanA upadezathI vairAgya pAmI aMjanA ane pavanaMjaye dIkSA laI uttama ArAdhanA karI ane svarge gayA. hanumAna rAjA thayA. teo vidyAdhara rAjAomAM sAruM mAna pAmyA. dazaratha putra zrI rAmacaMdrajI pratye temane AMtarika prIti ane Adara hatA. temanA senAdhyakSa paNa hanumAna hatA. aMjanAnuM A caritra sAMbhaLI mANase daDhatApUrvaka zIlanuM pAlana karavuM ne tenI suvAsathI sahune adhivAsita karavA. 3. strIonA mohaka aMgo duHkhanuM ja kAraNa vAmAMgInAM mukhAdIni, kiM vIkSya vIkSya hRSyasi / kSaNaM harSamiSAdatte, zvabhrAdiSu rUjaM param // 1 // artha - o ajJa! suMdarIonA mukhaDA Adi aMgo joI joI tuM zA mATe harSita thAya che? kSaNika harSanA bahAne A tane narakAdimAM ghora pIDA Apaze. saMsArarasika jIvo caMdramukhI kahI tenA mukhane caMdranI upamA Ape che, kiMtu kharekhara to thuMka-lALa-zlekha AdithI bhareluM kogaLA na karAya to bhUMDI rIte gaMdhAtuM A mukhaDuM narakAdi durgatinuM ja mukha che. strInA kALA bhammara kezakalApanuM sauMdarya kALotarAthI jarAya utaratuM nathI. teno mohaka sImaMta (seMtho) sImaMta (te nAmano narakAvAsa) sudhI laI javA samartha che, surekha jaNAtI nAsikA sarva svasthatAnI nAsikA (nAza karanArI) che. ramaNInA lAla oThane amRta mAnI pAna karanArane khabara nathI tenuM moMghuM AyuSya yamarAja pote ja pIvA beTho che. mUDhakAmI tenA unnata stanane je kharekhara to mAMsanI gAMTha che, kuMbhanI upamA Ape che ne tenA AliMganathI svarga sukhanI kalpanA kare che paNa tethI utpanna thanArI kuMbhIpAkanI vedanA kema bhUlI jAya che? manuSya jIvanane gaMduM karanArA ajJAnI strIne vaLagIne ja sUtA hoya che, paNa temane garbhAvAsamAM UMdhA mAthe gaMdakImAM laTakI rahevAnA temaja yonimArge janma letA thayelA duHkhonuM vismaraNa thaI gayuM hoya che. mATe ja Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 123 vAstavikatAnA jANa puruSo AvI bAlIza ceSTA-strIno tyAga kare che. A saMsAramAM kharo baLIyo te ja che. kahyuM che ke -- darzanAt sparzanAt zleSAt yA hanti samajIvitam / heyograviSanAgIva vanitA sA vivekibhiH // 1 // artha - je nArI jovAthIaDavAthI ke yAvatu AliMgana karavAthI jIvananI samatA ane svasthatA kSaNavAramAM haNI nAkhe che. te vanitA (strI)ne DAhyA puruSe ugra viSavALI nAgaNanI jema tarata tajI devI. strI taraphathI maLatuM duHkha saMsAranA anya prANIo taraphathI maLatA duHkha karatA ghaNuM caDIyAtuM che. niraGkazA nare nArI, yatkarotyasamaJjasAt / / tat kuddhAH siMhazArdUlA, vyAlA api na kurvate // 1 // artha - niraMkuza banelI nArI potAnA pati upara je aghaTita AcaraNa kare che, te krodhita thayelA siMha-vAgha ke moTA sarpo paNa karI zakatA nathI. AnA anusaMdhAnamAM sukumAlikAnuM daSTAMta jANavuM. sukumAlikAnuM dRSTAMta caMpApurImAM jitazatru rAjA rAjya kare, tene nAma pramANe sukumALa zarIravALI sukumAlikA rANI hatI. AvI ati suMdara patnI pAmyA pachI rAjAne jANe kAMI karavAnuM ja rahyuM nahIM. kSaNavAra paNa te patnIthI cheTe jato nahIM. rAte uMghamAM paNa te tenI sAthe ja jANe mahAlato hoya. rAjAnI ativilAsitA ane patnI taraphanI Asakti joI maMtrImaMDaLa pahelAM to muMjhavaNamAM paDyuM. pachI vicAryuM. navI patnI che, eTale kadAca zaruAtamAM Ama hoya. ghaNo samaya vItyA chatAM rAjAne rAjyanI jarAya ciMtA na rahI tyAre rAjAne samajAvyA. jyAre koI rIte rANInA jAdU ochA na thayA tyAre pradhAnamaMDaLe kaMTALIne rAjArANIne AvAsamAM madirA pAI dIdhI. teo aceta thaI jatAM temane dUra jaMgalamAM mUkI AvyA ane yuvarAjano rAjyAbhiSeka karyo. Akhare kepha utarI jatAM rAjA-rANI AMkho coLI jovA lAgyA ke "ApaNI mogarAnA phUlanI komaLa zayA kyAM gaI ane ApaNe kyAM AvI paDyA. ApaNo mahela, vaibhava, parivAra ane cAkara varga kyAM gayo?" chevaTe kAMI na sUjhatAM teo uThIne cAlatA thayA. ghaNuM cAlyA paNa jaMgalano aMta nA Avyo. sukumAlikA rANIne asahya tarasa lAgI. chatAM thoDuM cAlI. have teno kaMTha ane tALavuM sUkAvA lAgyuM. te thAkIne besI jatAM bolI - "have pANI vinA jIva jAya che. tene besADI rAjA pANI Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 levA gayo paNa kyAMya pANI na maLatAM teNe khAkharAnA pAMdaDAno paDIyo banAvI, bAvaDAnI dhorI nasa kApI lohIthI bharyo. rANI pAse AvIne kahyuM - 'ghaNI kaThinAithI eka khAbocIyAnuM pANI lAvyo chuM. kadAca tane nahi bhAve mATe tuM AMkha baMdha karIne pI jA.' teNe pI lIdhuM. thoDuM cAlyA pachI rANIe kahyuM - 'mane ghaNI bhUkha lAgI che.' - rAjA cAlyo paNa khAvAnuM kazuM ja na maLatAM teNe potAnI jAMghamAMthI mAMsa kADhyuM ane zekIne rANIne ApatAM kahyuM - 'A eka pakSInuM mAMsa che. khAI le.' rANIe khAdhuM. tyAMthI cAlatAM cAlatAM teo koI ajANyA nagare jaI caDyAM. rAjAe ghareNAM vecI rahevA AdinI vyavasthA karI ne dhanopArjana mATe vyavasAya karavA lAgyo. Ama keTaloka samaya vItyA pachI ekavAra rANIe kahyuM - 'tamArA gayA pachI ekalA rahevuM paDe che ane bhaya paNa rahyA kare che.' A sAMbhaLI rAjAe eka pAMgaLA mANasane daravAna tarIke ghare nokara rAkhyo. te paMguno kaMTha ghaNo suMdara hoI rANI navarAzamAM tene gAvA kahe, ne te gAya, rANIthI thoDI chUTa thatAM te IzArA-cALA karavAne prema gIto gAvA lAgyo. temano ati paricaya pariNayamAM pariNamyo ane rANI pAMgaLA sAthe haLI. kAmI jIvono viveka, bodha ane bhaviSyano vicAra nAza pAme che. sukumAlikAe paMgunA kahevAthI rAjAne mArI nAkhavAnuM nakkI karyuM. ekavAra rAjA vasaMtaRtumAM gaMgA nadInA kAMThe pharavA - krIDA karavA rANI sAthe gayo. rANIe rAjAne tejIlI madirA pAI dIdhI. thoDI vAre rAjA nizceSTa thayo eTale rANIe tene gaMgAnA josabaddha vahetA pravAhamAM vahAvI dIdho. AnaMdita thayelI rANI paMgu sAthe icchA pramANe rahevA lAgI. chevaTe paMgune khabhe besADI te bajAramAM nikaLavA lAgI. te madhura gAto ane loko eka suMdara nArInI avadazA joIne karNapriya saMgIta sAMbhaLI tene kAMIka ApatA. paMgunI oLakhANa ApatAM te kahetI 'mAbApe Apelo A pati che. mAre mana to e bhagavAna che.' A tarapha jItazatru rAjA pANImAM paDatAM ja saceta thayo ne taNAto taNAto kAMThe Avyo. thAkIne te nadI kAMThAnA koI vRkSanI chAyAmAM sUto. te nagarano rAjA putra vinA akAle gujarI gayo hoI paMca divya karavAmAM AvelA. te rAjA pAse AvI UbhA eTale tene jagADI-sajAvI pradhAna maMDaLe nagarapraveza karAvI rAjyArUDha karyo. yogAnuyoga sukumAlikA pelA pAMgaLA sAthe bhaTakatI ne bhIkha mAMgatI te nagaramAM ja AvI pahoMcI. nagaramAM puruSanA kaMThanI ane sukumAlikAnI pati paranI zraddhA ane prItinI loko ghaNI ja prazaMsA karavA lAgyA. temanI prazaMsA rAjadarabAramAM paNa thaI. tethI rAjAe temane jotAM ja oLakhI lIdhAM ne kahyuM - 'o strI ! tuM AvA gaMdA ane bibhatsa pAMgaLAne khabhe upADI zA mATe phare che ?' strIe kahyuM mA-bApe je pati Apyo hoya tene vadhAvI levo ane Indra jevo mAnavo e satI nArInuM parama kartavya che. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 125 rAjAe vyaMga karatAM kahyuM "dhanya che satI mAtA tane ! je patinA bAvaDAnuM lohI pIdhuM. sAthaLanuM mAMsa khAdhuM tene gaMgAnA vaheNamAM chevaTe padharAvI dIdho. tArUM satItva to viziSTa prakAranuM che." pachI tenuM caritra ughADuM pADI strI avadhya hoI tene sImA pAranI sajA karI. pratyakSa strIcaritra nihALatA strImAtrathI dhRNA ane vairAgya jabhyo ane temaNe saMsAranI sarva strIono tyAga karyo. A pramANe sukumAlikAnuM jIvana joI jitazatru rAjA viSayathI virakta thaI vairAgya pAmyo ane kAma-krodhAdi upara vijaya meLavI sAcA arthamAM jitazatru thayA. strInA caritrano koI pAra pAmI zakato nathI. te to yogAnuyoga koIkavAra jaNAI jAya che. mATe samaju mANase strIthI sadA dUra rahevuM. mAnasika ane zArIrika svAthya mATe brahmacarya uttama rasAyaNa che. AtmAnA AnaMdano e addabhUta khajAno che. 94 guNanI vinAzikA guNinAM guNato bhraMzaM kartuM kUTaM raced bahum / yAMsA parihartavyA vighnakI zubhe pathi // 1 // artha :- je nArI guNavAnone guNathI bhraSTa karavA aneka kapaTo-prapaMco karI zake che tene dUrathI ja tyAgavI, kemake zubha pathamAM-uttama mArgamAM te vigna karanArI che. laukikazAstramAM paNa kahyuM che ke zaMkara jevA saMsArathI dUra jaI beThelA yogI puruSane pArvatIe bhIlaDInuM rUpa dharIne AkarSyA hatA. nArInA kahevAthI nAcatA zivajI devatAonA hAsyanuM kAraNa banyA hatA. mAtra zevALa ane pANInA AdhAre jIvana jIvanAra, zarIranI jarAya zobhA zuzruSA na karanArA tApaso paNa strIonA vilAsa vibhramamAM evA bhrAMta thayA ke kSaNavAramAM zIlabhraSTa thaI hajAro varSanuM tapa lajavyuM. purANamAM kahyuM che ke - suguptAnAmapi prAya indriyANAM na vizvaset / vizvAmitro'pi sotkaSThaH kaSThe jagrAha menakAm // 1 // artha:- ghaNI sArI rIte indriyono nirodha karyo hoya to paNa teno kadI vizvAsa karavo nahIM kAraNa ke vizvAmitra jevA kaThora sAdhaka ane vayathI pAkaTa sAdhue utkaMThApUrvaka menakAne gaLe vaLagADI hatI. te kathA A pramANe che Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 mahAtapasvI vizvAmitra sUkAM phaLa ane pANInA AhAre sUryanI sAme dRSTi rAkhI tapa tapatA hatA. kahe che ke tethI temanAmAM navuM svarga racavAnI zakti uddabhavelI. tethI zaMkita thayelA IMdra tapobhraSTa karavA temanI pAse menakA nAmanI atisuMdara apsarA mokalI. menakAnI vividha hAvabhAvavALI ceSTAthI vizvAmitra dhyAnabhraSTa ane caMcala thayA, tIvra anurAgapUrvaka temaNe menakAne AzleSa ApI bhogavI. pachI to temAM laTTa thayelA tapasvIe potAnuM tapa-dhyAnAdi choDI dIdhuM. ekavAra temaNe menakAne pUchayuM - 'tane ahIM AvI mArI sAthe rahetA keTaloka samaya thayo?' teNe uttara ApatA kahyuM - "navaso sAta varSa nava mahinA ne traNa divasa thayA' Ama vAraMvAra iMdra apsarAo mokalI temane tapabhraSTa karyA, pariNAme te sAva nirmAlya ane zaktihIna thaI gayA. A vAta mahAbhArata Adi graMthamAM vistArapUrvaka jaNAvI che. tathA zrI jinAgama-lokottarazAstramAM paNa aSADhAbhUti, AdrakumAra, araNika Adi prajJAvAna guNavaMtA munio paNa strIonI karajALamAM sapaDAyAnA aneka udAharaNo jovA maLe che. jyAM sudhI mANase strIno saMga nathI karyo tyAM sudhI ja tenA uttama guNo sacavAyA che. valkalacIrIe strIsaMgatanA doSo anubhavI tarata teno tyAga karyo hato. valkalacIrImuninuM daSTAMta potanapuranA rAjA somacaMdrane dhAriNI nAme patnI hatI. ekavAra rAjA vizrAMti gRhamAM hatA ne rANI temanA vALamAM potAnA mulAyama AMgaLA pheravI vALa oLatI hatI. rAjAnA mAthAmAM eka dhoLo vALa joI rANI bolI - "rAjA ! dUta. pahelA to rAjA khIjAIne bolyo, koNa che e dUta? tene eTalI akkala nathI ke huM rANIvAsamAM rANI sAthe beTho chuM?" rANIe kahyuM- "mahArAjA tyAM nahIM. A ApanA mAthAmAM ghaDapaNano dUta Avyo che. juo...' ema kahI teNe vALa cUMTI rAjAnI hatheLImAM mUkyo. vALa jotAM ja te UMDI ciMtA ne vimAsaNamAM paDI bolyo ke "mArA pUrvajo ane vaDIloe yauvana DhaLatA pUrve vrata ne vAnaprastha seveluM che, mane dhikkAra che. kemake dhoLo vALa thatAM sudhI huM ghare ja beTho chuM ane dharma Acarato nathI." rANIe kahyuM - "nAtha! hajI paNa kazuM moDuM thayuM nathI. jAgyA tyArathI savAra ! have zA mATe dharmakarmamAM vilaMba karavo joIe !" patnInI taiyArI ne samajaNathI utsAhita thayelA rAjAe potAnA putra prasannacaMdrane rAjyArUDha karI pote saMnyAsa lIdho. temanI patnI paNa sagarbhA chatAM tApasI banI. temanI eka dhAtrI temanI sAthe cAlI nIkaLI. pUrNa mAse rANI dhAriNIe putrane janma Apyo paraMtu prasUtimAM ja te mRtyu pAmI. saMnyAsIne bALakanI ciMtA thaI ke have Ano uchera zI rIte thaze? tyAre tyAM devI banelI dhAriNI rANI yatinI vimAsaNa ane putranI vipatti jANI bheMzanuM rUpa laI AzramamAM AvI. bALakane teNe dUdha pAyuM. samaye te bheMza thaIne AvI jatI. Ama te bALakanuM poSaNa ane uchera thavA lAgyo. te thoDo moTo thayo eTale meMza rUpadhArI devIe tyAM AvavuM baMdha karyuM. ane tenA pitA Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 127 tApase tene valkala (vRkSanI komaLa chAla) paherAvI valkalacIrI nAma ApyuM. vanyaphaLa ane dhAnyathI bALakanuM poSaNa thavA lAgyuM. anukrame te soLa varSano yuvAna thayo paNa te saMsAravyavahArathI strI-puruSanA bhedathI sAva ajANa hato. ne AvazyaktA pramANe tenI bhASA ghaNI ja sImita hatI. te samajaNo thAya te pUrve dhAtrI paNa cAlI gaI hatI. mANasa tarIke teNe pitAne ja vadhAre joyelA. savAranA pahoramAM te "tAta vaMde' ema temane kaheto. strIpuruSanA bhedane te jANato nahoto, svabhAve saraLa hato ne vanakhaMDa temaja pazu-pakSI Adino ja tene paricaya hato. vanamAMthI phaLAdi lAvavA ne pitAnI sevA karavI, eTale tene AvaDatuM. ekavAra valkalacIrInA moTAbhAI rAjA prasannacaMdrane valkalacIrInuM vRttAMta jANI tene bolAvavAnI utkaTa abhilASA thaI. teNe nagaranI cAra cAlAka gaNikAone kahyuM ke - "tame game tema karI mArA bhAIne ahIM laI Avo. amArA tapasvI pitA tyAM na hoya tyAre jajo ane temanI najare na caDI javAya tenuM barAbara dhyAna rAkhajo, nahitara te tapasvI tapobaLathI bALI nAkhaze." rAjAjJAne karavA taiyAra thayelI gaNikAoe badhI vAta sArI rIte samajI tApasano veza karyo ne AvI somacaMdra tapasvInA Azrame. te vakhate valkalacIrI ekalo ja hato. teNe te rUpALA tApasono tAta vaMde' kahI, Adara satkAra karyo ne hatA te phala khAvA dharyA. vezyAoe kahyuM - amArI potanapurI AzramanA phaLa kyAM? ne A tamArA rasakasa vagaranA sAmAnya phaLa kyAM? juo A amArAM phaLa." ema kahI temaNe mevA, drAkSa ane maghamadhatAM modaka jhoLImAMthI kADhI batAvyA ne ekAMtamAM laI jaI khAvA ApyA. kadI nahi cAkhelAM atyaMta svAdiSTa phaLa khAI RSibALa Azcarya pAmyo ne ahobhAvathI A rUpALA munione nirakhI rahyo. navA navA padArtho kADhI kADhI anokhA bhAvapUrvaka te RSikumArane khavarAvavA lAgI ne avanavA svAdamAM te lapeTAto gayo. vezyAoe tene potAnA samIpamAM lIdho. potAnA zarIre kapola ane uroja sthaLe teno hAtha laI pheravyo. puruSa-strInA bhedane nahi jANato valkalacIrI koI vicitra lAgaNI anubhavato bolyo - "munio ! tame to ghaNAM sArA lAgo cho. tamAruM zarIra kevuM sarasa che? A tamArA hRdaya sthaLe A be UMcA upaselA zuM che? ghaNuM komaLa ne game tevuM tamAruM zarIra che.' vezyAo bolI - A to amArA AzramanA jaLa, vAyu temaja AvA uttama phaLono pratApa che. tame amArI sAthe cAlo, tamane ghaNo AnaMda Avaze. tame paNa amArA jevA suMdara thazo.' valkalacIrI temanI vAtamAM lobhAyo. temanAthI aMjAyo. temanI sAthe javA potAnA pAtra Adi saMtADI taiyAra thaI AvI gayo. kahyuM che ke mANasa tyAM sudhI ja munibhAvavALo, yati, jJAnI, tapasvI ane jitendriya che ke jayAM sudhI te koI suMdara strInA saMparkamAM Avyo nathI. teo javAnI taiyArI karatAM hatAM tyAM sAme thoDe dUrathI somacaMdraRSine AvatA joyA eTale vezyAo nAThIne guptasthAnamAM ubhelA rathamAM besI potanapura pAchI AvI. valkalacIrImAM Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 : upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 nAsavAnI caturAI na hoya te pitAnA bhayathI tyAM ja kyAMka saMtAI gayo ne pachI potAnA Azrama tarapha pagapALA cAlyo. vezyA pAsethI rAjAe jANyuM ke valkalacIrI ahIM paNa na AvI zakyo ne teNe Azrama paNa choDI dIdho tyAre tene ghaNI ciMtA thaI. tapAsa karAvI paNa kyAMya teno patto lAgyo nahIM. rAjAne lAgyuM ke - "mAro bhoLo bhAI baMne sthAnathI bhraSTa thayo. Azrama ane mahela baMnethI gayo. te kyAM haze ne kema haze? A zokathI teNe gItanRtya Adino AkhA nagaramAM niSedha karAvyo. A tarapha potana Azrama javAnI icchAthI valkalacIrI ekalo vanamAM AgaLa vadhyo. mArgamAM eka rathavAne tene joI pUchyuM - "bALaRSi tamAre kyAM javuM che?' teNe kahyuM - potanaAzrama javuM che." rathavALAe huM paNa tyAM ja jauM chuM." kahI tene rathamAM besADyo. temAM beThelI rathavALAnI patnIne "tAta vaMde (he pitAjI ! vaMdana karuM chuM, ema kahyuM. strIe patine kahyuM - "A to strIpuruSanA bhedane paNa nathI samajato, kevo mugdha che!" temaNe lADavA khAvA ApyA. valacIrI kahevA lAgyo - "A phaLa to pelA suMdara tapasvIoe Apela tevA ja che !' Ama vAta karatAM teo AgaLa jatA hatA tyAM eka cora maLyo. baLavAna rathike corane jItI tenuM dhana paDAvI lIdhuM ne potanapuramAM badhA AvyA. chUTA paDatAM rathavAne kahyuM - "A potaAzrama AvyuM. kyAM javuM che te paNa tame jANatA nathI. paisA vagara to tamane sthAna ke bhojana paNa maLaze nahIM. lyo A dhana, ema cora pAse paDAvelA mAlamAMthI keTaloka tene Apyo ne chUTA paDyA. valkalacIrI AgaLa cAlyo. jAtajAtanI vezabhUSAvALA strI-puruSo, UMcI havelI ane dukAnanI zreNi joI to acaMbAmAM paDyo ke A badhuM che zuM? A kaI jAtano maryAdA vinAno Azrama? ne A kevI jAtanA tapasvIo !!! je sAme maLe tene kahe "tAta vaMde, tAta vaMde ne loko A sAMbhaLI hasavA lAge. mArge jatI vezyAe joI tene bolAvyo. teNe kahyuM, mane sthAna ane phala Apo. te mATe rathike A dhana ApyuM che. te tame laI lo.' vezyA ghaNI rAjI thaI. snAnagharamAM laI jaI tailamarthana Adi karI sArI rIte snAna karAvyuM. valkalacIrIe vyAdhinI jema badhuM sahana karyuM. te vezyAne eka putrI hatI, je paraNavAnI haTha laI beThelI. teNe RSiputra sAthe paraNAvavAnI ThAThapUrvaka taiyArI karI. pANigrahaNa thayuM. gIta, nRtya ne vAjiMtrano nAda sAMbhaLI teNe vicAryuM A loko kUdakA mArIne kaI jAtano svAdhyAya karI rahyA che? mane bhUkha lAgI che ne kAMI phaLa to ApatA nathI ! A vezyAnI samIpamAM ja rAjavADo hato. mRdaMgAdi lagnavAdya ane gIto sAMbhaLI rAjAe vezyAne bolAvI kahyuM - "amAre tyAM zoka pravarte che, tyAre te A zuM mAMDyuM?' teNe kahyuM - "naimittikanA vacanathI tApasakumArane meM hamaNAM ja mArI kanyA paraNAvI che. tenA AnaMdamAM ame A vAjA vagaDAvyA che. te vakhate jamaNuM aMga pharakavAthI rAjAe nizcaya karyo ke te kumAra mAro bhAI ja haze, rAjA pote vezyAne ghera AvI valkalacIrIne oLakhe che ne ullAsapUrvaka vivAha Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 129 maMgaLa karI daMpatIne rAjamahele lAve che. rAjamahelamAM rahevAthI thoDA ja divasomAM valkalagIrI catura ane kaLAmAM kuzaLa thayo. prasannacaMdra zAMtipUrvaka ekavAra somacaMdraRSine valkalagIrInA samAcAra ApatAM temanI ciMtAno aMta Avyo. rAjamahelamAM vasatAM, strI sAthe viSayopabhoga sevatAM valkalacIrIne bAra varSa thaI gayAM. eka rAtrie temane vicAra Avyo ke - "huM kRtaghna chuM, kevo indriyono dAsa thaI gayo chuM? pitAne pAchalI vayamAM ekalA vanamAM choDI daI huM rAjavaibhavamAM strIo sAthe mahAluM chuM. teNe bhAIne vAta karI ke - "ghaNAM samayathI pitAjInA darzana nathI karyA. mATe Aje tyAM jaI AvuM. bhrAtRvatsala rAjA paNa bhAInI sAthe ja vanamAM gayo. baMnee pitAnAM darzana karI praNAma karyA. somacaMdraRSie valkalacIrIne pAse besADI paMpALyo ane kuzaLa samAcArAdi pUchayAM. temanA netrapaTala bAjhavAthI teo joI zakatA nahotAM, paNa harSAzruno vega AvatAM paDala utarI gayA. valkalacIrIne bAravarSa pUrve gopavela potAnA pAtra Adi upakaraNo yAda AvatAM teNe kADhyAM ane khesanA cheDAthI pramArjanA karatAM vicAryuM ke, meM A pramANe pramArjanA - pratilekhanAM kyAMka karI che. Ama uhApoha karatAM tene jAtismaraNajJAna thayuM. pUrvabhava pratyakSa thatAM teNe jANyuM ke "are ! gayA bhavamAM ja choDeluM sAdhujIvana paNa meM na jANyuM? strIsaMgatanI laMpaTatAne dhikkAra che." Ama AMtarika pazcAttApa ane zubhadhyAnanA yoge temane tyAM ja kevaLajJAna utpanna thayuM. kevaLIe dezanA dIdhI. somacaMdra paNa bodha pAmI dIkSA lIdhI. rAjA prasannacaMdra brahmacaryavrata laI ghare AvyA. pratyekabuddha valkalacIrImuni thayA. prabhu mahAvIradeva pAse AvyA ne aMte mokSa pAmyA. A pramANe valkalacIrImunie tApasapaNAnA upakaraNonI pramArjanA karatAM tenI ja raja nahi paNa AtmAnA pradezomAM lAgelI karmavargaNAne dUra karI. dravya ane bhAva baMne prakAranI dhULa dUra karI. teo kAmadevane jItanArA pratyekabuddha tarIke prasiddha thayA. lpa rAgAMdha kAMI joto nathI. mAtaraM svasutAM jAmi, rAgAndho naiva pazyati / pazuvad ramate tatra, rAmApi svasutAdiSu // 1 // artha:- kAmarAgathI AMdhaLo banela mANasa mAtA, dIkarI ke bahenane joto nathI. pazunI jema te vivekahIna thaI mAtAdi sAthe ramaNa kare che. tema strI paNa kAmAMdha thaI potAnA putrAdi sAthe rame che. A saMbaMdhamAM aDhAra nAtarAno prabaMdha prasiddha che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 aDhAra nAtarAno prabaMdha mathurAnagarImAM kAmadevanI jANe senA hoya evI kuberasenA nAmanI vezyA hatI. ugatI yuvAnImAM ja te sagarbhA thaI. garbhano bhAra te sahI zakatI nahotI, tethI tenI mAne kahyuM ke - 'A duHkha kyAre maTaze ?' mAe kahyuM - 'garbha paDAvI nAkha, hamaNAM ja nikAla. vezyAe tema karavAnI nA pADI. Ama karatAM mahinA pUrA thayAM ne teNe putra-putrInA joDalAMne janma Apyo. vezyAnI mAe kahyuM :- 'dIkarI ! ApaNe yauvana upara jIvavAnuM che. A eka nahIM paNa babbe bALaka stanapAna karI tArA yauvanane karamAvI nAkhaze. emanI paLojaNa paNa ApaNane pAlave nahIM. ApaNe to jIvananI jema yauvananI rakSA karavAnI hoya che. mATe melanI jema A yugalane choDI devuM joIe.' ityAdi samajAvI paMdara divasanA bALaka thayA pachI temanuM kuberadatta ane kuberadattA nAma pADI. te nAmavALI temane vIMTI paherAvI temane zvAsa laI zakAya evI eka peTImAM mUkyAM ane peTI yamunAnA pravAhamAM vahAvI dIdhI. jaLataraMga para ramatI te peTI zauryapura pAse taNAi AvI. yamunA kinAre AvelA be vaNikamitroe te suMdara peTI grahaNa karI. je nikaLe te aDadhuM vaheMcI levAnuM nakkI karI peTI kholI. devakumAra jevA suMdara bALaka joI eke putra ane bIjAe putrI lIdhI. baMnee temane pALyA, poSyA, bhaNAvyA, gaNAvyA ne moTA karyAM. baMne yuvAna thatAM temanA baMnenA pAlaka mA-bApoe parasparanA sArA saMbaMdho hoI te yuvAna-yuvatInI sarakhI joDI joI sArI dhAmadhUmapUrvaka te baMnene paraNAvI dIdhA, kuberadatta ane kuberadattA je sagA bhAI-bahena hatA, paraNI gayA ne paraspara ati anurAgapUrvaka rahevA lAgyA. ekavAra baMne copATa (sogaThAbAjI) ramatA hatA, tyAM kuberadattanI pelI vIMTI nikaLI kuberadattAnA khoLAmAM paDI. te joI teNIe potAnI vIMTI joDe sarakhAvI to rUpe, raMge, ghATe, tole sarakhI ja lAgI ne nAmanA akSaro paNa eka sarakhAM maroDavALA joI te bolI uThI- 'ApaNe eka ja mA-bApanA yugala saMtAna ane bhAI-bahena chIe. temAM saMdehane koI sthAna nathI. paraMtu daivayogathI ApaNA lagna thayA. ane teoe potAnA mAtA-pitAne pUchatAM vAta sAcI nikaLI. baMne vimUDha thaI vicAramAM paDyA. potAnI paristhiti upara temane ghaNuM lAgI AvyuM. temaNe potAno bhAI-bahenano saMbaMdha kAyama karyo, kuberadatta AvA saMyogathI potAnI jAtane dUra laI javAnA hetue vyApAra karavA moTo sArtha laI mathurA upaDyo. A tarapha kuberadattAe virAga baLavAna thatAM dIkSA lIdhI. ghora tapasyA karatAM temane avadhijJAna utpanna thayuM. vyApAramAM sArI kamANI thatAM kuberadatta mathurAmAM sthira thayo ne saMyogavaza teno kuberasenA vezyA sAthe ja saMbaMdha thayo. tenI sAthe viSaya bhogavatAM tene eka putranI prApti thaI. avadhijJAnI sAdhvI kuberadattAe jJAnopayogathI jANyuM ke kuberadatta potAnI mAtAno ja pati thayo che. ne mAtA putranI ja zayyAbhAgI thaI che, tyAre tenI anukaMpAno pAra ja na rahyo. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 131 tarata vihAra karI sAdhvI mathurA AvyA ne vezyAnA gharanI pAse ja utAro karyo. jJAnI sAthvI vahoravAnuM nimitta karI kuberasenAne tyAM AvyA. ghoDIyAmAM raDatAM chokarAne hAlaraDuM saMbhaLAvatA bolyA kema raDe che vIrA ! tAre ne mAre to ghaNA saMbaMdha che. jo sAMbhaLa' eTalAmAM kuberadatta eka tarapha Ubho rahI A badhuM sAMbhaLavA lAgyo ke "eka vairAgI sAdhvI zA mATe gRhasthomAM ATalo rasa le che?" tyAM sAdhvI bolyA, jo sAMbhaLa! tuM mAro bhAI thAya, dIkaro thAya, diyara thAya, bhatrIjo thAya, kAko paNa thAya ane putrano putra pautra paNa thAya!re bALa ! tArA bApA mArA bhAI thAya, mArA bApAya thAya ne pitAnA pitA dAdA thAya, dhaNI thAya, putra thAya ane sasarA paNa thAya. jo bhAI ! raDa nahIM. sAMbhaLa! tArI mA to mArI mA thAya paNa mArA bApAnIya mA thAya. mArI bhojAI thAya. putravadhU thAya, sAsu thAya ane zokya paNa thAya !!! A sAMbhaLI pAse ubhelA kuberadatte kahyuM - "sAdhvI ! tame A zuM asaMbaddha bolo cho?" prauDhatAnI jAjaramAna mUrti jevA sAdhvIe kahyuM - "zreSThI ! sAMbhaLo. huM je kAMI boluM chuM te sAva sAcuM ane Azcaryajanaka che. A bALa mAro bhAI che kAraNa ke ame baMne sahodara chIye. temaja A bALaka mArA patino putra hoI mAro paNa putra thAya tathA mArA patino nAno baMdhu hoI mAro diyara paNa thAya temaja bhAIno dIkaro hoI mAro bhatrIjo paNa thAya che. tathA te mArI mAnA pati (pitA)no bhAI hoI mAro kAko paNa thAya temaja mArI zokya (sapatnI)nA dIkarAno dIkaro hovAthI A mAro pautra paNa thAya che. tathA A bALakanA bApa sAthe mAre je saMbaMdho che te sAMbhaLo- A bALakano bApa mAro bhAI thAya kemake AnA bApanI ane mArI mAtA eka ja che. Ano bApa e mAro bApa thAya kAraNa ke te mArI mAno dhaNI che. temaja A bALakano bApA mAro pitAmaha thAya. kemake mArI mAtA (kuberasenA)nA pati (kuberadattano) A bALaka nAno bhAI hoI te kAko thAya ne kAkAnA pitA mArA pitAmaha thAya. tathA A bALakano bApa mAro svAmI thAya kAraNa ke mArA enI sAthe lagna thayelA. tathA mArI zokyano putra che. tethI mAro paNa putra ja thAya. vaLI A chokarAno bApa mAro sasaroya thAya, kemake te mArA diyarano bApa thAya che. ane A bALakanI mA sAthe paNa mAre cha saMbaMdho che, A bALakanI mAtA mArI mAtA paNa thAya, kAraNa ke meM enA udare janma lIdho che. tathA A bALakanI mA mArI mAtAmahI (moTIbA) thAya, kemake te mArA kAkAnI mAtA che. vaLI A bALakanI mA mArI bhojAI thAya kAraNa ke mArA bhAInI vahu che. tathA A chokarAnI mA te mArI putravadhU paNa thAya kemake mArI zokyanA putranI te patnI banI che. temaja A bALakanI mAtA te mArI sAsu paNa thAya kemake te mArA patinI mA che. ane A bALakanI mAtA mArI zokya thAya, kemake te mArA patinI bIjI strI che. ityAdi sAMbhaLI Azcarya pAmelA kuberadatte mULathI vRttAMta pUchatAM sAdhvIe badhuM kahI batAvyuM. te sAMbhaLI vairAgyabhAva sudaDha thatAM kuberadatte dIkSA lIdhI ne AtmasAdhanAmAM tatpara thayA. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 kuberasenA vezyA paNa gRhasthadharma svIkArI zrAvikA banI. A pramANe je vivekI AtmAo viSayanI duSTatA vicArI rAgAMdhapaNuM mUkI zubhazIlanuM AcaraNa kare che, te kuberadattanI jema vizvamAM avazya uttama saMpadA ane vipula kIrti pAme che. sukha-duHkhanI tulanA AMtarika khAlIpaNAne AnaMdanA abhAvane pUro karavA mANasa bAhyasukhane jhaMkhyA kare che. paraMtu bAhyasukhathI AMtarika sukha to maLatuM to nathI, ulaTAno kleza ja vadhe che. kahyuM che ke sukhaM viSayasevAyAM, atyalpaM sarSapAdapi / duHkhaM nAlpataraM kSaudra-bindrAsvAdaka-martyavad // 1 // artha - viSaya AsevanamAM sarasavanA dANA karatAMya atialpa sukha rahyuM che tyAre duHkhano koI pAra nathI. madhanA bindu cATanArA mANasanI jema. viSaya bhogavavAmAM ghaNuM ja alpa sukha che. te bAbata AgamamAM kahyuM che ke jemAM sAva kSaNikasukha che ne lAMbAkALa paryatanuM duHkha che. sukha dUra rahe che ne duHkha keDo choDatuM nathI, AvuM anarthanI khANa jevuM kAmabhogajanya sukha muktinuM pratipakSI che." vaLI kahevAmAM AvyuM che ke, "kaMpa, kheda, bhrama, mUcha, cakkara, glAni, baLanI hAni ane zvAsa-yAdi roga maithunasevanathI upaje che. upadezamALAmAM jaNAvyuM che ke - jema khujalInA rogIne mIThI caLa Ave tyAre khaMjavALavAthI jema aMte duHkha ja thAya che, chatAM te prAraMbhamAM sukha ja mAne che, tevI ja rIte mohAtura mANasa pariNAme duHkharUpa ja hovA chatAM sukharUpa mAne che. pariNAme duHkhadAyI sukha paNa vastutaH to duHkha ja che. AgamamAM kahyuM che ke - "he gautama ! devadravyanuM bhakSaNa karavAthI temaja parastrIgamana karavAthI jIva sAtavAra sAtamI narake jAya che, vaLI kahyuM che ke - "je koI puruSa parastrI sAthe jeTalIvAra AMkhanA palakArA kare te teTalA hajAra kalpa varSa sudhI te narakAgnimAM zakAya che. Ama vAstavika viSayajanyasukha duHkharUpa hovA chatAM madhubiMdune cATanArA mANasane jema jaNAyuM hatuM tema sukharUpa bhAse che. madhubiMdunuM A dAMta saMsAramAM ajoDa che. madhubiMdunuM daSTAMta koI eka mANasa araNyamAM sArthathI vikhUTo paDI ghora vanamAM jaI caDyo. e jaMgala to bihAmaNuM hatuM ja, paNa tyAM sAkSAt yamarAja jevo eka hAthI tene joI sUMDha ulALI tenI sAme doDyo. bhayabhrAMta thayelo te mANasa paDato-AkhaDato, pAcho UThIne doDato tyAMthI nATho. AgaLa Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 _133 te ne pAchaLa hAthI.. jAya bhAgaMbhAga. hAthI to jANe Aje jIvato javA de tema nahoto. te eka moTo vaDalo joI tenA upara caDI gayo. ne uparanI jADI DALa, jyAM hAthInI sUMDha pahoMcI zake nahi tenA upara caDI gayo. tyAM to dhasamasato hAthI tyAM vaDa nIce Avyo ne krodhe bharAI sUMDhathI AkhuM jhADa hacamacAvI nAkhyuM. moTI DALa upara nizcita thaI UbhelA mANasane AMcako lAgyo ne te tyAMthI gabaDI paDyo. paNa bhAgyajoge tenA hAthamAM vaDavAI AvI. teNe te pakaDI lIdhI ne be hAthe vaDavAIo jhAlI laTakI rahyo. teNe nIce joyuM to ghorakUvo ne jANe kUvAmAM kUvo hoya tema temAM eka ajagara moDhuM phADI beTho hato. jo pote paDe to sIdho kUvAnA ajagaranA vikarALa mukhamAM. kUvAmAM khUNAmAM joyuM to cAre khUNAmAM cAlatI dhamaNanI jema phUMphADA mAratAM cAra sarpo labakArA karatA hatA. A joI te gabharAI gayo. hAthInI sUMDha tyAM sudhI pahoMcI zakatI nahotI paNa hAthI tyAMthI khasato nahoto. teNe upara joyuM to kyAMkathI eka kALo ne dhoLo UMdara AvI pote je vaDavAI upara laTakI rahyo hato tene kApavA lAgyA. aNIyALA dAMtathI vaDavAI vetarAI rahI hatI, ne thoDIvAra Ama cAle to pote bhayaMkara ajagara-sarpavALA bhISaNa kUvAmAM jaI paDe. A vicAramAtrathI tenA gAtro kaMpI UThyA. AMkhamAMthI agana varasAvato hAthI Aje dhUMdhavAyo hato. tyAM te AMTA mArato hato. teNe gussAmAM AvI vaDalAne jozathI halAvyo. tethI te vaTavRkSa parano Akho madhapuDo halI uThyo. pariNAme tenI mAkhIo uDI ne vaDavAI para laTakI rahelA te durbhAgI mANasane bhUMDI rIte coMTI. tenA DaMkha-caTakA kAramI vedanA baLatarA upajAvavA lAgyA. cAre taraphathI duHkha, pIDA, vedanA ne vyathA. A mahAsaMkaTamAMthI kema ugaravuM? te ja samajAtuM nahotuM. tyAM uparanA madhapuDAmAMthI madhanuM TIpuM tenA moMDhAmAM paDyuM. AhA, zuM madhurapa ! e madhuratAmAM te saghaLI duHkhanI bhUtAvaLa, paristhitinI vikaTatA ane bhaviSyanI anizcitatA badhuM ja bhUlI gayo. eka TIpuM cATyA pachI te bIjA TIpAnI AturatApUrvaka rAha jovA lAgyo. teNe potAnuM dhyAna madhaTIpA-madhubiMdumAM kendrita karyuM. madhanI madhuratAne te paramasukha mAnavA lAgyo. tene vIMTaLAI vaLelI vyathAno to pAra nahoto, paNa tenI najara madhamAM hoI te potAnI duHkhamaya paristhiti joI zakato nahoto. te vakhate koI vidyAdhara vimAnamAM besI gaganamArge jato hato. A hatabhAgI jIvane ApattimAM sapaDAyelo joI tene dayA AvI. kyAMya joTo na jaDe evI ApadAmAMthI ugAravA vidyAdhare tenA paga nIce vimAna rAkhI kahyuM - "mahAnubhAva! muMjhAzo nahIM, have tamane bhayanuM kazuM ja kAraNa nathI. vaDavAI choDI A vimAnamAM kUdI paDo. tamane ISTa sthAnamAM huM pahoMcADIza." pelo mANasa vimAna Adi joI rAjI thayo. bolyo- he mahAbhAga ! have to tame ja ugArI zako tema cho. peluM madhubiMdu paDavAnI taiyArImAM che te huM cATI lauM. pachI ApaNe jaIe. te TIpuM cATI lIdhuM tyAM bIjuM paDavAnI taiyArImAM hatuM. teNe bIjuM TIpuM cATIne AvavA kahyuM. vidyAdhare zIgha vaDavAI choDI AvavA jaNAvyuM ne UMdaroe tene lagabhaga kApI nAkhI hatI. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 ATalI kaparI sthitimAM paNa te hatabhAgI madhanA TIpAno lobha jato karI zakyo nahIM. ghaNIvAra kahevA samajAvyA chatAM "A TIpuM lauM, eTale AvuM.' ema kahyA karyuM paNa ekeka karI keTalAya TIpAthI te dharAyo nahIM ne potAnI kaphoDI dazAno sAco khyAla chatAM temAMthI ugaravA prayatna karyo nahIM." A Avyo. "basa eka ja TIpuM." Adi sAMbhaLI kaMTALI gayelo te vidyAdhara chellI zikhAmaNa ApI upaDyo, paNa dharAra pelo hInabhAgI madhamAMthI potAnA manane vALI zakyo nahIM. A rUpaka (daSTAMta)no upanaya jagadguru vItarAgadeva A pramANe pharamAve che. kALajhALa jevo te vikarALa hAthI eTale mRtyu. mRtyu saMsAranA samasta jIvonI pachavADe nirdaya thaI paDyuM che. vastupAla caritramAM kahyuM che ke ekavAra gujarAtanA mahAmAtya vastupAlane nagaranA gaNamAnya nAgarikoe pUchyuM - mahAmaMtrI kuzala cho ne? temaNe uttara ApatA kahyuM. ___ lokaH pRcchati me vArtA, zarIre kuzalaM tava / kutaH kuzalamasmAkaM, AyuryAti dine dine / artha - loko pUche che ke tame svastha cho? kuzala cho? paNa jyAM divase divase moMdhuM AyuSya javA beThuM hoya tyAM ame kuzaLa kema karI hoI zakIye? eka jagyAe kahevAmAM AvyuM che ke "A jagata zaraNa vinAnuM, rAjA ane nAyaka vagaranuM che, jethI koI upAya cAlato nathI ne yamarAja rAkSasanI jema jIvono koLIyo karyA kare che. cakravartI ane sArvabhauma paNa mRtyuthI bacI zakyA nathI. zreNika jevA IndranA snehapAtra chatAM paNa maraNane pAmyA. jema pazuo motamAMthI ugaravAno upAya jANatA nathI tema dharmane nahi jANanArA moTA paMDito paNa mRtyuthI chUTavAno upAya jANatA nathI. A mUDhatAno ja pratApa che. mUDhatA ja dhikkArane pAtra che. arthAtu-gajarAja e mRtyu jANavuM. jaMgala e coryAsI lAkha jIvAyonithI dhamadhamato saMsAra samajavo. jarA-maraNa avataraNarUpa kUvo. temAM karma prakRtirUpa pANI jANavuM. temAM durgatirUpa ajagara, cArakaSAyarUpa cAra viSadhara samajavA. vaDavAI e AyuSya jANavuM, zveta, kALo UMdara te AyuSyanI dorI karaDanArA zukla-kRSNa-pakhavADIyA jANavA. mAkhInA caTakA te roga, zoka, viyoga samajavA, ane madhubiMdu jevuM viSayasukha samajavuM je kSaNika sukha ane akalpa duHkha Ape che. kahyuM che ke Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 coryAzI lakha re gativAsI katAra re, mithyAmati re bhUlyo bhame saMsAra re, jarA-maraNa re avataraNA e kU5 re, ATha khANI re pANI prakRti svarU5 re, ATha karmakhANI, doya jANI tirIya nirayA ajagarA, cAre kaSAyA, krodha-mAyA laMbakAyA viSadharA, diyapakSa UMdara, maraNa gajavara, Ayu vaDavAI vaTA, caTakA viyogA, roga sogA, bhoga yogA sAmaTA. ahIM ema zaMkA thAya ke devatAne je viSayasukha maLe che, te alpakAlIna nathI. devone eka ja bhavamAM aneka devIo sAthe saMbhoga thAya che. zAstramAM kahyuM che ke "IndranA eka avatAramAM be koDAkoDI, paMcAsI lAkha kroDa, ekotera hajAra kroDa, cAraso kroDa, ekavIza kroDa, sattAvana lAkha, cAra hajAra, baso pacAsa devIo thAya che. mATe devone viSayajanyasukha madhubindunI upamA yogya nathI. paraMtu anAdikALa paryata nigoda narakAdimAM bhogavelA duHkhanA hisAbamAM A sukha to atyalpa che. devAyu bhogavAtuM jaNAtuMya nathI ne cyavana samaya AvatAM je duHkha thAya te viSayasukhanI apekSAe ghaNuM ja vadhAre hoya che. devabhavamAMthI avelA AtmAo tiryaMca Adi gatimAM asaMkhyakALa sudhI, kadI anaMta kALa sudhI sadA bhramaNa karyA kare ne rajhaLI-rajhaLI apAra duHkha sahyA kare che. mATe devalokanuM sukha paNa madhubindunA sukhathI kAMI caDIyAtuM nathI ja. jema koI mANasa ThAMsI ThAMsIne ghaNuM vadhAre bhAvatuM bhojana khAI le. pANI pIvAnI jagyAya na rAkhe to te vikRta thaI ajIrNanuM rUpa le. ulTI jhADAnuM temaja lAMghaNa-auSadha ItyAdi ghaNA duHkho bhogave che. tema bhogajanya sukha devatAone paNa pariNAme mahAduHkhadAyI thaI paDe che. A badhuM jANatA hoI sAdhu-munirAjo manathI paNa AvAM sukho icchatA nathI. te vidyAdhara hato te sadguru samajavA, temaNe dharmarUpI vimAna dharyuM, paNa viSayArasarUpI madhubindunA lAlacI jIve potAnA hitane paNa Thokara mArI. vidyAdhara e sadguru kare saMbhALa re, teNe dharIyuM re dharmavimAna vizALa re, viSayArasa re jema mITho mahayALa re, paDakhAve re bALa yauvanavaya kALa re, cheDo giruAre virUvA viSayanuM dhyAna re, viSayA rasa re che madhubiMdu samAna re, u.bhA.-2-10 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 A pramANe viSayajanyasukha kiMpAkaphaLanI jema pariNAme atidAruNa ane madhubindu jevuM sAva tuccha ane alpa che ema jANI samaju jIve sadaiva viSayathI virakta thaI zIlanA anurAgI thavuM. zIla vinA kadI nitAra thato nathI. mATe yatnapUrvaka zIladharmamAM sabaLa thavuM. GO viSayIne paNa zIlano pATha zikhavavo yA zIlabhaGgasAmagrI-sambhave nizcalA matiH / sA satI svapatau rakta-tarAH santi gRhe gRhe // artha - zIlabhaMganI badhI sAmagrIno saMbhava hoya, chatAM je nizcala mati rAkhe, temaja mAtra potAnA patimAM ja anurakta hoya te satInArI kahevAya. bAkI to nArI ghare ghare che. ahIM zIlavatInuM udAharaNa samajavA jevuM che. zIlavatInI kathA jaMbUdvIpanA naMdana nagaramAM eka ratnAkara nAmanA zeTha rahe. tene ajitanAthaprabhunI zAsanadevatA ajitabalAdevInI kRpAthI ajitasena nAmano guNiyala putra thayo. te yuvAna thatA zIlavatI nAmanI guNavatI kanyAne paraNyo. A zIlavatI zakuna nimittAdinI jANakAra hoI te dhanalAbhanI vAta patine jaNAvatI, tethI sArI evI dravyaprApti thatI. AthI ghara parivAramAM zIlavatIno sAro mobho ne mAna hatuM, ajitasena paNa potAnI buddhinA pratApe rAjAno maMtrI thayo hato. ekavAra yuddhano prasaMga Ubho thatAM rAjAe maMtrI ajitasenane sAthe AvavA AjJA karI, maMtrIe ghare AvI badhI vAta zIlavatIne jaNAvI umeryuM - "mArA gayA pachI tuM ekalI haze. pati vinA nArIne kema game ne koNa enuM? paradeza ke yuddha jevA kAryo gayelo pati samayasara pAcho na vaLI zake ne keTalIka strIo svecchAcAra seve che." A sAMbhaLI vAtano marma pakaDI zIlavatI raDatAM bolI- "tamane vadhAre to zuM kahuM? paNa lo A puSpanI mALA. meM ja hamaNAM gUMthI che. jyAM sudhI mAruM zIla akhaMDa haze. tyAM sudhI A mALA nahi karamAya." nizcita thayelo maMtrI rAjA sAthe gayo. ajitasenanA gaLAmAM sadA khIlelA puSpanI mALA joI rAjA Azcarya pAmyo ke yuddhanI bhUmimAM A roja tAjI mALA kyAMthI lAve che? paNa pachI teNe jANyuM ke A to zIlavatInA zIlamAhAsyathI mALA karamAtI nathI. rAjAne Azcarya thayuM. ekavAra rAvaTImAM maMtrIo sAthe beThelA rAjAe kautukathI kahyuM ke- "ApaNA ajitasena Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 137 maMtrInI strI sAce ja satI che." te sAMbhaLI azoka nAmano maMtrI bolyo - "mahArAja badhI vAto che. kharI vAta to e che ke A bhalA mANasane temanI strIe bharamAvyA che, zAstro to ghAMTA pADIne pokAre che ke jyAM sudhI ekAMta, ucita avasara ane kAmecchA jaNAvanAra puruSa maLyo nathI tyAM sudhI ja strImAM satItva raheluM che. jo Apane parIkSA karavI hoya to mane mokalo, ema te mazkarA maMtrIe kahetA rAjAe pacAsa hajAra dravya sAthe azokamaMtrIne potAnA nagaramAM mokalyo. nagaramAM AvI svaccha ujavaLa veza paridhAna karI teNe eka mAlaNane sAdhI kahyuM ke - "tuM zIlavatIne jaNAva ke tane eka atisobhAgI zeTha maLavA mAMge che." cAlAka mAlaNe kahyuM - 'tenA milApa mATe sAruM evuM dhana joIze. kAraNa ke dhanathI mANasa vaza thaI zake che. dhana zreSTha vazIkaraNa che." azoke kahyuM - "jo mAruM kAma thaze to aDadho lAkha dravya ApIza." prasannavadanA mAlaNa zIlavatI pAse gaI ane badhI vAta ThAvakAIthI jaNAvI. zIlavatIe vicAryuM - "parastrIne icchanAra ne raMjADanAra A mANasane avazya zikSA ApavI joIe." teNe vAta mAnI ane aDadho lAkha dravya levuM nakkI karI divasa ane samaya nizcita karyo. A tarapha zIlavatIe potAnI yojanA pramANe eka oraDAmAM kUvA jevo UMDo khADo karAvI tenA upara pATI vinAno DholIyo (palaMga) mUkyo ne tenA para suMdara gAdaluM ochADa Adi pAtharyA. samaya thatAM harakhAto harakhAto azokamaMtrI ardhalakSa mudrA sAthe tyAM Avyo. zikhavI rAkhelI dAsIe teno satkAra-sanmAnAdi karyo. aDadho lAkha dravya mAgI ucita jagyAe mUkyA ane maMtrIne te oraDAmAM laI jaI pelA DholIyA upara besADyo ne te besatAnI sAthe ja saMsAramAM bahukarmI jIvanI jema te khADAmAM jaI paDyo. teNe ghaNo ghoMghATa ne vinaMti karI paNa kADhyo nahIM. zIlavatI tene khapparamAM khAvAnuM ApatI, ghaNo samaya Ama azokamaMtrI paramazokamAM paDyo. eka mahino vItyA chatAM azokamaMtrI na AvatAM komAMkura nAmanA bIjA maMtrIe paNa tevI ja pratijJA karI ne zIlavatIe tenI pAsethI aDadhA lAkha rUpiyA paDAvI tene paNa te ja khADAmAM nAMkhyo. mahinA pachI lalitAMga nAmano maMtrI aDadho lAkha dravya laIne Avyo. tenI paNa eja vale thaI. cothe mahine ratikeli nAmaka maMtrI paNa aDadho lAkha mudrA laIne Avyo ne te paNa paisA ApI khADAmAM paDyo, Ama cAre maMtrIo cAturgatika saMsAranuM duHkha anubhavavA lAgyA. evAmAM siMharAjA vijaya meLavI moTA samArohapUrvaka nagaramAM Avyo. pelA cAre maMtrIoe zIlavatIne vinavaNI karatA kahyuM - "he devI! ame tamAro mahimA joyo jANyo, ane amArA duSkRtyanuM phala paNa meLavyuM. have amane A narakAgAramAMthI bahAra kADho.' zIlavatIe kahyuM - "jyAre huM bhavatuM (ema thAo) ema boluM tyAre badhAe bhavatuM bolavuM. to tamAro chUTakAro thAya." temaNe mAnya karyuM. pachI zIlavatIe pati dvArA rAjAne jamavAnuM notaruM apAvyuM. pahelA divase miSTAnnAdi karAvI khADAvALA oraDAmAM saMtADIne mUkI jamavAnA divase agni saLagAvyo nahIM. pANIAre pANI paNa rAkhyuM nahIM. koI vastu kyAMya dekhAya nahi. avasare rAjA jamavA Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 Avyo. paNa kyAMya kazI taiyArI ke sAmagrI nahIM bhALI Azcarya pAmyo. zIlavatI snAnAdi karI-puSpamALA, dhUpa-dIpa laIne pelA khADAvALA oraDAmAM gaI ane bolI - "rAjAjI bhojana karavA padhAryA che. temanA mATe vividha pakavAnna bhavatuM." tyAM khADAmAMthI cAre jaNe moTA sAde kahyuM - "bhavatuM pATale jamavA beThelA rAjAe A sAMbhaLI camatkAra anubhavyo. pachI to te oraDAmAMthI maghamaghatI mIThAI bahAra lAvavAmAM AvI pachI ghIdahIM yAvat mukhavAsa mATe paNa bhavatu kahevAmAM AvyuM. sAmethI paNa barAbara "bhavatu evo uttara maLato rahyo. rAjAe khUba ja rucipUrvaka jamaNa karyuM. ajitasena maMtrIe aMte tAMbula ApI rAjAne praNAma karyA ane sagavaDa sAcavavAmAM ke sevA-bhaktimAM kAMI khAmI rahI hoya te badala kSamA yAcanA karI. rAjAe pUchyuM - "tame A badhI rasavatI rAMdhyA vinA kevI rIte taiyAra karI? ane A bhavatuno pratidhvani kyAMthI Avato hato ? maMtrIe kahyuM - "amArA upara cAra yakSo prasanna thayelA che. temanuM sthAna A oraDAmAM che, temanI pAse ame je mAMgIe te Ape che." A sAMbhaLI cakita thayelA rAjAe kahyuM- "e yakSo amane Apo. nagara bahAra hoIe tyAre khAvAnuM karavAnI agavaDa, ciMtA ane pIDA hoya che ? A to ApaNe mAMgavAnI ja vAra !' ajitasene kSamA mAgI. paNa rAjAe ghaNo Agraha karavAthI cAre cAra yakSo rAjAne ApI devAnuM mAnya rAkhyuM. eka sArA divase cAre maMtrIone khADAmAMthI bahAra kADhI alaga alaga karaMDIyAmAM pUryA ne upara sArA jarInA kapaDAM DhAMkI karaMDIyA kholavA nahIM.' ema kahI rAjAne soMpyA. mahelamAM laI javAno vidhi batAvyA pramANe rAjAe badhI vyavasthA karI rathamAM karaMDIyA padharAvI rAjA ne rAjapuruSo ughADe page AgaLa cAlyA. Akhe raste pANInI dhArAvaLI devAtI ne vAjA vAgatA. rathanI pAchaLa rANIo temaja rAjaparivAranI strIo ughADA page yakSanA gIto gAtI gAtI cAlI. badhA zraddhAne gaMbhIratApUrvaka mahele pahoMcyAM. sArI jagyAmAM karaMDIyA goThavavAmAM AvyA. rAjAne to bIje ja divase divya bhojananI icchA thaI. rasoIAone rAMdhavAnI nA pADI ane teNe hAI dhoI, dhUpa, dIpa karI hAtha joDI AMkho mIMcI khUba ja namratApUrvaka kahyuM- "he yakSarAjo! divya paphavAno ane svAdiSTa dALa-bhAta-zAka bhavatu." eTale cAre karaMDIyAmAMthI "bhavatu evo avAja Avyo paNa bhojana to vAre vAre kahevA chatAM AvyuM nahIM, eTale rAjAe karaMDIyA kholavA AjJA karI to temAMthI preta jevA bihAmaNA cAra mANaso nikaLyA, tene joI rANIo to bhayathI ciciyArI pADI uThI, temanA dADhI-mUchane mAthAnA vALa vicitra rIte vadhyA hatA. gAla besI gayA hatA ne AMkho UMDI utarI gaI hatI. hADakA pAsaLAM dekhAtA hatA ne zarIra gaMdha mAratuM hatuM, thoDIvAre e cAre oLakhAyA ne kautaka-hAsyano viSaya thayA. rAjasabhAnA anya mANaso paNa tyAM AvI lAgyA, rAjAe karaMDIyAnuM ne svayaMnI durdazAnuM kAraNa pUchatAM temaNe atheti badhI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 139 vAta kahI saMbhaLAvI. te sAMbhaLI rAjA paNa mAthu dhuNAvavA lAgyo, teNe zIlavatInA zIlanI ne prajJAnI prazaMsA karI ane teNe ApelI puSpamALA ajitasenanA gaLAmAM karamAyA vinA rahI te vAta zraddhApUrvaka sahune jaNAvI ane zIlavatInA guNa gAyA. AthI zIlavatInI ghaNI pratiSThA thaI. prAMte zIlavatIe pati sahita dIkSA lIdhI. uttama AcAranuM pAlana karI baMne pAMcame svarge gayA. krame karI mokSe jaze. zIlavatInuM prabodhaka caritra sAMbhaLI mANase halakA mANasanI vAtamAM kadI AvavuM nahIM. kuzIlajIvone evI zikSA karavI ke temane kuzala parano vizvAsa uDI jAya. AvI bAbatamAM jarAya zarama rAkhavI e AtmAne anyAya karavA barAbara che. ka 98. zIlano aciMtya mahimA dareka vastunI bhinna bhinna chatAM sImita kAryakSamatA hoya che. tenA sAmarthyanA vartuLamAM rahIne ja kArya karI zake che. dharmano mahimA alaukika che. zIlano mahimA aciMtya che, camatkArika che. jyAM koI upAya phAvato nathI tyAM zIla avazya kAma kare che. kahyuM che ke chedAt punaH prarohanti, ye sAdhAraNazAkhinaH / tadvad chinnAni cAGgAni prAduryAnti suzIlataH // 1 // artha - jema kaMdAdi sAdhAraNa vanaspati chedavA chatAM pAchI ugI zake che tema sudaDhazIlathI kapAyelA aMgo pAchA ugI zake che. A saMbaMdhamAM kalAvatIno AzcaryakArI prabaMdha che. kalAvatInI kathA zaMkhapuramAM navayuvaka rAjA zaMkha rAjaya karatA, teo ekadA sabhA bharI AnaMdagoSThI karatA beThA hatA. tyAM temano bALamitra dattazreSThI dezAMtarathI pAcho pharyo hoI najarANuM laIne Avyo. rAjAe kuzalakSema pUchyA. kyAM sudhInuM paryaTana karyuM? kevA dezo vagere joyA? ItyAdi jijJAsApUrvaka badhuM pUchyuM. "badhA vyavasthita uttara ApI datte nirAMte potAnI pAsethI citrapaTTaka kADhyuM. rAjAe ukheLIne joyuM to mugdha thaI gayo. tene pUchyuM - "A koI devI ke apsarAnuM citra ke mAnuSInuM, datte kahyuM "mAnuSI rAjakanyAnuM, mahArAja," rAjAe kahyuM - "kharekhara ATalI suMdara kanyA hoI zake ? hA, mahArAja vizALAnareza vijayasena rAjAnI A kaLAvatI nAmanI suMdara, guNiyala Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14o upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 ane kaLAdhAtrI kanyA che. yogya vara na maLavAthI ghaNAM svayaMvara niSphaLa gayA. tethI mUMjhAyelA rAjAne meM ApanI vAta karI temaNe mane A citra apAvyuM. have Apane svayaMvaramAM pahoMcavAnuM che. mane lAge che ke Apa ja e kanyAne yogya che." ityAdi vAta sAMbhaLI. rAjakumArInuM citra AdithI prabhAvita thayelA rAjA vizAlapuranA svayaMvaramAM gayA ne puNyayoge kalAvatIe temane varamALA paherAvI, tenuM pANigrahaNa karI kalAvatI sAthe ThAThamAThathI potAnA nagare Avyo. sukhapUrvaka temanA divaso vItatA hatA, keTalAka vakhate kaLAvatI sagarbhA thaI. prathama prasUti vakhate kaLAvatInA piyarIyAe bolAvavA maMtrI Adine mokalyA. temanI sAthe kaLAvatInA bhAIe bahena mATe suMdara hIrAnA valaya (kaDAM) mokalyA. teo rANIvAsamAM AvIne rANIne maLyAM ane je kAMI lAvyA hatAM te tene ApyuM. vahAlA bhAIe mokalelA suMdara ne moMghA kaDAM joI kaLAvatIne ghaNo AnaMda thayo. teNe pAse ubhelI dAsI Adi strIone kahyuM- "mArA bhAIno hajI mArA para tevo ne tevo ja sneha che. sAmAnya rIte bahenane vaLAvyA pachI temAM oTa AvI jatI hoya che. A vAta cAlatI hatI tyAM rAjA AvyA ane paDadA pAchaLa UbhA rahI vAta sAMbhaLavA lAgyA. vAta AgaLa cAlI "kevA majAnA kaDAM che jANe mamatAnuM ja pratibiMba ! mArA para eno evo ne eTalo prema che, mAro paNa tenA para tevo ne teTalo ja prema che. hamaNAM to ghaNAM dUra chIe paNa ame zIdhra ja maLazuM." nAma vinAnI vAta sAMbhaLI rAjA to jANe dAjhI gayA. patnI upara vahema thayo. Ane koI anya sAthe saMbaMdha che. teNe hAthamAM paheravAnA valaya ahIM mokalI ApyA che. ema saMdeha thayo. rAjAnA zarIramAM krodha vyApI gayo. vicAryuM antartiSamayA hyete bahireva manoharAH / guJjAphalasamAkArA yoSitaH kena nirmitAH // 1 // artha :- Azcarya che ke aMdarathI viSamaya paNa bahArathI suMdara dekhAtI caNoThI jevI A strIo koNe ghaDI haze? AvI uttamakuLavatI strI AvI kulaTA che, to saMsAramAM kyAM sArAvATa haze? nItikAroe sAcuM ja kahyuM che ke - "pANImAM jema mAchalAnA pagalA, ane AkAzamAM pakSIonA pagalA jaNAtA nathI." tema strInA cAritrane brahmA paNa jANI zakatA nathI. Ama ciMtavI pAchA pharI gayelA zaMkharAjAe kalAvatI mATe yojanA ghaDI. be cAMDAlaNIone samajAvI kahyuM ke - "amuka vanamAM rANI kalAvatIne mokalavAmAM Avaze. tamAre tenA kaDA sahita kAMDA kApI mArI pAse lAvavA." temane ravAnA karI rAjAe rathikane kahyuM"kAle vahelI savAre kalAvatIne huM upavanamAM bolAvuM chuM, e bahAne amuka jagyAe lAvI choDI devI." rathike te pramANe kalAvatIne kahetAM te bhoLI harSaghelI paheryA kapaDe rathamAM besI gaI. tene purA mahinA jatA hatA te vAre vAre rathikane pUchatI rahI ke - "Arya kyAM che? have ApaNe keTale Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A141 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 dUra javAnuM che? madhyAhna vItavA chatAM ratha to purapATa doDato rahyo. akaLAIne kalAvatIe kahyuM mane samajAtuM nathI ke tame kyAM laI jAva cho? mane ahIM roko. A to ApaNe ghaNe dUra nikaLI AvyA. mahArAjA kAMI ATale dUra Ave nahIM." sAMbhaLI rathike ratha rotAM AMkhamAM AMsu lAvI kahyuM "kSamA karajo devI ! mahArAjAe A jagyAmAM tamAro tyAga karavA jaNAvyuM hoI A hicakAru kRtya mAre karavuM paDyuM. saMsAramAM dAsatA jevuM duHkha bIjuM nathI. have huM pAcho pharuM chuM, dharma tamArI rakSA kare." ema kahI rathika kalAvatIne eka vRkSa nIce utArI vege pAcho pharI gayo. bebAkaLI kaLAvatI vRkSa nIce UMDI ciMtAmAM paDI ne rAjAnI nArAjagInuM kAraNa zodhatI rahI paNa kAMI evuM banyuM hoya tevuM tene yAda na AvyuM. potAnI A avasthAno khyAla AvatAM te raDI uThI. tenI pAse kazI ja sagavaDa nahotI. tene mA banavAnI ghaDI paNa ghaNe dUra nahotI. nirjana ne bIhaDa jaMgalamAM ekalI bhayaMkaratA ja cAre tarapha patharAI hatI. tene koI mArganI paNa jANa nahotI. jeno kadI vicAra paNa nahi karelo tevI kaparI ghaDI AvI hatI. te ghaNI samaju dhIrajavALI hatI. chatAM viDaMbanAo tenI zaktinI sImAo vaTAvI rahI hatI, keTaloka samaya pasAra thatA teNe dUrathI be bAIone AvatI joI. kAMIka AzarAnI AzA bAMdhI. pAse AvatA be caMDAlaNI hAthamAM ughADI kaTArI laI AvatI jaNAI. kalAvatI tene kAMI kahe te pUrve te bAIo kalAvatI pAse AvI bolI- "tane rAjAnA gharamAMya re'tA no AvaDyuM. kulaTA ! hamaNAM tane khabara paDaze tArA pApanI! ema kahI temaNe kalAvatInA hAtha pakaDyAM. te kAMI vicAre tenA pahelA to tenA kAMDA kapAI gayA. cAMDAlaNIo lohI nitaratA kAMDAM laI rAjA pAse AvI. kalAvatI aceta thaI pRthvI para DhaLI paDI. dhorI naso kapAtAM ghaNuM lohI vahI gayuM. tenI vedanAno pAra rahyo nahIM. te bhAnamAM AvI vilApa karatI pAchI dharatI para DhaLI paDatI, kAMDAM kapAI javAthI tene paDyA pachI besavAmAM paNa ghaNuM kaSTa paDatuM, ema karatAM tene prasavapIDA upaDI. jANe upAdhi Ave tyAre aneka rIte Ave. kapAyelA kAMDAMmAM lohI thIjI javAthI gAMTha baMdhAI gayA ne lohI vahevuM baMdha thayuM. prasavayogya jagyAe e jema tema karI pahoMcI ane putrane janma ApI mAtA banI. duHkha-sukhanI vicitra lAgaNIo ane ghora parAdhInatA te anubhavavA lAgI. zarIrazuddhi mATe putra sAthe te nadI kAMThe AvI. tyAM acAnaka bALaka sarakyuM ne pANImAM paDatuM paDatuM bacyuM. kalAvatI ADo paga mUkIne UbhI rahI paNa potAnI A asahAya dazA, putranuM rakSaNa poSaNa karavAnIya mahAkaThinAI, cAre taraphathI muMjhAyelI kalAvatIe dharmanuM zaraNuM laI navakAranuM smaraNa karI uccasvare ghoSaNA karI ke he prakRtinA paribaLo ! dharmanA ArakSako ! jo meM mana-vacana ane kAyAnI zuddhithI zIla pALyuM hoya to mane A vipattimAMthI ugAro." ATaluM bolatAnI sAthe prakRtinA paribaLo khaLabhaLI uThyA. sAtvika AtmAno eka avAja prakRtinA rakhevALone sAbadA karI zake che. zAsanadevatAe tarata tyAM AvI kalAvatInA khaMDita hAthone akhaMDita karyA. zIladharmano jayakAra karyo. satI para puSpanI vRSTi karI. potAnA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 AkhA hAtha ane nakhayukta suMdara AMgaLIvALA AkhA hAtha joI rANI atyAnaMda pAmI ne potAnA bALakane upADI lIdhuM. tenA para vahAlathI varSA karI jANe te dhanya banI gaI. vastrAdi svaccha karI putrane laI te javA taiyAra thaI tyAM eka tApase joI. tenI A paristhitinuM kAraNa pUchyuM. "hoya, mANasa para duHkha Ave ne cAlyuM jAya, sadA sarakhA divasa koInA hotA nathI. dharmanA pratApe ja badhuM sAruM thAya che,' ItyAdi AzvAsana ane abhaya ApI e tApase kalAvatIne potAnA AzramamAM lAvI kulapatine soMpI. kulapatie tenI tApasI sAthe rahevAnI sagavaDa karI ApI. tyAM ghaNI ja zAMtimAM teno samaya pasAra ne bALakano uchera thavA lAgyo. A tarapha datta rAjAne maLyo. temAM vAta nikaLatAM rAjAe jANyuM ke, kalAvatInA piyarathI keTalAka loko tene levA AvyA che. mahArANInA bhAI jayasene to hIrAnA moMghA kaDA paNa bahenane mokalyA che. tamAro bheTo na thatAM teoe sIdhA mahArANIne ApyA che. ATaluM sAMbhaLatAM rAjA zaMkha mUcha khAI dharatI para pachaDAI gayA. zItopacArathI saceta thayelA rAjAe potAnI mUrkhatAnI niMdA karI utAvaLIyApaNAne dhikkAryuM. nItikAra kahe che ke avimRzya kRtaM nyastaM, vizvastaM dattamAddatam / uktaM bhuktaM ca tat prAyo, mahAnuzayakRnRNAm // 1 // artha - vicAryA vinA karAyeluM, mUkAyeluM, vizvAsa karAyeluM, dIdheluM, AdareluM, kaheluM ane bhogaveluM prAyaH karIne mANasa mATe mahAna pazcAttApa karAvanAruM thAya che. vadhArAmAM jaNAvyuM che ke "guNavALuM ke guNarahita koI paNa kArya karatAM pahelAM DAhyA mANase tenA pariNAmano vicAra prathama karavo joIe. kemake atisAhasavRttithI karelA kAryanuM pariNAma koIkavAra evI ghora vipatti utpanna kare che ke jethI hRdayamAM baLatarA ke zalya upaje che. rAjAe vicAryuM - "meM mahAanartha karI nAkhyo have huM zuM moTuM batAvIza. zuM uttara ApIza? enA karatAM to saLagIne marI jAuM." saLagI maravAnI jIde caDelo rAjA upavanamAM AvI citA karAvavA lAgyo. tyAM samIpamAM eka munirAja dharma upadeza ApatA hatA, nirAza rAjA tyAM jaI upadeza sAMbhaLavA lAgyo. muni kahetA hatA. A jIva bhramaNAmAM aTavAyo che. bhramano pAtaLo paDado tene vAstavikatA sudhI pahoMcavA deto nathI. pariNAme jayAM kaMI nathI tyAM jIvane badhuM dekhAya che, jayAM badhuM ja che tyAM kazuM ja dekhAtuM nathI. jema mRgalA tarasyAM thaI pANInI dizA levAnA badale mRgatRSNAmAM bharamAya che. sAva pAse dekhAtuM pANI pIvA doDyA ja kare, doDyA ja kare, paNa pANI maLe ja nahIM ane chevaTe herAna thaI taraphaDIne prANa choDe, tema brAMta thayelA jIvo saMsAramAM bhrAMta thaI bhamyA ja kare che. A tarapha kalAvatIne jyAM choDI hatI tyAM tapAsa karavA datta Adi mArate ghoDe upaDyA ne lokone rAjA baLI na mare tenI kALajI rAkhavA sUcavatA gayA. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 143 dezanAne aMte rAjAe guru mahArAjane pUchyuM, "bhagavan! mArI rANInuM zuM thayuM haze? mane AvelA svamAnuM zuM phaLa haze?" jJAnI gurue kahyuM "svapra sUcave che ke rANIne putra janmyo che ne te tathA rANI tamane thoDA ja samayamAM maLaze." jJAnInAM vacano para vizvAsa karI rAjA tyAM vanamAM ja citA pAse rahyA. dattazeTha pharatAM pharatAM tApasInA AzramamAM AvI pahoMcyA. temaNe tyAM kalAvatIno patto meLavyo. tene kahyuM "he subhaga ! tamArA pati agnimAM praveza karavA taiyAra thayA che. temane zIgha bacAvavA hoya to mArI sAthe cAlo.' A sAMbhaLatAnI sAthe kalAvatIe tApasane praNAma karI AjJA mAMgI. tApase AziSa ane AjJA ApI. ratha ane sAthe be tApasakumAro pahoMcADavA ne samAcAra lAvavA mokalyA. nirAza thayelo rAjA citA saLagAvavA Agraha karato hato, tyAM sahunI najara dUrathI doDAdoDa AvatA ratha para paDI. kSaNavAramAM ratha citA pAse Avyo. temAMthI datta temaja tejasvI bALaka sAthe mahArANI utaryA. rAjAnuM moTuM UMcuM na thaI zakyuM. badhe rANInA zIladharmano jayajayakAra thaI rahyo. sArA samAraMbhapUrvaka temano nagarapraveza thayo. rAjAe potAnA duSTa AcaraNanI kSamA mAMgI. kalAvatIe kahyuM ke "e to mArA ja koI pUrvanA duSkatanuM mAThuM phaLa hatuM. Ama baMne sukhe rahevA lAgyA. tyAra pachI baMne jaNAnuM citta dharmamAM vizeSa rahevA lAgyuM. ekavAra jJAnI gurumahArAjano saMyoga thatAM temaNe pUchayuM ke "hAtha kApavAnI AjJA meM kema ApI ne hAtha kapAyAnuM duHkha rAkhIne kema veThavuM paDyuM?' jJAnI gurue kahyuM, 'temAM pUrvabhava kAraNabhUta che." sAMbhaLo mahAvidehamAM naravikrama nAmanA rAjAne sulocanA nAme ekanI eka putrI hatI. teNe eka suMdara popaTa pALyo hato. tenA paga ane gaLAmAM ghareNAM paherAvyAM hatA ne sonAnA pAMjarAmAM tene rAkhyo hato. ekavAra sulocanA zrI sImaMdharasvAmI bhagavaMtanA darzane daherAsare gaI ane popaTane sAthe letI gaI. prabhujInI pratimA jotAM popaTane jAtismaraNajJAna thayuM. teNe pUrvabhave dIkSA laI karelI virAdhanA jANI. tene pUrvabhave karelI vividha stuti guNavarNana Adi paNa yAda AvyA. merunA pUrva bhAgamAM mahAvidehakSetramAM puSkaLAvatI vijayamAM puMDarIkiNI nagarI che. bharatakSetramAM thayelA kuMthunAtha ane aranAtha bhagavAnanA AMtarAmAM zrI sImaMdharasvAmIno janma thayela. zrI munisuvrata ane zrI naminAtha svAmInA aMtarAmAM rAjaya choDI temaNe dIkSA lIdhI hatI. ane AvatI covIzImAM thanAra udaya ane peDhAla nAmanA tIrthaMkara prabhujInA aMtare teo mokSe padhAraze. vize viharamAna tIrthakarone so koTi sAdhuo ane daza lAkha kevalIono parivAra che. sarva saMkhyAe be koTi kevaLI ne be hajAra koTi sAdhuo thAya che. temane huM ahoniza namuM chuM. ema ghaNI vAra temanI meM stuti karI che. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 paThana pAThana paNa sAruM karyuM. sAdhukriyAmAM huM zithila rahyo. cAritramAM karelI virAdhanAnI AlocanA karyA vinA kALa pAmavAne kAraNe huM tiryaMca popaTa thayo. mAro mAnavabhava ane jJAna darzana cAritrAdi kazA ja lAbha vinA hArI gayo. A paravaza dazA ne tiryaMcanA avatAramAM have huM zuM karI zakuM tema chuM? jo ke rAjakumArIne mArA upara apAra sneha che. rAjamahelamAM nirApada ne nirbhaya dazAmAM mAre rahevAnuM che. sAmAnya mANasone jovA na maLe tevA phaLAdi mane khAvA maLe che. TuMkamAM mane durlabha ane moMghI sAmagrI ane vastuo maLI che, dharma vinA to badhuM ja vyartha che. bIjuM kAMI nahi to prabhujInA darzana vinA to mukhamAM pANI paNa kema naMkhAya? ame kevI ArAdhanA karatAM? kevo tapa paNa karatAM? have vadhAre kAMI na bane to "prabhujInA darzana vinA kAMI khAvuM pIvuM nahIM, eTalo niyama he paramAtmA! huM ApanI sAkSIe karuM chuM ne teNe daherAsaramAM ja A abhigraha karyo. rAjakumArI sulocanA caityavaMdanAdi karI popaTa sAthe mahele AvI. ghaNIvAra e popaTane ramADatI ne vahAla karatI. e jema bolAvatI tema popaTa barAbara bolato paNa Aje enI dRSTi ughaDI gaI hatI. saMsAra samastanA prema prabhunI karuNA AgaLa phIkkA paDI gayA hatA. badhe svArthanA anurAga hatA to prabhujInA nayanamAM akAraNa vatsalatAnA sAgara ubharAtA hatA. chevaTa popaTe sAhasa karyuM ne rAjakumArInA hAtha khoLAmAMthI rojanI jema khabhA sudhI caDatA caDatA to te bArImAMthI uDI gayo ne jotajotAmAM to koNa jANe kyAMya adazya thaI gayo. rAjakumArIe raDAroLa karI mUkI. rAjaparivAra tyAM ekatrita thaI tene manAvavA lAgyo. tenA karatA paNa sAro popaTa lAvI ApavA khAtrI ApI paNa kuMvarIe kahyuM - "mArA popaTa vinA huM jIvatI na rahI zakuM, tenA vinA khAIza paNa nahIM ne pIIza paNa nahIM.' Akhare rAjAe cAre tarapha mANaso mokalyA paNa popaTanI bhALa maLI nahIM. ema karatA vanapAlake khabara ApyA ke "kuMvarIbAno popaTa vahelI savAre be divasathI daherAsaramAM Ave che. prabhujIne namana karI, phUla-phaLAdi caDAvI te cAlyo jAya che.' sAMbhaLatAM ja rAjAe mANaso taiyAra karyAM ne trIje divase to popaTa jhaDapAI gayo ane rAjakuMvarIne Apyo. jenA upara ATaATalI mamatA hoya ne te Ama uDI jAya? evA khyAlathI sulocanAne praaSa Avyo. je padArthamAM rAga hoya che te padArthomAM ja kaeNSa paNa upaje che. krodhamAM AvI kuMvarI popaTanI pAMkho maraDI nAMkhatAM "le have uDI jAje." darzana vinA nahi khAvAno niyama hoI popaTa AhAra-pANIno tyAga karyo. pAMkho maraDIne pastAtI kuMvarIe paNa popaTanI pAchaLa khAvuM pIvuM choDI dIdhuM. pariNAme baMne marIne prathama devaloke deva-devI thayA. tyAMnuM AyuSya pUruM thatA popaTano jIva zaMkharAjA ane sulocanAno jIva kalAvatI tarIke utpanna thayA. A tamArA pUrvanI kahAnI che. kuMvarInA bhavamAM kalAvatI te popaTanI pAMkho maraDI to A bhavamAM zaMkharAjAe tArA kAMDA kapAvyA. karmanI gahana gati che. karmanI viDaMbanAno vicAra karI karmabaMdhanA kAraNothI sadA che. rahevuM ja yogya che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 145 A pramANe jJAnI guru pAse potAno pUrvabhava sAMbhaLI baMnene jAtismaraNazAna thayuM. guruvAkyanI pratIti thaI. nagaramAM AvI putrane rAjyAbhiSeka karyo ne baMne jaNe dIkSA lIdhI. zIlaniSTha saMyama pALI teo prAMte svarge gayA. tyAMthI cyavI dharmasAdhanA karI anne muktine pAmaze. 99 jene haiye zIla vasyuM te koI dukha nA gaNakAre kutracid dampatIyogaH syAcchIlavratatparaH / tena sarvasukhAvAptiH, prApte duHkhe'pi jAtucit // 1 // artha - kyAMka zIlavratanA AdaramAM tatpara evA daMpatIno yoga thAya che ke teo game tevA duHkhamaya saMyogamAM jarApaNa saMyogane AdhIna thatAM nathI, ne zIlane aneka kaSTa veThIne paNa pALe che. pariNAme duHkhano avazya nAza thAya che ne sarva sukhanI sAmagrI AvI maLe che. caMdana ane malayAgiri AvA ja prakAranA pati-patnI hatA. temanuM jIvana nIce pramANe hatuM. caMdana-malayAgirinI vArtA kusumapura nAmaka nagaramAM caMdanarAja nAmanA rAjAne malayAgiri nAmanI suMdara ne zIlavatI nArI hatI. temanA sohAmaNA be bALako hatA, temanA sAgara ane nIra evAM nAma pADyAM hatAM, ghaNuM samajuM saMtoSI ne dharmiSTha e kuTuMba hatuM. ekavAra rAjA sUtA hatA, kuLadevIe AvIne jaNAvyuM - "bhalA rAjA ! jIvananA badhA divaso ekasarakhA jatA nathI. mANasane ekAda vAra to avazya vipatti paDe ja che. mANasanA mAThAM divasomAM koI pheraphAra karI zakatuM nathI. vipatti sivAya mANasanuM jJAna adhuruM rahe che. vipadAthI ghaNuM jANavA ne samajavA maLe che. tArA kharAba divaso AvyA che. tuM tarata rAjya choDIne cAlyo jA. durdevanuM ullaMghana karavAne koI samartha nathI. A sAMbhaLI rAjA vicAre che ke- "jo avazya Apatti AvavAnI che to teno sAmano karavo ja sAhasInuM kArya che. ApattithI bacatAM ke nAsatA pharavuM e to satvahIna kAyaranuM kAma che." ane rAjA patnI temaja putrone laI cAlI nikaLyo. teo pharatA pharatA kuzasthaLa AvyA ne sthira thayA. caMdana koI maMdiramAM pUjArI tarIke nokara rahyo, malayAgiri jaMgalamAMthI baLataNa laI AvatI, koI koI vAra bhAro vecavA paNa jatI. ekavAra koI sodAgare tene joI. tenA rUpa-raMga, vyavahAra DhaMga joI tenA para mugdha thaI te lAkaDA kharIdavA lAgyo ne thoDA paisA paNa vadhAre ApavA lAgyo. Ama karatAM malayAne tenA upara vizvAsa beTho. ekavAra prasthAnanI taiyArI karI, sArthane ravAnA karI pote rokAyo. malayAgirine Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 kahyuM - "Aje to prasthAna karavAnuM hoI paisA rathamAM ja rAkhyA che. thoDe cAlo tyAM rathamAMthI huM tamane tamArA paisA ApI dauM." bhoLAbhAve malayAgiri tenI sAthe gaI. tyAM goThavaNa pramANe sArthavAhe tene ucakI rathamAM nAkhIne ratha josathI hAMkI mUkyo. malayAgirie rathamAMthI kUdI paDavAnA maraNIyA prayAsa karyA paNa te phAvI zakI nahIM. te kalpAMta karI raDI raDI thAkI gaI. putra ane patinA viyoge asahAya thaI niHzvAsa nAMkhavA lAgI. ghaNe cheTe nikaLI gayA eTale tene samajAvatA sArthavAhe kahyuM - "tArA yauvana ane rUpe mane keTalo saMtApyo che te tuM zuM jANe? paNa o sunayanA ! have saMtApa zAMta thaze. tAre paNa have koI jAtanA kaSTa nahIM veThavA paDe. tArA duHkhanA divaso vItI gayA. A sAMbhaLatA ja malayAgirie sAhasa karI, svastha thaI gaMbhIra sAde kahyuM - "zeTha tamane AvA nahotA dhAryA. AvA sArA mANaso AvA kAma karatA haze? enI kone khabara hoya? paNa yAda rAkhajo, huM marIza paNa tamArI icchA kadI pUrI thaze nahIM. kahyuM che ke agni madhya baLavo bhalo, bhalo hI viSako pAna, zIla khaMDavo nahi bhalo, nahi kachu zIla samAna. mATe he zeTha ! thoDo vicAra karo ane mane choDo, mAre ghare javA do. mArA dhaNI-chokarA mArI vATa jotA haze. mAro aMta na lo, kalpAMtakALe paNa huM zIla nahIM khaMDuM." paNa sArthavAha mAnyo nahIM, teno ratha cAlato rahyo. malayAgirinA AMsu vahetA rahyA. ciMtA vadhatI rahI. A tarapha moDe sudhI vATa joI thAkela caMdana malayAnI zodhamAM cAre tarapha pharI Avyo paNa kyAMyathI bhALa maLI nahIM. thAkI ghare AvI te phasaDAI paDyo ne vilApa karavA lAgyo. bALako paNa raDI UThyA. atyAre to tenA bhAgyadeva ja rIsANA hatA. jIvana ja viSa thaI gayuM hatuM. keTaloka vakhata rahyA chatAM patnIno patto na lAgatA te rAjA putrone laI paragAme nikaLI paDyo. mArgamAM eka moTI nadI AvatA eka putrane kAMThAnA vRkSa nIce besADI bIjA putrane khabhe laI nadI utaravA lAgyo. mahAkaSTa sAme kAMThe putrane besADI bIjAne lAvavA nadI vacce AvatA ja josabaMdha pravAha Avyo ne te caMdanane tANI gayo. eka putra A kinAre, bIjo sAmA kAMThe ne rAjA taNAI gayo. juo karmonA khela. ghaNe dUra kheMcAI e kinAre Avyo. patnI ane putranA virahe te bolI uThyo kihAM caMdana ! malayAgiri ! kihAM sAyara ! kihAM nIra ! jo jo paDe vipattaDI, so so sahe zarIra.. bebAkaLo thaI caMdana kinAre kinAre pAcho doDyo, moTe moTethI sAyara..... nIra.....evA sAdo pADyA. ghaNAya phAMphA mAryA paNa badhuM ja vyartha. thAkIne te mAthuM jhAlI besI gayo. vicAravA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 lAgyo- 'aho ! meM rAjya bhogavyuM te ja karmadoSe duHkhanuM kAraNa thayuM. durdeva-duSkarmo-prANIone jIvita paNa du:khane mATe ja Ape che. jema kIramajI raMga banAvavA mATe rAkhelA mANasane sArUM sArUM khavarAvI poSaNa karavAmAM Ave, to te tenuM lohI kADhI duHkha upajAvavA mATe ja. have huM konA mATe jIvuM ?' pAcho tene vicAra Avyo 'maravAthI kAMI duHkha choDaze nahIM, karelA pApo to avazya bhogavavAnAM ja hoya che. ahIM jIvanano aMta thAya to AgalA jIvanamAM e karmo AvIne pakaDaze. te kAMI choDaze nahIM ja. to ahIM bhogavI levuM sArUM. zuM mane mArI patnI-putrono milApa thaze. o bhagavAn ! have e kema karI banaze ?' cAlIne parizrAMta thaI te AnaMdapuramAM Avyo ne eka ghare thoDIvAra vizrAma mATe Azaro mAgyo. gharanI strIe AdarapUrvaka sthAna ApyuM. snAna-bhojanAdi karAvyA. thAka paNa dUra karyo. caMdana svastha thaI beTho hato tyAre tenuM rUpa-yauvana joI te gRhiNIe kahyuM- 'tame paradezI lAgo cho. mAre paNa tamArA jevA koI sAthInI jarUra hatI. ApaNo majAno meLo maLyo che. 147 'have tame badhI ciMtA choDI do. ApaNe jIvanabhara sAthe rahIzuM.' caMdana samajI gayo ke A to kuzIla thavAnI vAta che. zIlabhaMganA bhaye teNe kahyuM - 'bAI, ghaNo duHkhI ne asvastha chuM. mArUM mana jarAya sthira nathI. mArA jevA mANasa sAthe prIta karavAthI kazo ja lAbha thavAno nathI.' ema kahI e tyAMthI AgaLa cAlyo. zrIpura nagaranA sImADe jhADanI nIce thAkIne beTho. thoDIvAramAM ja tene UMgha AvI gaI. te nagaramAM yogya rAjAnI tapAsamAM pAMcadivya karavAmAM Avela kAraNa ke rAjA putra vinA mRtyu pAmyA hatA. pAMcadivya caMdanarAjA upara thatAM sArA ADaMbarapUrvaka temane nagaramAM laI jaI rAjA banAvyA. sahune Azcarya thAya tevI rIte temaNe rAjyane vyavasthita netRtva ane saMcAlana ApyuM. nyAyaniSTha rAjAnA badhe vakhANa thavA lAgyA. pradhAnoe karagarIne ghaNI AjIjI karI ke tame lagna karo paNa rAjA mAnyA nahIM. A tarapha nadInA baMne kAMThe bALakane UbhA UbhA raDatA joI eka sArthavAha temane sAMtvanA ApI ghare laI gayA ane putranI jema pALyA, poSyA ne moTA karyA. teo yuvAna thayA paNa kSatriyasulabha zauryAdi hoya vaNikanI jema vyApArAdi karI zakyA nahIM. tethI teo zrIpuramAM rAjasevA arthe AvyA, ane koTavAlanA hAtha nIce cAkarI karavA lAgyA. A nagaramAM ja temanA pitA caMdanarAjA rAjya karatA hatA. A tarapha pelo sArthavAha malayAgirine AzAmAM ne AzAmAM choDatoya nahoto ne tenI abhilASA pUrIya thatI nahotI. te paNa varSo sudhI malayAgirine sAthe ja phe2vato pheravato tyAM Avyo. te keTalIka bheTa Adi laI caMdanarAjAne mujaro karavA gayo. rAjAe zeThanI sajjanatA temaja moMghI bheTo joI prasannatA batAvI kahyuM- 'kAMI kAma hoya to jaNAvajo.' sArthavAhe kahyuM - 'mArA sArtha ane mAla sAmAnanI rakSA mATe cunaMdA yuvAna paheregIro joIe chIe. rAjAe koTavAlane kahetA koTavAle sAyara ane nIra sAthe keTalAka paheregIra mokalyA. rAta paDatA paheregIro Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 cokI upara ubhA rahyA. rAta vItatI jatI hatI. badhA sUI gayA hatA. paheregIro bhegA thaI gape vaLagyA hatA. vAto karatA teo ApavItI kahevA lAgyA. temAM sAyara ane nIre potAnI vItaka kahI. taMbumAM jAgatI paDelI malayAgiri te sAMbhaLI caMcaLa thaI gaI. tarata bahAra AvI ne "mArA dIkarA !" kahI harSathI bheTI. dIkarA paNa harSathI raDI paDyAM. malayAgirie paNa potAnA yuvAna dIkarAone pote kevAM kevAM duHkho sahyAM Adi kahyuM. sAMbhaLIne raDatA putroe kahyuM, mA ! have tuM ciMtA karIza nahIM, savAre sahu sArA vAnA thaze." paroDha thatAM ja sAyara ane nIra mAne laI pukAra karavA rAjadarabAre AvyA. AvatuM rAjya chatAM rAjAne jaMpa nahoto. zAMti nahotI. tene aMdara ne aMdara patnI-putraviyoga jhurato hato. savAranA pahoramAM te phariyAda sAMbhaLavA taiyAra thaI gayA. sAyara ane nIre potAnI AkhI vAta kahI ane amArA parivArane chinna bhinna karanAra sArthavAha ahIM ja che te paNa kahyuM. rAjAe potAnA parivArane oLakhI potAnI oLakhANa ApI. temanA parivAramAM ja nahIM, rAjamahelamAM ja nahIM paNa samasta nagaramAM AnaMda maMgaLa varatAI rahyAM. bAra varSa pachI mA-bApa putra ne patipatnI maLyA hatA. AnaMdano pAra nahoto. sArthavAhane daMDanI zikSA ApI. potAnA parivArano tene viyoga na thAya mATe sImApAra tagaDI mUkyo. caMdane baMne rAjyanuM nyAyapUrvaka pAlana karyuM. pati-patnIe daDhatApUrvaka zIlanuM pAlana karyuM ne svarga pAmyA. pUrvapuye ja samAna dharmavALuM dAMpatya pAme che. jo duHkhamAM paNa teo zIla cUkatA nathI to acUka sukha ane yaza pAme che. 100 rUpALIne ghaNAM icche mitho hiMsAM samIhaMte, ekastrIspRhayA narAH / tatastAM parimuJcanti, ta eva vibudhezvarAH // 1 // artha:- eka strI mATe mANaso ekabIjAne mArI nAkhavA taiyAra thAya che. mATe strIno ja tyAga jeo kare che, teo paMDitonA paNa paMDita che. potAnI strIne paNa koI bIjo anurAgathI jove, hasIne bolAve to te paNa baLatarAnuM kAraNa che. strI bIjAne jove ke hasIne bole to te paNa mANasa sahana karI zakato nathI, to te nArI keTalA duHkhanuM kAraNa kahevAya ! je ekane joIe te bIjAne paNa joIe che. jenuM jora cAle te laI jAya evuM paNa bane. ane mANasanA mananuM kyAM ThekANuM che? Aje je gamatuM te kAle na paNa game. mATe strIno ja je tyAga kare te ja sAco paMDita che, A vAta IlAcIkumArane moDe moDe paNa samajAI ne te sukhI thayo. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 muide IlAcIkumAranI kathA vasaMtapura nagaranA nivAsI agnizarmA brAhmaNe potAnI patnI prItimatI sAthe jinavANI sAMbhaLI, saMsArathI virakta thaI dIkSA lIdhI hatI. bhinna bhinna kuLamAM utpanna thayelA munionI vacce te potAnA kuLanA guNa gAtA. bAhyazuddhimAM sAvadhAna rahetA ne manamAM potAnI jAtano mada paNa karatA. A duSkatanI AlocanA karyA vinA anazanapUrvaka kALa karI teo vaimAnikadeva thayA. elAvardhana nagaramAM Ibhya nAmanA zrImaMta zeThane dhAriNI nAmanI patnI hatI. IlAdevInI ArAdhanA karatA te sagarbhA thaI. agnizarmAno jIva tenA garbhamAM Avyo ne zubha muhUrta putra tarIke janmyo. IlAdevIno dIdhelo mAnI "ilAputra" evuM nAma pADavAmAM AvyuM. moTo thatAM te bhaNyo gayo ane yauvana pAmyo. tenI pUrvabhavanI strI svargamAMthI AvI jAtimadane lIdhe halakA naTanA kuLamAM avatarI. temanuM rUpa Azcarya upajAve tevuM hatuM. temAM te hAsya vilAsa ne lAsyavALI nipuNa nartakI thaI. te nartakavRMda ekavAra elAvardhana nagaramAM AvyuM. mArge jatA ilAputre te suMdara nartakI nihALI. tenA manohara netra, mukha, stana temaja ghATIlA hAtha-paga ane zarIrasauSThava joI te mugdha thaI gayo. kSaNavAra to mUDhanI jema Ubho ja rahI gayo. hastinI joI hAthI made caDe tevI tenI sthiti thaI. kAmano anurAga rageragamAM vyApI gayo. kAmI jIvo kAMI kRtyAkRtya joI zakatA nathI. kahyuM che ke- "jyAM sudhI mRgalocanAnA kaTAkSa paDyA nathI tyAM sudhI ja mANasanI vidvatA, buddhimatA ane nirmaLa viveka TakI rahe che. IlAputre nirNaya karyo ke A praphullakamalanayanA nartakI sAthe jo vivAha nahi thAya to maraNa e zaraNa che." manane nartakI pAse mUkI te parANe ghare Avyo ane khAdhA pIdhA vinA palaMgamAM paDyo. saMkalpa-vikalpathI vyagra ane asthiravRttivALA putrane Agraha karI mAtAe udveganuM kAraNa pUchyuM. teNe AkhI bAbata jaNAvI. A sAMbhaLI zeTha-zeThANI to DaghAI gayA. temaNe kahyuM - dIkarA, A zuM kahe che? ApaNuM kuLa kyAM ne rajhaLatA-raDatA e loko kyAM? haMsa jevA te A kAgaDAne ucita icchA kema karI?" teNe kahyuM- "te suMdarI vinA mane koI AnaMda ApI zake tema nathI. vadhAre kahevAthI zuM? mane badhA vinA cAlaze, nartakI vinA nahi rahI zakuM. game tema karIne tene meLavIza." ghaNI rIte tene samajAvyo, sArAmAM sArI kanyAo uttama kuLamAM hoya che ne temano uttama AcAra vyavahAra hoya che, vagere kahevAmAM AvyuM paNa IlAputre sApha sApha kahI dIdhuM hatuM. tene samajAvavAnuM koI pariNAma nathI jANI sahue tenI upekSA sevI. IlAputre lAja-maryAdA choDI naTa pAse AvI tene ghaNuM dravya ApyuM ne nartakInA hAthanI mAgaNI karI. naTe kahyuM- "A nartakI amArI amUlya nidhi che. chatAM tamAre tenuM pANigrahaNa karavuM ja hoya to yuvAna ! tame sAMbhaLI lyo ke ame naTa sivAya koIne amArI kanyA ApatA nathI." Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 to huM te mATe naTa banavA taiyAra chuM." "yuvAna ! tamAro utsAha samajAya che. paNa kapaDAM badalavA mAtrathI kAMI naTa thavAtuM nathI , tame kahezo tema karIza. jema thavAtuM haze tema naTa thaIza." tamAre tamArA saMskAro bhUlI amArA saMskAro, rIti, nIti, gati, vidhi, vacana, vyavahAra apanAvavA paDaze ane... "ane zuM mahAnataMka? kema aTakI gayA? huM janmajAta naTa karatA ya vizeSa rIte tamArAmAM bhaLI jaIza. kaho, kaho. zIgha kaho. bIjuM mAre zuM karavuM paDaze.' bIjuM tamAre amArA naTanA khela-tamAzA ane karataba zIkhavA paDaze. je sahelA nathI." naTarAja ! saMsAramAM saheluM kaThina jevuM kAMI nathI. jene je karatAM phAvI jAya te tenA mATe saheluM ne na phAve te kaThina." kharekhara tamAro utsAha adamya che. tame naTa thaI gayA ema huM ane tame mAnI laIe tethI na cAle. amArI jamAta paNa mAnI jAya ke tame naTa cho to tamane mArI dIkarI paraNe." te mATe zuM karavuM joIze?" te mATe tamAre sAhasabharyA, prANanA jokhamanA khela koI kaLAnA jANa rAjA pAse karavAnA raheze, ne te joI rAjA rAjI thaze to sahu tamane naTa tarIke svIkArI leze. amArI dIkarI tamane maLI zakaze paNa..." paNa zuM?" 'e ke UMce doraDA ke vAMsa para caDhI kaLA zikhatA ke batAvatA tame paDyA ne bhAgajoge tamArA hAthapaga bhAMgyA to nartakI tamane paraNavAnI nA pADI de." "tame ciMtA na karazo, badhuM ja sAruM thaze." ne ilAputre veza ane Tevo badalI nAMkhyA. dhULamAM gulAMTIyA khAvA lAgyo. koIvAra koNI-goThaNamAM vAgatuM, koIvAra garadana maraDAI jatI. koI karataba kaLA na AvaDatA badhA hasatA. koIvAra mukhI kaDavA zabdo kaheto ke "zarIra barAbara na vaLatuM hoya to ochuM khA ne?" kyAMya sthiravAsa nahi. sArA mANasonI saMgata nahi. ubhaDaka page hAthamAM roTalo laI jamavA besavAnuM. ne A badhuM ja tene koThe paDI gayuM. jarAya hiMmata hAryA vinA, pUrA vizvAsaparvaka, bhUkha thAka gaNakAryA vagara te kauzalya meLavato gayo ne ekavAra joyelA prayogo bIjIvAra te sahelAIthI karavA lAgyo. nartakamaMDaLamAM ya A vaTalAyelA nartakanI kaLA kuzaLatA carcAno viSaya thaI. janmajAta naTane na phAve tevA karataba ne karizmA te sahelAIthI karavA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 151 lAgyo. vIjaLI jevo taravarATa, siMha jevI cokasAI, sarpa jevI capaLatA ane vAnara jevI samatulA teNe saphaLatApUrvaka prApta karI. eka divasa dhIre rahIne teNe nartakane vAta karI "have huM kuzala naTa thaI gayo chuM. have...have mArA..." "hA, hA, avazya, tamArA lagna jaldI ja thavA joIe. paNa tamane yAda che ne? tamAre koI kaLAmarmajJa rAjAne rIjhavavAnA che. temaNe ApelA dhanathI vivAhotsava paNa raMga lAvaze.' naTe te vAta mAnya karI. badhA upaDyA benAtaTa baMdare. tyAMnA rAjAne nartakoe potAnI kaLA nihALavA Avedana karyuM. rAjAe rAjI thaI divasa nakkI karyo ne te divase rAjavADAnA vizALa paTAMgaNamAM nartaka-nartakInA prayogo rAkhavAmAM AvyA. AkhAya nagaramAM dhUma macI gaI. AturatApUrvaka te divasanI sahu vATa jovA lAgyA. nagara bahAra nartakonA taMbUo naMkhAI gayA hatA. nartako taiyArImAM paDyA hatA. kalAbAjonI avanavI vAto nagaramAM carcAtI hatI tyAM te divasa AvI lAgyo. rAjavADAnA cokamAM moTA vAMsaDA, doraDA ne khIlAo AvI paDyA. cokanA madhyamAM eka ati UMco vAMsa khoDavAmAM Avyo. tenA upara eka pahoLuM phalaka (pATIyuM) goThavyuM. ne IlAputra pagamAM pAvaDI paherI vAMsa para caDI, eka hAthamAM trizUla ne bIjAmAM khaga laI AdhAra vagara nAcavA lAgyo. rUpALI naTakanyAnA pagamAM ghUgharAM ghamaghamI ukyA. teNe Dhola vagADyo ne karNapriya gIta AlApyuM. AkhAya paTAMgaNamAM jAdu patharAI gayuM. vAtAvaraNa madhura saMgItamaya banI gayuM. rAjA ne rAjya parivAra paNa potAne sthAne AvIne goThavAyA hatA. janatA to kyAranI AvIne besI gaI hatI. UMcA vAMsanA phalaka para ane doraDA upara IlAcIkumAre evuM nRtya karyuM ke prajAe vAha vAhanA pokAro karyA. potAnI kaLA ne sAhasabharyA evA karataba teNe batAvyA ke jotA lokonA zvAsa paNa thaMbhI gayA. jANe IlAcI addharathI gabaDyo. e paDyo...paTakAyo...khalAsa. paNa nA, doraDAmAM ekAkAra thaI gayelo te pAcho doraDA para dekhAto, pAchA tenA ghUgharA ghamaghamI uThatAM ne prajA harSaghelI ciciyArI ne tALIyo pADatI, naTanA utsAhano pAra nahoto. paNa rAjA ! rAjAe to nartakanI kaLA jarA jeTalI ya joI nahotI. te to nartakInuM thanaganatuM yauvana jovAmAM ja paDyo hato... AMkhanuM maTakuM mAryA vinA te rUpamAna karavAmAM tanmaya thaI gayo hato. naTImAM mugdha rAjA na naTa upara rAjI thayo ne na eka rUpiyo Apyo. rAjAnA ApyA vinA to prajA paNa na ja ApI zake. naTe pRthvI para utarI rAjAne praNAma karyA. rAjAe kahyuM - "huM jarA vicAra-taMdrAmAM hato. tethI barAbara jovAyuM nahIM. tamArA khela ne nRtya pharI batAvo." IlAputra vadhAre dhana maLaze. AvI AzAe pharI vAMsa para caDyo ne maMDyo nAcavA. vAjiMtro vAgavA lAgyA ne nagArA gaDagaDavA lAgyA. tALIyo paDavA lAgI ne vAhavAhanA pokAro paDavA lAgyA. paNa rAjA to thanaganatI nartakInA aphATa yauvanamAM magna thaI gayo hato. bIjIvAra naTa AvI praNAma karI ubho rahyo chatAM prapaMcI rAjAe kAMI ApyuM to nahIM u.bhA.-2-11 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 paNa vAre vAre nAcI thAkI vAMsaparathI paDIne mare e icchAthI trIjIvAra khela batAvavA kahyuM. naTe pAcho khela karyo, lokoe kadI nahIM joyelA jIvasaTosaTanA tamAzo joI AnaMdano atireka batAvyo paNa rAjA pahelA koIe eka pAi paNa ApI nahIM. trIjIvAra AvI Ubho rahyo. rAjAe kahyuM - 'zuM thoDuM thoDuM nRtya karI utarI Ave che ? mAMDa mAMDa jAmyuM hoya che. cAla have sArI rIte khela kara, tane ghaNuM dravya maLaze.' bicAro AzA ane lobhe baMdhAyelo prANI zuM na karI zake? ilAputra thAkI gayo hato. aMgeaMgamAM kaLatara thavA lAgI hatI. chatAM te cothIvAra caDyo ne kaLAkarataba batAvavA lAgyo, paNa tene vicAra Avyo, zuM A rAjA lobhIyo haze ? Ama ne Ama mAre kyAM sudhI nAcavAnuM ? have to jANe zarIre pUruM sAtha nathI ApatuM. rAjAne zuM thaI gayuM che?' ema vicArI teNe nIce rAjA sAme joyuM ne e TharI gayo. kemake rAjAnuM dhyAna nartakamAM jarAya nahotuM, te to Dhola vagADI nAcatI naTImAM lIna thaI gayo hato. rAjAnI kAmuktA cokkhI jaNAtI hatI. naTe upara rahye vicAryuM - 'A vAsanAne, mane ane A rAjAne dhikkAra che, A kanyA, rAjA mane meLavavA kema deze ? meM mArA kuLane baTTo lagADyo, kevuM jIvana jIvyo, kevAM vaitarA karyAM. duHkha veThyuM. badhuM vyartha, nakAmuM ? ema ilAputrane vairAgya jAgyo. ane kheda ane nirveda utpanna thayo. teNe upara UbhAM UbhAM pAsenA makAnamAM joyuM to koI zrImaMta yuvatI munirAjane vahoravA vinavatI hatI. gharamAM te be ja hatA, thALamAM jAta jAtanA pakavAnna laI te UbhI UbhI vinavatI hatI ne te jitendriyamuni svastha UbhA hatA ne nA pADatA hatA. naTe vicAryuM - 'aho ! kharA jJAnavAna to A che. nArInA saMgathI sadA dUra rahenArA, potAnA zarIranI paNa mamatA nahi karanArA, mAtra mokSanA ja abhilASI evA A mahAbhAgane dhanya che. jemane AvI suMdara navayuvatI A naTI karatAM kyAMya adhika rUpa-lAvaNyavatI nArI miSTAnnAdi ApavA vinave che ane A muni to keTalA svastha che ! temane kAMI paDI ja nathI. huM kevo rAgAMdha chuM ke A halakA kuLanI halakI strImAM lubdha thayo chuM. mane ne mArA A nIcakRtyane dhikkAra che. A saMsAra ane tenA svarUpane paNa dhikkAra che.' Ama viSayathI ekadama virakta thaI zubhadhyAna dhyAtA ilAputrane sAmAyikacAritra sudhInA badhA bhAvo sparzI gayA. tarata ja zubhadhyAnanA paribaLathI ghanaghAtI karmono kSaya thavA lAgyo ne lokAloka prakAzaka kevaLajJAna kSaNavAramAM tyAM doraDA upara ja pragaTyuM. kevaLI ilAputra vAMsa parathI utarI nIce AvyA. devoe sAdhuveSa paherAvI temane sonAnA kamaLa para besADI vaMdanAdi karyA. IlAputra kevaLIe dharmadezanA ApatAM kahyuM- 'mANase mananA khela oLakhavA joIe. manamAM icchAonA rAphaDAo hoya che. du:kha kyAMya utpanna thatuM nathI. e to icchAmAMthI udbhave che. icchAono dAsa e traNe lokano dAsa che. mANase potAnI nirbaLatAne oLakhI tene aLagI karavI joIe, padArthonI nazvaratA, tene meLavavA jIvonI spardhA ane doDAdoDI joIne potAnA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 153 AtmAne temAMthI bacAvavo joIe. jyAM spRhA nathI, icchA nathI, kAMkSA-abhilASA nathI tyAM ekaluM sukha, sukha ne sukha che." sarve dezanA sAMbhaLI viveka pAmyA. tamAso jovA ne batAvavA AvelA sarvenA acarajano pAra nahoto. AvA bhagavAna jevA mahAtmA thoDIvAra pahelA naTaDI mATe pote nAcatA hatA ne have pote ja kevo majAno sAco upadeza ApI rahyA che? rAjAne paNa sAcI dizAnA darzana thavA lAgyA hatA. teNe kevalIne pUchyuM - "Apane naTI upara ATalo anurAga thayo tenuM zuM kAraNa?" kevaLI potAnA trIjA bhavanI vAta kahetA bolyA. pahelA brAhmaNanA bhAvamAM ame pati-patnIe sAthe dIkSA lIdhI. amane baMnene jAtino ghaNo garva hato. amArI jAtane ame badhAM karatA UMcI mAnatA ne manAvavA yatna karatA. A jAtimadanA pApathI huM vaNikakuLamAM avataryo, chatAM naTa thayo, ne pUrvabhavanI A mArI strI naTI thaI che. pUrvabhavanA kAmarAganA abhyAsathI tenA para A bhave ati anurAga thayo. tene jotAM ja tene meLavavAnI buddhi thaI. jIvane vaira ane anurAgamAM bhavAMtara paNa kAraNa bane che. A sAMbhaLI tyAM besI upadeza sAMbhaLatI naTIne jAtismaraNajJAna thayuM ne teNe vicAryuM - "A rUpanA bhaDakA kevA kevA jIvane bALe che. mArA rUpathI zrImaMtanA AvA sArA putra ane rAja paNa vyathAmAM paDyA. AvA rUpane dhikkAra thAva. mane viSayavAsanAnI lAgaNI ja zA mATe thavI joIe? A badhI pIDA enI ja che. Ama viraktadazAmAM viSayAdinI viDaMbanA ane tenA tyAganA AnaMdanI bhAvanA bhAvatA te naTIne tyAM ja kevaLajJAna thayuM, te ja vakhate A tamAso jovA AvelI rAjarANIe vicAryuM - "aho AzcaryanI vAta che. ame AvA uttamakuLanI rAjakuMvarIo AmanI rANI chIe chatAM rAjA A hInakuLanI naTaDI sAme mohyA ? viSayanI laMpaTatAne dhikkAra che." AvI bhAvanA bhAvatA rANIne paNa kevaLajJAna thayuM. sAthe ja rAjA paNa ciMtavatA hatA ke - "kevI kAramI dazA che kAmuktAnI ? uttamakuLanI suMdara-guNiyala rANI hovA chatAM adhama, kuLanI, saMskArahIna naTaDI upara huM mugdha thayo. kaLAno mane jANa samajI A IlAputra potAnA uttamakuLane choDI strImohathI, dhananI abhilASAe mArI pAse Avyo. nIca nArInI saMgata jhaMkhI meM naTanuM mRtyu ichyuM. have AthI halakuM udAharaNa kyAM jaDavAnuM." Ama AtmaniMdA ane uttamabhAvanA bhAvatA rAjA paNa kevaLI banyA. Ama mahAbhAga IlAputre ghaNAM jIvone kevaLI karyA. kaMI keTalAya jIvone tAryA. jeNe uttama vaMzamAM uttama thaI zubhavaMza (vAMsaDA)no Azraya karyo. mahApuNyavAna munirAjanuM ucca AcaraNa joI kuvaMzane ucita saMsAranRtya choDI dIdhuM ane aMte cidAtmarUpe tarUpa thaI gayA te ilAputrane dhanya che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 101 zrI jinendradevo paNa zIla pALe che yeSAM muktirdhruvaM bhAvi, zIlaM caranti te'pi hi / tadA saMsArajIvAnAM kAryo'jastraM tadAdaraH // 1 // artha :- zrI jinendradevonI nizcaye ja te bhavamAM ja mukti hoya che, chatAM teo saMpUrNa zIlane pALe che. mATe saMsArIoe to niraMtara zIlano Adara karavo. A bAbatamAM mallinAthasvAmInI kathA A pramANe che zrI mallinAthasvAmInI kathA aparavidehanI salilAvatI vijayamAM vItazokA nAmanI nagarI hatI. tyAMnA rAjA mahAbalane vaizramaNa, caMdra, dharaNa, pUraNa, vasu ane achala nAmanA cha bAlamitro hatA. AgaLa jatAM chae mitro sAthe teNe dIkSA lIdhI sahu sAthe mAsakSamaNa jevI ugra tapazcaryA te karavA lAgyA. tapasyAdimAM bIjA mitro karatAM AgaLa rahevA mATe mahAbaLamuni kAMI vyAdhinuM bahAnuM kADhI pAraNAnI vAta karatA. tethI mitronA pAraNA thaI jatA ne pote pAraNuM karyA vinA tapa AgaLa vadhArI tapovRddhi karatA. AvI rIte mAyA karIne ghaNIvAra teo potAnA mitra sAdhuone aMdhArAmAM rAkhI pote tapamAM AgaLa rahetA. kemake mitronI icchA sahue sAthe tapa karavAnI rahetI. ne teo temane chetarI tapAdimAM AgaLa rahevA vaMcanA karatA. tenA pariNAme temaNe strIveda bAMdhyo, vIsasthAnakanI ghora tapazcaryApUrvaka uttama koTinI ArAdhanA karI temaNe tIrthaMkara nAmakarma nikAcita karyuM. chae mitro sAthe ugra cAritra pALI aMte jayaMta nAmanA anuttara vimAnamAM deva thayA. devAyu pUrNa thaye mahAbalano jIva videhadezanI rAjadhAnI mithilAnagarInA rAjA kuMbharAyanI rANI prabhAvatIdevInI kukSimAM putrI tarIke utpanna thayo. samaya pUrNa thatAM putrIno janma thayo ne mallikuMvarI evuM nAma rAkhyuM. temanA pUrvabhavanA chae mitro paNa devaAyu pUrNa karI pAsenA judA judA dezamAM rAjAone tyAM putra tarIke avataryA. mallisvAmI tIrthaMkara hatA ne avadhijJAnathI potAnA pUrvabhavanA mitronI sthiti jANatA hatA. pote kaMIka ochA so varSanA thayA eTale mitrane bodha thAya e uddezathI temaNe cha gabhArAvALo eka oraDo karAvyo. arthAt cha alaga alaga daravAjAthI praveza karanAra alaga alaga vyakti AvI UbhI rahI joI zake tevo oraDo karAvyo ne temAM AbehUba potAnA jevI yuvatInI sonAnI polI mUrti banAvarAvI mUkI, te mUrtinA mAthAnA bhAgamAM kaLAmaya eka chidra karAvI. tene kamaLa jevuM suMdara DhAMkaNuM hatuM. roja jamavA TANe mallisvAmI eka eka koLIyo AhAra te mUrtimAM mAthAnA cheda vATe nAMkhavA lAgyA. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 155 acaLa nAmanA mitrano jIva sAketanagarano pratibuddhi nAmaka rAjA thayo. ekavAra rANI sAthe rAjA koI nAgadevanI yAtrAe gayo hato tyAM puSponI AzcaryakArI gUMthaNIvALA AbhUSaNathI sajja rANIne joI Azcarya pAmelA rAjAe maMtrIne kahyuM- 'maMtrI ! tame AvI puSpAbharaNanI sajjA kyAMya nahi joI hoya.' maMtrIe kahyuM - 'mahArAjAne avasa2 ocho maLe, kuMbharAjAnI putrI mallikuMvarInuM rUpa tribhuvanamAM vismayakArI che. meM ekavAra emanuM puSpAbharaNa joyuM hatuM tevuM kyAMya Aja sudhI dekhAyuM nathI.' ItyAdi mallikuMvarInI vAta sAMbhaLI rAjAne temanA upara anurAga thatAM, teNe eka dUta kuMbharAjA pAse mokalI mallikuMvarInI mAMgaNI karI. bIjA mitra dharaNano jIva, caMpAnagarInA rAjA caMdrachAya tarIke utpanna thayo hato. ekavAra arhannaka nAmanA vahANavaTI vaNika zrAvake divyakuMDala joDI bheTa ApatA kahyuM - 'mahArAjA ! samudranI saphara karatA jinadharmanA prabhAve mane be joDa divyakuMDala eka deve ApelA. temAMthI eka joDa kuMbharAjAne ApI. rAjAe potAnI vahAlI putrI mallikuMvarIne paherAvI. mallikuMvarInI zI zobhA che ? AvI kanyA saMsAramAM haze ke kema ? temAM mane zaMkA che.' A sAMbhaLI mohita thayelA caMdrachAya rAjAe paNa mAMgaNI mATe dUta mokalyo. trIjA mitra pUraNano jIva zrAvastInagarIno rukmi nAme rAjA banyo hato. teNe eka vAra potAnI nAnakaDI dIkarIno snAnotsava sonAnA maMDapamAM rAkhyo hato. te prasaMge ghaNAM rAjAone notarI apUrva ThAThamATha karyo hato. te vakhate garva karatA rukmie kahyuM. 'Avo snAnotsava dIkarIno koIe nahi karyo hoya ?' te sAMbhaLI ghaNA dezomAM yAtrA karIne AvelA eka vRddhe kahyuM'videhanA mahArAjAe potAnI putrI mallino varSo pahelA je janmotsava karyo hato tenI AgaLa A utsava lAkhamAM bhAganoya nathI. Aje to e yuvatI thaI haze, paraMtu te vakhate paNa zuM enI suMdaratA !' A sAMbhaLatA te rAjAe paNa dUta mAraphata mAguM mokalyuM, cothA mitra vasuno jIva vArANasI nagarano zaMkha nAme rAjA thayo. arhannake pelA divyakuMDalanI eka joDa kuMbharAjAne ApI hatI te mallikuMvarI pAse TUTI jatAM temaNe AbhUSaNanA kArIgarone (suvarNakArone) samI karavA ApI, paNa teo koI rIte samI na karI zakyA tethI rAjAe kahyuM - 'A to amAre zaramAvA jevI vAta che. eka kuMDala tame samuM na karI zako to tame svarNakAra zAnA ? tame tamAre bIjA rAjyamAM cAlyA jAva.' teo cAlI nikaLyA ane zaMkha rAjAnI sabhAmAM AvI temaNe kAma mAMgyuM. rAjAe teo pahelA kyAM kAma karatA hatA ? ne zA mATe AvavuM paDyuM ? vagere pUchyuM, temaNe mithilA nagarI choDavA Adi badhI vAta mULathI kahI saMbhaLAvI. vismita rAjAe malli bAbata pUchatAM temaNe kahyuM - 'rAjakumArInuM alaukikarUpa ane jIvana che. enuM varNana karavuM e amArI zakti bahAranI vAta che.' A sAMbhaLI zaMkharAjAe paNa mAguM mokalyuM. pAMcamo mitra vaizramaNa hastinApurano rAjA adInazatru nAme banyo hato. mithilAmAM Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaaaaaa 156 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 mallikumArInA bhAI malladina citrakAro pAse potAno vizrAMtikhaMDa citarAvavA mAMDyo. mukhya citrakArane daivI varadAna prApta hoI te yathArtha citro dorI zakato hato. vizrAma kakSamAM keTalAka citromAM teNe mallidevIno mAtra eka aMguTho joI temanuM AbehUba citra AlekhyuM. jANe jIvatA jAgatA! malladina potAnI patnI sAthe citrazALAmAM Avyo ne bahenane tyAM joI pAcho vaLyo. evAmAM dhAtrIe kahyuM - "A to citra che eTale turata citrakArane bolAvI kahyuM ke - "mArA kakSamAM mArI bahenane AvI rIte citrita karI?" ane khIjAIne teNe te citrakArane vadhano Adeza Apyo. paNa anya citrakAroe tenI divyazakti AdinI vAta kahI atikaThinAIthI tene jIvato choDAvyo. chatAM rAjakumAre tenI AMgaLI kApI tene sImA pAranI AjJA karI. citrakAra mithilAthI nikaLI hastinApura Avyo ne kAma mAMgyuM. mithilA choDavAnuM kAraNa pUchatAM teNe adanazatrune badhI vAta karI ane mallikumArInA AzcaryakAraka rUpanuM varNana paNa karyuM. sAMbhaLI mugdha thayelA rAjAe tarata mAguM mokalyuM. chaThThA mitra acalano jIva kAMpilyanagaramAM ajitazatru nAmano rAjA thayo. teNe koI tApasI pAse mallidevInA nirupama rUpanI vAta sAMbhaLI mohita thayo ne teNe paNa rAjapuruSa dvArA paraNavAnI icchA jaNAvI. Ama samakAle badhAe AvI potapotAnA rAjA mATe mallikumArInI mAMgaNI karI. kuMbharAjAe asvIkAra karI e uddhata dUtone pAchalA daravAjAthI kADhI mUkyA. dUtoe badhI vAta jaNAvatA uzkerAyelA chae rAjAo krodhita thayA ane senA laI upaDyA caDAI karI mithilA jitavA ane mallikumArIne parANe paraNavAM. dvIpane darIyo pharI vaLe tema chae rAjAnA sainya mithilAne cAre taraphathI gherI lIdhI. kuMbharAjA to ciMtAmAM paDyA. kemake AvaDA moTA cha rAjAnA sainyane jItavAnI tyAM zakti nahotI. koI paNa upAya na sUjhatA teo vyAkula thaI jatAM mallikumArIe kahyuM - "tame dUta dvArA chayene jaNAvo ke tamane huM kanyA ApIza, ane alaga alaga samaye badhAne ekeka karI bolAvo. pachI huM tamane samajAvIza. rAjAe te pramANe kahevarAvI, mallikumArIe karAvelA cha garbhadvAravALA oraDAmAM temane judA judA dvArathI praveza karAvyo. chae rAjA judA oraDAmAMthI eka bIjA rAjAne jotA na hotA paNa sahune pelI sonAnI mallikuMvarInI pratimA dekhAtI hatI. jANe sAkSAt mallikumArI. tene jotAM ja chae rAjA mohita thaI gayA. tyAM mallikumArIe pratimAnA mAthAnA bhAganuM DhAMkaNuM khaseDI nAkhyuM. te sAthe ja temAMthI jANe maDadA saDatA hoya tevI asahya tIvra durgadha uchaLI ne tethI rAjAonA mAthAo phATavA lAgyA temanAthI zvAsa levAvo kaThina thaI gayo. mallidevI tarata sAme AvI bolyA- "are, bhoLA rAjAo, moTA moTA yuddhathI nahi DaratA tame A gaMdhane sahana nathI karI zakatA? paNa jANo cho ke A durgadha zAnI che? A sonAnI Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 157 polI pratimAmAM uttama ane svAdiSTa AhArano ekeka koLIyo, roja nAMkhavAmAM Avato hato. te pugalano pariNAma Avo thayo che. to hADa-mAMsa cAmaDA AdinA sapta dhAtumaya A audArika gaMdA zarIramAM dararoja keTalAya koLIyA paDe che. to teno pudgala pariNAma kevo thayo te samajo. tame zarIranI pachavADe ghelA thayA cho. paNa temAM evuM to zuM che ke tame moTI senA laI ahIM sudhI doDI AvyA cho? tame paralokamAM devasaMbaMdhI moTA AyuSya bhogavyA che, tyAMnA sukhanI apekSAe manuSyabhavanuM A sukha to koI gaNatrImAM Ave evuM nathI.' ItyAdi kahevApUrvaka temaNe pUrvabhavanA mitrone gata bhavonI vAta kahI saMbhaLAvI. tethI chae rAjAne jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. sahu bhegA thayA ne potAnA aviveka upara pazcAttApa karavA lAgyA. pachI mallisvAmIe pUchayuM - "bolo bhAIo ! zuM karIzuM! huM to dIkSA laIza" kramazaH badhA pUrvabhavanA mitroe paNa kahyuM ke- "ame paNa dIkSA ja laIzuM" prabhu sAthe vAta nakkI karI sahu potapotAnI rAjadhAnImAM pAchA pharyA. rAjayanI vyavasthA karI dIkSAnI taiyArImAM paDyA. A tarapha prabhue varSIdAna devA mAMDyuM. poSa sudI agiyArasanA divase aThThamano tapa karI, azvinI nakSatramAM caMdrano yoga thatA, janmathI ekaso varSanI vaye, traNaso rAjA ane traNaso sannArIo sAthe siddha bhagavaMtanI sAkSIe mallinAtha svAmIe cAritra svIkAra karyuM. te ja divasa temane lokAloka prakAzI kevaLajJAna utpanna thayuM. pelA chae rAjAo paNa prabhu hAthe dIkSita thaI AtmakalyANamAM prayatnazIla thayA. prabhujInA bhiSagU Adi aThyAvIza gaNadharo, cummAlIsa hajAra sAdhuo ane paMcAvana hajAra sAdhvIo, traNa lAkha sittera hajAra zrAvikA ane eka lAkha eMsI hajAra zrAvako thayA. prabhu mallinAtha svAmI potAnA bahoLA ziSyA-ziSya parivAra sAthe lAMbokALa pRthvIpara vicarI bhavyajIvo para upakAra karatA rahyA. paMcAvana hajAra varSanuM kula AyuSya bhogavI, pAMcaso sAdhvI ane pAMcaso sAdhuo sahita, phAgaNa suda bArasanA bharaNI nakSatra sAthe caMdrano saMyoga thatA zrI sametazikharagiri upara nirvANa pAmyA. sarvadu:khathI mukta thayA. Ama te ja bhavamAM nizcaye mokSa pAmavAnA hatA chatAM zrI mallinAthasvAmIe jema zIla AdaryuM tema kalyANakAmI AtmAoe avazya zIla pALavuM. 102 abrahA-alaukika guNonuM ghAtaka vAkyamantrarasAdInAM, siddhaH kIrtyAdayo guNAH / nazyanti tatkSaNAdeva, abrahmasevanAn nRNAm // 1 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 artha - manuSyoe upArjita karelI vacanasiddhi, maMtrasiddhi, rasAdinI siddhi Adi aneka prakAranI siddhi tathA kIrti Adi aneka guNo abrahma (maithuna) sevana karatAnI sAthe ja tatpaNa nAza pAme che, te viSayamAM satyakI vidyAdharanI kathA A pramANe che. satyakI vidyAdharanI kathA vaizAlInA mahArAjA ceDA (ceTaka) mahArAjAnA putrI sujayeSTAe dIkSA lIdhI hatI. teo ghaNA ja sauMdaryavatI hatA. ArAdhanAmAM satata udyamazIla rahetA. teo ekavAra sUryanI AtApanA letA taDakAmAM UbhA hatA. te vakhate tyAMthI AkAzamArge jatA peDhAla nAmano koI vidyAdhara temane jotAM ja mohita thayo. teNe vidyAbaLathI tarata dhUmADo upajAvI, sAdhvIne digUDha karI bhramararUpe sevI. tethI te sAdhvIne garbha rahyo ne pUrNamAse putra thayo. te zrAvikA pAse thoDo moTo thatA peDhAla vidyAdhare potAnA putranuM haraNa karyuM. kAraNa ke vidyAgrahaNa karavA mATe tenAmAM ghaNI yogyatA hatI. bALakanuM nAma satyakI pADI tene bhaNAvyo-gaNAvyo ane vidyAo tathA maMtro Adi ApyA. rohiNIvidyA meLavavA satyakIe pUrvanA pAMca bhava sudhI prayatno karyA hatA ne pAMce bhavamAM te rohiNIthI ja mAryo gayo hato. chaThThA bhave tenuM cha ja mAsa Ayu zeSa hatuM ne vidyA tuSTa thaI hatI, tethI te ekavAra teno upayoga karI zakyo nahoto. pUrve ArAdhelI tethI A sAtame bhave to te smaraNa mAtramAM prasanna thaI ne lalATamAM chidra karI hRdayamAM sthira thaI gaI hatI. daivI prabhAvathI kapALanuM chidra divyanetra jevuM jaNAtuM. moTA ane samartha thayelA satyakIne jyAre khabara paDI ke pote sAdhvInuM saMtAna che ane enA pitAe satIsAdhvInuM zIla paMDyuM hatuM tyAre teNe krodhanA AvezamAM pitAne mArI nAkhyo. mAtA sAdhvI tathA mahAvIradeva pAsethI upadeza sAMbhaLatA te sudaDha samyakatvazAlI thayo. te sadA traNe kALa jinezvaradevanI pUjA karato. jinezvaradevanI bhaktinA prabhAve teNe tIrthaMkaranAmakarma nikAcita karyuM. zrI lokaprakAzamAM kahyuM che ke - "satyakI vidyAdhara' mahAdeva evA amaranAmathI prasiddha agyAramo rudra thayo. te AvatI covIsImAM suvrata nAme agyAramAM tIrthakara thaze." satyakI eka tarapha dharmamAM adbhUta niSThA rAkhato hato paNa avirati hoI bIjI tarapha te vidyAonA baLe strIomAM Asakta thaI laMpaTa banI gayo hato. aneka rAjaramaNI Adine te baLAtkAre bhogavato. ekavAra mAlavAdhipati mahArAjA caMDapradyote evI ghoSaNA karAvI ke "satyakIne vaza karI zake evI koI nArI hoya to AgaLa Ave ne rAjayane jaNAve. rAjya tene avazya Adara Apaze." A sAMbhaLI umA nAmanI gaNikA rAjAne maLI ane kahyuM - "mahArAja ! A dAsI avazya A kArya pAra pADaze." rUpanA aMbAra jevI te gaNikAne rAjAe e kArya soMpyuM. UbhA UMcA mahelanI aTArImAM potAnuM adbhuta sauMdarya ughADuM mUkI sUvA lAgI. satyakInI najara to cUke tevI hatI ja nahIM. tarata te tyAM Avyo. kAmakaLAmAM vezyAe tenuM mana raMjita karyuM. teNe khaga dUra Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 159 mUkavAnuM kAraNa pUchatAM satyakIe kahyuM - "strIsaMga vakhate huM A khaga ane vidyAo dUra mUkuM chuM. kema ke evI amArI maryAdA che. A dUra hoya tyAre amArI sthiti sAmAnya mANasa jevI hoya che.' ityAdi rAjA pAse jaI gaNikAe kahyuM - "te avAra-navAra mArI pAse Ave che. te mAtra mArI sAthe ramaNa karato ne viSayamAM ati Asakta hoya tyAre ja marI zake tema che. te mATe ghaNo ja cAlAka ane nipuNa mANasa joIe, je mane bacAvI tene mAre. tenA ghAmAM huM jo AvI jAuM to mAruM patI jAya, chevaTe tapAsa karatA zabdavedhI ghA karanArA mANaso maLI AvyA. gaNikAnI sAme temanI parIkSA A rIte levAmAM AvI. kamaLanA pAMdaDAnI uparA uparI thappI karI kahevAmAM AvyuM ke - "A thappImAMthI ATalA uparanA pAMdaDA viMdhAya ne nIcenA ATalA pAMdaDA jarAya viMdhAya nahIM." tarata emaNe dhanuSya para bANa caDAvI pheMkyuM ne kahyA pramANe ja uparanA pAMdaDA viMdhAyA ne nIcenA cokhA bacyA. vezyA A rIta svIkArI ghare AvI. umA mahelanI aTArImAM pUrvavat sUtI ne satyakI Avyo. saMketapramANe yoddhAo goThavAyA ne umA sAthe saMbhoga karatA satyakI para temaNe bANa mArI tenuM maraNa nipajAvyuM. sAthe umA paNa marAI gaI. satyakI marI narake gayo. satyakInA mitra kALasaMdIpake mitranuM mRtyu jANyuM ne tene pratizodhabadalo levAnI IcchA thaI. teNe moTI zilAno dekhAva AkhI avaMtIne cUrI nAkhavA karyo. lokoe koI duSTa devano upadrava samajI tene bhoga-naivedyAdika dharyAM. tyAre te vidyAre mitranuM mahattva vadhAravA satyakI ja bolato hoya tema kahyuM - "mane saMbhoga samaye mArI nAMkhavAmAM Avyo che. jo jIvatA bacavuM hoya to mArI saMbhogAkAranI mUrti banAvI pUjA karo. mArA ne umAnA guNa gAvo, to badhuM zAMta karIza. anyathA sarvanAza che ja." mRtyuthI DarIne mANasa zuM nathI karatA? sarvee e vAta svIkArI. teNe badhuM zAMta karyuM tethI "zaMkaroti iti zaMkaraH' e vyutpattie lokoe tene zaMkara nAma ApI jaLadhArI yonimAM liMganI AkRti karAvI loko tenI pUjA karavA lAgyA. viSayAdhIna jIvo laMpaTatAthI aneka anartha pAme che. Avo baLavAna ane vidyAzALI satyakI paNa kAramI rIte mRtyu pAmI narake gayo. satyakInI mAtA sujayeSThA sAdhvInuM caritra A pramANe che. sAdhvI sujyeSThA vaizAlInareza ceDArANAnI sAtaputrImAM ekanuM nAma sujayeSThA hatuM. te ghaNI ja suMdara hatI. tenuM citra eka tApasIe zreNikarAjAne ApyuM. rAjAe mugdha thaI tene paraNavA nirNaya karyo. ane A kArya abhayakumArane soMpavAmAM AvyuM. abhayakumAre vaizAlImAM rAjamahAlaya pAse sugaMdhI padArthonI dukAna mAMDI. dukAnamAM madhyabhAge zreNikanuM moTuM citra goThavyuM. abhaya, devatAnI jema zreNikarAjAnA citranuM pUjana Adi sahu dekhe tema karatA. sujayeSThAnI dAsIoe A citranI vAta Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 suyeSThAne karI, sujayeSThAe te citra lAvI batAvavA kahyuM. abhayakumAra pAse AvI dAsIe kahyuM - "amArA moTA kuMvarIne A citra jovuM che.' abhayakumAre paricaya sAthe e citra dAsIne ApyuM. zreNikanuM adbhuta rUpa, bhavya lalATa, pahoLI chAtI ne apUrva sauSThava joI suyeSThA zreNika upara mugdha thaI potAnuM sarvasva arpaNa karI beThI. abhayakumArane te bAbata jaNAvI. abhayakumAre zreNikarAyane jANa karI. bhUmi nIce suraMgamArga taiyAra karAvyo. avasare sajja thaI zreNika AvyA. sujayeSThAnI nAnI bahena callaNAne bahena para ghaNuM vahAla hatuM. ene khabara paDI jatA te paNa zreNikane paraNavA bahena sAthe taiyAra thaI. baMne baheno taiyAra thaI suraMga mArge AvI, ratnAbhUSaNano Dabo mahelamAM bhUlI gayelI sujayeSThAe cellaNAne kahyuM - "tuM AgaLa cAla, huM hamaNAM ja mAro ghareNAno Dabo laIne AvuM chuM." te utAvaLe Dabo levA gaI ne celaNAne sujayeSThA samajI zreNike rathamAM besADI. ceDArANAnA bhayathI tarata zreNika cAlI nikaLyA. te kAMI bolI na zakI. thoDI ja vAramAM sujayeSThA AvI. rAjA ke cellaNA Adi kAMI na joI teNe pokAra karyo ke, "koI doDo doDo re doDo celaNAne upADI jAya che." tarata ceDA rAjA ane temanA subhaTo doDatA tyAM AvyA. zreNikarAjAno ratha to AgaLa hato. ceDArANAne rokavA ne yuddha ApavA nAgasArathInA batrIsa yuvAna putro Adi mArga ruMdhI UbhA rahyA. ceDArANAnA bANathI te eka sAthe janmelA sAmudAyika karmavALA batrIse bhAIo eka sAthe ja mAryA gayA, zreNika to Akhare tyAMnI sImA vaTAvI cellaNA sAthe magadha tarapha cAlyA gayA. A banAvathI suSThAne virakti AvI gaI. te mana-vacanathI zreNikane varI cUkI hatI. paNa vairAgyabhAva sudraDha thatA dIkSA svIkArI ne utkaTa prakAre ArAdhanA karavA mAMDI. te satI sAdhvIne peDhAle chalathI bhogavI ne tene putra paNa thayo. ekavAra zrI gautama mahArAja zrI vIrabhagavaMtane suyeSThAnA satItva bAbata pUchatAM bhagavaMte pharamAveluM ke - "he gautama! sujayeSThA sAva zuddha che. teno AmAM kAMI doSa nathI. pahelA tene mAnasika rIte zreNikano saMga icchelo, paNa pAchaLathI to trikaraNazuddha zIla svIkAryuM hatuM ane pALyuM paNa che ja." sujayeSThA sAdhvIe mana-vacana ane kAyAnI zuddhipUrvaka jIvananA aMta sudhI sarvathA zuddha zIla pALyuM hatuM. ekavAra cellaNA upara zaMkA AvatA zreNike tenA zIla bAbata bhagavaMtane pUchyuM hatuM. uttaramAM prabhue kahyuM hatuM ke- "ceDArAjAnI sAta putrIo zIlavatI che.' ityAdi prabhumukhe paNa temanA zIlanI prazaMsA thaI hatI. kuzIla AtmAo kyAMya zAMti pAmatAM nathI. teo meLavelI uttama vastu paNa khoI nAMkhe che. zIlavAna sadA svastha ane prasanna rahe che. mATe sadA zIlane sudraDha banAvavAnA prayatno karavA. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 103 strIcaritra koI jANI zakatuM nathI sAmAnya rIte strI kapaTapaTu hoya che. te dhAre tevo dekhAva karI zake ne pATha bhajavI zake che. keTalIka strI to sIdhI-sarala dekhAvA chatAM evuM kapaTa nATaka racI zake che ke tene brahmA paNa samajI zakatA nathI. A bAbata nupUrapaMDitAnI kathA samajavA jevI che. nupUrapaMDitAnI kathA rAjagRhI nagarImAM devadatta nAmano eka sonI raheto hato. tene devadatta nAmano eka putra hato. tene durgilA nAmanI kanyA sAthe paraNAvyo hato. ekavAra te jhINuM kapaDuM paherI nadImAM nahAtI hatI. tyAM AvI caDelo eka puruSa tenuM soMsaruM dekhAtuM yauvana joI mohita thaI gayo. thoDIvAre bolyo - "o suMdarI ! A nadI ane vRkSo tane pUche che ke "nhAvAmAM AnaMda Avyo ne huM paNa tane vinatipUrvaka ema ja pUchuM chuM. mArI manokAmanA pUrNa thaze?' catura dugilAe tarata uttara ApatA kahyuM - "mArA snAnanA zubhecchaka vRkSa-nadInuM kalyANa thAva, ane te zubhecchA jaNAvanAra puruSanuM icchita huM avazya karIza.' A sAMbhaLI te puruSa ghaNI utsukatApUrvaka milananI lAgaNI anubhavavA lAgyo. paraMtu eTalAmAM vasatI hoI te kAMI karI zakyo nahIM ne tenI pachavADe pachavADe jaI tenuM ghara joI Avyo. ghara evI gIca vastImAM hatuM ke pote bAI sAthe kAMI karI na zakyo. chevaTe teNe dravya ApI eka tApasI taiyAra karI, badhI vAta samajAvI ghara batAvyuM, tyAM jaI tApasIe pelA mANasanA premanI vAta karI pUchayuM ke - "e tamane ahIM maLavA kyAre Ave ?' A sAMbhaLI khIjAI gayelI durmilAe tene kahyuM - "rAMDa pAkhaMDInI! AvuM bolatA lAjatI nathI, cAla nIkaLa mArA gharamAMthI' ema kahI tavAnA pAchalA bhAganI mazapara bhInI hatheLI ghasI tenA baraDAmAM thApo mAryo. nirAza thayelI tApasIe te mANasane potAnA apamAnanI vAta karI ane baraDo batAvyo. baraDAmAM kAjaLano paMjo joI te samajI gayo ke bAI jabarI cAlAka che. teNe mane kRSNapakSanI pAMcamanI rAtre bolAvyo che. kyAM javuM? te jaNAvyuM nathI. AgaLanA bhAgamAM ke pAchaLanA? teNe tApasIne pAchI taiyAra karI ke, tuM bhikSA mATe jA ne ThekANuM pUchI Ava.' te bicArI anicchAe gaI. kAraNa ke e bAI to kevI uttama ane kuLAcAravALI che. A kema kAMI samajato nathI? jaIne teNe "ThekANuM kaho." ema kahyuM. A sAMbhaLatAM ja khIjAI gayelI dugilAe tene bAvaDe jhAlI kheMcI pachavADAnA vADAmAM AvelA azoka vRkSa nIce nAkhIne pAchale bAraNethI ravAnA karI. bicArI tApasIe moDhuM bagADI badhI vAta karI ne hAthapagamAM vAgeluM batAvatA kahyuM - "zuM bAI che? tamane jarAya macaka to nahi Ape, paNa kyAMka.....jALavajo.....' pelo samajI gayo ke kRSNapakSanI paMcamInI rAtre pAchalA Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 daravAjethI mAre azokavRkSa nIce tene maLavA javAnuM che. samaye te pahoMcI gayo. baMneno milApa thayo. vArtA vinoda karatA te baMne tyAM ja sUI gayA. tyAM rAtre sasaro laghu zaMkA (pezAba) karavA uThyo. teNe putravadhUne anyapuruSa sAthe sUtelI joI, pramANa mATe teNe durgilAnA DAbA paganuM jhAMjhara (nupUra) kADhI lIdhuM. cAlAka durkhilA tarata jANI gaI. te puruSane jaldI ravAnA karI pati pAse AvI te sUI gaI. dhIrethI priyavacane patine jagADatAM teNe kahyuM - 'mane UMgha nathI AvatI cAlone ApaNe phaLiyAmAM sUI jaIe.' premALa patnInI bhAvuktA joI ghelo thayelo pati aDadhI rAte uThI phaLiyAmAM Avyo ne patnInA kahevAthI azokanA jhADa nIce tenI sAthe sUto. thoDIvAre durgilAe patine jagADI kahyuM - 'A te-tamArA ghara-kuLanI kaI rIta che ? ke pati sAthe sUtelI patnInA paganuM nupUra teno sasaro AvIne kADhI jAya.' A sAMbhaLI devadattane potAnA pitA para pArAvAra krodha Avyo. pitAne uThADI temanI pAsethI nupUra meLavI teNe kahyuM - 'are bApA ! ATalI vaye to kaMIka samajavuM joIe. mArI sAthe sUtelI putravadhU pAse tamAre avAya ja kema ? tame tenuM jhAMjhara pagamAMthI kADhIne laI gayA. tamane zarama AvavI joIe. putravadhUnuM guhya sasarAe jovAya nahIM.' ityAdi Thapako sAMbhaLI AbhA banelA bApe kahyuM - 'dIkarA ! A tuM zuM bole che ? tuM to aMdara sUto hato ne e tArI vahu koI bIjA mANasa sAthe pAchaLa vADAmAM sUtI hatI. tenA pramANa (sAbitI) mATe meM jhAMjhara kADhyuM hatuM. A rahasya ughADuM na paDI jAya mATe te tane uThADI bahAra sUvA laI gaI. nahi to koI divasa nahi ne Aje zA mATe teNe tema karyuM ? tAre A kapaTa samajavuM joIe.' ItyAdi DosAe ghaNuM kahyuM paNa dIkarAe uparathI bApane je te saMbhaLAvyuM. durgilAe kahyuM - 'sasarA sAva juThuM bole che, huM sAcA yakSanI AgaLa mArI saccAI sAbita karI batAvIza.' ane te moTA DoLapUrvaka yakSanA maMdire cAlI. mArgamAM saMketa pramANe pelo jA2-puruSa veza badalI gAMDAnI jema cALA karato Avyo ne dugilAne vaLagI paDyo. tene dUra karI dugilA yakSanA maMdire AvI, pavitra thaI yakSane pUjI, hAtha joDI ubhI rahI ne bolI- he yakSarAja ! pelA gAMDA mANasa ane mArA pati sivAya anya koI paNa puruSa sAthe mArA zarIrano saMyoga thayo hoya to mane ucita zikSA karajo.' A sAMbhaLI mUrtimAM adhiSThita deva vicAre che ke AnuM vacana satya chatAM asatyarUpa che. mATe zuM karavuM joIe?' tyAM to strI yakSanI jaMghA vaccethI nIkaLI gaI (khoTA mANaso yakSanI jaMghAmAMthI nIkaLI zakatA nahIM) satImAnA jayajayakAra thayA. lokoe tenI ghaNI prazaMsA karI 'nupUrapaMDitA' evuM nAma ApyuM. tenA patine paNa AvI patnI maLI tethI bhAgyavAna kahyo. devadatta sonInI sthiti to ativiSama thaI. A bAIe to devane paNa chetaryA ? paNa tenuM koI kAMI mAne tema nahotuM. tene evo AghAta lAgyo ke UMdha ja Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 163 UDI gaI. te AkhI rAta jAgato paDyo raheto. tenI anidrAnI vAta TheTha rAjadarabAre AvI. rAjAne evA mANasanI ghaNI ja AvazyakatA hatI. jAgato mANasa sArI rakhevALI karI zake, e udezathI rAjAe tene nokarIe rAkhyo. tenI anidrAnA guNathI rAjAe tene aMtaHpura (rANIvAsa)no rakSaka adhikArI niyojita karyo. rAjAnI mukhya rANI ja hastipAla sAthe haLI hatI. mahela pAse ja hastizAlA hatI. rAtre zikSita hAthInI sUMDhanA AlaMbane rANI mahelamAMthI nIce hastipAlane maLatI. ghaNA samayathI Ama cAlyA karatuM. Aje navo paheregIra sonI rANIvAsamAM Avyo hato. rANI vArevAre tene jovA AvatI ne jAgato joI nirAza thaI pAchI pharatI. AthI devadattane zaMkA paDI ke rANI ATalI AturatApUrvaka zA mATe AMTA mAre che? tarata te chaLa karIne sUI gayo ne khoTA nasakorA bolAvA lAgyo. tene sUI gayelo jANI, rANI roja pramANe gavAkSamAM AvI UbhI ne tarata hAthIe sUMDha UMcI karI tene nIce utArI. sonI to bAgho thaI joto ja rahI gayo. nIce hastipAle rANInA baraDAmAM loDhAnI sAMkaLa mAratAM kahyuM - "kema ATalI moDI AvI?" rANIe namratApUrvaka kahyuM - "vahAlA, mAro jarAya vAMka nathI. navo paheregIra hajI sudhI jAgato hato.' ityAdi. baMne jaNAM AkhI rAta ramatA rahyA ne pAchalI zeSa rAtrie hAthIe sUMDha dvArA pAchI rANIne upara caDAvI dIdhI. A badhuM strIcaritra bicArA sonIe joyuM ne tenA AzcaryanI sImA na rahI. teNe vicAryuM - ahIM rAjAne tyAM zuM uNapa ke khoTa che? jo AvA moTA gharanI nArI paNa AvuM AcaraNa kare to bIjA sAmAnya gharanI to zI vAta ? AvA vicArathI tenA mAthAno bhAra ne ciMtA utarI gaI. maLaske e ghasaghasATa UMghI gayo. cha mahinA pachI tene pahelIvAra UMgha AvI. Akho divasa UMghato jANI rAjAe baLapUrvaka tenuM kAraNa pUchyuM ke - "jyAM AkhI rAta UMgha nahotI AvatI tyAM Akho divasa UMgha AvI kyAMthI ?' Akhare teNe jevI vAta hatI tevI cokhe cokhkhI jaNAvI dIdhI. rAjAe pUchayuM. "e rANIne oLakhI batAvazo?" teNe kahyuM - "annadAtA ! rANInuM moTuM barAbara joI zakyo nathI." pachI rAjAe A nArIne zodhI kADhavA hAthamAM kamaLanALa pakaDI kahyuM, "Aje tame badhA ughADe baraDe UbhA raho. huM tamane kamaLanALa mArIza. joUM chuM konAmAM vadhAre sahanazakti che?" eka pachI eka rANInA baraDAmAM rAjAe kamaLadala mAryuM. rANIo hasavA lAgI ke "Aje vaLI kaI ramata mAMDI che. tyAM pelI hastipAla sAthe haLelI rANIno vAro AvatA, kamaLanA mArathI te chaLapUrvaka mUcha khAI dharatI para paDI. tenuM strIcaritra jANIne rAjAe kahyuM, "are nArI! tuM madamasta hAthI sAthe ramata kare che ne banAvaTI hAthIthI Dare che. loDhAnI sAMkaLanA mAra hasIne sahe che ne kamaLanA phUlathI mUcchita thAya che?" atikrodhita thayelA rAjAe AjJA ApI ke hAthI upara hastipAla ane rANIne besADI hAthIne UMcA DuMgarAnI Toca parathI savAra sahita gabaDAvavo. rAjAjJA pramANe baMne savAra thaI cAlyA. sAthe hajAro mANasono samUha ane prabaMdhaka rAjapuruSo. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 parvatanA zikhara para hAthI savAra sohata pahoMcI gayo. lokonA zvAsa addhara thaI gayA ke have zuM thaze? rAjAe AjJA karI "hA, have hAthIne A khINamAM pADa." pahADanI dhAra para hAthI AvI Ubho. DagaluM vadhe ne UMDI khINomAM jaI paDe hADakuMya hAtha na Ave. vicAraNA mAtrathI kaMpArI chUTe. rAjAnI AjJA e Aje to yamanI AjJA hatI. chuTakAro to hato ja nahIM. hastipALe hAthIne cAlavA IzAro karyo. hAthIe eka paga, pachI baMne paga UMcA karyA. chevaTe trIjo paNa paga UMco karI pAcho pRthvI para TekavI dIdho. hAthInI A karAmata joI loko harSita thaI rAjAne vinaMti karavA lAgyA ke - "Avo hAthI Ama naSTa na karo. Avo gajarAja durlabha che!" rAjAe kahyuM - "sAruM, A hAthIne pAcho vALI utAra' hastipAle kahyuM - "ghaNuM ja kaparuM kArya che, paNa amane abhaya Apo to karuM! chevaTe rAjAe mRtyudaMDathI bacAvI abhayavacana ApyuM. eTale te kuzaLatApUrvaka hAthIne pAcho nIce laI Avyo. rAjAe mahAvata tathA rANIne dezanI sImA choDI javA AjJA ApI. rANI ane mahAvata have pati-patnInI jema AgaLa vadhyA. mArgamAM rAta paDatA eka devaLamAM baMne sUI gayA. madhyarAtrie koI cora corI karI bhAgyo ne A devaLamAM bharAI gayo. pAchaLa paDelA rAjapuruSoe te devaLane gherI lIdhuM. mahAvata to thAkIne sUI gayo hato paNa coranA sparzathI rANI jAgI gaI. hAthathI potAnA tarapha kheMcavA ne anurAga jaNAvavA lAgI. core kahyuM - "ghaDI bharanI prIta zA kAmanI? mAre mAthe to moTI upAdhi che. rAjapuruSo sAme UbhA rahevAno avasara Ave to tuM mane pati tarIke oLakhAve to tAruM kahyuM karuM." teNe badhuM maMjura karyuM. vahelI paroDhe rAjapuruSoe devaLamAM jaIne bAIne pUchayuM - "AmAM koNa cora che?" rANIe AMkhono IzAro karatA mahAvatane jaNAvyo. temaNe tarata mahAvatane pakaDyo, enI koI vAta sAMbhaLavAmAM na AvI ne tene rAjAjJAthI zUlI para caDAvI devAmAM Avyo. tene zUlI para caDatA tarasa lAgI. mArge jatA koI zrAvaka pAse teNe pANI mAgyuM. zrAvake kahyuM - "huM hamaNA ja pANI laIne AvuM. tyAM sudhI tuM "namo arihaMtANaM' gaNato raheje." te pANI laIne Ave te pUrve ja hastipAla navakAranA smaraNamAM mRtyu pAmyo, ane vyaMtaradeva thayo. cora sAthe pelI kulaTA rANI AgaLa cAlI. core potAno svArtha saratA vicAra karyo - "je strIe potAnA patine marAvI nAMkhyo,' te mArI kyAMthI thavAnI? AnI saMgatamAM paNa aneka saMkaTa ne prANano paNa saMzaya rahyo che.' ema vicArI AgaLa eka nadI AvatAM teNe rANIne kahyuM - "pahelA tArA vastra Adi mane kADhI Apa. huM te sAmA kAMThe mUkI pachI tane sAcavIne laI jAuM.' teNe kapaDAM Adi utArI ApyuM. tenuM poTaluM mAthe laI cora nadI utaryo ne pAcho vaLyo ja nahIM. pelI nagnaprAyaH sthitimAM nirAza thaI vanamAM rADo pADavA lAgI. vyaMtara thayelA mahAvate pote ziyALanuM rUpa laI mAMsakhaMDa moDhAmAM pakaDI nadI kAMThe AvelA moTA malyane joI teNe moDhAnuM mAMsakhaMDa paDatuM mUkyuM ane mAchaluM pakaDavA doDyo. tyAM mAchaluM to nadInA pANImAM cAlyuM gayuM ne teno mAMsano kakaDo samaLI upADI gaI. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 165 ziyALa bhoMTho paDI Ama-tema jovA lAgyo. te joI rANI bolI - "mUrkhanA saradAra ! baMne khoyA. have zuM joI rahyo che?' ziyALe kahyuM - "mUrkha ! teM traNa khoyA bIjAne zA mATe jove che?' pachI teNe divyarUpa karI kahyuM - "pApijhA ! tAro vahAlo mahAvata, teM mane mArI naMkhAvyo. navakAranA pratApathI gati sudharI gaI. tuM paNa have dharmakaraNI karavA lAga. dharmavinA badhuM nakAmuM che." tene paNa A vAta ruci eTale deve rANIne upADI uttama sAdhvIo pAse mUkI. tyAM saddhodha pAmI teNe dIkSA laI sadgati sAdhI. Ama rANI aMte paNa zIlavatI thaI AtmasAdhanA karI zakI. tyAre nupUrapaMDitAnA kuzIlano ne apakIrtino paDagho hajI paDyA ja kare che. 104 comAsAmAM to vizeSe pALavA ASADhAkhya-caturmAsyAM, vizeSAdvidhipUrvakam / abhigrahA sadA grAhyA, samyagardA vivekibhiH // 1 // artha - vivekI jIvoe aSADha comAsAmAM sadA vidhipUrvaka ucita ane samyaka abhigrahoniyamo avazya karavA. vizeSArtha :- jeNe prathama bAra vrata Adi uccaryA hoya teNe nizcaye comAsAmAM niyamono saMkSepa karavo joIe. eTale jeTalI chUTa rAkhI hoya te comAsAmAM ghaNI ja ochI karI niyama pALavA joIe. jeNe parigraha pramANAdi vrato na lIdhI hoya teNe paNa dareka comAse samucita abhigraho avazya dhAravA. temAM paNa aSADha comAsAmAM vizeSe-vidhipUrvaka prahaNa karavA ne pALavA. varSARtumAM gADAM hAMkavA, ratha joDavA, khetara kheDavA, savAra thaI pharavuM vagereno niSedha ucita ja che. kAraNa varasAda pachI dharatI para lIlA ghAsa ne aMkuro, sUkSma jaMtuo ne deDakAo, pAMce varNanI lIla-phUla, aLasIyA, gokaLagAya Adi zaMkha jAtinA jIvo, mamolA, kAtrA, cuDelanA guccho, bIlADInA Topa (chatrI) ityAdi aneka jIvonI utpatti cokkasa rIte thatI hoya che. te jIvonI rakSA kAje comAsAmAM gADAM calAvavA, khetara kheDavAdinA abhigraha karavA joIe. kadAca khetIthI ja jIvikA cAlatI hoya to paNa AvazyakatAthI vadhAre kheDavAno tyAga karavo joIe. mukhyatAe varSAkALamAM sarva dizAomAM gamanAgamana nivAravuM joIe. zrI kRSNa mahArAjA ane zrI kumArapALa bhUpALe niyama karyo hato. kahyuM che ke -yArtha sarvabhUtAnAM varSombetra saMvaletA eTale ke sarva jIvonI dayA mATe varSAkALamAM eka ja jagyAe vasavuM joIe. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 zrI neminAtha prabhu pAse zrIkRSNa mahArAjAe cAturmAsa paryata nagara bahAra na javuM evo niyama lIdho hato. kumArapAla rAjAe paNa kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrijI mahArAja pAse niyama lIdho hato ke, varSAkALamAM nagara bahAra to nahi jAuM kiMtu nagaramAM paNa daherAsaranA darzana ane guruvaMdana mATe ja prAya: jaIza-AvIza. vacana pALavAmAM zreSTha kSatriya-yudhiSThira jevA kumArapALa rAjAe moTI vipatti AvI paDavA chatAM potAno niyama choDyo nahoto. A niyamanI vAta zakadezanA mleccha rAjAe jANI eTale te kumArapALano deza jItavA moTA dala-bala sAthe Avyo. chatAM kumArapALe dhIrajapUrvaka niyama sAcavyo. laDAInI taiyArI paNa na karAvI. zrI hemacaMdrasUrijI mahArAje tenI dharmadaDhatA joI pleccha rAjAne divyabaLathI rAjadarabAre pakaDI maMgAvyo. cha mahinA hiMsA na karavAnI pratijJA karyA pachI tene choDavAmAM Avyo. varSARtumAM koI paNa dizAmAM javuM na joIe, chatAM jo sarva dizAmAM javAno niyamana thaI zake tema hoya to je dizAmAM gayA vinA nirvAha na thaI zake te dizA sivAya sarva dizAno tyAga karavo. te pramANe sarva sacittano tyAga na thaI zake to jenA vinA nirvAha na cAle te sivAyanA sarva sacittano tyAga karavo. jema nirdhanane moMghA pakvAnnAdi tathA ghareNA-hAthI-ghoDA Adi tathA sUkA pradezamAM pAna-phaLAdi tathA potAnI Rtu vinA AMbA Adi phaLa alabhya che, te te vastuno te te sthitimAM, te deza ane kALamAM jo tyAga karavAmAM Ave to tethI viratinuM mahAphaLa prApta thAya che. anyathA te te vastunI aprApti chatAM pazunI jema ApaNane paNa aviratijanya karmabaMdha thayA ja kare che, ane te te niyamanA phaLathI nakAmA vaMcita rahevuM paDe che. jema eka ja vAra jamyA hoIe, paNa ekAsaNAnuM paccakhANa karyuM na hoya to tenuM phaLa maLatuM nathI. tema vastunI prAptino saMbhava jaNAto na hoya teno paNa jo niyama lIdho hoya to te kadAcit maLe to paNa niyamanA kAraNe grahaNa thatuM nathI. tene niyamanuM phaLa spaSTa ane cokkakhI rIte maLe che jema ke - vaMkacUlanI kathA viMkacUla nAmanA eka coranA saradAre guru mahArAjanA upadezathI "ajANya phaLa na khAvuM evo niyama lIdho. ekavAra te potAnA sAthIo sAthe jaMgalamAM gayo hato. bhojanano samaya vItI javA chatAM kazI jamavAnI sagavaDa na maLI ne badhAne kakaDIne bhUkha lAgI, thAkIne vaMkacUla jhADa nIce beTho ne tenA sAthIo bhojananI tapAsamAM gayA. teo thoDIvAre sarasa sugaMdhI madhurA kiMpAka nAmanA viSaphaLa laIne pAchA pharyA. badhA AnaMdamAM AvI phaLa khAvA beThA. saradAre pUchyuM - "AvA phaLa to ApaNe kadI joyA paNa nathI. dekhAya che to majAnA ! AnuM nAma zuM che?' koI nAma to jANatuM ja na hotuM. badhAye aTakaLo karI karI jAtajAtanA nAmAdi ApavA mAMDyA, vyavasthita oLakhANa koI na ApI zakyuM eTale vaMkacUle kahyuM "mAre ajANyAM phaLa na khAvA evo niyama che. A phaLa mArA mATe sAva ajANyA che. mATe huM na khAI zakuM. tamatamAre khAvA hoya to khAva." Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 167 saradArane sAthIoe ghaNAM samajAvyA-manAvyA. are Apad kAle apavAda sevI zakAya. tema ja pAchaLathI prAyazcitta Adi karI zakAya. Adi ghaNI vAto ne dalIlo karI paNa vaMkacUle kahyuM - niyama eTale niyama." thAkelo saradAra ADo paDyo ne sAthIoe te phaLa khAvA mAMDyAM. thoDI ja vAramAM coronA sAMdhA kheMcAvA ne AMtaraDAM AmaLAvA lAgyA. jotajotAmAM to badhA coro marI gayA. mAtra bacI gayelo saradAra kheda ne vismaya pAmI vrata ane guruno muMgo upakAra mAnI rahyo. nahi to Aje e paNa mAryo jAta. mATe saptAha, pakhavADIyuM, mAsa, cha mAsa, yAvat varSa be varSa, dasa varSa ke mAvajIva sudhInA niyamo zakti pramANe grahaNa karavA. paNa kSaNavAreya niyama vagara rahevuM joIe nahIM. kAraNa ke viratinuM phaLa mahAna ane aciMtya che. aviratithI kliSTa karmono satata baMdha Adi thayA kare che. Ama to sadAkALa uttama jIvana jIvavuM ane sadAcaraNa karavuM joIe. dharmathI kadI saMtoSa pAmavo nahIM joIe. paraMtu varSAkALamAM vizeSa prakAre niyamo karavA. jemake-prati divasa zrI jinezvaradevonA darzanAdi karavA be traNa vAra javuM. aSTaprakArI pUjA-snAtrAdi pUjA, trikALa-ubhayakALAdi devavaMdanAdi karavA. badhAya pratimAjInI pUjA-vaMdanA karavI. moTI pUjAo racAvavI, sarva guruone vaMdana, AcAryadevane dvAdazAvartavaMdana karavuM, navuM jJAna bhaNavuM-abhyAsa karavo, guruonI bhakti vaiyAvacca karavI, brahmacarya pALavuM. ukALeluM pANI pIvuM, sacittano tyAga karavo, AdranakSatramAM sUrya AvatA-pAkA AMbAmAM-tenA rasamAM rasanA jevA ja varNanA ApaNane sTeje na dekhAya tevA kIDA-jIvo utpanna thAya che. varasAda thatAnI sAthe kerI rAyaNa Adi phaLomAM najare joI zakAya evI iyaLo paNa thaI jAya che. vAsI kaThoLa-bhAta AdithI banAvelA puDalA, vaDA Adino tyAga karavo. tema ja pApaDavaDI sUkavaNInA zAkabhAjI tathA pAMdaDAvALI bhAjIno sarvathA tyAga karavo. khAreka, Toparu, drAkSAdi, sUko mevo, nahi dhoyelI khAMDa tathA sUMTha AdimAM lIla-phUla-kuMthuvA-IyaLa Adi thavAno pAko saMbhava hovAthI teno tyAga karavo. (phAgaNa comAsI beThA pachI bhAjI-pAlo ane sUko mevo tyAjya che, choDI devo) kadAca auSadhAdimAM anivArya AvazyakatA paDe to yatanApUrvaka zodhana karIne upayoga karavo. zakyatA hoya to comAsAmAM khATalA para sUvuM. dAtaNa, joDA Adino, bahAranI mIThAI, pharasANa Adi khAdya sAmagrIno tema ja nATaka, ceTaka prekSaka (calacitrAdi)no tyAga karavo. pRthvI khANa khodavI nahIM, navA vastro raMgAvavA nahIM. vastro dhovA ke dhovarAvavAnI maryAdA karavI. grAmAMtara javuM nahIM. ghara lIMpavA Adi ne chANA thApavA AdimAM asaMkhya jIvotpatti hoI teno sarvathA niSedha karavo. gharanI bhIMto, thAMbhalAo, palaMga, kabATa, bAraNAM, pATa pATalA Adi lAkaDAnI vastuo, sIMkA, ghI, tela ane pANI vagere bharavAnA vAsaNo, tathA baLataNa, dhAnya Adi sarva padArthone lIla-phUla lAge nahIM mATe taDako Adi Ave tevI jagyAmAM yathAyogya korA karI ughADA rAkhavA. rAkha ke cUno Adi copaDAvI svaccha rAkhavA. bheja vinAnI havA lAge tema karavuM. bhejavALI jagyAmAM na mUkavA. pANI ghaTTa garaNAthI be traNa vAra gaLavuM. ghI, tela, u.bhA.-2-13 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 goLa, chAza ane pANI vagerenA bhAjano ughADAM na rAkhavAM. osAmaNa snAnAdinuM jaLa jyAM lIlaphuga tema ja dara AdithI polI thayelI na hoya evI dharatImAM chUTuM chuTuM chAMTavuM-thoDuM thoDuM reDavuM. cUlo-dIpaka Adi ughADAM na rAkhavAM, khAMDavuM, daLavuM, rAMdhavuM tathA kapaDA vAsaNa dhovA AdimAM UMDI jayaNA rAkhavI. tathA jinezvara prabhunA daherAsaro upAzrayAdi dharmasthAnamAM svacchatA rAkhavI. comAsuM besatA pUrve samarAvavA ne yatanA rAkhavI. anya matamAM paNa niyamo mATe kahyuM che ke - * vasiSTha brahmAne pUchayuM ke - "he brahmA ! comAsAmAM bhagavAn viSNu samudramAM zeSa zavyA para jaI zA mATe sUI jAya che ! temanA sUI javAthI zA niyama karavAnA hoya ne tethI zuM phaLa prApta thAya?' uttara ApatA brahmAe kahyuM - "bhagavAna viSNu sUtAya nathI ne jAgatAya nathI, paNa comAsA pUrato evo upacAra karelo che. zrI viSNu comAsAmAM yogadhyAnamAM lIna thAya che te vakhate evA niyamo karavAnA hoya che. varSAkALamAM pravAsa na karAya. mATI khodavI nahIM. rIMgaNA, aDada, coLA, kaLathI, tuvera, kAlIMgaDA Adi, mULA Adi tema ja tAMdaLIyA AdinI bhAjI khAvA nahi ne pratidivasa ekAsaNuM karavuM. comAsAmAM A pramANe vartana karanAra mANasa paramagatine pAme che. rAtribhojana kadIya na karavuM. comAsAmAM to je vizeSe tyAga kare che tene ubhayalokanI kAmanAnI siddhi thAya che. viSNunA zayana (varSA) kALamAM je madya-mAMsano tyAga kare tene mahine mahine so azvamegha yajJanuM phaLa maLe che. ItyAdi. tathA mADaya nAmanA munie kahyuM che ke - "he rAjA ! je mANasa comAsAmAM tela mAlIza karAve nahIM, te ghaNAM putravAna, dhanavAna ane nirogI thAya che. je puSpAdi bhogano tyAga kare te svargamAM pUjA pAme che. je kaDavo, khAro, tIkho, mITho, kaSAyelo (turo) ane khAro A chae rasane varje che, te kadI paNa durbhAgI thato nathI. tAMbula tyaje to bhoga ne lAvaNya pAme, je kaMdAdiphaLAdi-patrAdi taje teno vaMza vistare. je pRthvI para sUve te viSNuno anucara thAya. je ekAMtara upavAsa kare te brahmalokamAM pUjAya che. ane jeo keza-nakha vadhArI zarIranI zobhA varje che te divase divasa gaMgAsnAnanuM phaLa meLave che. cAturmAsamAM upavAsa Adi tapano niyama karavo ne pAraNe sadA mauna rahI bhojana karavuM. arthAt prayatnapUrvaka cAturmAsamAM niyamadhArI vratadhArI thavuM." A pramANe bhaviSyottara purANamAM tathA bIjA paNa aneka lokottara tema ja laukika dharma graMthomAM cAturmAsika kRtya saMbaMdhI varNana karyuM che, te jANIne te svIkAravA kaTibaddha thauM. te bAbata eka dAMta A pramANe che vijayazrIkumAranI kathA vijayapuranA mahArAjA vijayasenane ghaNAM putromAM eka putra atizaya tejasvI ane supAtra hato. te rAjyane yogya hoI tene manathI rAjAe yuvarAja banAvyo hato. paNa adekhAIthI tenuM koI ahita na kare evA udezathI rAjA prakaTa karI te putrane jarAya mahattva ke ene sArA kAmano yaza na ApatA. keTalAka prasaMge te vijayazrIkumAre anubhavyuM ke "rAjA jANI joIne mane mahattva Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 nathI ApatA, kyAreka to mArI AvaDatane UMdhI rIte AlekhavAmAM Ave che."ne pariNAme kumAra manamAM kheda pAmI vicAravA lAgyo "ahIM rahIne mane kazo ja lAbha nathI, paradeza jAuM to A dekhavA ne dAjhavAmAMthI bacuM ane vikAsanI bhUmikA racI zakuM. kahyuM che ke - je mANasa gharamAMthI nikaLI vistIrNa bhUmi para Avyo nathI, mugdha kare evA dazyo ane vismayakAraka banAvo ghara deza choDyA vinA anubhavAtA nathI. A na jonAra kUvAno deDako kahevAya che. je mANasa paradeza kheDe tene vicitra bhASAo, deza-videzanA rIta-rivAjo, veSaparidhAno, saMskRti ane mAnyatAo Adi ghaNuM ghaNuM jANavA maLe che. kalpanA paNa na thaI zake evA Azcaryo anubhavavA maLe che." ItyAdi vicArI te ja rAtre eka mAtra khaga laI teNe potAnuM nagara choDyuM ane svecchAe bhramaNa karato te eka ghora araNyamAM AvI pahoMcyo. madhyAhna samaya vItI gayo hato. kumArane asahya bhUkha ane tarasa lAgI hatI, paNa te sAhasa ane utsAha choDyA vinA AgaLa cAlyo. tyAM eka suMdara-divya AkRtivALA puruSe prakaTa thaI kahyuM mahAnubhAva ! Ama Ava ! le A be ratno. eka sarva upadravano nAza ne bIjuM sarva icchitanuM zIdhra sAdhana karanAra che. kumAre pUchyuM - paNa tame cho koNa?" deve kahyuM - "potAnA nagaramAM gayA pachI koI jJAnI muninA mukhethI mAruM caritra jANavA maLaze." ema kahI deva aMtardhAna thaI gayo. ratnonA prabhAve AnaMda mANato ne vilAsa karato vijayazrIkumAra kusumapura Avyo. tyAMnA devazarmA rAjAne asahya netrapIDA thaI hatI, ghaNA upAyo ne vizvAsapAtra vaidyo niSphaLa gayA hatA. nagaramAM koI vyAdhi maTADanAranI tapAsa mATe ghoSaNA karavAmAM AvI rahI hatI. te sAMbhaLI kumAra rAjamahAlayamAM Avyo ne ratnanA prabhAve kSaNavAramAM rAjAne pIDAmukta karyo. A pIDAmAM rAjAne ghaNo anubhava ane bodha thaI gayo hato. AvaDuM moTuM rAjya chatAM pote vicitra jAtanI asahya dazA bhogavI cUkyA hatA. svastha thayA pachI kumAra ne teno vyavahAra joI rAjA ghaNA rAjI thayA. temaNe puNyazrI nAmanI putrInA lagna kumAra joDe karI tene rAjya paNa ApyuM. Ama pote sAva nizcita thaI dIkSA laI vItarAganA mArge cAla nikaLyA. AgaLa jatAM vijayazrIkumAranA bApAe paNa rAjya ene ja bhaLAvyuM ke pote dIkSA laI zreya sAdhyuM. kumArane baMne rAjyo maLyA ne te sukhapUrvaka tenuM saMcAlana karavA lAgyo. devazarmA rAjarSi sAdhanApatha para AgaLa vadhatA avadhijJAnI thayA. teo vicaratA kusumapura nagara AvyA. dezanA ApatA temaNe vijayazrI rAjAne teno pUrvabhava saMbhaLAvatA kahyuM kSamApurI nagaramAM suvrata nAme zeTha rahe. temaNe guru mahArAjanA upadezathI zakti pramANe cAturmAsika niyamo lIdhA. temanA eka nokare "cAturmAsamAM rAtribhojana, madirA, mAMsa ane madhano tyAga karyo. te rAjA! te zeThano nokara mArIne tuM rAjA thayo che, ne je suvrata zeTha hatA teo Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 maharSika deva thayA che. pUrvanA vAtsalyane laIne temaNe tane be ratno ApyAM' A sAMbhaLI vijayazrIkumArane jAtismaraNa jJAna thayuM. pachI to teNe paNa vividha prakAranA kAMI keTalAya nAnA moTA niyama lIdhA-pALyA ne aMte svarge gayA. tyAMthI cyavI mahAvidehakSetramAM upajI mokSa pAmaze. Ama cAturmAsika niyamonI mahAmahimA jANI vivekavaMta mahAnubhAvoe avazya niyamamAM udyama karavo. A sivAya bIjA paNa ucita niyamo dhAravA-pALavA. phAgaNa pUrNimAthI kArtikI punama sudhI pAMdaDAvALA zAka (bhAjI) khAvA nahIM. tala vagere na rAkhavA, kAraNa ke tethI ghaNAM trasajIvonA vinAzano prasaMga Ave che. sAmAnya rIte ema kahevAmAM AvyuM che ke - ajANyuM phaLa, nahi zodheluM zAka, sopArI Adi AkhAM phaLa, bajAra-hATanA cUrNo, junuM-meluM ghI tathA caturAI ane parIkSA vinAnA mANase lAvelA padArtho khAvAthI mAMsabhakSaNa tulya doSa lAge che. jo ke A badhA niyamo traNe comAsAmAM yathAyogya ucita rIte pALavA joIe chatAM tithie to vidhipUrvaka avazya pAlana karavuM joIe. te tithio traNa prakAranI che. be caudasa, be AThama, pUnama ane amAsa A cAritra tithi che. be bIja, be pAMcama ane be agiyArasa A cha jJAnatithi kahevAya che. AmAM jJAnanuM vizeSa ArAdhana karavuM. bAkInI badhI darzana tithi kahevAya che, temAM darzana-samyatvano mahimA karavo, samyakatvanI nirmaLatA-daDhatAdi guNo vadhe tevAM AlaMbana levA. sAmAnyatayA sarva tithie devapUjA-zAstrazravaNa, AvazyakAdi kriyAo karavAnI hoya che ja. paraMtu cAturmAsika parvane divase vizeSa prakAre viziSTa rIte karavI. kahyuM che ke - "sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha, prabhupUjA, snAtra, vilepana, brahmacarya, dAna ane tapa Adi uttama anuSThAno bhavya jIvonA cAturmAsika alaMkAro che, zobhA che, eTale ke A satkRtyothI cAturmAsa zobhe che. mATe bhavyAtmAo tene avazya seve che. temAM be ghaDI paryata rAga-dveSanA kAraNomAM madhyasthabhAva rAkha te sAmAyika kahevAya. A sAmAyikane AcaranAra zrAvakomAM koI RddhimAna ane koI Rddhi rahita hoya che. Rddhi rahita zrAvake caityamAM guru mahArAja pAse pauSadhazALAmAM athavA ghare jyAM nirvighna sthAna hoya tyAM sAmAyika karavI joIe ane samRddhazAlI zrAvake to zAsananI unnati mATe moTA ADaMbarapUrvaka upAzraye jaIne ja sAmAyika karavI joIe. parama jaina kumArapALa rAjA aDhAraso zrImaMta zeThIyAo sAthe upAzraye jaI sAmAyika karatA. tethI-sAmAyikano mahimA vadhato ne zAsananI unnati thatI. kumArapAla rAjA ane caMdrAvataMsaka rAjAnI jema sAmAyika karavuM. pratikramaNa zrAvake avazya karavAnuM hoI enuM bIjuM nAma Avazyaka che. Avazyaka kriyA baMne samaya karavAnI hoya che. A bAbata samasyA pAdamAM jaNAve che ke - "vasamAM kayuM vastra uttama che? to kahe che ke "paDi (paTTavalsa) - marudezamAM zuM durlabha che? to kahyuM "ka" (jaLa). pavanathI paNa zuM capaLa? to kahe "maNa' (mana). divasanuM pApa koNa dUra kare? to uttara maLyo paDikramaNa. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 171 arthAt divasa AkhAnuM pApa pratikramaNathI nAza pAme che. A pratikramaNa mahaNasiMha zrAvakanI jema sattvapUrvaka karavuM. pauSadha cAre parvaNI (AThama, caudasa, punama ne amAsa)mAM cAre (AhAra, zarIrasatkAra, brahmacarya ane avyApAra pauSadha) prakAre karavo. kesa2, barAsa AdithI arcana-pUjana karavuM, paMcAmRta-jaLAdithI snAtra ane kuMkumAdithI vilepana karavuM. A traNa prakAramAM saMpUrNa pUjAno saMgraha jANavo. brahmacarya niSThApUrvaka sudarzana zeThanI jema pALavuM. te saMbaMdhamAM tyAM sudhI kahyuM che ke - paranArInA avayavanuM ghareNuM paNa jovuM nahIM. tyAM dRSTAMta TAMkatA jaNAvyuM che ke : sItAjIne rAvaNa harI gayA pachI zrI rAma ane lakSmaNa temane vanamAM zodhavA nIkaLyA. AgaLa jatAM temano bheTo vAnaravaMzIya sugrIva hanumAnAdithI thayo. sItAjIe mArgamAM nAMkhelA potAnA kuMDalAdi alaMkAra A lokone maLyA hatA te batAvatA temaNe zrI rAmane pUchyuM - 'A alaMkAra jo sItAdevInA hoya, to temane kaI dizAmAM laI javAmAM AvyA che ? enuM anumAna thaI zake ! zrI rAmacaMdrajIne khyAla na hoI temaNe lakSmaNane batAvyA. lakSmaNajI temAMthI paganA chaDA (nupUra) joI bolyA : kuNDalairnAbhijAnAmi nAbhijAnAmi kaGkaNaiH / nupUraistvabhijAnAmi nityaM pAdAbjavandanAt // 1 // artha :- kuMDalathI ke kaMkaNathI bhAbhIne huM nahi oLakhI zakuM. eTale A kuMDalakaMkaNa bhAbhInA che ke nahi te huM nahi kahI zakuM. paNa nupUrane huM sArI rIte jANuM chuM. kemake temane huM roja page lAgavA jato tyAre pagamAM joto hato. arthAt bIjA avayavo ke te para rahelA AbhUSaNa upara paNa lakSmaNajIe kadI najara TheravI nahotI. A udAharaNathI parastrInA aMgopAMga ke tenA upara paherela vastra alaMkAra jovAnuM paNa avazya TALavuM joIe. dAna pAMca prakAranA prasiddha che. aSTa prakAranA duSTa karmano samULago nAza karanAra tapa che. ityAdi aneka cAturmAsika-kRtyo che, temAM tatpara rahenAra sUryayazA AdinA aneka udAharaNo jANI ArAdhanAmAM baLa ane vega maLe tevo udyama karavo. A ASADhI caturdazI saMbaMdhI kRtyo nirvANanA sAdhanone sulabha karanArA che, tethI zubha cetanavALA upAsakoe avazya AdaravA yogya che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ' upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 105 viSayothI pApa ane pApathI dukho viSayAtamanuSyANAM duHkhAvasthA daza smRtAH / pApAnyapi bahUnyatra, sAraM kiM mUDha ! pazyasi ? // 1 // artha - kAmavAsanAthI vyathita mANaso kAmanI duHkhamaya daza avasthA pAme che. viSayomAM kyAMya svasthatA zAMti ke sukha maLatuM nathI. ulTAnuM pApa baMdhAya che. mATe o mUDha AtmA! AmAM tuM zuM sAra (sArAvATa) dekhe che ? kAmIjanonI duHkhamaya daza avasthA kahevAmAM AvI che. (amuka strInI) "abhi e prathama avasthA. te kema-kyAre maLaze? maLaze ke nahi tevI "ciMtA e bIjI avasthA. vAre vAre "smaraNa'-raTaNa te trIjI avasthA. tenA (satu asata) guNonuM "kIrtana' te cothI avasthA. nirAzAjanya "uga' te pAMcamI avasthA. viyoga asahya thatA te mATeno "vilApa' te chaThThI dazA, temAMthI udbhavatuM gAMDapaNa te unmAda nAmaka sAtamI dazA. mAnasika vagere "roganI utpatti rUpa AThamI dazA. buddhi-samajaNanA nAza rUpa "jaDatA' nAmanI navamI avasthA ane chevaTe temAMthI nipajatuM mRtyu-maraNa A kAmInI dazamI avasthA che. siddhAMtamAM kahyuM che ke "kAmIjIvane sukhano viparyaya-viparItapaNuM ja thayA kare che. nAnA hicchasi nArIyo.... arthAt viSayI jIva jyAM jyAM nArIne jue che tyAM tyAM tarata tene vAsanAmaya bhAvanA thAya che. strIne jotAnI sAthe tarata asthiratA tema ja zvAsa ane lohInA vaheNamAM aniyamitatA ubhI thAya che. vAyuthI dhrujatI dhvajAnI jema kAmInuM mana strIne jotAM caMcala thaI UThe che. bicArAne jarAya zAMti maLatI nathI. sAhityamAM kahyuM che ke, "kAmI pakSIo paNa AkraMda karatA hoya che. jaLAzayanA A kAMThAthI sAmA kAMThe jAya che. dInaduHkhI thaI ciMtA bhayamAM lIna thAya che. yogInI jema sthira thaI tenuM dhyAna dhare che ne khAvA-pIvAnuM choDIne AturatApUrvaka tene jovA praharo sudhI dhyAna dhare che, mArga AdimAM vATa jove che, ekalAM ekalAM ciciyArI kare che ne paDachAyA joDe paNa kadI ghelachA kare che. priyatamAnA nAdamAM pazuo-pakSIonI paNa A dazA thAya che. dhanya ane kRtapuNya to A pRthvI para e manuSyo che jemaNe mana-IndriyonA cALA jANI lIdhA che. icchAone jItI lIdhI che ane viSayathI nivRtta thaI svasthatA, svataMtratA ne sAcI ThakurAI prApta karI che. bAkI kAmInA duHkhI jIvanane to vAraMvAra dhikkAra che. strInA sahacAramAM-samAgamamAM pApa paNa pArAvAra lAge che. siddhAMtamAM pharamAvyuM che ke "eka lAkha garbhavatI strIonA nirdayatApUrvaka peTa cIrI nAkhavAmAM Ave ane temAMthI nikaLI Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 sAta-ATha mAsanA taraphaDatA garbhane haNI nAkhe-Ama karatAM jeTaluM pApa lAge tenA karatAM navagaNuM pApa ekavAra strI sevanAra sAdhune lAge. sAdhvI sAthe ekavAra kAmasevana kare to hajAragaNuM pApa lAge ne temAM tIvra rAgathI kAmakrIDA kare to kroDagaNuM pApa lAge. tathA tenuM bodhibIja nAza pAme che, ItyAdi. yogazAstramAM paNa jaNAvyuM che ke yonimAM agaNita sUkSma jIvo utpanna thatA hoya che te maithunathI pIDAI mRtyu pAme che mATe maithunano tyAga karavo. kAmazAstranA racayitA vAtsyAyana paNa yoninA jaMtuonI vAta jaNAvatA kahe che ke "yoni raktamAM komaLa madhyabhAge sUkSma jaMtuo utpanna thAya che.' ityAdi. mATe strInA ekavAranA saMgathI asaMkhya jIvonA ghAtanuM mahApAtaka lAge che, mATe he mUDha! tane viSayamAM zo sAra dekhAya che? laukika graMthamAM paNa jaNAvyuM che ke :bhikSAzanaM tadapi nirasamekavAraM, zayyA ca bhUH parijano nijadehamAtram / vastraM tu zIrNa paTakhaNDamayI ca kanthA, hA hA ! tathApi jantuH viSayAbhilASI // 1 // artha -mAMgI lAveluM bhojana te paNa nirasa ane ekavAra maLe. dharatImAM ja tenI pathArI hoya. parijanamAM mAtra potAnuM zarIra ja hoya, gaLI gayelI ne phATelI godaDIno kaTako kapaDA tarIke hoya, ghaNA khedanI vAta che ke tathApi jIva viSayano abhilASI rahyA kare che. prANa choDe paNa abhilASA na choDe! viSayabhogamAM mAtra saMkalpa ja sukha rahyuM che. vAstavamAM to kAMI tathya ke sAra temAM nathI. brahmacArInuM jIvana ja kharuM jIvana che. bhAvapUrvaka strIno tyAga karI brahmacarya pALanAra brahmacArI kahevAya che. kahyuM che ke : rAmAsaGga parityajya vrataM brahma samAcaret / brahmacArI sa vijJeyo, na punarvaddhaghoTakaH // artha:- bhAvapUrvaka strIno saMga choDI je brahmacarya pALe te brahmacArI kahevAya paNa bAMdhelo ghoDo kAMI brahmacArI kahevAya nahIM. eTale ke strI puruSamAM ne puruSa strImAM Asakti rAkhyA vinA brahmacarya-zIla pALe te kharekhara brahmavratadhArI che. brahmacaryano aciMtya mahimA che. paraMtu strIno sAtha karanAra game tevo baLiyo mANasa ghora parAbhava ne mahAkleza pAme che, saMsAra Akho jItavo sahela che paNa strInuM mana jItavuM kaparuM kAma che. nItizAstra paNa strIno jarAya vizvAsa na karavA bhalAmaNa kare che. laukikazAstramAM temaja jinAgamomAM strIne doSanI khANa-doSanI mUla bhUmi kahI che. tene rAkSasInI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 paNa upamA ApavAmAM AvI che. svajanonA snehano ghAta e saralatAthI karI zake che. strI jevA mAyA-prapaMca koIne AvaDe nahIM. kahyuM che ke : na sA kalA na tad jJAnaM, na sA buddhirna tad balam / jJAyate yazAoje, caritraM catabhUSAm // r // artha :- tevI koI kaLA nathI, koI evuM jJAna nathI, koI buddhi paNa koI pAse nathI ne saMsAramAM evuM baLa paNa nathI ke jethI caMcaLa netravALI nArInuM caritra jaNAya-jANI zakAya ! game tevo prema saMbaMdha nArI kSaNavAramAM toDI zake che. te potAnA premapAtrane paNa moTA saMkaTamAM acakAyA vinA nAkhI zake che. te bAbatamAM muMjarAjAno prabaMdha A pramANe che. mAlavAdhipati muMjanI kathA paramAra vaMzamAM janmelA siMhabhaTa nAmanA rAjA mAlavAnuM rAjya calAvatA hatA. teo eka upavanamAM jatA hatA tyAM temaNe turatanuM janmeluM suMdara ne tejasvI bALaka muMja (eka jAtanuM ghAsa)mAM paDeluM joyuM. rAjA tene mahelamAM lAvyA. putra tarIke rAkhyo ane tenuM 'muMja' nAma rAkhyuM. AgaLa jatAM te rAjAne svayaMno putra thayo tenuM nAma siMdhula pADyuM. baMne bALako moTA, samajaNA ane rAjanItijJa thayA. tyAM acAnaka siMhabhaTa svargavAsI thatAM muMja rAjA banyo. potAnA bhAI siMdhulane mahAparAkramI ane ugra baLazALI jANI tene vAMkamAM laI kArAvAsamAM baMdI karyo. siMdhulano putra bhoja nAme hato. tenA janma samayanI kuMDalI koI naimittika joSIne batAvatA teNe kahyuM - 'A bhojakumAra ati sobhAgI che. te gauDadeza sahita dakSiNa dezanuM rAjya pacAsa varSa sAta mAsa ne traNa divasa sudhI bhogavaze. muMje vicAryuM ke - 'jyAM sudhI bhoja haze tyAM sudhI mArA saMtAnane rAjya nahi maLe.' teNe bhojane marAvI nAkhavAno vicAra karyo. ema karatAM bhoja thoDo moTo thayo. lAga maLatA muMjanA kahyA pramANe cAMDALo tenI hatyA karavA tene dUranA jaMgalamAM laI gayA, caMDALoe kahyuM - tuM tArA iSTadevanuM smaraNa kara, maravAnI ghaDI AvI lAgI che. kumAra bhoje vicArIne kahyuM - 'mAre mAtra kAkAne eka samAcAra ApavAnA rahI gayA che te tame pahoMcADI Apo.' ema kahI teNe eka zloka A pramANe lakhI Apyo H mAndhAtA ca mahIpatiH kRtayugAlaMkArabhUto gataH / seturyena mahodadhau viracitaH kvAsau dazAsyAntakRt ? / anye cApi yudhiSThiraprabhRtayo yAtA divaM bhRpate ! naikenApi samaM gatA vasumatI nUnaM tvayA yAsyati // 1 // artha :- kRtayuganA alaMkAra jevA mahArAjA mAndhAtA paNa cAlyA gayA. jemaNe samudra upara setu bAMdhyo hato ane dasa mAthAvALA rAvaNane mAryo hato, te zrI rAmacaMdrajI paNa kyAM che ? Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 te paNa gayA. yudhiSThira jevA mahAbAhu ne sabaLa sAthavALA keTalAya rAjAoe ahIM zAsana karyuM ne chevaTe e paNa cAlyA ja gayA. koInI sAthe A dharatI gaI nathI, paNa te kAkA! mahArAjA ! have mane ema lAge che ke avazya tamArI sAthe A pRthvI Avaze." cAMDALe hatyArAe) A patra rAjAne pahoMcADyo. kAvya vAMcatA ja muMjane bALaka pratibhA para mAna upajayuM ne dayA paNa AvI. tarata teNe bhojakumArane mahelamAM bolAvyo ane samArohapUrvaka yuvarAja pada ApyuM. keTaloka vakhata vItyA pachI rAjakArabhAra bhojane bhaLAvI muMja tailaMganA rAjAne jItavA upaDyo. bhAgyajoge te yuddhamAM hAryo ne tailaMge pakaDI tene rAjabaMdI banAvyo. te rAjakedI hoI rAjAnA rasoDethI tene roja bhANuM mokalAvavAmAM AvatuM. tailaMganA rAjAnI vidhavA bahena mRNAlavatI paNa koIkavAra tyAM jatI. muMja ane mRNAlano paricaya vArtA hAsya vinodathI vadhyo ne praNayamAM pariNamyo. A rIte muMjane kArAgRhamAM paNa badhI sagavaDa maLIchatAM keda to keda ja. tene choDAvavA bhojakumAre kArAgRha sudhInI lAMbI suraMga khodAvI. ekAMtamAM mANaso sAthe cAlyA AvavA jaNAvyuM. muMje thoDIvAramAM AvavAnuM jaNAvyuM. te darpaNamAM mukha joto Ubho hato tyAM pAchaLathI mRNAlavatI AvI UbhI. tenuM pratibiMba paNa temAM paDyuM. baMne harakhAIne joI rahyA paNa mRNAlavatI sTeja prauDhavaye pahoMcI hoI muMja sAthenuM potAnuM pratibiMba joI jhaMkhavANI paDI, vAtane pAmelA muMje kahyuM - "tAruM lAvaNya jarAya karamAyuM nathI, kadAca yauvana DhaLavA lAge toya tAre kheda karavAno na hoya, kemake khaMDAyA chatAM paNa sAkaranI mIThAzamAM kAMI pharaka paDato nathI." ItyAdi vAta karI teo premathI maLyA. javAne mATe suraMga taiyAra hatI ne saMpUrNa svAdhIna hAtha-veMtamAM hatI, chatAM tenuM mana mRNAlavatImAM evuM lolupa hatuM ke teNe te vAta mRNAlane jaNAvatAM kahyuM - "huM jAuM chuM. tArA vinA mAruM badhuM adhuruM haze. mATe tuM Ave to huM laI javA taiyAra chuM. tane huM mArI paTTarANI banAvIza." mRNAle thoDo samaya mAMgI vicAryuM "huM AnI sAthe jaIza to Avo mITho madhuro saMbaMdha TakavAno nathI. kemake tyAM sauMdaryavatI ghaNI rANIo haze. tyAM jaIne zuMya thAya? enA karatA e ahIM ja rahe to mane ekalIne niraMtara muMjano sahacAra maLyA kare." AvuM vicArI teNe A vAta potAnA bhAI-rAjA sudhI pahoMcADI. rAjAe AvI joyuM to sAce ja suraMga taiyAra hatI. krodhe bharAyelA rAjAe kahyuM, "havethI tamAre ghare ghare bhIkha mAMgIne khAvAnuM raheze. rAjarasoDuM baMdha. kSaNavAramAM bAjI palTAI jatA muMjanI ciMtA ane nirAzAno pAra na rahyo. paNa jayAre teNe e jANyuM ke mRNAlavatIe ja rAjAne khabara ApyA hatA, tyAre to jANe tenA mAthA para joradAra phaTako paDyA jevuM thayuM te ekadama asvastha ane asthira thaI gayo. tene evo AghAta lAgyo ke tenA mAthAmAM mUDhatA chavAI gaI. tene apAtI badhI sagavaDa baMdha paDI. kaThora pahero, hAtha-pagamAM sAMkaLa-beDI, khAvAnuM paNa baMdha thaI gayuM. bhUkhyuM kyAM sudhI rahevAya? Akhare te rAjapuruSo sAthe nagaramAM bhIkha mAMgavA nIkaLyo. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 loko tenI mazkarI uDAvatA, vyaMga karatA ne cALA pADatA. bhIkha mAMgIne kaMTALI gayelo muMja bolyo. itthI pasaMga mata ko karo, tiya visAsa duHkha puMja / ghara ghara tiNe nacAvIyo, jima makkaDa tima muMja // artha - strIno prasaMga koI karazo nahIM, strIno vizvAsa to duHkhanA DuMgarA jevo ja che. teNe AvA samartha muMjarAjAne mAMkaDAnI jema ghare ghare nacAvyo." kharUM che ke jeo strIne vaza paDe che temanA duHkhano pAra raheto nathI. moTA mahArAjA ke mahAtmAo potAno mobho ne sthAna-veza ane mAhAbhyane choDI dAsI jevI strIomAM rAce che to teo avazya muMjarAjAnI jema mahAanarthane pAme che. parAbhavane sahe che. pAchaLathI to badhAne jJAna thAya che, pahelAthI cete te dhanya che. muMjarAjAne pahelAthI ja sabuddhi AvI hota to A viDaMbanA na UbhI thAta, pote svataMtra rIte jIvana jIvI zakta paNa mRNAlavatIe tenI dazA kharAba karI nAkhI. ekavAra muMjarAje, koIne ghera jaI bhikSA mAMgI, to gRhiNIe tiraskAra karI moM macakoDyuM. te joI muMjarAje kAvyamAM kahyuM - "dhanavatI bAI ! tArA A godhanane joI tuM abhimAna na karIza, kAraNa ke A muMjarAjAnA caudaso chottera hAthIomAMthI Aje eke enI pAse nathI. badhA cAlyA gayA. ekavAra akSayatRtIyAne divase koInA ghare gayelA muMjarAje joyuM ke eka yuvatie mAMDo (poLI) hAthamAM laI baTaku bharyuM. mAMDAmAMthI ghInA TIpA TapakatAM joI muMje kavita karI kahyuM - re re maMDaka mA rodI,-ryadahaM khaNDito'nayA / rAma-rAvaUT- mudyA , strIfma: je na pitA che. artha :- are mAMDA! strIe khaMDita karyo ema mAnI raDa nahIM kAraNa ke rAma (strInA kahevAthI vinA vicArye mRga pachavADe doDyA) rAvaNa ane muMja Adi kayA puruSane strIe khaMDita karyA nathI ? AgaLa jatAM, reMTIyo pheravatI koI strIne joI muMje kahyuM - dhare reMTIyA ! tuM raDa nahIM. tane ja A bAI pherave che evuM nathI. kharI vAta to e che ke strI kone jamADatI nathI. te eka khoTA kaTAkSamAtramAM paNa bhramita karI zake che. to jene hAthathI kheMce enI kaI vale thAya? te caMdranI rekhAnI jema kuTila-vakra, saMdhyAnI jema kSaNika rAga (raMga) rAkhanArI ane nadInA pravAhanI jema nIce ne nIce sthaLe gamana karanArI hoya che. AvI strI choDIne sukhI thAva. telaMgarAje muMjarAjAne ghaNo samaya bhIkha maMgAvI kadarthanA karI ane chevaTe tenA prANa lIdhA. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 177 upara pramANe itihAsamAM ghaNA prasaMgo sAMpaDe che. laukika graMthomAM paNa strIno saMga tyAgavo yogya che. ema bhArapUrvaka kahyuM che. jainadarzanamAM to vizeSa prakAre UMDANathI te bAbata samajAvavAmAM AvI che. je dhanya jIvo bhArapUrvaka strIno tyAga kare te ja sAcA brahmacArI che. paraMtu bAMdhelA ghoDAnI jema icchA vinA brahmacarya pALe te kharekhara brahmacArI kema kahevAya ? kAraNa ke bAMdhelo ghoDo ghoDI sudhI javA samartha nathI, tethI te dravyathI viSaya sevato nathI, paNa manamAM to bhArobhAra viSayavAsanA bharI paDI hovAne lIdhe vAraMvAra manamAM to saMyoganA-ghoDInA ja vicAro AvatA hoya che, tethI tene mahAkarmabaMdha thAya che ne mananuM koI kArya siddha thatuM nathI. azva brahmacarya para A udAharaNa kahevAmAM Ave che. brahmacArI ghoDo eka rAjAne koI uttama jAtivAna ghoDo koIe arpaNa karyo. teNe azvazALAmAM eka tarapha baMdhAvyo. evAmAM koI muni mahArAja azvazALAnI pAse comAsu rahyA. teo upadezamAM dharmanI samajaNa ane vrata-niyamanA pAlananA uttama udAharaNa ApatAM. ekavAra temaNe zIlavratanI caubhaMgI samajAvatA kahyuM -- zIlavratanA dravya-bhAvathI cAra bheda thAya che. temAM dravyathI pALe paNa bhAva na hoya, vastunI aprAptinA kAraNe, bhavadevanI jema. (bhavadeva saMyamI chatAM nAgilAne varSo sudhI bhUlyA nahIM) tathA niSadhadezanA svAmI naLarAjAnI jema. naLarAjAne dIkSA lIdhA pachI damayaMtI sAdhvIne jotA ja rAga utpanna thato ne pUrvAvasthAmAM varSo sudhI bhogavelA bhoga smRtimAM tAjA thatA. A jANI mahAsatI damayaMtIe anazana lIdhuM ne devatA thayA. naLarAjAne pratibodha Apyo. naLarAjA kALa karI "vaizramaNa" (kubera) thayA. kahyuM che vidhipUrvaka dharma AcaravA chatAM jo sarAgapaNuM rahI jAya to e dharma mokSa sAdhI zakato nathI. naLarAjarSine vRddhAvasthAmAM paNa sarAgapaNuM rahyuM tenA pariNAme teo uttaradizAnA lokapAla kubera bhaMDArI thayA. A prathama bheda jANavo. koI jIva dravyathI strIsaMga (spardhAdi) kare. paNa bhAvathI zIlavrata pALe. eka ja zayyAmAM sUnAra vijayazeTha ane vijayAzeThANInI jema. tema ja pANigrahaNa karatI veLA jaMbUkumArAdinI jema. A bIjo bheda che. koI jIva dravya ane bhAva ema baMne prakAre zIla pALe, zrI mallinAthajI, neminAthajI tathA rAjImatIjI AdinI jema. A trIjo bheda jANavo ane keTalAka jIvo dravyathI paNa zIla pALe nahi ane bhAvathI paNa pALe nahi. A bhAMgAmAM saMsArI ghaNA ghaNA jIvo jANavA. A cotho bheda jANavo.' A rIte dharmadezanA sAMbhaLI te ghoDAe manathI brahmacarya svIkAryuM. ekavAra rAjAe te ghoDAne svastha, draSTa-puSTa ne suMdara joI sArI nasla) saMtati mATe ghoDIonA samAgamamAM mUkyo. azvapAloe te mATe prayatno karyA paNa ghoDo jarAya utsAhita na Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 thayo, mANaso ja nahIM rAjA paNa Azcarya pAmyo. tyAM pAchA koI jJAnI muni azvazALA pAse utaryA. rAjAe temane pUchyuM ke - ghoDo ghoDIothI dUra kema rahe che? AvuM to bane nahIM." gurumahArAje kahyuM - "rAjA ! ghoDAe manathI brahmacaryavrata lIdhuM che. rAjAe kahyuM - mahArAjajI! ghoDAe pUrve kaMIkavAra ghoDIno saMgama karyo che. mAtra A vakhate ja te dUra bhAge che. amAre tyAM evA to ghaNA ghoDA che jemaNe janmathI mAMDI brahmacarya pALyuM che. A ghoDA karatA teo zreSTha na kahevAya?' mahArAjajIe kahyuM - "rAjA ! evuM nathI kAraNa ke e ghoDAo viSayanI yAdamAM jhUre che. tethI temanuM mana ke tana svastha nathI. teo pratidivasa kAmabhoganI AgamAM baLatA hoI temane vaLI zIla kevuM? A ghoDo to brahmacaryanA prabhAvathI svarga pAmaze. enuM AkhuM bhaviSya ujaLuM ane kalyANamaya che, e kyAM ne A bApaDA pazu kyAM?' ityAdi sAMbhaLI rAjA paNa bodha pAmyo ne turaMta ja zrAvakadharma svIkAryo. A badhuM jANI-samajIne je jIva brahmacarya vrata Adaraze, te sAco guNavAna jANavo. traNe lokamAM brahmacArI jevo koI pAtra ke guNI nathI. mATe he bhavya jIvo! tame avazya A mahAvratane Adaro. A vrata jagamAM dIvo che. A vrata vratono rAjA che. mananI ramatane jeo jANI le che teo sahelAIthI kAmane nAthI zake che. brahmavratIno jaya thAva. 106 "pApagraha-parigraha' parigrahAdhikaM prANI, prAyeNArambhakArakaH / sa ca duHkhakhaninUnaM, tataH kalpyA tadalpatA // 1 // artha - moTA bhAge mANasa parigrahanI adhikatA mATe AraMbha karato hoya che. te ja parigraha jIvane mATe kharekhara ja mahAsaMtApa ane duHkhanI khANa banI jAya che. mATe parigrahanI alpatA nizcita karavI joIe. vizeSArtha - samasta prakAranA dhana AdinA grahaNane parigraha kahyo che. te parigrahathI je adhika hoya te prANI parigrahAdhika kahevAya. tevA jIvo prAyaH adhika AraMbha-samAraMbha kare che. koIka prANI saMpratirAjA AdinI jema te parigraha-dhanAdikane zubhakSetramAM paNa vApare che mATe mULa zlokamAM prAyaH zabda vAparyo che. parigraha kharekhara duHkhanI khANa jevo che. mATe tenI alpatA (maryAdA) karavI. eTale saMtoSa jevuM koI sukha nathI. tenI pratIti mATe parigrahano niyama karavo. ahIM e marma jANavo ke-parigraha be prakArano che. bAhya ane atyaMtara. dhana-dhAnyAdi bAhya ane Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 m oc rAgadveSAdi atyaMtara parigraha kahevAya che. athavA sacitta ane acitta evA be bheda paNa parigrahanA che. sacitta eTale dAsa-dAsI pazu (bepagA-caupagA) Adi ane acitta eTale sonuM rUpuM vastrAdi. temAM gRhastha (zrAvaka) sacittAcittAdi parigrahanA aparimANa rUpa aviratithI aTakavuM - eTale ke te saMbaMdhI icchAnuM (padArthonuM) parimANa-niyamana karavuM. e pAMcamuM aNuvrata kahevAya che. te svIkAravAthI ghaNI zAMti-svasthatA temaja prabaLa puNyAInI prApti thAya che. parigrahanA vaza paDavAthI mahAklezAdi maLe che. kahyuM che ke - parigrahamahattvAddhi, maJjatyaiva bhavAmbudhau / mahApota iva prANI, tyajet tasmAt parigraham // artha :- ghaNA bhArathI ladAyelA vahANanI jema A prANI paNa parigrahanA mahAbhArathI saMsArasamudramAM DUbe che. mATe parigrahane tajavo joIe. A saMbaMdhamAM vidyApatino prabaMdha A pramANe che. vidyApatinI kathA potanapuramAM sUranAmaka rAjA rAjya kare. tyAM jinadharmI vidyApati nAmanA zrImaMta zeTha rahetA hatA. temane zRMgAramaMjarI nAmanI guNIyala patnI hatI. ekavAra zeThane svapramAM lakSmIdevIe kahyuM - "AjathI dazame divase huM tArA gharamAMthI cAlI jaIza." tarata jAgI paDelA zeTha ciMtA karavA lAgyA ke "have huM nidhana thaI jaIza to mAruM zuM thaze? dhana vagara kayo vahevAra cAle tema che?" kAraNa ke mULathI ja je mANasa nidhana hoya tene garIbInI pIDA hotI nathI. paNa dhanavAna thaIne nirdhana thavuM to abhizApa che. patine khinna joI gAramaMjarIe udAsInatAnuM kAraNa pUchatAM zeThe svapranI vAta jaNAvI kahyuM. "A saMsArano samasta vahevAra paisA para Ubho che. pAse jo dhana hoya to zatru paNa svajana thaI varte che ne dhanahIna mANasanA svajana paNa zatru thaI jAya che. dhanabaLathI mANasa apUjaya chatAM pUjAya che. amAnya paNa mAnya thAya che ane avanda chatAM vaMdAya che. dhanano moTo prabhAva che. ityAdi zeThanI vAta sAMbhaLI pairyapUrvaka zeThANI zRMgAramaMjarIe kahyuM - "svAmI! nakAmo kheda karo cho. lakSmI to dharmathI ja sthira thAya che. jyAM sudhI parigraha parimANarUpa pAMcamuM aNuvrata na lIdhuM hoya tyAM sudhI traNe lokanA dhananA parigrahanuM aviratinA kAraNe pApa lAgyA kare che." ItyAdi patnInA vacanathI prerAI vidyApatie pAMcamuM vrata grahaNa karyuM ane sAte kSetramAM chUTA hAthe lakSmI vAparavA mAMDI. je Ave tene Ape. koI yAcaka khAlI hAthe na jAya. Ama karatAM ATha divasamAM to zeThe badhI lakSmI vAparI nAMkhI. rAte paDyA paDyA vicAra karyo "ATha divasamAM to AnaMda AnaMda vartAI rahyo. yaza ne mAna paNa ghaNAM meLavyAM, have savAranA pahoramAM yAcako Avaze tene huM zuM ApIza ? nA pADavI tenA karatA paradeza cAlyA javuM ja sAruM che." ItyAdi Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 vicAraNA karatAM UMgha AvI gaI. svapramAM potAnuM ghara lakSmIthI bharAyeluM joyuM. jAgIne lakSmIne pratyakSa joI saMkalpa karyo ke caturvidha zrI saMghane huM zatruMjayagirirAjanI saMghayAtrA karAvIza. navamo divasa pUrNa thatA teNe vicAryuM kAle dasamo divasa che, lakSmIne javuM hoya to sukhethI jAya. mAre have kazI ciMtA nathI." ema vicArI zAMta citte sUI gayA. svapramAM lakSmIjIe AvIne kahyuM - tamArA prabaLa puNyathI huM vizeSe vRddhi pAmI chuM ne sthira paNa thaI chuM. zAstramAM kahyuM che ke : tribhirva-stribhirmAsai-stribhiH pakSaistribhirdinaiH / atyugrapuNyapApAnA-mihaiva phalamaznute // 1 // artha - ati ugra puNya ke pApanuM phala traNa varSe, traNa mahine, traNa pakSa ke traNa divasamAM ahIM ja prApta thAya che. zrI harSa kavi lakhe che ke "saMpatti ane vipatti pUrva-puNya saMbaMdhI vaibhavanA baMdha ane nAzathI prApta thAya che, eTale ke-puNyavaibhavanA baMdhathI saMpatti prApta thAya che ane puNyavaibhavanA nAzathI vipatti prApta thAya che. mATe A saMpattine supAtranA karAraviMdamAM arpaNa karavI. kAraNa ke te vidhie batAveluM tenuM zAMtika-pauSTikakarma che. arthAta-jo saMpatti supAtrane apAya to te vipattine aTakAvavAmAM zAMtika pauSTikakarma rUpa thAya che." lakSmIdevIe kahyuM - he zreSThI ! have tamArA gharamAMthI javuM mArA mATe zakya nathI. mATe icchA pramANe mAruM phaLa meLavajo.' jAgIne vidyApatie svapranI badhI bInA patnIne jaNAvatA kahyuM - "have lakSmI ApaNe tyAM sthira thaI che. paraMtu ApaNe to bAra vratadhArI chIe. ApaNA pAMcamA vratane jarAya hAni na thavI joIe, tyAre ahIM to cokhkho bhaMgano saMbhava jaNAya che. mATe ApaNe A ghara ane lakSmI badhuM choDI tIrthayAtrAe nikaLI jaIe, patnIe saMmati ApatA te baMne savAre taiyAra thaI ghara choDI cAlI nIkaLyA. nagara bahAra jatAM ja paMcadivya thatAM rAjya maLyuM. vidyApati-zRMgAramaMjarIne pradhAna Adi Adara ane AgrahapUrvaka rAjamahelamAM laI gayA. rAjyAbhiSekanI taiyArI joI vidyApatie sApha nA pADI jaNAvyuM ke - "mAre parigrahanuM parimANa che, mATe huM rAjya laI zakuM nahIM.' tyAM AkAzavANI thaI "zeTha! tamAre prabaLa puNyayogabhogyakarma paNa prabaLa che. mATe tenuM phaLa svIkAro." A sAMbhaLI zeThe rAjasiMhAsana para vItarAgaprabhunI pratimA besADI ThAThamAThathI temano abhiSeka karyo-karAvyo. maMtrIone rAjayakArya bhaLAvI pote nyAyapUrvaka je dravya Ave tenA para jineMdradevanA nAmanI mahora (cihna) mAravA lAgyA. varSo vItyA paNa pote lIdhelA niyamane unI AMca AvavA na dIdhI. prAMte rAjya putrane soMpI pote dIkSA ArAdhI svarge gayA. tyAra pachI pAMca bhava karI mokSapada pAmyA. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 A rIte vidyApati zreSThInuM A udAharaNa sAMbhaLI dharmanI bhAvanAvALA jIvoe parigraha parimANarUpa pAMcamuM vrata grahaNa karavA tatpara thavuM. 100 icchA parimANanA aticAra dhanadhAnyasya kupyasya, gavAdeH kSetravAstunaH / tArasya hemnazca saMkhyAtikramo'tra parigrahe // 1 // artha - (1) dhana-dhAnya, (2) kuSya eTale sAmAnya bIjI dhAtuonA vAsaNa Adi, (3) gAya Adi pazuo tathA dAsa-dAsIo, (4) kSetra (khetarAdi). vAstu eTale makAna-nagarAdi. (5) sonuM-rUpuM Adi A pAMcenA parimANa-maryAdAno atikramaullaMghana. pAMcamA vratanA A pAMca aticAra che. vizeSArtha :- dhana cAra prakAranuM che. 1 gaNima eTale gaNI zakAya tevuM. rUpiyA tathA jAyaphaLa, sopArI Adi. 2. dharima-toLIne ApI-laI zakAya tevuM. jema ke kezara, goLa Adi. 3. meya-mApIne levaDadevaDa thaI zake tevuM. tela tathA mIThuM (lavaNa) Adi ane 4. pAricchedachedIne ke parIkSA karIne laI-daI zakAya, te, jema ke vastra Adi tathA ratna vagere. dhAnya eTale DAMgara, ghauM, cokhA Adi sAmAnya rIte covIza prakAranA dhAnyamAM parimANano atikrama karavo te prathama aticAra che. eTale dhana-dhAnyAdinA mUDA-mApa pAlI AdithI parimANa bAMdhyA pachI-niyama karyA pachI lobhavaza te muDA, mApa koThI Adi moTA bhare-bAMdhe ityAdi. prathama aticAra. kukhya eTale sonA-rUpA sivAyanI dhAtu. eTale trAMbu-pIttaLa, kAMsuM Adi dhAtu-tenA vAsaNo. mATInA, vAMsanA, kASTha tathA kAgaLAdinA pAtro tathA haLa Adi. tathA zastra, mAMcA, (pharnIcara) temaja gharavakharI. AnuM parimANa gaNatrIthI thAya che jema ke ATalI thALI, ATalA vATakA-pyAlA Adi. A badhuM niyamita saMkhyAvALuM rAkhI niyama karyo hoya teno atikrama karavo. sarakhI saMkhyA rAkhavA mATe te vAsaNAdi hoya tethI moTA karAvavA-levA vagere. A kukhyAtikrama nAmano bIjo aticAra che. gAya, bheMsa, baLada Adi pazuo. Adi zabdathI bepagA dAsa (nokara) dAsI Adi tathA cArapagA pADA Adi pazu-pakSInI karelI saMkhyAno atikrama kahevAya, jemake amuka dhArelI saMkhyA pramANe gAya, bheMza, hAthI, ghoDA, dAsa, dAsI rAkhyA hoya, paNa temanA saMtAnone parimANathI Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 adhika saMkhyA thatI hoya chatAM na gaNavAM (jemake e mArA kyAM che. emanA mA-bApanA che) te aticAra trIjo aticAra. have kSetra (khetara, bAga, upavana) eTale phaLa-phUla dhAnya Adi upaje te bhUmi. kSetra, setu, ketu ane ubhaya ema traNa prakAre che. jene reMTa nahera AdithI pANI pavAya te setukSetra, jemAM varasAdanA pANIthI anna nipaje te ketukSetra kahevAya. ane jemAM baMne prakAranA jaLathI khetI thatI hoya te ubhayakSetra kahevAya. vAstu eTale ghara, havelI, mahela vagere tathA gAma, nagara Adi. temAM ghara traNa prakAranA jaNAvyA che. khAta, uskRita ane khAtoti . bhUmigRha (bhoMyarAdi)ne khAta, mahela, mALa Adine ucchita tathA bhUmigRhanI upara mALA vagere hoya tevA makAnane khAtocchita kahevAya. A kSetra tathA vAstuno karelA parimANathI adhika lAbha thatA temane nAnA moTA karI saMkhyA niyama pramANe rAkhavI. vacamAMthI vADa ke bhIMta kADhI nAkhavI. te kSetravAstu pramANAtikrama kahevAya. e cotho aticAra. | hiraNya eTale sonuM ane rajata eTale rUpuM. AnuM parimANa karyuM hoya tethI vadhAre bheguM thatAM strI-putrAdine ghareNA Adi karI ApavA ne ema mAnavuM ke e to emanuM che. mAruM kyAM che. athavA temanA nAme ke nimitte alaga rAkhavuM. te suvarNa-rUpyAtikrama nAmano parigraha parimANavratano pAMcamo aticAra che. A pAMcamA vratanA pAMca aticAra jANavA paNa AcaravA nahIM. aticArathI vrata melA thAya che. ahIM tAtparya e jANavuM ke vivekI mANase mukhyavRttithI to je kAMI dhana-dhAnyAdi parigraha pahelAthI ja potAnI pAse hoya teno paNa saMkSepa karavo. kiMtu tema karavA pote samartha na hoya to parimANa to avazya karavuM. potAnI icchA pramANe parimANa ke maryAdA karavI te duSkara vAta nathI. ahIM koIne ema zaMkA thAya ke potAnI pAse to so rUpiyA paNa hoya nahIM ne icchA parimANamAM hajAra, pacAsa hajAra ke lAkha vagere rUpiyAnA parimANanI mokaLAza rAkhe, to tethI zo lAbha thavAno che?' tenuM samAdhAna karatAM graMthakAra kahe che ke "je parimANa bAMdhyuM tethI adhika dhanAdinI icchA jatI karI e ja moTo tAtkAlika lAbha che. kAraNa ke jema jema vadhAre meLavavAnI icchA thAya tema tema duHkhanI mAtrA paNa vadhatI ja jAya che. gharano sukhe nirvAha cAlato hoya chatAM je mANasa adhika adhika dhana upajAvavAnA prayatno kare che te aneka prakAranA niraMtara phlezo sahyA kare che." siMduraprakaraNamAM zrI somaprabhAcArya mahArAja kahe che ke, "loko vairAna vanamAM bhaTake che, vikaTa dezamAM rakhaDe che, UMDA sAgaramAM gothA khAya che, atiklezavALI khetI kare, moTA sAhaso kare ne jokhamo veThe, kRpaNa mAlikanI sevA kare ane dhanathI AMdhaLI thayelI buddhivALA teo gajendronI ghaTAne lIdhe saMcarI na zakAya evI raNabhUmimAM marI paNa jAya. A badhI lobhanI ja kuceSTA che. parigraha jeTalo vadhAre teTalA ja duHkha, ciMtA ne bhaya vyApaka. jo parigraha ocho hoya to duHkha, ciMtA paNa ochA ja rahe." siddhAMtamAM lakhyuM che ke Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 ma jaha jaha appo loho, jaha jaha appo pariggahAraMbho / taha taha suhaM pavaDDhai, dhammassa ya hoi saMsiddhi // 1 // artha - jema jema alpa lobha hoya, jema jema alpa parigraha ane AraMbha hoya tema tema sukha vadhyAM kare che ne dharmanI prApti-siddhi heje thAya che. A badho vicAra karI koI paNa prakAre ne yatna icchAno phelAvo aTakAvI A vrata aMgIkAra karavuM. A vrata aMge pethaDa zrAvaka ghaNA ja preraka che. pethaDa zrAvakano prabaMdha kAMkarejanI samIpanA koI gAmamAM pethaDa nAmano eka osavAla vasato hato. te ghaNo ja bhalo ne sajjana vaNika hato. tene padminI nAme patnI ane DaMDANa nAme suMdara putra hato. pethaDa ati garIba hoI bALakane kazI sagavaDa maLatI nahotI. uparanuM dUdha paNa kaThina vAta hatI. ekavAra dharmaghoSa nAmanA AcArya tyAM padhAryA. pethaDa paNa temano upadeza sAMbhaLato. teNe guru mahArAja pAse parigraha parimANa vrata svIkAratAM kahyuM - "bhagavan! mAre eka hajAra dravyathI vadhAre rAkhavuM nahIM, evo niyama karavo che." gurue kahyuM - "tamArI AkRti, samajaNa ane ceSTAthI jaNAya che ke ATalA dravyathI kema cAlaze?" pethaDe kahyuM - "bhagavAna ! atyAre to upAdhinA pAra nathI, kAMI dhana paNa nathI, paNa kadAca ApanuM kathana siddha thAya ne AgaLa kAMI bhAgyodaye maLe to huM pAMca lAkha rUpiyAno niyama karuM chuM. tethI vadhAre je kAMI dravya Avaze te dharmakAryamAM vAparIza." A pramANe pethaDazAhe gurumahArAja pAse niyama karyo ne ghera AvyA. koI rIte avasthA sudharI to nahIM paNa divase divase daridratA asahya thatI gaI. kaMTALI dezAMtaranI icchAthI putrane suMDalAmAM sUvaDAvI-mAthe upADI pati-patnI upaDyA mALave. mALavAnI rAjadhAnImAM pesatAM ja sarpa ADo utaryo eTale pethaDa UbhA rahyA. tyAM koI mANase AvI pethaDane UbhA rahevAnuM kAraNa pUchyuM. teNe sarpanI vAta kahI ne sarpa paNa jatA batAvyo. zukanavettA hoI teNe kahyuM - "zeThIyA! UbhA zuM rahyA? cAlavA mAMDo. A sarpa para to durgA (cakalI) beThI che. A to uttama zukana thayA che. aTakyA vagara nagaramAM gayA hota to rAjaya maLata rAjaya ! hajI paNa mahAlAbhanuM ja kAraNa che." zukanazAstramAM kahyuM che ke "jo gAmathI nikaLatA DAbo svara (zvAsa) hoya, sarpa jamaNo utare ne DAbe ziyALa bole to strI svAmine kahe che ke "he svAmI ! sAthe bhAtuM levAnI jarUra nathI. A zukana ja tamane bhAtuM Apaze." potAne sArA zukana thayA jANI utsAhita thayelA pethaDa nagaramAM gayA ne tyAMnA rANA gogAnI maMtrIne tyAM nokarIe rahyA. eka vakhata rAjAe ghaNA ghoDA kharIdyA. nANA cUkavavA maMtrIne jaNAvyuM. maMtrIe kahyuM - "hAlamAM ATalA badhA nANAM che nahIM." A sAMbhaLI khIjAyelA u.bhA.-2-13 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 rAjAe kahyuM - "dhana joya kyAM? cAlo hisAba-nAmuM batAvo." gabharAI gayelo maMtrI kAMI ja bolI na zakyo. rAjAe tarata paherAmAM mUkyo. A khabara thoDI ja vAramAM maMtrInI patnI pAse AvI, te bicArIe bebAkaLI thaI badhI vAta pethaDane karI, pethaDe zAMtvanA ApatAM kahyuM - "ciMtAnuM kAMI kAraNa nathI. A to rAjAno Thasso che. huM rAjA pAse jAuM chuM." ema kahI teNe rAjA pAse AvI mujaro karI vinayapUrvaka kahyuM - "annadAtA ! maMtrIjIne jamavA mokalo." rAjAe kahyuM - hisAba (nAmuM) joyA sivAya mokalAya tema nathI." pethaDa bolyA - "mahArAja! huM beTho beTho eka varasano hisAba ApuM chuM, tyAM maMtrI jamI Avaze. rAjAe pUchyuM - "tuM koNa che ?" pethaDe kahyuM. huM pethaDa nAmano temano sevaka chuM.' ityAdi kahI maMtrIne chuTo karAvyo ne samaya para jamI paravArIne pAcho upasthita paNa thayo. pethaDanI caturAI Adi joI rAjAne temAM rasa jAgyo. rAjamAM nokarI pAmI thoDA ja vakhatamAM pethaDa rAjAnA mAnItA maMtrI banyA. keTalAka vakhatamAM temanI pAse pAMca lAkha mudrAnI saMpatti thaI gaI. pachI to aciMtya lAbha thayA ja karyo. tethI pethaDazAhe covIsa tIrthakaronA coryAsI jinaprAsAdo karAvyA. potAnA dharmaguru tyAM padhAratA temanA sAmaiyAmAM botera hajAra dravyano vyaya karyo. batrIza varasanI bharayuvAnImAM brahmacarya vrata grahaNa karyuM. zrI zatruMjayathI giranAra sudhI sonerI-rUperI dhvajA caDAvI. bAvana ghaDI sonuM devadravyamAM ApI IMdramALa paherI ane zatruMjaya para zrI RSabhadeva dAdAnA daherAne ekavIsa ghaDI sonAnI maDhI suvarNamaya karyuM. Ama temaNe ghaNuM dravya dharmamArge vAparyuM paNa vratane jarAya AMca AvavA dIdhI nahi. A parigraha parimANa vrata nAmanuM pAMcamuM vrata dharma ane dhananuM mahattvapUrNa sthAna che te prApta karI jema zAha pethaDa sthAne sthAne Rddhi-siddhi pAmyAM. rAjakuLamAM mAnya thayA ane sukha saubhAgyanA adhikArI thayA tema dharmanI dRDhatAthI tame paNa prApta karo. 108 parigrahI sadA bhUkhyo-atRpta zrutvA parigrahaklezaM mammaNasya gatiM tathA / dharmAnveSI sukhArthI vA kuryAnna ca parigraham // 1 // artha - parigrahajanya phleza ane parigrahathI thayelI mammaNazeThanI durgati sAMbhaLI dharmanA khapI ane sukhanA arthI AtmAoe (adhika) parigraha rAkhavo nahIM. AMtarika riktatAkhAlIpaNAne bharI devA mANasa bAhya padArthonA saMcayamAM paDI jAya che. jema jema lAbha vadhe tema tema lobha paNa vadhato jAya che. pariNAme game teTaluM maLavA chatAM saMtoSa thato nathI. hIrA ane mANekanI khANo roja potAnA mahelomAM ThalavAya to paNa jIvane dharapata thatI nathI. e padArtho Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 185 maLI javAthI mana bhale nAce kUde, paNa tethI kAMI AtmAnI pIDAno aMta AvI jato nathI. game teTalo parigraha hIrAmANekano saMgraha pAse thAya chatAM jarAya zAMti maLatI nathI. A bAbatamAM mammaNa zeThanuM udAharaNa samajavA jevuM che. mammaNa zeThanI kathA rAjagRhI nagarImAM jyAre zreNikarAya rAjya karatA tyAranI A vAta che. rANI cellaNA sAthe rAjA mahelanI khaDakImAM beThA hatA. aSADhanI meghalI rAta hatI, jharamara megha varasato hato ne kyAreka vIjaLI paNa camakatI hatI. mahelathI thoDe ja dUra nadImAM pANI ubharAtA hatA. nadImAM taNAI AvatA lAkaDA eka mANasa pANImAM paDI kheMcIne kAMThe lAvato hato. vIjaLInA camakArAmAM A dazya cellaNA rANIe joyuM ne Azcarya thayuM. kAraNa ke sAmAnya rIte vAyakA evI hatI ke zreNikanA rAjyamAM koI duHkhI nathI. rANIe rAjAne kahyuM - tame paNa meghanI jema bharyAmAM varaso cho. ApaNA ja nagaramAM Avo garIba mANasa vase che ne tamane jarAya ciMtA nathI. tamArI caturAI ne vyavasthA chatAM bicArAnI dazA to juo." evAmAM pAchI vIjaLI jhabUkI ne potaDIvALo mANasa vajanavALA lAkaDA kheMcato joyo. cakita thayelA rAjAe tarata mANasa mokalI te garIba potaDIvALAne teDI maMgAvyo ne pUchyuM - "elA tuM koNa che? AkhuM nagara gharamAM besI AnaMda mANe che tyAre tuM AvuM sAhasa ne parizrama zAne kare che?" teNe uttara ApatA kahyuM - "mahArAjA ! huM vaNika chuM. nAma mAruM che mammaNa. mArA ghare baLadanI eka sArI joDa che. temAM eka baLadanuM eka ziMgaDuM banAvavuM bAkI che. te mATe huM satata prayatna ane ciMtA karyA karuM chuM. A sAMbhaLI vismita thayelA rAjAne thayuM "kevAMka baLada haze? bicAro kevo chUje che varasAdanA pavanamAM. lAvane huM ja tenuM ziMgaDuM karAvI dauM ne rAjAe pUchyuM - "keTaloka vyaya thAya e eka ziMgaDuM pUruM karavAmAM?" mammaNe kahyuM - "mahArAja e to joyA vinA Apane khabara nahIM paDe. jevA traNa ziMgaDA che tevuM ja A cothuM paNa karavAnuM che." sAMbhaLIne kautuka pAmelA rAjA rANI sAthe bIjA divase mammaNanA ghare gayA. eka pachI eka oraDA vaTAvI aMdara eka aMdhArIyA oraDAmAM teo pahoMcyA. ene kholatA ja oraDo jhaLahaLA thavA lAgyo. joyuM to be moTA sonAnA ratnajaDIta vRSabha UbhA hatA. jyAM jevA ucita hoya tyAM tevA ja ratno temAM goThavelA hatA. ziMgaDA, kharI, moDhA nAkano bhAga vagere riSTha ratnothI banAvelA, AMkho paNa jANe sAva sAcI jaNAya tevA durlabha ratnonI hatI. A vRSabha (baLado), teno ghATa, sonA-ratnonI jhINavaTabharI camatkArI racanA joI rAjA to mAthuM dhuNAvavA lAgyA. rANIne kahyuM - "AvA ratno to ApaNAM rAjakoSamAMya nathI. ene ApavuM kyAMthI ne te poSAya paNa kone ? ApaNI zakti bahAranI vAta che A to? bhAI ! AvA baLada to kyAMya jovA maLe tema nathI. hA, mammaNa zeTha ! tame have zI rIte A kArya pUruM karazo? Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 mammaNe kahyuM : svAmI ! A ziMgaDA mATe mArA putro vahANavaTuM kare che. ame koI jarAya khoTo kharca karatA nathI. samaya jarAya koI veDaphatA nathI. rAMdhavA-khAvAmAM eka ja vastu "coLA" eka ja tapelAmAM taiyAra, upara thoDuM tela nAMkhavAnuM ! evA svAdiSTa lAge ke na pUcho vAta. huM koI dhaMdho karuM to mUDI rokAya, khoTuM sAhasa karavuM paDe. hAni paNa thAya. mATe rAtanA taNAtA lAkaDA bhegA karI vecuM chuM. koI vAra AmAM ociMto lAbha paNa thaI jAya. AmAM mane maLI rahe che. eTale ziMgaDuM taiyAra thaI jaze. ghaNA vakhatathI eka ja IcchA che ke A baLadanuM suMdara joDaluM zIdhra taiyAra thaI jAya." mammaNanI asIma kaMjusAI joI rAjA-rANI ekabIjAnI sAme AMkho phADI jovA lAgyA. teo moDhAmAM AMgaLA nAMkhI gayA. are ! AvI kupaNatA ! rAjA-rANI akathya Azcarya pAmI ghare pAchA AvyA. mammaNa bicAro kALI majUrI karato rahyo. chevaTe tenuM jIvana pUruM thaI gayuM paNa icchA pUrI na thaI. marIne te ghora parigrahanI kAMkSAthI narakamAM gayo. A pramANe keTalAya mahApApI AtmAo asIma parigrahanI icchAthI ghora narakamAM jAya che. mATe AtmAnI surakSA kAje parigrahanuM parimANa karavuM anivArya che. zAstramAM kahyuM che ke sagaracakravartinA hajAro putro chatAM putrothI saMtoSa na thayo. kucikarNazeThane gAyonA dhaNathI tRpti na thaI, tilaka zreSThine dhAnyanI vakhArothI paNa dharapata thaI nahIM. ane naMdarAjAnuM mana sonAnA DhagalAthI paNa dharANuM nahIM. sagararAjAnI kathA AgaLa kahevAthI bAkI traNenA udAharaNa TuMkamAM A pramANe che. kucikarNazeThanI kathA magadhadezamAM kucikarNa nAme zeTha hatA. temane tyAM lAkho gAyo hatI. aneka govALo tenI vyavasthA mATe rokelA hatA. zeThane dUdha-malAI, dahIM ghaNAM vahAlA hatA. pratidina navI navI gAyanA gorasa te khAtA-pItAM. ekavAra vadhAre pramANamAM malAIno padArtha khAvAmAM Avyo ne zeThanI vyAkuLatA vadhI gaI. koI upAye svasthatA na sAMpaDI ne gAyonA dhyAnamAM ja marIne teo tiryaMcagatimAM bhaTakatA rahyA. tilakazreSThinI kathA acalapura gAme tilakazreSThi vasatA hatA. dhAnyasaMgrahano temano svabhAva hato. temAM paDyo duSkALa. temAM aciMtya lAbha dhAnyamAM thayo. lobha ne lAlacanA pariNAma sArAM AvatAM nathI. zeThane to jabaro lobha lAgyo. teo jyAre tyAre duSkALanA vicAra kare, nimittanA jANakArone pUchyA kare ke "have moTo dukALa kyAre paDaze? "ema karatAM duSkALa paDavAnI vAta eka naimittika pAsethI jANI zeThe gAmegAmathI dhAnya kharIdI moTA koThAramAM dhAnyano saMgharo karyo. loko bhUkhe TaLavaLe ne kyAMya moM mAMgyA dAme paNa dhAnya na maLe ne loko mArI pAse Ave-Avaze ja, jaze kyAM? ne huM nyAla thaI jaIza.' Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 187 evA vicAramAM te mahAlato hato ne kyAMya pANInuM TIpuMya varasatuM nahIM. AkAza to koruMkaTa. kyAMya bharyA vAdaLA jaNAya nahIM. zeThane to cokhkhuM jaNAtuM hatuM ke ekanA anekagaNA dAma upajavAnA che. temanAM koThAromAM jIvAtonI utpatti ne hiMsA thatI rahetI paNa zeThane tenI jarAya paDI na hotI. tyAM daivayoge zrAvaNa mAsane aMte sAro varasAda paDyo. duSkALanuM nizAne rahyuM nahIM. zeThanA koThAromAM pANI bharAI gayuM, anAja phulIne saDavA lAgyuM. koThAronI mAThI dazA joI, koI jagyAe anAja taNAI gayuM jANI zeThane jabaro AghAta lAgyo ne hRdaya baMdha paDI jatAM marIne te narakamAM gayo. niMdarAjAnI kathA pATalIpura nagaranA udAyI rAjAne koI zatrue sAdhune veze AvI mArI nAMkhyo. saMtAna na hovAne kAraNe rAjAnuM rAjaya zUnyavat thaI gayuM. te vakhate tyAM nAI (hajAma)ne vezyAthI utpanna thayelo eka naMda nAmano chokaro hato. teNe svamamAM potAnA AMtaraDAthI AkhA pATalIpura nagarane vIMTyuM." savAranA pahoramAM uThI te svaprazAstrI pAse Avyo ne svapraphaLa pUchyuM. "tane pATalIputra nagaranuM rAjya maLaze." ema kahI upAdhyAye potAnI kanyA naMdane paraNAvI. paraNetarane laI naMda rAjamArge thaI ghare jato hato, tyAM rAjahastie naMda para kalazAbhiSeka karyo. tarata maMtrIoe praNAma karI tene rAjA banAvyo. tenI keTalAka sAmaMto avagaNanA karatA ne AjJA mAnatA nahIM. eTale siMhAsana para beThelA naMde mahelanI divAla para rahelA yoddhAo sAmuM jotAM ja temaNe bhIMtathI utarI sAmaMtone pakaDyA temaja mAthAbhArene tyAM ne tyAM pUrA karyA, AthI naMdanI evI dhAka paDI ke badhA narama ne vinayI thaI ghaNo AdaramAna sAcavavA lAgyA ane tenI AjJAne brahmAnI AjJA mAnavA lAgyA. dhanamAM lubdha thayelA naMde pachI to prajA para sahI na zakAya tevA AkarA ane anucita kara nAkhI ghaNuM dravya bheguM karyuM ne eTaluM badhuM vadhI gayuM ke sAcavavuM bhAre paDavA lAgyuM. tyAre teNe nagara bahAra nadInA kAMThAnA medAnamAM sonAnI DuMgarI karAvI vadhatAM vadhatAM tenI navanI saMkhyA thaI. je kAMI dravya Ave tenuM sonuM gALI DuMgarI para reDavAmAM AvatuM kyAMyathI jarAya khotarAya to tarata khabara paDI jAya tevuM hatuM, ne jAto paNa pAko hato. nava DuMgarIne laI te navanaMda tarIke prasiddha thayo. prajA para kALo kera vartAvI apakIrti ne parigrahanA lobhathI pApanuM bhAjana thaI te narakamAM gayo. dravya thoDuM hoya paNa jo te upakAraka bane to prazaMsAne yogya thAya. paraMtu naMdarAjAnA sonAnI jema aparimita dravya paNa jo upakAraka na hoya to tenuM hovuM, na hovA karatAM ghaNuM ja kharAba kahevAya. najare ja joI lo ke jeTalo himarUci (caMdramA) AhUlAdaka che tevo kAMI hima (barapha) samUha nathI. thoDuM pANI paNa ApanAra megha nAnA-moTA are aNasamajune ya jeTalo vahAlo che teTalo agAdha jaLavALo samudra kAMI vahAlo nathI. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 109 parigrahAsakta aneka pApo kare parigrahArthamArambha-masaMtoSAd vitanvate / saMsAravRddhistenaiva gRhNIyAt tadidaM vratam // 1 // artha - asaMtoSane lIdhe parigraha mATeno AraMbha vadhyA kare che. pariNAme saMsAranI vRddhi thayA kare che. Ano sAro ane sAco upAya parigraha parimANavrata che. te svIkAravuM joIe. arthAtu dhanano saMtoSa thato nathI, te paristhitimAM tRSNA vadhatI jAya che. pariNAme A jIvane yaMtro-kArakhAnAo khetI Adi tema ja bIjA paNa niSiddha mArgo ane AraMbho karavAnI vRtti thAya che. are ! dhananI atilipsAne kAraNe mANaso-atyaMta samIpanA sagA mANasano paNa ghAta karavA taiyAra thAya che. A AraMbhothI saMsAranI vRddhi thAya che. parigrahanA A paripAkamAMthI koI ApaNane ugArI zakatuM nathI. mATe parigrahano niyama avazya karavo. A saMdarbhamAM be bhAIono prabaMdha A pramANe che." soma ane zivadattano prabaMdha avaMtI nagarImAM soma ane zivadatta nAme sahodaro rahetA hatA. dhanaprApti mATe teo mALavo choDI saurASTra dezamAM AvyAM. ahIM temaNe vibhinna niSiddha vyApAra, karmAdAna sevyA ane adharmavRttithI keTaluMka dhana prApta karyuM. te dhananI eka vAMsaLI (kapaDAnI bhUMgaLI) karI. vArApharatI keDe bAMdhatA teo svadeza tarapha upaDyA. jyAre A vAMsaLI moTAbhAInI keDe hatI tyAre tene vicAra Avyo ke "A nAnAbhAIne mArI nAkhyo hoya to huM ekalo Ano dhaNI thaI jAuM ne koIne bhAga Apavo paDe nahIM. jema jema te AgaLa cAlyo tema tema tene AvA mAThA vicAro satAvavA lAgyA. nAnAbhAI sAthe te cAlato cAlato gaMdhavatI nadInA kAMThA sudhI Avyo. nadI kAMThe AvI hAtha-paga dhoI soma beTho beTho vicAre che ke "A dhana kevuM anarthakArI che. ke AvA premALa vizvasta ane sahodaranI hatyAnI bhAvanA thaI. Avo duSTa vikalpa mane zA mATe Avyo ? A dhana hatuM mATe ja ne ! AvA dhanane rAkhI zo lAbha thavAno che?" ema vicArI teNe te dhananI vAMsaLI UMDA jaLamAM nAkhI dIdhI. A joI acaMbo ne navAI pAmato zivadatta bolyo - "are, tame A zuM karyuM? uttaramAM moTAbhAIe potAne AvelA naThArA vicAranI vAta karI. tyAre nAnAbhAIe kahyuM - "tame ghaNuM ja sAruM karyuM. mane paNa AvI ja duSTa buddhi upajI hatI ane krame karI baMne bhAIo ghare AvyA. A tarapha koI moTo matsya te dhananI vAMsaLI gaLI gayo. ne keTalAka divase te saMgamanA pANImAM thaI kSiprAnadImAM AvatA koI mAchImAranI jALamAM sapaDAyo. yogAnuyoga A masya Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 189 A bhAIonI mAtAe kharIdyo ne dIkarIne samAravA Apyo. temAMthI dhananI vAMsaLI nIkaLatAM ja teNe te khoLAmAM saMtADI. mAtAe pUchyuM - A khoLAmAM zuM che? teNe kahyuM - "kAMI nathI." AthI zaMkA prabaLa thatA mAtA pAse AvI jovA jAya che tyAM dIkarIe eja kaTArI mAne mArI. eTalAmAM bahAra gayelA baMne bhAIo ghare AvyA. temanI bahena UbhI thatA tenA khoLAmAMthI pelI vAMsaLI paDI. A tarapha taraphaDIne mA marI gaI. A badhuM joI baMne bhAIe vicAryuM ke "artha (dhana)no kevo anartha che. teo pahelA kheda ane pachI vairAgyane pAmyA. evAmAM bhAgyayoge temane sadaguruno samAgama thayo. gurumahArAja dharmaparSadAmAM A pramANe upadeza ApI rahyA hatA. A saMsAramAM tRSNAnI khANa eTalI UMDI che ke koIthI pUrI zakAtI nathI. temAM game tevI vastu, game teTalA moTA padArtho nAMkhavAmAM Ave toya te bharAvAne badale UMDI ja thatI jAya che. tRSNAne vaza paDyo jIva dhanAdi mATe ghaNAM pApo kare che. chatAM bicArAne jarAya sukha ke zAMti maLatA nathI. kadAca pApathI paiso maLe to paNa tenAthI zAMti maLatI nathI. | Rddhi traNa prakAranI che. dharmaRddhi, bhogaRddhi ane pApaRddhi. je dharmakAryamAM upayogI thAya te dharmaRddhi, bhogopabhogamAM vaparAya te bhogaRddhi ane pApaRddhi to dharmanA ke zarIranAya kAmamAM AvatI nathI ne pAparUpa anarthane ja karAve che. pApaRddhi pUrvanA pApe maLe che, ne e navuM pApa karAvIne ja jaMpe che. jyAM sudhI navuM pApa karAvI na le tyAM sudhI A saMpatti kadI paNa nAza pAmatI nathI. A dRSTAMtathI sArI rIte tenuM phaLa samajAI jaze. cAra mitronI kathA vasaMtapuramAM vasatA cAra mitro, brAhmaNa, kSatriya, vaNika ane sonI. Ama cAre judI judI nAtanA hatA. ekavAra teo dhana kamAvA dezAMtara upaDyA. sAMje koI upavanamAM vaDavRkSa nIce temaNe visAmo levA paDAva nAkhyo. ADA paDatA temanI najara vRkSa para paDI ne badhAe vaDanI zAkhA upara laTakato sonAno puruSa joI addabhUta Azcaryano anubhava karyo, cAre jaNA besIne A moMghA suvarNapuruSane joI vAto karavA lAgyA. ke koI siddhayogIe A sAdhelo suvarNapuruSa che, ApaNe Ane grahaNa karI levo joIe ! jethI ApaNA badhA artha saraze." A sAMbhaLI suvarNapuruSa bolyo "hA, huM artha chuM, paNa anartha karanAra che. eTaluM yAda rAkhajo." A sAMbhaLI teo evo bhaya pAmyA ke jAya nAThA. badhAnI sAthe sonI paNa bhAgyo to kharo paNa te lobha choDI zakyo nahIM. ene to ema ke kevuM pILuM pILuM sonuM? bAkI sAhasa karyA vinA zuM maLe ema che? te jhADathI thoDe ja dUra badhAe pathArI pAtharI ne thAkyA pAkyA sUI gayA tyAre dhIre rahIne sonI ukyo. vaDa nIce AvI bolyo "heTho paDa' eTale tarata sonAno puruSa vRkSazAkhAthI nIce AvI paDyo. mahA parizrame pAsenA khADAmAM te chAnomAno ghasaDI gayo ne upara dhULa DhephAM nAMkhI saMtADI dIdho, ghaNI sAvadhAnI chatAM mitro tene joI gayA. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa 190 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 cAre jaNA thoDuMka cAlyA ne koI gAmanI sImA AvatA be jaNA gAma bahAra beThA ane be jaNA gAmamAM khAdya sAmagrI levA gayA. gAma bahAra beThelAoe saMpa karI nakkI karyuM ke pelA gAmamAMthI pAchA phare eTale temane charIthI mArI nAkhavA ne suvarNapuruSa laI levo. A tarapha khAvAnuM levA gayelA baMnee nakkI karyuM ke A khAdya vastumAM viSa bheLavIne ja laI jaIe. te baMne khAIne maraze ane ApaNe aDadhuM aDadhuM sonuM vaheMcI laIzuM." teo hAthamAM khAvAnA paDIyA laIne mitro pAse AvyA. ne paDIyA mUkavA jayAM vAMkA vaLyAM tyAM saMketa pramANe pelA be jaNe temanA gaLA para dhAradAra talavAra jhIMkI. jotajotAmAM baMne marI gayA. te mRtakone eka tarapha khaseDI pelA baMne AnaMdita thatAM peluM viSAnna jamavA beThA. sonerI samaNA jotA jAya ne jamatA jAya, tyAM to acAnaka temane tANa AvavA lAgI. naso kheMcAvA lAgI ne bicArA khAtA khAtA ja khavAI gayAmRtyu pAmyA. pelo suvarNapuruSa khaDakhaDATa hasato pAcho Ubho thayo ne vaDanI zAkhAe laTakI gayo. jANe anarthanI ja mUrti ! koNa jANe keTalAya anarthano e sAkSI. AvI pApaRddhithI pApabuddhi ane pApavRddhi ja thAya. A badhuM samajI vivekI AtmAoe potAnI saMpatti dharmakAryamAM niraMtara vAparavI. "mArI pAse to thoDuM ja dhana che." ItyAdi kAraNe dharmakAryamAM maMdatA ke DhIla karavI nahIM. kahyuM che ke - deyaM stokAdapi stokaM, na vyapekSyo mahodayaH / icchAnusAriNI zaktiH, kadA kasya bhaviSyati ? // 1 // artha - thoDuM hoya to temAMthI paNa thoDuM devuM. sukRtamAM ApavuM. sArI samRddhi bhAgyodaya thaze tyAre vAparIzuM evI apekSA rAkhavI nahIM. kAraNa ke IcchAnusAra zakti kyAre thaze? thaze ke nahi koNa jANe? zakti pramANe kharca karavAnI bhAvanA thavI paNa kaThina che. gaI kAla gujarI gaI che ane AvatIkAla pedA thaI nathI. koNa jANe kevIya kAla Ave. mATe kahyuM che ke zvaH kAryamadya kurvIta, pUrvANe cAparANhikam / na hi pratIkSate mRtyuH, kRtamasya na vA kRtam // 1 // artha - kAlanuM kArya Aje ane pAchalA pahoranuM kAma AgalA pahoramAM ja karI levuM joIe kAraNa ke mRtyu evuM kAMI jotuM nathI ke AnuM kArya thayuM ke nahIM? keTalAka kaMjUsa jIvo dhanavyayanA bhayathI dharmakAryamAM dravya vAparI zakatA nathI tathA parigrahanuM parimANa paNa karatA nathI e ja kAraNa che ke AvA AtmAo moTo rAjya vaibhava ke cakravartI AdinI padavI bhavAMtaramAM meLavI zakatA nathI. paraMtu atilobhanA pApe azokacaMdranI jema narake jAya che. agaNita AtmAo dhananI icchAthI pArAvAra duHkha pAmyA che." ItyAdi gurumukhe dharmadezanA sAMbhaLI dhananI vAMsaLIvALA baMne bhAIo bodha pAmyA. te baMnee tyAM ja pAMcamuM parigraha parimANa vrata lIdhuM ane doSa vinA vrata pALI svarga pAmyA. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 191 je jIvo parigrahamAM mamatA-AsaktivALA hoya che, teo nirdaya thaI AraMbha-samAraMbha kare che ane hiMsA, asatya, corI Adi aneka pApo Acare che. tethI durgatimAM paribhramaNa karyA kare che. mATe uttama jIvoe A vrata avazya svIkAravuM jethI A AtmAnuM bhavabhramaNa TaLe ne mukti maLe. 110 dizA mayadA-digviramaNa vrata dazadiggamane yatra maryAdA kApi tanyate / digviratAkhyayA khyAtaM, tad guNavatamAdimam // 1 // artha - jyAM daze dizAomAM javAnI kAMIka maryAdA karavAmAM Ave che, te digvirati nAme prathama guNavrata kahevAya che. vizeSArtha - dizA eTale pUrva, agni, dakSiNa, naiRtya, pazcima, vAyavya, uttara, izAna, adho ane urdhva. A daze dizAomAM javA-AvavAnI je kAMI maryAdA bAMdhavAmAM Ave te digvirati nAmanuM chaThuM vrata ane paheluM guNavrata che. A uttaraguNarUpavrata kahevAya che. vratone je guNa upajAvI upakAra kare te guNavrata kahevAya." traNa guNavratomAM prathama guNavrata digvirati nAmanuM che. A vrata levAthI ghaNA pApasthAnothI viratine lIdhe rakSA thAya che. te bAbata kahyuM che - "AvAgamananI maryAdAne kAraNe sthAvarajaMgama jIvonA mardananI nivRtti thavAne lIdhe tapAvelA loDhAnA goLA jevA gRhastha A vrata levAmAM sAdara udyama karavo." (jema tapAvelo loDhAno goLo jyAM jAya tyAM bALe tema avirata AtmA jyAM jAya tyAM hiMsA kare ! gamanAgamananI maryAdA thatA trasa sthAvara jIvanI hiMsAno paNa te te maryAdA bahAranI bhUminA rodhanI sAthe rodha thaI jAya che. mATe gRhastha A vrata avazya AdaravuM ucita che. hiMsAno niSedha thatAM anya asatyAdika bIjA pApono paNa avarodha thaI jAya che. ahIM koIne evI zaMkA thAya ke A vrata to sAdhu-sAdhvIoe paNa svIkAra karavuM joIe. tenA nivAraNa mATe gRhasthane tapAvelA loDhAnA goLAnuM vizeSaNa ApyuM. gRhastha sadA AraMbhaparigrahamAM tatpara hoI te jyAM jAya tyAM khAtA, pItA, besatA, uThatA, kAMI kAmakAja ke vyApAra karatA, loDhAnA tapelA goLAnI jema tenAthI sadA jIvonuM mardana thayA kare che. kiMtu sAdhu munirAjothI tema thatuM nathI. kAraNa ke temane AraMbha-parigrahanI buddhi nathI ane teo satata upayogI sAvadhAna hovAne kAraNe aSTapravacana mAtAnI paripAlanA karanAra hoya che. teo jyAM jAya tyAM dharmavRddhinuM ja kAraNa che, mATe teone A doSa lAgato nathI. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 A vrata svIkAravAthI trAsa-sthAvara jIvone abhayadAna ApavAno mahAlAbha ane lobhasamudranuM niyaMtraNa thAya che, gRhasthane loDhAnA tapAvelA goLAnI upamA zrI sarvajJabhagavaMtanA AgamamAM ApavAmAM AvI che. kahyuM che ke - "gRhastha sadAya agninA taNakhAthI jAjavalyamAna loDhAnA goLA jevo hoya che. tathA aviratirUpa pApa tene potAne temaja sarva jIvone paNa bALe che.' AgaLa kahevAmAM AvyuM che ke- "potAnA zarIrathI jIva kAMI badhe gamanAgamana karI zakato nathI, paraMtu te aviratijanya pApa sadA baMdhAyA kare che. pUrvabhavomAM tyajI dIdhelA dehothI koIpaNa jIvano vadha thAya to tenuM pApa paNa ApaNe jyAM navo deha dharyo hoya tyAM ApaNane (te jIvane) aviratidvArA lAgyA ja kare che, kiMtu pUrvano deha naSTa thAya to athavA vrata lIdhuM hoya to tethI tevA pApo lAgatA-baMdhAtA nathI. mATe virati e ja kalyANanuM kAraNa che. have prathama guNavratanuM phaLa darzAvatA kahe che ke - "je prANI digvirati vrata laIne gamanAgamanamAM saMkoca kare che te siMhanI jema saMsAra khAInuM ullaMghana karavA mATe phALa mAravAnI pUrva kriyA ja kare che. A saMbaMdhamAM siMhazreSThinI kathA A pramANe che. siMhazreSThinI kathA vasaMtapura nagaramAM kIrtipAla nAme rAjA hato, tene bhIma nAmano putra ane siMha nAme zreSThiputra mitra hato. siMha paramAtmA jinendradevano ananya upAsaka hato, tenA hRdayamAM dharma pratiSThita hato. tenA uttama guNone lIdhe te rAjAne te ghaNo ja priya hato. ekavAra koI dUte rAjAne kahyuM - "mahArAjA ! nAgapuranA mahArAjA nAgacaMdrane ratnamaMjarI nAme eka ati rUpavatI ne guNavatI kanyA che. enA hAtha Adi avayavanA dekhAva mAtrathI mANasa mugdha thaI jAya che. tenA mukhadarzananI zI vAta? ratnamaMjarInI joDamAM UbhI rahI zake tevI pRthvI para bIjI koI kanyA nathI. tenA mATe ghaNA kumAro joyA paNa kyAMya mana TharyuM nathI. ene yogya tamArA yuvarAja che ne kumArane yogya amArI rAjakuMvarI che. evuM ciMtavI amArA mahArAjAe mane vizvAsu jANI ApanI pAse A bAbata nivedana karavA mokalyo che. mATe kuMvarI varavA mATe kumArane amArI sAthe ja mokalo to sAruM. yogya karavAnuM AzvAsana ApI rAjAe dUtane AvAse mokalyo ane potAnA mitra siMhazeThane bolAvI kahyuM - "zeTha! tamArAmAM ne mArAmAM kazo pharaka huM bhALato nathI. mATe tame kumArane laI nAgapura jAva ane tenA vivAhanuM badhuM kAma patAvI Avo." A sAMbhaLI anarthadaMDanA bhaya, ciMtA ne vicAramAM paDelA zeThane niruttara joI rAjAne mAThuM lAgyuM. temaNe jarA karaDAkIthI pUchyuM - "zuM tamone A saMbaMdha na gamyo ? ke ApaNA saMbaMdhathI dharAI gayA cho ?" zeThe kahyuM, "rAjAjI ! evuM koI kAraNa nathI. mAtra mArA vratanI vAta che. meM so yojanathI vadhAre javA-AvavAno niyama lIdho che. ne nAgapura ahIMthI savAso yojana dUra che, mATe mArAthI nahi jaI zakAya." A sAMbhaLI AgamAM ghI homAvA jevuM thayuM ne rAjAno krodha bhabhUkI uThyo. rAjAe barADatA kahyuM - ApaNo ATalo saMbaMdha ! ame rAjA ne tame game tevA moTA toya prajA. amArI AjJA nahi mAno ema? huM hamaNAM UMTa para besADI hajAra yojana dUra mokalI zakuM." Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 193 rAjAne ekadama ukaLI gayelA joI paristhitinA jANa zeThe kahyuM - "mahArAjA ! Apa zAMta thAva. meM to mArA vratanI vAta Apane jaNAvI. chatAM ApanI AjJA huM zI rIte toDI zakuM?' A sAMbhaLI rAjAe prasanna thaI kuMvara temaja sainya taiyAra karI siMhazeThane AgevAnI soMpI sArA divase prayANa karAvyuM. mArge jatA siMhazeThe kumArane iMdriyo ane mananA tamAzAnI vAstavikatA samajAvI, viSayamAM rahelA alpasukha ne DuMgarA jevaDA kleza dekhADyA. Avo addabhUta bodha pAmI bhImakumAranI saMsAravAsanA ja TuTI gaI. kumAra zeThano upakAra mAnavA lAgyo. tyAM to so yojanano paMtha pUro thatA siMhazeTha aTakI gayA. AgaLa javA taiyAra thayA nahIM. senAnAyake ekAMtamAM kumAra pAse AvI kahyuM - "yuvarAja! zeTha AgaLa vadhavAnI nA pADe che ne nIkaLatI vakhate rAjAjIe spaSTa AjJA ApI che ke kadAca A zeTha so yojanathI AgaLa javAnI nA pADe to tene bAMdhIne paNa nAgapura laI javo." A vAta jANI kumAre potAnA dharmaguru samAna zeThane jaNAvI. siMhazeThe kumArane kahyuM - "kumAra ! A saMsAra AkhAmAM kyAMya sAra nathI. are ! A zarIra paNa jyAM ApaNuM thatuM nathI tyAM bIjuM to koNa thAya ne zA mATe thAya? mATe huM to pAdapopagamana (vRkSanI jevI sthiratAvALuM) aNasaNa laIza. pachI mArA zarIranuM jene je karavuM hoya te bhalene kare." - ema nirNaya karI siMhazeTha siMhanI jema aNasaNa levA upaDyA. kumAra paNa sAthe cAlyo. A tarapha rAtri paDI. kumAra ne zeTha baMne kyAMya dekhAtA nathI. ghaNI tapAsane aMte savAranA pahoramAM sainiko eka parvata para caDyA to tyAM dIkSA ane aNasaNa AdarI beThelA baMnene joI senAdhyakSa ane sainiko temane praNAma karavA lAgyA. pachI khUba ja vinayapUrvaka bolyA - mahAtmAo ! tamo to dhanya cho. kRtapuNya cho. amAro aparAdha kSamA karo. paNa have amAre karavuM zuM? rAjA A vAta jANaze to amane ghANImAM ghAlIne pIlI nAMkhaze." ItyAdi temaNe ghaNI vinavaNI karI, paNa te baMne lezamAtra paNa kSobha pAmyA nahIM. kahyuM che ke saMtoSarUpI amRtathI tRpti pAmelA yogI kazI ja IcchA rAkhatA nathI. temane mana to mATI ne sonuM tathA zatru ke mitra badhuM sarakhuM ja hoya che. sainika loko ne bIjA sAthIo chevaTe kaMTALIne rAjA pAse AvyA. rAjAe vAta sAMbhaLatAM ja doTa mUkI. teNe nakkI karyuM ke kumArane parANe bAMdhIne paNa paraNAvavo tathA siMhazeThane zatrunI jema mArI nAMkhavo. mArganA jANakAra mANasa sAthe rAjA DuMgara para pahoMcyo to tenA AzcaryanI sImA na rahI. kAraNa ke siMha-vAgha jevA hiMsaka pazu paNa te baMnenI pAse besatA hatA ne pagamAM mAthuM mUkyA hatA. "Amane bhakti bahumAnathI paTAvavA paDaze' ema vicArI rAjAe ghaNI vinavaNI karI ne mIThAM vacano kahyAM paNa teone te DagAvI zakyo nahIM. Ama karatAM mahinAnA upavAsane aMte temane kevaLajJAna thayuM. sura-asurano samUha temane namavA tyAM AvI pahoMcyo. ne Ayu paNa tyAM ja pUrNa thatAM teo mukti pAmyA. temano mokSa jANI kIrtipALa rAjAe duHkha-zokamAM zekAtA jorathI kahyuM : Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 1 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 na yojanazatAdurdhvaM, yAsyAmi tava nizcayaH / asaMkhyairyojanaimitra ! mA muktvA kimagAcchivam // 1 // artha:- are o mitra ! so yojana uparAMta na javuM evo tamAro niyama hato. nizcaya hato to have amane mUkIne asaMkhya yojana dUra mokSamAM zA mATe gayA? Ama aneka prakAre vilApa karato ne potAnI aNasamajanI niMdA karato te rAjA potAnI rAjadhAnImAM pAcho Avyo ne dharmamAM udyamazIla banyo. prANa to bhave bhave maLe che kAMI vrata niyama dareka bhave maLatA nathI. mATe prANa choDavA sArA paNa svIkArela vratano tyAga sAro nahIM. Avo daDha saMkalpa rAkhI bhavya jIvoe siMhanI jema digvirati vrata grahaNa karavuM. 111 divirativatanA pAMca aticAra smRtyantardhAnamUrdhvAdha-stiryagbhAgavyatikramaH / kSetravRddhizca paJceti, smRtA digvirativrate // 1 // artha - dizAnuM dhAreluM pramANa bhUlI javuM, upara-nIce ane tIrthI sIdhI dizAnuM maryAdita kSetranuM ullaMghana karavuM tathA niyamita dizA-kSetramaryAdAmAM vadhAro karavo. A pAMce dizAmaryAdA nAmanA chaThThA vratanA aticAro che. arthAtu-jema koIe pUrva dizAmAM so yojanAnI maryAdA AvAgamana mATe rAkhI hoya paNa jatI vakhate ciMtA-vyAkuLatAdi kAraNe tene yAda na rahe. vismaraNa thAya ke meM keTalA aMtara sudhI javAno niyama karyo che? pacAsa gAunuM ke so? AvI saMdigdha avasthAmAM jo te pacAsa gAuthI vadhAre gamana kare to paNa tene doSa lAge. A prathama aticAra kahevAya. jo ke A aticAra anya aticAromAM sAdhAraNa hoI samAI jAya che. chatAM judo batAvI e vAta para bhAra mUkavAmAM Avyo che ke, lIdhelA vratanuM sadA smaraNa rahevuM joIe. kAraNa ke badhI uttama karaNI AcaraNI smaraNamUlaka-upayogamUlaka che. niyata karelA kSetranI bahAra lAbha thato hoya to paNa te jato karavo A prathama aticAra. bIjA aticAramAM urdhvagamana eTale ke parvatanI Toca upara, makAnanA mALAo para ke vimAna vageremAM UMce javAno karelo niyama, trIjA aticAramAM adhobhAga eTale nIcANavALA gAma, bhoMyarA, bhUminI aMdara rahelA gharo, kUvA-vAvaDI, nadI, samudra temaja khANa AdimAM nIce, UMDe javA mATe bAMdhelI maryAdA. ane cothA aticAramAM tirachuM eTale A sapATa pRthvI para pUrvAdi Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 195 dizAmAM javA mATe karelo niyama. je gAu, yojana be yojanAdithI mAMDI upayogitA pramANenI bhUminI maryAdAvALo hoya che, tenuM ullaMghana karavuM. A bIjo, trIjo ne cotho aticAra. upara jaNAvelA urdhvadizA vagerenA traNa aticAro mATe Avazyaka niryuktinI vRttimAM jaNAvyuM che ke "urdhvadizAe gamana karavAnuM pariNAma karyuM hoya ane koI vAMdaro, pakSI kapaDAM ke ghareNAdi laI maryAdA bAMdhelI bhUmithI vadhAre dUra jAya to niyamanuM ullaMghana karI tyAM javuM kahyuM nahIM. paraMtu tyAM nAMkhelI vastu koI lAvI Ape to levI kalpa. AvA kissAo Aje paNa zikharajI Adi jagyAe saMbhavita che. Ama badhI dizAo mATe samajI levuM. yogazAstramAM jaNAvyuM che ke "je pramANe niyama lIdho hoya te pramANe vartavuM. have pAMcamo aticAra samajAve che-pUrvAdi dizAnI maryAdA nakkI karI hoya temAM vadhAro karavo. jema alaga alaga dizAmAM so so yojana uparAMta bhUmimAM na javAno niyama karyo. pachI koI lAbhAdikanuM kAma AvavAthI so yojanathI dUra javAno prasaMga Ubho thatAM, so yojanathI jeTaluM vadhAre dUra javAnuM hoya teTalA yojana bIjI dizAmAM ghaTADI ISTa dizAmAM umero kare. Ama pramANamAM vadhAro-ghaTADo karavo e bhaMgAbhaMga rUpa pAMcamo aticAra che. A pramANe digvirativratanA pAMca aticAra jANIne tenuM varjana karavuM. A vrata para kumArapALabhUpAlanI kathA nIce pramANe che. kumArapAla bhUpAlano prasaMga ekadA pATaNamAM kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUrijI mahArAja birAjamAna hatA. kumArapALa rAjA paNa upadeza sAMbhaLavA AvatA hatA. chaThThAvratanuM nirUpaNa karatAM teozrIe pharamAvyuM - "he nareza! vivekI AtmAe jIvadayA mATe sadAkAla chaThuM vrata svIkAravuM joIe. temAM paNa varasAdanI RtumAM to vizeSe teno niyama levo joIe. kahyuM che ke- dayArtha sarvajIvAnAM, varSAakatra saMvasetu eTale ke sarvajIvonI dayAne mATe varSAkALamAM eka sthAnamAM vasavuM joIe. pahelA zrI nemanAthasvAmInA upadezathI zrIkRSNa mahArAjAe comAsAmAM potAnI nagarI bahAra nahi javAno niyama lIdho hato. ityAdi zrI hemacaMdrAcArya mahArAjano upadeza sAMbhaLI caulukyasiMha kumArapALe paNa evo niyama lIdho ke "huM caitya (daherAsara)nA darzana temaja guru mahArAjanA vaMdana karavA sivAya comAsAmAM nagaramAM paNa nahi karuM. gurumahArAje tenI anumodanA karI niyama karAvyo. thoDA ja samayamAM rAjAnA A kaThora niyamanI vAta prasarI gaI ne prasiddha thaI gaI. gIjhanInA bAdazAhane jyAre AnI khabara paDI, tyAre tene gujarAta sahelAIthI jItI zakAze tevo vizvAsa thaI gayo. te vilAsI yavanapatine to gujarAtanI samRddhi joItI hatI. comAsu besI gayuM. rAjA kumArapALe potAnA dharmadhyAna japa-tapa AdaryA. A tarapha yavanonA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 mAlike moTA dala-bala sAthe gujarAta upara caDAI karI, gurjaranareza kumArapALe jyAre A vAta jANI tyAre teo maMtrImaMDaLa sahita ciMtAmAM paDyA. chevaTe koI ja rasto na jaDatAM upAzraye AvyA. vinayapUrvaka gurumahArAja zrI hemAcArya mahArAjane vAMghA ne prArthanA karatAM kahyuM - 'bhagavan ! moTuM dharmasaMkaTa AvyuM che. jo huM yavananA adhipati sAme nathI jato to dezano bhaMga ane prajAne asAdhAraNa pIDA thAya che. jo tenI sAme jAuM chuM to mAro niyamabhaMga thAya che. zuM karuM ? kazuM samajAtuM nathI. zAMtithI rAjAnI vAta sAMbhaLI evI ja zAMtithI guru mahArAje kahyuM - rAjan ! tame ArAdhelo dharma avazya tamArI rakSA karaze' mATe kAyara puruSane yogya bhaya, ciMtA ane duHkhanI lAgaNIthI tamArA AtmAne bacAvo ne dharmane zaraNe jAva' guru mahArAja pAse dhIraja meLavI rAjA haLavo thaI gayo. pachI AcArya mahArAja padmAsane ArAdhanAmAM beThA. dhyAnamAM aDaga ane sthira thayA. ekAda muhUrta jeTalo kALa vyatIta thatA AkAzamArge palaMga Avato ne upAzrayanA cokamAM utarato vismita rAjAe joyo, palaMga ane temAM poDhelA koI baLavAna mANasa joI sAzcarya rAjAe pUchyuM - 'bhagavan ! A zuM ? A koNa ?' gurumahArAje yathArtha vAta kahI ke 'A yavanapati pote ja che.' AkarSaNI vidyAnA prayogathI tenA paDAvamAMthI uMghato ja kheMcAIne ahIM AvI gayo che.' eTalAmAM jAgI UThelo bAdazAha AMkho masaLI masaLIne jovA lAgyo, pratibhAzALI AcArya mahArAja ane siMha jevA TaTTAra rAjAne temaja potAne sAva ekalo joI te bhaya ane vimAsaNamAM paDyo. mAro paDAva, mAruM sainya, are badhuMya kyAM cAlyuM gayuM. A mahAyogIrAja jevA ane A parAkramI siMha jevo koNa haze ?' ityAdi ciMtavato te palaMga parathI utaryo ane dijJamUDha thaI cAre tarapha jovA lAgyo. AcArya mahArAje kahyuM, 'yavanarAja ! zuM vicAro cho ? je rAjA potAnI pRthvI upara dharmano mahimA vadhAre, dharmanuM ekachatra sAmrAjya dhAre tene devo paNa sahAya kare che. jo potAnuM hita karavuM hoya to devatAo paNa jenI zakti sAme samartha thaI zakatA nathI. jenI zaktine oLaMgI zakatA nathI e vajrapaMjara jevA dharmAtmA rAjAne zaraNe jAva.' AcAryadevanI dhIra-gaMbhIra vANI sAMbhaLI bAdazAha tarata paristhiti pAmI gayo. bhaya, udvega ane lajjAthI nisteja thayelA teNe pahelA sUrirAjane ane pachI gurjaranAthane praNAma karyA. pachI bolyo - 'he rAjA ! mArI bhUla thaI tamane samajavAmAM, mArA aparAdhanI kSamA Apo. jIMdagIbharanI huM tamArI sAthe saMdhI karuM chuM. huM atyAre tamArA pUrA tAbAmAM chuM. AvA Akramaka mATe ghora daMDanI jogavAI tamArI pAse haze, paNa huM mArA prANanI bhIkha mAMguM chuM. mane bacAvI 'jagajIvapAlaka'nuM tamAruM birUda sArthaka karo. pahelA paNa tamArI dharmavRtti ane parAkramanI vAta sAMbhaLI hatI. chatAM huM ahIM Avyo. tamArI AjJA jIvanabhara mAthe upADIza. tame mArI chAvaNImAM mane pahoMcADo. tamArUM zreyaH thAva. AvA jAptA ane ATalA mANaso vaccethI mane upADyo to mane kyAMya dariyAmAM nAkhI paNa zako. paNa mane bacAvo.' rAjA kumArapALe kahyuM - 'yavanarAya ! tame kahyuM te sAva sAcuM che. paraMtu koIne mAravA dabAvavA e kAMI bahu moTI vAta nathI, moTI Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 197 vAta to rakSAnI che. have mArI eka AjJA che ane te tamAre pALavI joIze." yavane kahyuM - "Apa pharamAvazo te karIza. rAjAe kahyuM - "tamArA dezamAM cha mahinA sudhI saMpUrNa amAri (ahiMsA) paLAvo-pravartAvo to huM tamane choDuM, basa mArI ATalI AjJA che. eno amala thAya e jarUrI che. huM baLathI ke chaLathI jIvarakSA karAvavAmAM mAnuM chuM. ema karavAthI tamane ane mane baMnene mahAlAbha ne moTuM puNya maLaze. yavanarAja mahAzaktizALI rAjAnuM vacana ullaMghavA samartha nahoto. eNe svIkAra karI mitratAno hAtha lAMbo karyo. kumArapALe mahelamAM teDAvI traNa divasa sudhI yavanapatino satkAra karyo. zuddha sAtvika AhAramAM keTalo svAda ane kevI zakti rahelI che te paNa jaNAvyuM. jIvadayA saMbaMdhI jJAna ane upadeza Apyo. aMte sArI rIte vidAya ApI, sAthe potAnA aMgata mANaso ne adhikArI mokalyA. jeo cha mAsa gajhanImAM vasyA ne jIvadayAnuM kaDaka pAlana karAvyuM. pachI yavanarAjAe Apela uttama jAtivAna ghoDA vagerenI bheTa laI kumArapALa rAjA pAse pATaNa AvyA. badhI ghaTanAo tathA jIvadayAnI vAta sAMbhaLI rAjA rAjI thayA. A pramANe sakala rAjarAjezvarathI tathA munirAjothI stuti karAyelA mArge cAlanArA kumArapAla bhUpAle seMkaDo kaSTa sahIne paNa chavratanuM pAlana karyuM. 112 A vrata lobhane paNa nAthe jagadAkramamANasya, prasallobhavAridheH / ratnane viSe tena, yena viviratiH vRtA che ? artha :- jeNe dizAnI maryAdA karI teNe AkhA saMsAra para AkramaNa karatA ane cAre taraphathI prasAra pAmatA lobharUpa samudrane paNa alanA pahoMcADI che. vizeSArtha :- A lobharUpI sAgara vividha kalpanA karavAthI prasAra pAme che. te AkhA saMsArane dabAve che. kAraNa ke je lobhane AdhIna thAya che tene kaI icchA thatI nathI? te to iMdra, cakravarti tathA pAtALAdhipati nAgendrane tenA sthAnamAMthI nasADI pote temanuM sthAna meLavI levAnA manoratho sevato hoya che. mATe lobha AkhA jagatane dabAve che ema kahyuM. A lobharUpI prabaLa sAgaranI alanA jeNe digvirativrata lIdhuM hoya te ja karI zake. kemake te pote niyata karelI sImAthI AgaLa javA icchato paNa nathI ane prAyaH te sImAnI bahAra rahela sonuM-rUpuM-jhaverAta, dhana-dhAnyAdino te lobha karato nathI. jene A niyama nathI hoto te to tRSNAno bhamAvyo badhe bhamyA kare che. A viSayamAM cArudattanI vyathA bharI kathA A pramANe che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 cArudattanI kathA caMpAnagaramAM bhAnu nAmaka zeTha rahe. temane cArudatta nAmano eka ja putra. te yuvAna thatAM kuLavatI kanyA sAthe tenA lagna karavAmAM AvyA. paNa bALapaNathI udAsa vRttivALo te vairAgInI jema potAnI patnIthI sadA dUra raheto. A vAta jANI ciMtita thayelA tenA pitAe tene saMsAracatura thavA eka gaNikAne tyAM mUkyo. vezyAnA samAgamathI cArudatta caturAI sAthe kAmakaLA zikhyo ne vezyAmAM atyaMta Asakta thayo. e Asakti eTalI vadhI ke te mAtA-pitA-ghara Adi badhuM, are sArI suMdara patnI paNa bhUlI vezyAmAM lubdha thayo. eka, be nahi bAra bAra varasa vItI gayA. ghaNA vAra-tahevA2 ne prasaMgo AvI gayA paNa te bolAvavA chatAMya ekevAra ghare gayo nahIM. ema karatAM ekavAra tenA pitA mAMdA paDyA ne aneka upacAra chatAM mAMdagIe temane maraNa pathArIe pahoMcADyA. temaNe potAnI aMtima sthitinA samAcAra mokalI cArudattane tarata AvavA bhArapUrvaka jaNAvyuM. te Avyo eTale teoe kahyuM - 'dIkarA ! mArA ja hAthanA karyAM mane vAgyA che. pAchalA bAra varSomAM tuM sAva badalAI gayo che. kadI mArUM kahyuM paNa mAnyuM nathI. chatAM mArI tane eka AkharI zikhAmaNa che ke tane jyAre paNa saMkaTa paDe tyAre tuM navakAranuM smaraNa karaje. mArI pAse tane ApavA kaMI bacyuM nathI, teM jyAre paNa je kAMI maMgAvyuM tyAre meM tane mokalI ApyuM. ATaluM mAruM vacana tuM avazya pALaje.' ItyAdi kahetA bhAnuzeThanuM avasAna thaI gayuM. thoDA samaya pachI zeThanA patnI paNa mRtyu pAmyAM. rahI sahI milakata paNa cArudatte uDAvI nAkhI ne tenI patnI paNa piyara cAlI gaI. A tarapha dhana AvatuM baMdha thayuM. eTale akkA (vezyAnI mAtA)e cArudattanuM apamAna karAvyuM. svArthI loko svArtha sivAya kazuM ja joI zakatA nathI. cArudattane samajAI gayuM ke have ahIM rahevAmAM kAMI mAla nathI ne e tyAMthI nIkaLI sasarAne tyAM gayo. tyAMthI thoDuM dhana meLavI dvIpAMtara kamAvA vahANa mArge nikaLyo. bhAgajoge mArgamAM tophAna AvavAthI vahANa bhAMgyuM. AyuSya baLavAna eTale vahANanuM pATIyuM hAtha lAgI gayuM, keTalAka divase te kinAre Avyo. rajhaLatA rakhaDatA te mAmAne ghare pahoMcyo. mAmA pAsethI keTaluMka dravya laI paradeza vyApA2 ka2vA upaDyo tyAM mArgamAM luMTArA maLyA ne badhuM dhana luMTI lIdhuM. bicAro cArudatta du:khI du:khI thaI gayo. bhaTakI bhaTakIne hAla behAla thaI gayA. tyAM vaLI koIka yogIno bheTo thaI jatAM, teNe tenI sevA karI potAnI kathanI saMbhaLAvI. yogIe kahyuM - 'mArI pAse kAMI nathI, paNa sAhasathI badhuM sulabha thaI jAya che.' pelo dUra dUra DuMgaro dekhAya che ne tyAM eka UMDo kUvo che. tenA madhyamAM suvarNarasa jharyA kare cha. huM tane mAMcImAM besADI kUvAmAM utAruM. tuM kUpikA bharI lAve to tAruM kAma thAya. aDadhuM tAruM ne aDadhAno sadupayoga huM karIza. tuM sAhasavIra che, mATe A zakya che. nahi to te bhUmimAM javuM ne gayA pachI e kUvAmAM utaravuM, utaryA pachI jarAya bhaya pAmyA vinA rasa levo, e badhuM Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 199 kharekhara atikaThina nahi mahAduSkara kArya che. cArudatte badhuM kabUla karyuM ane banne ghaNI kaThinAI ane sAvadhAnIpUrvaka tyAM pahoMcyA. cArudatta kUvAmAM utaryo, durgadha to evI Ave ke zvAsa levo asahya thaI paDe. chatAM rasanI tuMbI bharI te taiyAra thayo eTale yogIe mAMcI kheMcavA mAMDI. upara AvatAM cArudatta pAsethI kUpI laI mAMcI kUvAmAM nAMkhI dIdhI. cArudatta kUvAmAM paDyo ne yogI cAlato thayo. jyAM paDyo hato tenI bAjumAM ja eka mRtaprAyaH mANasa kaNasato paDyo hato. cArudatte tene navakAramaMtra saMbhaLAvavA mAMDyo. te mANase kahyuM ke - "koIkavAra ahIM rasa pIvA eka moTI gho Ave che. huM to na nIkaLI zakyo paNa tuM sAhasa karI tenuM pUMchaDuM pakaDI leje, e eka ja mArga che ahIMthI nIkaLavAno." ne navakAra sAMbhaLato mANasa mRtyu pAmyo. garbhAvAsa jevA durgadha ne aMdhakAramaya bhayaMkara kUvAmAM cArudatta paDyo paDyo navakAra gaNavA lAgyo. AkhuM bhaviSya anizcitatAmAM jholA khAtuM hatuM. kUvAmAMthI nikaLAze ke ahIM ja AyuSya pUruM thAze? tyAM khAvA-pIvAnuM to kaMI hatuM ja nahi paNa cokhkhI havA maLavIya durlabha hatI. chevaTe traNa divasanA aMte mahAkAya gho AvI ane sAvadhAnIpUrvaka cArudatte tenI pUMchaDI pakaDI lIdhI. mahAkaSTa patthara sAthe ghasaDAto cholAto - "paDI na javAya.' tenI kALajI pUrI dhAstI sAthe te kUvAmAMthI bahAra nikaLyo. keTalAya divase to mAmAne ghare Avyo. mAmAnA dIkarA rudradatte kahyuM - "Ama to jIvana pUruM thavA AvyuM ne thaI paNa jaze. dhanavAna thavAno rasto mArI pAse che. cAla tuM paNa nihAla thaI jaIza." rudradatte be moTAM gheTA lIdhA ne cArudatta sAthe te cAlyo suvarNadvIpa. gheTA upara khAvApIvAnI sAmagrI Adi goThavela hatuM eTale gheTAnI zI AvazyakatA haze? tevo cArudattane vicAra Avyo nahIM, paNa jyAre samudrakAMThe AvyA eTale rudradatte kahyuM - "jo A gheTAnI AkhI khAla (cAmaDI) utAravI paDaze. cAmaDIno lohIvALo bhAga bahAra rAkhI tene mazaka jevI banAvI temAM ApaNe besI rahevAnuM. thoDI vAre moTA bhAkhaMDapakSI Avaze ane mAMsanA piMDa samajI ApaNane upADI suvarNadvIpa laI jaze. tyAMthI ApaNe aDhaLaka sonuM lAvIzuM. cArudatte kahyuM - "badhI vAta sAcI, paNa ApaNAthI jIvavadha kema thAya ?' tyAM to rudradatte zastrano ghA karatAM kahyuM - "vediyA' jo Ama thAya." ne eka gheTAnuM jIvana tyAM ja pUruM thaI gayuM. bIjo gheTo ne cArudatta samajI gayA ke have zuM thaze. cArudatte navakAra gaNavA ane gheTAne saMbhaLAvavA mAMDyo, gheTAne cArudatte anazanAdi karAvyAM ne rudradatte te gheTAnI paNa jIvanadorI kApI nAMkhI. mAMsa jUduM pADI khAlI be dhamaNa banAvI baMne temAM beThA. tyAM gharararara karatuM bhAraMDapakSInuM ToLuM AvyuM. pakSIe vajanavALI mAsagraMthI joI upADI AkAzamAM doTa mUkI. keTaleka gayA pachI sAmethI bIjA bhAraMDa AvyA ne mAMsa paDAvI levA AkAzamAM ja jhaghaDavA lAgyA. emAM cArudattavALI dhamaNa chaTakI ne paDI nIce. sArA bhAgye nIce sarovara hatuM. paDatAM ja cArudatta dhamaNamAMthI nikaLI taLAvane kAMThe Avyo. bApaDo duHkhI u.bhA.-2-14 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 duHkhI thaI tyAM bhaTakavA lAgyo. ema karatAM eka vAra cAraNazramaNa munino bheTo thaI gayo. temane vaMdana karI te pAse beTho. munie pUchayuM - "bhadra ! AvAM nirjana ane ghora sthAnamAM tuM kyAMthI AvI caDyo?" cArudatte potAnI badhI vItaka ne duHkha temane kahyuM. guru mahArAje kahyuM - "A lobhane dizAparimANa nAthI zake che ne tethI tane zAMti maLe tema che. cArudatte tarata zraddhApUrvaka te vrata lIdhuM. eTalAmAM AkAzamArgethI eka deve AvI prathama cArudatta ane pachI munine vaMdana karyuM. e samaye be vidyAdhara paNa munivaMdanA mATe AvelA, cokhkho ja aviveka joI temaNe kahyuM - 'deva! tamArA vivekamAM kAMI kahevApaNuM hoya to nahIM. chatAM A gRhasthane prathama kema namyA?" deve kahyuM - pUrva pippalAda nAmanA RSi hiMsAmaya yajJa ane pApamaya zAstrono pracAra karI narake gayA. (A kathA bIjAvratanA prasaMge vasurAjAnI kathAmAM jaNAvela che) pippalAda narakAyu pUrNa karI pAMca bhava sudhI gheTA bakarA thayA ne yajJamAM homAyA. chaThThA bhave paNa gheTo thaI akALe haNAyo, paNa A mArA dharmadAtA gurue maratA pahelAM mane navakAra ane anazana ApyAM. tenA mahimAthI huM svarga pAmyo. te ja huM deva chuM. avadhijJAnathI badhuM jANI navakAramaMtrano mahimA kahevA ane dharmadAtA gurune vAMdavAM ahIM Avyo chuM. mArA para A gRhasthano paNa mahAupakAra hoI meM temane prathama namaskAra karyA ane pachI mahAdayALu A munirAjane vaMdanA karI. A vAta jANI cArudattane vairAgya utpanna thayo. prAMte temaNe dIkSA laI tapa Adi karI zreya sAdhyuM. jema cArudatta vratAdi na pAmyo tyAM sudhI aneka vikaTa ane durgama sthAnamAM bhaTakI bhaTakI duHkha pAmato rahyo. tema jeo dizAparimANavrata nahi le te lobha-parigrahanI pIDA pAmatA raheze. ekalo kleza temane satAvato raheze. mATe saghaLI vyathAmAMthI ugaravA bhavyajIvoe chaThuM digvirativrata avazya svIkAravuM joIe. 113 deTavatI te sAco zUrA svalpakAryakRtepyeke, tyajanti tRNavadvatam / dRDhavratA narAH kecit, bhavanti saGkaTe'pyaho // 1 // artha - keIka satvahIna kAyara mANaso sAmAnya kArya mATe paNa svIkArela vratane taNakhalAnI jema choDI de che. tyAre keTalAka sattvazALI AtmAo ghoravipatti mahAsaMkaTamAM paNa daDhatApUrvaka vratane vaLagI rahe che. A viSayamAM mahAnaMdakumAranI kathA A pramANe che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 mahAnaMdakumAranI kathA avaMtInagarImAM dhanadatta nAme koTyAdhipati zeTha vasatA hatA, teo jevA dhanavAna hatA tevA dharmiSTha paNa hatA. temane eka putra thayo, tenuM jayakumAra nAma pADavAmAM AvyuM. nAma pADatI veLAe zeThe jJAtIya gautrIya teDAvyA ne moTo utsava karyo, annaprAzana Adi saMskAromAM paNa ghaNo vyaya karyo. kAraNa ke rAga, prema, lobha, ahaMkAra ane kIrtinA kAraNe badhA vyaya karavA taiyAra thAya che. tyAre badho mAmalo dharma para ja AdhArita hoya che. jayakumAra moTo thatAM svacchaMdI, vyasanI ane uDAu nivaDyo. teNe pitAno ghaNo vaibhava khalAsa karyo. kahyuM che ke - "vyasanarUpa AgamAM dhanarUpI ghInI AhUti paDatA te vyasanAgni bhabhUkI uThe che, ne jyAM e agnimAM daridratArUpI pANI paDe che ke tarata olavAI jAya che. chevaTe gharamAM ne AsapAsa te corI karato paNa thaI gayo. ekavAra te pAsenA zrImaMta zeThane tyAM corI karavA gayo ne sarpadaMzathI tenuM mRtyu thayuM. savAramAM coranA pitAne pakaDavAmAM AvyA. paNa mahAjane rAjAne vinaMti karI ke "zeThanuM ghara-gharANuM ghaNuM moTuM che, paNa karmasaMyoge putra evo pAkyo. AmAM Amano zo vAMka." ne zeThane choDAvyA. zeThane sAro evo AghAta lAgyo. tyAra pachI dhanadatta zeThane bIjuM saMtAna thayuM ja nahIM. eTale patnIe bIjIvAra lagna karavA Agraha karyo. paNa zeThane to putra taraphathI bhayaMkara phaDaka pesI gaI hatI. ke kadAca pAcho ekAda Avo duSTa nIkaLe to? je mANasane durjananI duSTatAno anubhava thaI gayo hoya te prAyaH sajjanathI paNa Darato phare che. jema dUdhathI dAjheluM bALaka chAzane paNa phUMkIne pIve che tema. ekavAra avasara joI padmAzeThANIe kahyuM - "nAtha ! tame khoTo bhaya rAkho cho. badhA putro kAMI AvA hotA nathI. zAstramAM cAra prakAranA putranI vAta Ave che. pahelA abhijAta eTale bApAthI adhikA thAya. bIjA anujAta eTale bApa jevA thAya. trIjA apAta eTale bApAthI thoDA utaratA thAya ane cothA kulAMgAra eTale kuLamAM aMgArA jevA thAya. temAM prathama paMktinA putro zrI RSabhadeva bhagavAna jANavA. bIjA prakAranA (bharata mahArAjAnA putra) sUryayazA Adi jANavA, trIjA prakAranA sagaracakravartinA putra jahanukumAra Adi jANavA tathA cothA prakAranA putra koNika rAjA vagere jevA jANavA. arthAt zeThANIe AgrahapUrvaka yuktisaMgata rIte kahyuM ke - "badhAM jhADa kAMI kAMTAvALA hotA nathI mATe navuM lagna karo. aMte zeThe eka zrImaMta zeThanI kumudavatI kanyA joDe lagna karyA. ' krame karI te sagarbhA thaI. tene svama AvyuM ke tenuM kAMsAnuM rAtuM kacoLuM koI UThAvI gayuM." te sAMbhaLI dhanadatte kahyuM - "ApaNo putra koI laI jaze.' pUrNa samaye putra janmyo, eTale putranA nAmathI ja gabharAI gayelA zeThe koI jIrNa udyAnamAM choDI dIdho, tyAM AkAzavANI thaI ke "zeTha kyAM cAlyA? putra tamArI pAse hajAra rUpiyA mAMge che, ApIne jAva' bhayavihvaLa zeTha tarata teTaluM Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 dravya lAvIne tyAM mUkI gayA. mALIe dhanavALuM bALaka potAnuM karI pALyuM. kahyuM che ke "mANasa nathI icchatA te AvI paDe che ne icchita mATe lAkha prayatno paNa niSphaLa jAya che, A kevI vidhinI vicitratA !' thoDAka samaya pachI zeThane evA ja svaprathI sUcita bIjo putra thayo. tene paNa tajavA gayA tyAM pAchI vANI saMbhaLAI "A dIkarAnuM tamArA mAthe daza hajAranuM RNa che, ApIne jAva." putrathI chUTavA zeThe tema karyuM. A putra ane dhana koI zeThIyAne sAMpaDyAM. pachI zubha svaprathI sUcita trIjo sulakSaNo putra janmyo. kumudavatIe ghaNAM kAlAvAlA karyA ke "A putra to ghare rahevA do. chatAM zeTha to mUkavA cAlyA. e jyAM choDavA gayA tyAM divya vANI saMbhaLAI "are zeTha ! A bALaka pAse tamAruM anargaLa dravya levuM nIkaLe che, to pachI zA mATe Ane choDo cho." A sAMbhaLI prasanna thayelA zeTha putra sAthe ghare pAchA pharyA ane patnIne putra soMpyo. tenuM nAma mahAnaMda pADavAmAM AvyuM. krame karI mahAnaMda yuvAna thayo. sarva kaLAono jANa thayo. kizora-avasthAmAM ja samyakatva sahita bAravratadhArI zrAvaka thayo. chaThThAvratamAM teNe cAre dizAmAM so so yojana sudhI javAnI maryAdA karI. dhAmadhUmathI tenA lagna karavAmAM AvyA. vyApAramAM teNe aDhaLaka dhana upArjana karyuM. kahyuM che ke dAtavyalabhyasambandho, vajrabandhopamo dhruvam / ghanazreNI dRSTAnta-strIputra-suputrayuvaH III -- artha:- A jagamAM leNAdeNIno saMbaMdha kharekhara vajabaMdhanI upamA jevo che. ahIM traNa kuputra ane eka suputra sahita dhanazeThanuM dRSTAMta spaSTa che. mahAnaMdakumAranuM daSTAMta yuvAnavayamAM mahAnaMdakumAre sAta karoDa dravya sAtakSetramAM vAparyuM. ekavAra koI yogIne AkAzagAminI vidyAnI sAdhanA mATe capaLa-buddhizALI ane tejasvI uttarasAdhakanI jarUra hatI. ghaNI tapAsa pachI mahAnaMdakumAra jovAmAM Avyo. tenAthI paricaya karI teNe kahyuM - "puNyazAlI! mAre eka mahAvidyA siddha karavAnI che. tame uttarasAdhaka bano to te thaI zake." svabhAvathI ja paragaju te kumAre hA pADI ane nizcita rAtrie te yogI sAthe pahADonI vacce AvI Ubho. yogIe sthira maMtra jApa AraMbhyAM ane mahAnaMda sAvadhAna thaI tenI rakSA kAje Ubho rahyo. madhyarAtri vItye vidyAdevI prakaTa thaI bolI - "he yogI! jApabaLathI AkRSTa thaI huM AvI to chuM paNa tame bhAgyahIna hoI tamane kAMI phaLa maLI zakatuM nathI. huM ema ja pAchI paNa jaI zakatI nathI. mATe A uttarasAdhakane vidyA ApuM chuM. kAraNa ke karmanI rekhAne vidhAtA paNa oLaMgI zake nahIM.' kahyuM che ke Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 brahmA yena kulAlavanniyamito brahmANDabhANDodare, viSNuryena dazAvatAragahane kSipto mahAsaGkaTe / rUdro yena kapAlapANipiTake bhikSATanaM kAritaH, sUryo bhrAmyati nityameva gagane tasmai namaH karmaNe // 1 // artha:- jeNe brahmAMDarUpa kuMbhArazALAmAM saMsAra sarjana arthe brahmAne kuMbhAranI jema niyamita karyo che, saMsArapadArtharUpa bhAjana banAvavA jANe kuMbhAra jevI tenI sthiti karI che. viSNune dazadaza avatAra jevA gahana saMkaTamAM nAMkhyA che, zivajIne hAthamAM mANasanI khoparInuM vAsaNa ApI jeNe bhikSATana karAvyuM che, ane pratyakSa deva sUrya paNa jenA pratApathI roja AkAzamAM bhamyA kare che te karmane namaskAra thAva. devI mahAnaMdane vidyA ApI adazya thaI gaI. hatAza thaI yogI anyatra gayo ne mahAnaMda ghare Avyo, paNa saMvaradhArI sAdhu mahArAjanI jema teNe A vAta koIne jaNAvA dIdhI nahIM. samudranI jema pote karelI dizAmaryAdAnuM ullaMghana paNa karyuM nahIM. krame karI mahAnaMda zreSThine eka putra thayo. suMdara ne sohAmaNo te thoDo moTo thatAM tene sarpa karaDyo. teNe cAre tarapha ghoSaNA karAvI ke bALakanuM viSa utArI Ape tene moM mAMgyuM dhana zeTha Apaze." emAM eka paradezI brAhmaNe kahyuM - "mArI patnI viSapahAra vidyA jANe che. paNa mAruM nagara ahIMthI ghaNuM cheTuM che, ekaso ne dasa yojana dUra! jo koI rIte mArI vahune ahIM lAvavAmAM Ave to A phUla jevuM bALaka tarata sAjuM thAya.' A sAMbhaLI mahAnaMdanA pitA dhanadatte kahyuM - "dIkarA ! jaldI kara, tuM vidyAnA baLathI e bAIne ahIM laI Ava." mahAnaMde so yojana uparAMta na javAnI dizA maryAdAnI vAta jaNAvI. zeThe dareka vratamAM rahelA AgAra (chUTa)nI vAta samajAvI kahyuM - "bhAI ! AvA moTA kAme javAmAM kazo ja bAdha nathI paNa mahAnaMda na mAnyo. tyAMthI nIkaLelA rAjA A vAta sAMbhaLI AvI UbhA. temaNe tene samajAvatAM kahyuM - "mahAnaMda thoDuM samajo. dharma kAMI sAva jaDa vastu nathI. AvA komaLa phUla jevA bALakane jIvADavAthI vadhu zreSTha kayo dharma hoI zake? AvA dayAnA tathA tIrthayAtrAnA kAryamAM to hajAra yojana javAmAMya kazo doSa nathI. paNa mahAnaMde koI vAta mAnI nahIM. ekatrita thayelA loko paNa bolavA lAgyA ke - "are ! AnuM hRdaya to juvo kevuM naThora-kaThora thaI gayuM che. Ane bALahatyAno paNa bhaya lAgato nathI !' mahAnaMde namratApUrvaka rAjAne kahyuM - "mahArAjA ! A dIkaro mane prANa karatAMya vadhAre vahAlo che, paraMtu dharma to tenA karatAMya vadhu vahAlo che. devaguru-AtmasAkSIe lIdheluM vrata choDAya kaI rIte?" rAjAe kahyuM - "to A niyama ane dharmanI daDhatAno kAMIka mahimA haze ne?' mahAnaMdanI nizcalatA joI vismita thayelI vidyAdevIe tarata kahyuM - "mahAnaMda ! hAthamAM jaLa laI prabhunuM smaraNa karI bALaka para chAMTo." mahAnaMde tema karatAM Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 bALaka dhIre dhIre svastha thato gayo ne thoDIvAramAM to uThIne beTho thayo. dharmano jayajayakAra ane mahimA vistAra pAmyo. dhanadatta zeTha potAnA anya putro ane mahAnaMdanI tulanA ghaNIvAra karyA karatA, temane potAnA parivArano vicAra paNa Avato. temaNe ekavAra Agraha karI mahAnaMdane zrI sImaMdharasvAmI bhagavaMta pAse potAno pUrvabhava pUchavA mokalyo. AkAzamArge mahAnaMda zrI sImaMdharasvAmI pAse pahoMcyo. atiharSita thaI temane vaMdanAdi karI ucita sthAne ucita rIte besI dharmadezanA sAMbhaLavA lAgyo. pachI teNe vinayapUrvaka pUchyuM - "bhagavaMta amArA parivArano pUrvabhavano saMbaMdha zo haze?' prabhue kahyuM - "dhanapura nagaramAM sudhana nAme eka zeTha vase tenI patnInuM nAma dhanazrI. zeThane eka bAlamitra hato, tenuM nAma dhanAvaha. baMne bhAgIdArImAM vepAra karatA hatA. mitranA bhAganuM dhana paNa sudhana koIkavAra potAnA gharakharcamAM vAparI leto. Ama karatAM teNe bhoLA dhanAvahane so sonaiyAnI hAni pahoMcADI ne pote gharamAM vAparyA. eka vepArInA vIsa sonaiyA tenI pAse sAmAnI utAvaLathI rahI gayA. paNa lobhavaza sudhane pAchA ApyA nahIM. eka bIjA vaNike utAvaLamAM bhUlathI sudhanane dasa suvarNamudrA vadhAre ApI dIdhI, sudhane A vAta jANI chatAM tene tenI mudrA pAchI ApI nahIM. A pramANe traNe zalya eNe saMgharI rAkhyA paNa gurumahArAja pAse tenI AlocanA ya lIdhI nahIM. vahevAranuM gADuM gabaDyA karyuM. pote prauDhavaye pahoMcyo. tyAM eka sahadharmIne avasare ekaso suvarNamudrA ApI, jethI te AkhA jIvana mATe sukhI ne samRddha banI zakyA. kahyuM che ke - "mUcchita mANasane samaye eka khobo pANI ApyuM hoya to te bacI jAya che - jIvI jAya che paNa maryA pachI tenA upara so ghaDA pANI reDavAmAM Ave to paNa te nirarthaka ja jAya che." kALe karI sudhana, dhanazrI, teno mitra dhanAvaha, pelA be vepArI ane pelo puNyavAna sAdharmI e chae jaNA zrAvakadharma pALI prathama devaloke deva thayA. he mahAnaMda ! tyAMthI AvI te strI-puruSa tArA mAtA-pitA kumudavatI ane dhanadatta nAme thayA. bAkInA cAre jaNA (bhAgIdAra mitra, be vaNika ane sAdharmI) temanA putra thayA. sudhanano jIva te tArA pitA ane pelo sAdharmika te tuM pote. tArA pitAno prathama putra hato te pUrvanA bhAgIdAra dhanAvahano jIva hato. pUrve tArA pitAe te vizvAsune so mudrAonI hAni pahoMcADI. tenA pariNAme teNe putra thaI bApAnuM sarvasva khoyuM. teNe ekavAra dharmanI niMdA karI hatI. tethI te yuvAnavayamAM ja akALe mRtyu pAmyo. tArA vacalA be bhAIo pUrvabhavanuM je leNuM levA AvyA hatA te pacAsagaNuM laIne gayA. kumuvatIe pUrvabhave potAnI bheMzanA avatarelA be pADAnuM apaharaNa (koI laI jAya to sAruM evuM) iyuM hatuM. te durgAnathI A bhavamAM potAnA putro janmatAM ja chUTA paDyA hatA. zeTha upavanamAM mUkI AvyA hatA. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 205 A pramANe zrI sImaMdharasvAmI bhagavaMtanA zrImukhe potAnA parivArano pUrvabhava saMbaMdhI vRttAMta sAMbhaLI mahAnaMdakumArane ghaNo AnaMda ne ghaNo vismaya thayo. prabhujIne vAre vAre vaMdanA karI saMdeha rahita thaI ghare Avyo. mAtA-pitAne mAMDIne badhI vAta karI. tethI teoe virakta thaI saMyama svIkAryuM. uttama AcaraNA karI teo svarge gayA. mahAnaMdakumAre potAnA (tyajAyelA) baMne sahodara bhAIone zodhI kADhyA ne dharmathI vAsita banAvyA. dharma pamADyo. prAMte pote paNa saMyamanI ArAdhanA karI mahendra nAmanA cothA devalokamAM deva thayA. tyAMthI cyavI siddhigatine pAmaze. A pramANe bhavya jIvoe-jyAM dizAonI ghaNI ja maryAdA bAMdhI zakAya che tevA dizAviramaNa vratane svIkAravuM ane game tevA moTA saMkaTanA samayamAM paNa dhIrajapUrvaka buddhi aDaga rAkhavI, dhanadatta zeThanA suputra mahAnaMdakumAranI jema vratanuM pAlana karavuM joIe. 114 - bhoga ane upabhoga-bIjuM guNavatA. sakRtsevocitto bhogo, jJeyo'nnakusumAdikaH / muhu vocitatUpa-mo: vanAvivaH II artha - je vastu ekavAra sevavAne ucita hoya tenuM sevana bhoga kahevAya. jemake anna puSpa AdinuM sevana tathA je vAraMvAra sevavAne yogya hoya tenuM sevana te upabhoga kahevAya. jema sonuM-ramaNI AdinuM sevana. vizeSArtha:- A bhogopabhoga nAmanuM bIjuM vrata bhogathI ane (tenA sAdhanabhUta) karmathI ema be prakAranuM che. temAM bhoga paNa be prakArano che. ekavAra khAvA. sajavA AdithI bhogavAya te bhoga kahevAya. jema AhAra, pANI, puSpa, vilepana. AhArAdi khAdhA pachI te kAMI bIjI vAra khAvA mATe bacato nathI. tathA je vAraMvara bhogavI zakAya te upabhoga kahevAya. jema sonuMupalakSaNathI sarva dhAtu, kASTha Adi tathA tenAthI nirmita sAdhano, makAna, strI-puruSa Adi, A bhogopabhogavratanuM pAlana bhogavavA yogya padArthonA niyamana-parimANa karavAthI thAya che, kahyuM che ke jemAM yathAzakti bhogopabhogane yogya vastunI saMkhyA AdinuM parimANa karavAmAM Ave te bhogopabhoga nAmanuM bIjuM guNavrata kahevAya che. A saMsAramAM bhoga-upabhoganI vastuo agaNita, aparimita che. mATe samaju mANasoe tenuM parimANa karI levuM joIe. mukhyavRttie-utsarge to zrAvaka acitta (prAsuka-nirjIva) bhojanapANI karanAra hoya, paraMtu tema tenAthI banI ja na zake. sacitta (sajIva) vagere sevya padArthonuM parimANa karavA yogya vastu saMkSepamAM A prakAre che. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 sacitta-davva-vigai vANaha-taMbola-vattha-kusumesu / vApA-sayA-vijovA-vaMma-lisa--matte, artha:- sacitta, dravya, vigaI, upAmaha, tAMbUla, vastra, kusuma, vAhana, zayyA, vilepana, brahmacarya, diziparimANa, jJAna ane bhaktapAna. A cauda prakAre niyama dhAravAmAM Ave che. uparanI gAthAthI niyama gaNatrI sahelI paDe che. temAM sajIva eTale sacitta. temAM loTanI sacitta maryAdA A pramANe kahI che. zrAvaNa ane bhAdaravA mAsamAM cALyA vinAno loTa pAMca divasa mizra rahe. Aso ne kAratakamAM cAra divasa mizra rahe, mAgasara ne poSamAM traNa divasa mizra rahe. mAgha ne phAgaNamAM pAMca pahora mizra rahe, caitra ne vaizAkhamAM cAra prahara mizra rahe che ne tyAra bAda acitta thAya che. paraMtu jo loTa cALavAmAM Ave to eka muhUrta (be ghaDI) pachI acitta thAya che. jyAM sudhI loTanA varNa-gaMdhAdi badalAya nahIM athavA iyaLa Adi jIvAta paDe nahIM tyAM sudhI te grAhya rahe che. (have pANInuM sacitta-acittapaNe samajAve che.) kAcuM pANI to sarvathA sacitta ja hoya che. jo gRhastha tene sadA mATe choDavA samartha na hoya to teNe eka be Adi ghaDAnI gaNatrIpUrvaka pANInA parimANano niyama karavo. pAkA pANInI paNa kALamaryAdA che. te mATe kahyuM che ke - agni para pANI traNa vAra ukaLe tyAre prAsuka thAya. te pANI sAdhu munirAjone kahyuM. te glAnAdi mATe traNa prahara uparAMta be ghaDI rAkhI zakAya che. A acitta pANI mUkavAnuM sthAna jo yogya ucita na hoya to te eka muhUrtanI aMdara pAchuM sacitta thaI zake che. jo triphaLA, cUno ke rAkha AdithI jaLa prANuka karavAmAM AvyuM hoya to te nAkhyA pachI traNa muhUrta (cha ghaDI pachI) prAsuka thAya che ane traNa muhUrta (cha ghaDI) sudhI ja prAsuka rahe che. Ama zrI jinaMdradeve kahyuM che evuM ratnasaMcaya nAmaka graMthamAM lakhyuM che, vaLI kahyuM che ke "grISma RtumAM pAMca prahara pachI pANI sacitta thAya che. zItakALamAM cAra prahara pachI jaLa sacitta thAya che. ane varSARtu atisnigdha hoI traNa prahara pachI acitta pANI sacitta thAya che. upara jaNAvelI maryAdAthI vadhAre vAra prAsuka pANI rAkhavuM hoya to temAM kSAra, cUno athavA bakarAnI lIMDI nAkhavI joIe. tethI pANI sacitta thatuM nathI. A pramANe pravacanasAroddhAranAM 136 mA dvAramAM jaNAvyuM che. A pANI bAhya (agni Adi) zastranA saMparkathI varNa, gaMdha, rasa, sparzAdi badalAI jatAM acitta thAya pachI ja upayogamAM levAya, paNa svAbhAvika (naisargika saMyogane pAmIne) potAnI meLe acitta thaI gayuM hoya te vAparavuM nahIM. mahAjJAnIo paNa bAhya zastranA yoga vinA acitta thayelA jaLane grahaNa karatA nathI. kAraNa ke tema karavAthI ghaNA aniSTano saMbhava thAya che. vyavahAramaryAdAnI sImA Avazyaka banI rahe che. te vinA ghaNA doSano bhaya rahe che. A bAbata nIcenA prasaMgathI samajAze. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 207 eka vakhatanI vAta che. paramAtmA mahAvIradeva potAnA bahoLA ziSya samUha sAthe vihAra karI jaI rahyA hatA. mArgamAM eka acitta jaLanuM sarovara AvyuM. temAM trasa jIvo ke zevALa to nahotA paNa pANIya prAsuka (sUryanA pracaMDa tApAdi kAraNe) thaI gayuM hatuM. ne prabhunA ziSyo paNa ati tarasathI pIDA pAmatA hatA chatAM temaNe te pANInI anumati ApI nahotI. ekavAra acitta talanuM gADuM bhareluM hatuM. ApanAra bhAva-bhaktithI Apato hato. ne sAdhuo sudhAthI AkrAMta hatA, chatAM bhagavaMte anumati nahi ApelI. kAraNa ke mAtra jJAnI sivAya talanI nirjIvatA koI ja jANatuM nahotuM. tevI ja rIte ekavAra thaMDilane yogya bhUmi bhagavAne jANI chatAM te nirjIvatAnA bAhya kAraNa vinAnI hoI bhagavAne sAdhuone Thalle javAnI AjJA na ApI. kAraNa teozrIe paNa zrutajJAnane prAdhAnya ApyuM che. tethI sAmAnya zrutajJAnI paNa bAhyazAstranA saMparka vinA pANI AdinuM acittapaNe svIkAre nahIM temaja koI acitta padArtho paNa niHzaMkapaNe vApare nahIM. jema sUkI gaLo acitta hoya paNa tenA para pANIno chaMTakAva thatAM te sacitta thaI jAya che. A badhI maryAdA ghaNI ja Avazyaka che. niyata dhoraNa vinA vyavasthA sacavAtI nathI. koIkavAra cIbhaDA AdinA bIja AhAra karatAM AkhA peTamAM utarI jAya ne viSTA dvArAe nIkaLelA te saMyoga pAmI ugI nIkaLe che. mATe sacitta-acittano pUro upayoga rAkhavo. temAM acitta padArthonI yatanA karavI. A bAbatanI jhINavaTabharI spaSTatA bahuzrutavidvAna gurumahArAja pAse sArI rIte samajI sAtamuM vrata svIkAravuM. sacittAdi sakala bhogavavAnI vastuonA nAmapUrvaka niyama karavo. jema AnaMda, kAmadeva Adi zrAvakoe karyo hato tema. sarvathA (saMpUrNa) sacittano jeo tyAga na ja karI zake, teoe pratidivasa eka be Adi gaNatrIpUrvaka niyama karavo. jo dararoja alaga alaga vastuno svIkAratyAga karatA rahIye to sarva sacittano svIkAra thaI jAya. tethI vizeSa viratino lAbha maLI na zake. paraMtu nAma sAthe amuka amuka vastu rAkhIne bAkInI sacitta vastuno jIvanaparyata tyAga karavAmAM Ave to bAkInA badhA sacitta padArthono tyAga thatAM dekhItI rIte ja tene spaSTa ne cokkasa mahAna phaLa maLe che. te mATe pUrvAcArya kahe che ke - "jeo puSpa, phaLa, rasa, madirA, mAMsa ane mahilAno svAda jANavA chatAM teno tyAga karI virata thAya che te duSkarakArane huM vaMdana karUM chuM. sarva cittano tyAga prasaMge aMbaDa parivrAjakanA sAtaso ziSyoe zrI mahAvIra prabhu pAse zrAvakanA vrata grahaNa karatAM sacittano temaja adattAdAna (trIjuM vrata)no sarvathA tyAga karyo hato. pariNAme teo bIjAe ApelA prAsuka AhAra pANIthI jIvikA calAvatA hatA. ekadA teo gaMgAnadInA kAMThe jatA hatA tyAM grISmakALane lIdhe temane asahya tarasa lAgI. niyamanI daDhatAne kAraNe temaNe gaMgAnA pANIno sparza paNa karyo nahIM. sacitta ane pAchuM koIe nahIM ApeluM ema be doSa joI temaNe te grahaNa to na karyuM paNa temaNe evI bhAvanA bhAvI ke "A jaLanA jIvo amArA kuTuMbI ja che mATe temano nAza kevI rIte karAya?" ane A uttama bhAvanA bhAvatAM ja te sarvee gaMgAnI dhakhatI retImAM ja aNasaNa lIdhA ne mRtyu pAmI brahmadevalokamAM sAmAnika (indra jevA) deva thayA. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 A badhuM jANI zrAvake sacitta vastuno tyAga karavA satata prayatnazIla rahevuM, athavA pratyeka mizra vastu AdinuM parimANa karavuM. kahyuM che ke - "je zrAvaka nirdoSa, acitta ane parimita AhArathI AtmAne dharmamArgamAM pravRttizIla rAkhe che te guNavaMta kahevAya che. mATe pUrve jaNAvela cauda niyama avazya dhAravA, A niyama vinAno divasa nirarthaka kahevAya. mATe divasa niSphaLa banAvavo nahIM. have dravyanI vyAkhyA jaNAvatAM kahe che ke - sacitta ane vigaI sivAyanI je paNa vastu mukhamAM naMkhAya te badhuM ja dravya kahevAya. jema ke roTalA, roTalI, poLI, khIcaDI, navIyAtAM, lADavA, lApasI, cUramuM, khIra, pAka, koI paNa mIThAI Adi ke koIpaNa jAtanA pharasANa, pApaDa, rAItuM, kacuMbara Adi koIka dravya ghaNA padArtho ke dhAnyAdithI banyuM hoya pariNAmAMtare eka nAmavALuM eka ja dravya gaNAya (jema ghaNI jAtanAM zAkanuM baneluM uMdhIyuM eka ja dravya kahevAya.) tema eka ja dhAnyamAMthI banela pUrI, roTalI, zUlI, bhAkharI, ghugharI, sAtapaDI, thepalA, mAlapuvA, khAkharA, vaDA, dahIMtharA Adi bhinnabhinna nAmavALA ane alaga alaga svAdavALA hovAne kAraNe e judA judA dravya kahevAya che, phaLa, phUla, phaLI Adi eka sarakhA nAmavALA hovA chatAM alaga alaga svAda, gaMdhAdivALA hoI temaja pariNAmAMtarane nahi pAmyA hoI te bhinna dravya kahevAya, athavA to bahuzruta AcAryazrIjI AdinI anumati-AjJA pramANe anyathA rIte paNa dravyanI saMkhyA gaNI zakAya che, cAMdInI saLI ke hAthanI AMgaLI Adi moDhAmAM nAMkhavAmAM Ave chatAM te dravyamAM gaNAtAM nathI. vigaI cha kahevAya che. dUdha, dahIM, ghI, tela, goLa ane kaDAImAM thayela (kaDA vigaI) sarva pakavAnna. AmAMthI pratidina banI zake teTalI vigaino tyAga karavo. sacitta, dravya ane vigaI pachI cotho niyama che. "upAnaha eTale joDA-pagarakhAnI joDI. (bUTa-cappala) kASTanI pAdukA vagerenI saMkhyAno niyama ke sarvathA tyAga karavo. lAkaDAnI pAdukA (pAvaDI) no sarvathA tyAga karavo. kema ke tethI ghaNA jIvonI hiMsA thAya che. pAMcamo niyama tAMbula eTale sopArI, kAthA, cunA, laviMga AdivALuM nAgaravelanuM pAna tathA tevuM ja mukhazuddhi mATenuM svAdiSTa dravya. nAgaravelanA pAna sadAya pANIthI bhInAM rakhAtAM hoI temAM lIla-phUga-sevALa bIjA trasa jIvo temaja zudra jaMtunA IMDA Adi ghaNA jIvonI utpatti thAya che. pAna khAnArane A badhI virAdhanA lAge che. mATe te nahi khAvA joIe. temAM paNa koI iMdriyavaza jIva pAnano upayoga kare to rAtre to kare ja nahi) divase sArI rIte joI zodhIne kare. pratyeka sacitta vastunA eka zarIramAM eka jIva to hoya che ja. paraMtu pANI AdimAM asaMkhya jIvonI virAdhanA rahelI che. AcArAMga sUtranA prathama adhyayananA bIjA udezAnI vRttimAM lakhyuM che ke "bAdara ekendriyamAM Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 jyAM eka paryApta jIva hoya che. tyAM asaMkhya aparyApta jIva paNa hoya che, ane sUkSmamAM jyAM eka aparyApta jIva hoya che tyAM niyamA (nizcaye) asaMkhya paryAptA jIva hoya che." tevI ja rIte prajJApanA sUtramAM paNa jaNAvyuM che ke - vanaspatimAM jyAM eka bAdara paryApta jIva hoya tyAM tenI nizrAe pratyeka vanaspatimAM aparyApta jIva saMkhyAtA athavA asaMkhyAtA hoya che ane sAdhAraNa (anaMtakAya) vanaspatimAM to niyamA anaMtA jIvo utpanna thAya che. Ama nAgaravelanA eka pAna AdimAM asaMkhya jIvo haNAya che. tathA tene Azrita lIla-phUlanA saMbhavathI anaMta jIvo haNAya, mATe pAnano avazya tyAga karavo. chaThTho niyama vastra, arthAt paMcAMgaveza. temAM rAtanuM dhotIyuM ke rAtre paheravAnuM vastra gaNavuM nahIM. sAtamA niyamamAM puSpa (attara-seTa-eN-eseMsa Adi) je mAthAmAM nAkhavA ke hAra banAvI gaLe paheravA kAma lAge che, te suMghavAno niyama ke tyAga karavo. teno tyAga karyo hoya chatAM te zrI jinezvaradevanI pUjAmAM kahyuM che. AThamo niyama vAhana, Dhora, mANasa ke yaMtrathI cAlatA-uDatA koIpaNa jAtanA vAhanano niyama karavo. navamo niyama zayana. eTale khATalA-palaMga Adino temaja zavyAno niyama karavo. (khurazI, koca, bAMkaDA, sophA vi. para besavAno niyama karavo.) dazamo niyama vilepana eTale zarIrane sugaMdhI Adi padArthonuM vilepana karavuM. caMdana attara, tela, kulela (sno pAvaDara Adi) zarIre copaDavAno niyama ke tyAga karavo.A niyama karyA chatAM prabhujInI pUjAdi prasaMge potAne lalATe tilaka karavuM, hAthe kaMkaNAdi karavAM ne dhUpathI hAtha dhUpavA ityAdi kalpa che. agyAramo niyama brahmacarya, eTale rAte ke divase potAnI vivAhita patnI (ke pati) saMbaMdhI abrahmanI mokaLAza TALavI ane abrahma sevananuM pramANa karavuM. bAramo niyama diparimANa, dizAomAM javAno niyama te chaThThA digvirati vrata prasaMge lakhAyuM che tathA dazamA vratamAM jaNAvAze. teramo niyama snAna eTale telamardana karI ke karyA vinA AkhA zarIre nhAvuM tenI gaNatrImaryAdA karavI. caudamo niyama bhatta eTale rAMdheluM dhAnya. bhojana temaja sukhaDI Adi samajavA ane teno be-traNa Adi zera (kIlo) pramANe karavuM. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 ahIM sacitta ke acitta vastuo mATe upayogamAM levA mATe te te vastunA judA judA nAmapUrvaka chUTa rAkhI yathAzakti niyama karavo. upalakSaNathI bIjA paNa phaLa, zAka Adino yathAzakti niyama karavo. 210 upara pramANe jeNe cauda niyama pUrve svIkAryA hoya arthAt jIvanaparyaMta mATe A niyama lIdhAM hoya athavA na lIdhA hoya teNe pratidivasa sAMja-savAre AvazyakatA zakti anusAra A niyamono saMkSepa karavAno hoya che. roja savAre te te vastunA spaSTa nAma laIne teno niyama karavo ane sAMje teno saMkSepa karavo. A pramANe niyama dhAravAnA viSayamAM kumArapALa rAjAno prabaMdha A pramANe che H gUrjarapati mahArAja kumArapALa sAtamA vratamAM caude niyama roja dhAratA hatA. teo sacittamAM mAtra nAgaravelanA pAnanA ATha bIDA rAkhatA hatA ne rAtre to cAre prakAranA AhArano tyAga (cavihAra) karatA hatA. varSARtumAM vigaImAM mAtra ghI vigaInI chUTa rAkhatA, sarva prakAranI lIlotarIno tyAga karatA. tapamAM teo sarvadA ekAsaNuM karatA. pAraNA-uttara pAraNAnA divasomAM brahmacarya pALatA tathA sarvaparvamAM ziyaLa pALavuM. sacittano tathA vigaIno tyAga karavo. ityAdi niyamomAM te tatpara rahetA. jo ke rAjAne sRhA nahotI chatAM rAjadharma-siMhAsananI paravazatAne laI teo bhogopabhogamAM parimita ane niSpApa bhogopabhoga sevatA hatA. A pramANe uttama rIte vartatA hoI temaNe paMdarakarmAdAnathI AvatI Avakano niSedha karyo hato - te saMbaMdhI lakhAyela paTTA temaNe phaDAvI nAMkhyA hatA. A pramANe bhogopabhogamAM virakta ane parAyA dhanamAM niHspRha zrI kumArapAla mahArAjAe sAtamuM vrata utsAhathI svIkAryuM hatuM-AdaryuM ne pALyuM hatuM. 115 bhogopabhogavrate cAra mahAvigaI tyAga madyaM dvidhA samAdiSTaM mAMsaM trividhamucyate / kSaudraM tridhApi tat tyAjyaM, mrakSaNaM syAccaturvidham // 1 // artha ::- magha (madirA) be prakAranuM che, mAMsa traNa prakAranuM hoya che, madha traNa prakAranuM ane mAkhaNa cAra prakAranuM hoya che, A cAra mahAvigaI kahevAya che. cAre tyAga karavA yogya che. vizeSArtha :[ :- A cAre mahAvikRtione abhakSya jANI vivekI jIvoe teno tyAga karavo. kAraNa ke temAM tatsamAna raMganA (tethI na joI zakAya tevA) aneka jIvo utpanna thayA kare ne nAza paNa pAmyA kare che. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 211 madirA kAi ane piSTa (loTa)thI thatI be prakAranI che. mahAanarthanuM bhayaMkara kA2Na jANI sarva abhakSyamAM prathama madirAnI vicAraNA karavAmAM Ave che. zAstramAM kahyuM che ke 'magha durgatinuM mULa che tathA lajjA, lakSmI, buddhi ane dharmano nAza karanAra che.' ema paNa kahevAmAM AvyuM che ke - madyapAnathI unmatta banela pazuvat AcaraNa kare che ane bALa, yuvatI, vRdgha tathA brAhmaNI ke cAMDANI game te strI sAthe samAgama kare che. ekavAra zrIkRSNa mahArAjAe zrI neminAthaprabhune pUchyuM - 'bhagavan ! mArI dvArikA kevI ajoDa ane adbhuta che ? Apa pha2mAvo cho ke badhuM nAzavAna che to mArI nagarIno nAza zAthI thaze ?' prabhue kahyuM - 'madirAnA nimittathI dvArikAno nAza thaze.' A sAMbhaLI nagaramAM AvIne zrIkRSNe nagaramAM chAMToya madirA na rahevA dIdhI. nagara bahAra badhI DhoLI nAMkhavAmAM AvI. ekavAra zAMba ane pradyumna nAmanA yAdava rAjakamuAro vanamAM pharatAM pharatAM thoDe dUra nikaLI gayA. tyAM eka nALAmAM paDelI saDelI madirAnI soDamathI teo AkRSTa thayA ne tenuM pAna karI gAMDAtUra jevA banyA. ne tyAMthI thoDe dUra koI dvaipAyana nAmano ne tApasa tapa karato hato, matta thayelA rAjakumAre te tapasvIne mAryA-bAMdhyA ne ghaNA raMjADyA. krodhita thayelA tApase kahyuM - 're yAdavo ! sattA ne saMpattino mada atireka thavAthI tame chakI gayA cho. tamAro mada utAravo ja rahyo. mArA tapatyAganA badalAmAM huM tamAro ne nagarIno vidhvaMsa karavA icchuM chuM. emAMthI saMsAranI koI zakti tamane bacAvI zakaze nahIM.' A niyANuM sAMbhaLI-tapasvIno prakopa joI baMne kumAro bhAgatA bhAgatA ghare AvyA ne A vAta baLabhadra ane zrIkRSNane karI. paristhiti pAmI baMne bhAIo Thapako ApI tapasvI pAse AvI kSamA mAMgavA ghaNA kAlAvAlA karyA ne 'nAdAna bALakonA aparAdhano daMDa badhAne na hoya ityAdi ghaNI vinavaNI karI, tApase kahyuM - 'tamane baMnene huM bacAvIza, paNa bAkI badhA to uddhatAinuM phaLa bhale bhogave.' zrIkRSNa-baladeve kaipAyana RSine ghaNA samajAvyA paNa te mAnyA nahIM. te marIne agnikumAra deva thayA ne krodhathI dhamadhamatA dvArikA nagarI bALavA AvyA. tyAMnI prajA bAra-bAra varSothI upadravanA zamana arthe roja AyaMbila karatI hatI. tethI te deva paNa tyAM kazuM ja aniSTa karI zakyA nahIM, ema karatAM koI utsava ke meLAno divasa AvatAM AyaMbilathI kaMTALelA lokoe AyaMbila karyuM nahIM. A nabaLAI joI te deve nagara AkhAmAM Aga lagADI. bhaDakA ne kIkIyArI thavA lAgI. rohiNI, devakI ane vasudevane laI zrIkRSNa ane baLadeva dvArikAmAMthI anya sthaLe javA nikaLyA. rathanA ghoDA na cAlI zakatA kRSNa-vAsudeva ghoDAnI jagyAe AvI ratha kheMcavA lAgyA. nagaranA moTA daravAjAmAMthI nikaLavA jatAM hatAM tyAM te daravAjo ne moTI divAla 2tha 52 paDI ne tyAM ja rohiNI, devakI ne vasudeva traNe jaNA dabAI-dharabAi mRtyu pAmyAM ane svargagAmI thayA. kRSNa ane balabhadra samartha hovA chatAM udAsa thaI AkhI nagarI ane svajanone baLatA joI rahyA. Ama madirApAnathI chakelA kumAroe dvaipAyanane raMjADyo ne chaipAyane dvArikAno nAza karyo. madirAnA nimittane samartha zrIkRSNa jotAM rahyA ne dvArikAnagarI bhaDake bhaDake baLI. koI mANaso Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 temAMthI ugarI zakyA nahi mATe madyapAna badhI rIte anarthakArI, zarIranA temaja mana ane dhananA nAzanuM temaja avizvAsanuM kAraNa paNa madirA che. teno dUrathI ja tyAga karavo. jaLacarajIvanuM sthaLacarajIvanuM tathA khecara (pakSI)nuM mAMsa, lohI ane cAmaDuM ema traNa prakAre mAMsa hoya che. te mAMsa badhI rIte duSTa hoI teno sarvathA tyAga karavo joIe. kahyuM che ke - AmAsu a pakkAsuH a vipaccamANAsu maMsapesIsu / sayayaM ciya uvavAo, bhaNio aNioajIvANaM // artha :- kAcA, pAkA, rAMdhelA ke raMdhAtA mAMsamAM-mAMsapezImAM tenA jevA ja varNavALA nigoda (anaMta) jIvonI satata utpatti thayA ja kare che. yogazAstramAM paNa kahyuM che ke "kSaNe kSaNe utpanna thatAM asaMkhyAta saMmUcchima jIvonI paraMparAthI duSita thayeluM mAMsa je narakamArganA bhAtA. (pAtheya) sarakhuM che. jyAM buddhimAna tenuM bhakSaNa kare?" mAMsamAM pratyeka kSaNe aMtara vinA nigodiyA anaMtajIvo utpanna thayA ja kare che. pachI bhale te rAMdheluM, kAcuM ke raMdhAtuM hoya. vaLI laukikazAstramAM paNa kahevAmAM AvyuM che ke zukra ane zoNitathI utpanna thayeluM mAMsa viSTAthI sAruM nathI. te gaMdI vastu che ne gaMdakIthI ja vRddhi pAme che, gaMdakI laI pharyA kare che mATe uttama jIva mAMsane khAtAM nathI." mANasa mAMsAhArI jIva che ja nahIM. mANasanI saumyAkRti jaNAve che ke e zAkAhArI che, mAMsAhArI prANInA dAMta sAva judA paDe che. mAMsAhArI pANI pIve toya jIbhanA labakArAbole. samasta Arya graMtho jorazorathI kahe che ke - "agni, madirA, viSa, zastra, madya ane mAMsa A cha vastu buddhimAno (samaju) e svIkAravI nahIM, temaja koIne ApavI paNa nahIM." smArta loko kahe che ke - na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithane / pravRttireSA bhUtAnAM, nivRttistu mahAphalA // 1 // artha :- mAMsa khAvAmAM, madirA pIvA ke maithuna sevavAmAM koI doSa nathI, kAraNa ke A to jIvananI pravRtti ja che. tema chatAM jo enAthI nivRtti karavAmAM Ave to te mahAphaLa ApanArI che. zlokano A artha iSTa nathI. kAraNa ke "AnI pravRttithI doSa lAgato nathI ne nivRtti mahAphaLavatI che. A vAta to dekhItI rIte ja asaMbaddha ne aghaTita che. Avo artha to nirdoSa ane zubha evI dharmapravRttithI paNa nivRtti karAvavAno anartha kare. A zlokano artha A pramANe thAya. mAMsapakSaLaDoSo eTale ke mAMsabhakSaNamAM madirA pIvA ke maithuna sevavAmAM adoSa nathI eTale ke e badhuM sadoSa che. kAraNa ke temAM jIvonI pravRttirUpa utpatti rahelI che. eTale temAM asaMkhya ke anaMta jIvonI utpatti thAya che mATe A traNenI nivRtti mahAphaLadAyaka che. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 213 anaMtajJAnI pharamAve che ke bAphavA, taLavA Adi koI upAyathI mAMsa acitta thatuM nathI. bIjI vastuo tathA prakAre acitta thAya che. "mAMsanuM tevuM nathI." mAMsa khAnAra mANasane kUtarAnI jema upamA ApatA kahevAyuM che ke "je mANasa seMkaDo-hajAro kRmijaMtuthI saMkula, paru, rudhira ane carabIthI vyApta evA mAMsanuM bhakSaNa kare che te zuddha-sAtvika buddhivALA puruSo mATe te zvAna tulya che.' have madhanuM abhakSyapaNuM samajAve che - madha traNa prakAranuM che, mAkSika (nAnI mAkhIthI thayeluM), kautika (madhyama mAkhIthI baneluM) ane bhrAmara (bhamarI, moTI mAkhIthI baneluM) A traNe jAtanuM madha tyAgI devuM joIe. zAstromAM kahyuM che ke - mAkhIonA eMThavADA jevuM, mAkhIonA mukhanI lALathI baneluM, hajAro lAkho jIvonA ghANamAMthI nipajeluM A tuccha madha narakAdi durgati ApanAruM hoI buddhizALI jIvo tene icchatA paNa nathI. purANamAM paNa kahyuM che ke saptagrameSu yatpApa-magninA bhasmasAt kRte / tadetajjAyate pApaM madhubinduprabhakSaNAt // 1 // artha:- sAta gAma bALI nAMkhavAthI je pApa lAge te pApa madhanA eka TIpAnA bhakSaNathI lAge che. yo dadAti madhu zrAddhe, mohito dharmalipsayA / sa yAti narakaM ghoraM, khAdakaiH saha lampaTaiH // artha :- je dharmanI lipsAthI mohita thaI zrAddha AdimAM madha Ape che, te tenA lampaTa grahaNa karanAra, khAnAranI sAthe ghora narakamAM jAya che. je mANasa auSadhimAM auSadha tarIke madha khAya che te thoDA ja kALamAM atiugra duHkha pAme che. zuM jIvavAnI icchAthI khAdheluM viSa tatkALa jIvitane zikSA karatuM nathI? kare ja che. A pramANe vicArI davAnA nAme paNa madhane aDakavuM ja nahIM. have mAkhaNanuM vivaraNa karatAM kahe che ke "mAkhaNa cAra jAtanuM hoya che, gAyanuM, bheMsanuM, bakarInuM temaja gheTIonuM. siddhAMtamAM kahyuM che ke - "jemAM tatkarNA sUkSmazarIra vALA asaMkhya jIvo niraMtara upajyA kare che te mAkhaNa sevanArAne sahelAIthI durgatimAM laI jAya che. chAzamAMthI bahAra kADhyA pachI mAkhaNamAM tarata takarNA sUkSma jIvo utpanna thAya che. teno vivekI AtmA avazya tyAga kare che. Ama upara jaNAvelI cAre mahAvigaI abhakSya hovAnA kAraNe dharmanA jANa vivekI AtmAe satvara tyAgI devI. temAM samAna varNavALA, tAtiya aneka sUkSmajIvo utpanna thAya ne nAza pAmyA kare che. jene sAmAnya daSTivALA ApaNA jevA joI zakatA nathI. koI yaMtrathI paNa joI zakAtA nathI ene to atindriya jJAnI puruSo joI zake che. kahyuM che ke - Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 majje mahammi maMsammi, navaNIyammi cautthae / uvaJjanti asaMkhA tavvaNNA tattha jantuNo // 1 // artha - maghamAM, madhamAM, mAMsa temaja mAkhaNamAM tenA jevA varNavALA asaMkhyAtA jIvo utpanna thAya che. ahIM paNa madirA AdimAM madirA AdinA jevA varNavALA anaMtA nigodarUpa jIvo utpanna thAya che, ema jANavuM. mATe A cAre vigaI abhakSya che. AmAM beindriya jIvonI utpatti rasamAM thayA ja kare che. upara batAvelI cAre mahAvigaIne je bhavya jIvo tyaje che te zrI jinadharmanA ArAdhaka banI divya Rddhi-siddhi bhogavI mukti pAme che. 116 abhakSya tyAga bahujIvAkulAbhakSyaM, bhavedumbarapaJcakam / himaM viSaM tathA tyAjyAH, karakAH sarvamRttikAH // artha:- atyaMta jIvothI vyApa evA uduMbara Adi pAMca vRkSonAM phaLo abhakSya che. temaja barapha, viSa, karA tathA sarva prakAranI mATI abhakSya hoI A sarva avazya tyAgavuM. vizeSArtha:- uduMbara (uMbaraDA) Adi pAMca prakAranA phaLomAM mazAlAnI (jhINA bIja jevI) AkRtinA ghaNAM ja jIvothI vyApta hoya che, tethI te abhakSya che. te pAMca jAti A pramANe che. vaDanA, pIparanA, uMbaraDAnA, pIpaLAnA tathA kAkoduMbaranA phaLo A pAMca prakAranA phaLo choDI devA. hima eTale barapha, temAM tathA karAmAM paNa aplAyanA asaMkhya jIvo hoI teno tyAga karavo. viSa eTale somala, aphINa Adi vaidaka prayogothI auSadhopacAra mATe tene saMskAra Apyo hoya chatAM te khAvAthI udara-jaTharamAM rahelA ghaNA jIvono ghAta thAya che. tethI abhakSya che ne khAvuM joIe nahIM. ahIM koIne zaMkA thAya ke "barapha-hima-karA AdimAM aplAyanA asaMkhya jIvo hoI tyAga karavA kahyuM to A pramANe vicAratAM pANI paNa abhakSya gaNAze ne teno tyAga karavAno Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 215 prasaMga Avaze.' tenuM samAdhAna Ama samajavuM ke jaLa vinA jIvananirvAha ja aTakI paDe. arthAt pANI e azakya parihArya hoI tenA vagara cAle ema nathI. paNa barapha Adi vinA to sukhe nirvAha thaI zake tema che. mATe teno niSedha che je Avazyaka che. barapha AdithI tarasa ghaTatI nathI paNa vadhe che.' mRttikA eTale mATI. te peTamAM gayA pachI vikaleMdriya jIvo to pedA thaI zake, paNa jhINA deDakA jevA paMcendriya jIvonI paNa utpattinuM te kAraNa bane. mATI mahArogone paNa utpanna kare che. tethI te abhakSya che. mATI sarvajAtanI ema kahyuM eTale khaDI, geru, hiratALa, kALI, pILI, rAtI Adi tenA bIjA prakAra paNa jANavA. mIThuM (luNa) paNa agni AdithI prAsuka thayeluM hoya to ja levuM joIe. mIThuM acitta thavAnA anya prakAra paNa che. zrAddhavidhimAM jaNAvyuM che ke 'koI paNa sacitta vastu so yojana uparAMta javAthI tene maLatA AhAranA paramANunA abhAvathI bhinna bhinna pAtra-vAhana AdimAM pharavAthI, pachaDAvavAthI tathA pavana temaja dhUmADo lAgavAthI acitta thAya che. lavaNa AdinA sacittapaNAno vidhvaMsa thAya che.' vaLI hiratALa, maNazIla, pIpara, khajura, drAkSa ane haraDe AmAMthI keTalIka vastu upara pramANe so yojana cheTe gayA pachI grahaNa karAya che ne keTalIka grahaNa kAtI nathI. AmAM gItArtha guruonuM vacana pramANa che. lavaNAdika so yojana dUra gayA pachI zI rIte acitta thAya ? teno uttara che ke 'jyAM te pedA thayuM te dezano AhAra na maLavAthI, vibhinna pAtrAdi-vAhanAdimAM vAre vAre pheravavAthI, tathA vAyu, agni, taDako temaja dhUmADo lAgavAthI te acitta thAya che. siddhAMtamAM zastro traNa prakAranA batAvyA che, svakAyazastra, parakAyazastra ane ubhayakAyazastra. khAruM ane mIThuM pANI bheguM maLavAthI baMnenA jIvo haNAya. (pANIthI pANI haNAya) te svakAyazastra, agni Adi bIjA jIvono ghAta kare te parakAyazastra ane jaLa-agni bhegA thavAthI ke jaLa ane kAcI mATI bhegA bhaLavAthI baMnenA jIvo nAza thAya te ubhayakAyazastra kahevAya. pIpara, khajura, drAkSa, haraDe Adi lavaNanI jema so yojana gayA pachI acitta thavAno saMbhava che. paraMtu temAMthI paraMparA pramANe keTalIka vastu grahaNa karAya ne keTalIka nahIM. eTale ke pIpara, haraDe Adi grAhya thAya che. tyAre khajura drAkSa Adi sacitta mAnavAmAM Ave che. te ja pramANe mIThuM (lavaNa) paNa agni AdithI acitta thayeluM ja vAparavuM. apakva vAparavuM nahIM kAraNa ke te abhakSya che. have caudamuM rAtribhojana nAmaka abhakSya kahe che - caturvidhaM triyAmAyAmazanaM syAdabhakSyakam / yAvajjIvaM tat pratyAkhyAd, dharmecchubhirupAsakaiH // 1 // artha :- rAtrimAM cAra prakAranuM azana abhakSya che, mATe dharmanI icchAvALA upAsakoe jIvanaparyaMta tenA paccakkhANa karavA. cAra prakAranuM azana eTale azana, pAna, svAdima ne khAdima. A cAra prakAranuM khAdya-peya rAtrimAM abhakSya che ne sUryAsta thatAM A khAdya sAmagrImAM u.bhA.-2-15 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 ghaNAM jIvo uddabhave che, kAraNa ke zrAddhadinakRtyamAM jaNAvyuM che ke tajjoNia jIvANaM, tahA saMpAimANayaM / nisibhatte vaho diTTho savvadaMsIhiM savvahA // 1 // artha:- tadyonija eTale (cAre prakAranA) AhAra svarUpa yonithI utpanna thatA temaja saMpatima eTale uparathI paDatA aneka trasajIvono cokhkho vinAza rAtribhojanamAM sarvadarzI tIrthaMkara paramAtmAoe joyelo che. vizeSe:- sAthavA Adi rAMdhelA padArthamAM nigodanI jema uraNIkAdi jIvo utpanna thAya che. tethI te jIvo tayonija (te yonivALA) kahevAya che, tathA saMpAtima eTale uparathI, bahArathI AvIne AhAramAM paDatA pataMgIyA, phUdA, kuMthuA, kIDI, macchara Adino paNa nAza thato bhagavaMta vItarAgadeve joyelo che. zItayonivALA trasajIvo bhUmi, vastra temaja AhArAdimAM rAtrie upaje tethI rAtrimAM asaMkhya jIvono ghAta kahelo che. ughADA bhAgamAM (agAzI AdimAM) to divasanA zeSa AThamA bhAgathI aSkAyanA jIvonI vRSTi thavA lAge che te savAre cAra ghaDI divasa caDe tyAM sudhI rahe che. tethI AkAzasthaLe jayAM chAparuM ke mAthe chAyA na hoya tyAM besIne bhojana karavAmAM Ave to tyAM anaMtajIvonA ghAtano paNa saMbhava thAya. kAraNa ke, siddhAMtamAM kahyuM che ke, "jatva jala tatkavaNuM." jyAM jaLa hoya tyAM vanaspati paNa hoya ja. sAdhAraNa vanaspatimAM anaMta jIvo hoya che ja. vaLI rAtribhojana karatAM A loka saMbaMdhI paNa aneka prakAranI hAni-pIDA thavAno saMbhava thAya che. jo bhojanamAM kIDI khavAI jAya to buddhino nAza thAya che. mAkhI khavAI jAya to vamana thAya, ju khavAya to jaLodara thAya. karoLIyo khAvAmAM Ave to koDha roga thAya. vaLI rAtre vAsaNa mAMjatAM temaja eMThavADa nAkhatA ghaNAM jIvo haNAya che. ItyAdi rAtribhojanamAM rahelA doSo eTalA che ke kahetA aMta na Ave. chatAM thoDA kahevAmAM Ave che. koI jIva channubhava sudhI jIvahiMsA kare teTaluM pApa eka sarovara zoSavAthI (tenuM pANI bahAra kaDhAvI nAMkhavAthI ke bALI nAMkhavAthI) lAge che, ekaso ATha bhava sudhI tevA sarovara sUkavanArane je pApa lAge che teTaluM pApa ekavAra dAvAnaLa lagADanArane lAge che. ekaso bhava sudhI dava ApanArane je pApa lAge te eka kuvyApAra karanArane lAge che. ekaso cummAlIsa bhavaparyata kuvyApAra karanArane je pApa lAge che te eka kukarmIne lAge che. ekaso cummAlIsa bhava sudhI kukarmIne jeTaluM pApa lAge teTaluM ekavAra khoTuM ALa ApanArane lAge che. ekaso ekAvana bhava sudhI khoTuM ALa ApanArane jeTaluM pApa lAge teTaluM pApa ekavAra parastrIgamana karanArane lAge che. navvANuM bhava parvata parastrI bhogavanArane je pApa lAge che te pApa ekavAra rAtribhojana karanArane lAge che. A pramANe ratnasaMcaya nAmanA graMthamAM kahyuM che. tenuM tattva bahuzruta jANe. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 217 'je vivekI puNyavAna AtmA sarvathA rAtribhojanano tyAga kare che tene eka mahinAmAM paMdara upavAsanuM phaLa maLe che.' zrAvakanA kuLamAM janmelA AtmAne sAmAnya rIte rAtribhojananA tyAgano mahAlAbha maLe che. mATe zrAvakoe yAvajjIva rAtribhojanano tyAga karavo. kharekhara cAre AhAranA tyAganI zakti na hoya to trividhAdi AhArano avazya tyAga karavo, svAdima (sopArI Adi) davA Adi levA hoya to divase te sArI rIte zodhI rAkhavA. anyathA temAM trasajIvonA nAzano doSa rahelo che. mukhya rItie to prAtaHkALa pachInI tathA sAyaMkALanI rAtri pUrvanI be be ghaDI AhArano tyAga karavo. kahyuM che ke 'rAtribhojananA doSane jANakAra je prANIo divasanI zarUAtanI ane aMtanI be be ghaDI choDI divase bhojana kare che, te sarva sukhanuM bhojana puNya pratApe thAya che.' vaLI nizAbhojana karanAra ghuvaDa, kAgaDA, bIlADI, gIdha, sAbara, Dukkara, sarpa, vIMchI ane gho-garoLInA avatAra pAme che, A lokamAM rogAdi ne paralokamAM durgatimAM hIna avatArano vicAra karI rAtribhojana sarvathA choDI devuM. rAtribhojanano doSa jaNAvatA rAmAyaNamAM jaNAvyuM che ke 'lakSmaNa ane sItAjI sAthe zrIrAmacaMdrajI vanavAsanA kALamAM kurbara nAmanA gAma bahAra eka vaDavRkSa nIce rAtavAso rahyA hatA. kurbara nagaranA rAjA mahIdharane vanamALA nAmanI eka suMdara kanyA hatI. lakSmaNanA prabhAvazAlI vyaktitvathI te tenA upara aMtaHkaraNathI anurAgiNI banI hatI paNa jyAre teNe sAMbhaLyuM ke 'lakSmaNa to vanavAsI thayA che. tyAre teNe AtmahatyAno nirNaya karyo. ane te ja rAtre je vanamAM rAma-lakSmaNa Adi rAtavAso rahyA hatA daivayoge tyAM ja gaLAphAMso khAvAnI te taiyArI karavA lAgI. jAgatA cokI karI rahelA lakSmaNe A joI, tenI pAse jaI AtmaghAtanuM kAraNa pUchyuM. vanamALAe potAnI satya bInA kahI lakSmaNe tarata teno phAMso toDI khAtrI ApI ke pote ja lakSmaNa che. gAMdharvavivAhathI baMne tyAM ne tyAM paraNyA. sulakSaNA ne sucacaratA vanamALA potAnI pratijJA pramANe lakSmaNane vara tarIke meLavI AnaMdI. lakSmaNe vanamALAne kahyuM 'hamaNA tame tamArA pitAne tyAM raho. vanavAsa pUrNa thatAM huM tamane laI jaIza.' paraMtu anurAgiNI vanamALAe vAta mAnI nahIM, kAraNa ke, puruSa kaThorahRdayanA hoya che ne sAnukULa saMyogamAM pAchaluM badhuM bhUlI jaI zake che. koNa jANe tame mane kyAre levA Avo ? Avo ke na paNa Avo ! A sAMbhaLI lakSmaNe tene ghaNI samajAvI paNa te na mAnI. tyAre strIhatyA, gAyahatyA ne chevaTe bALahatyAnA pApa lAgavA sudhInI kabulAta lakSmaNe karI ke 'na AvuM to AvAM AvAM pApano bhAgI thAuM. A sAMbhaLI vanamALAe kahyuM 'tame ema kaho ke - jo vanavAsa pUrNa thatAM huM tane levA na AvuM to A saMsAramAM rAtribhojana karanArane je pApa lAge te pApano huM bhAgI thAuM.' AvI pratijJA karo to huM mArA pitAne ghare jAuM ne tamArI vATa jouM. nahi to have tamane choDIne kyAMya javuM nathI.' lakSmaNe tevI pratijJA karI eTale vizvasta thaI vanamALA pAchI pharI. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 AthI ema samajAya che ke strI-gau ke bALahatyA karatAM paNa rAtribhojananA pApane vanamALAe vadhu mahattva ApyuM hatuM. tenI vAta mAnya karatA ja vanamALAe lakSmaNa para vizvAsa mUkyo hato. tethI rAtribhojananA pApane atiugra jANI pApabhIrU AtmAe teno tatkALa tyAga ka2vo, niyama karavo. 218 117 rAtribhojanano parihAra Avazyaka svaparasamaye garbhaM, AdyaM zvabhrasya gopuram / sarvazairapi yat tyaktaM, pApAtmyaM rAtribhojanam // 1 // artha :- svazAstra (jinAgama) tathA parazAstra (veda-purANAdi)mAM je niMdA yogya che, je narakanA mukhya daravAjAnI upamA pAmyuM che. jene sarvajJa paramAtmAoe paNa tyajeluM che te rAtribhojanane pApamaya mAnIne choDI devuM. ahIM svazAstramAM niMgha kahyuM tenuM prabaLa pramANa ApatA kahe che ke - kevaLajJAnI Adi jJAnI bhagavaMto tajjanya sUkSmaAdi jIvone joI zake che ne prAsuka AhAra paNa jANI zake che - arthAt koI vAra, koI jagyAe nirjIva ane prAsuka AhAranI Upalabdhi zakya hoya to paNa teo rAtribhojanano avazya parihAra kare che. dIvA AdinA prabaLa ajavALAmAM kIDI Adi jaMtuo kadAca joI zakAya, sUkSmajIvo to joI zakAya nahIM, tenI dayA na paLAya ne pariNAme mULavratanI virAdhanA thAya, mATe bhAra-pUrvaka rAtribhojanano niSedha karavAmAM Avyo che, anya zAstramAM paNa jaNAvyuM che ke - mRte svajanamAtre'pi, sUtakaM jAyate kila / astaMgate divAnAthe, bhojanaM kriyate kimu ? // artha :- sAmAnya svajananA maraNathI paNa sUtaka lAge che to sUryanA asta thavAthI bhojana kema karI zakAya ? madyamAMsAzanaM rAtrau bhojanaM kandabhakSaNam / 2 ye kurvanti vRthA teSAM tIrthayAtrA japastapaH // 2 // " artha :-- jeo madirA pIve che, mAMsa khAya che, rAtribhojana kare che ane kaMda-mULanuM bhakSaNa kare che teonI tIrthayAtrA temaja tapa-japa niSphaLa thAya che. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 padmapurANamAM lakhyuM che ke madya-mAMsa khAnAra rAtribhojana karanAranA ekAdazI, cAMdrAyaNAdi vrata, puSkaratIrtha AdinI yAtrA, rAtrIjAgaraNAdi vRthA thAya che. mahAbhAratanA aDhAramA parvamAM jaNAvyuM che ke "he yudhiSThira ! tapasvIoe to vizeSa rAtrino niyama pALavo joIe ne pANI paNa pIvuM na joIe. vivekI gRhastha paNa te pramANe ja vartavuM joIe. arthAt pANI paNa rAtre na pIvuM joIe." mahAbhAratamAM ja kahyuM che ke astaMgate divAnAthe, Apo rudhiramucyate / annaM mAMsa-samaM proktaM, mArkayaNDe-maharSiNA // 1 // artha - sUrya asta pAmyA pachI pANI lohI samAna ane anna mAMsa samAna che. ema mAkaDaya RSie kahyuM che. vizeSamAM jaNAvAyuM che ke "rAtre Ahuti, snAna, zrAddha, devapUjA ane dAna karavA nahIM ane vizeSe karI bhojana to karavuM ja nahIM tathA padmapurANanA prathama zlokamAM rAtribhojanane narakanA prathama daravAjAnI upamA ApavAmAM AvI che. catvAro narakadvArAH, prathamaM rAtribhojanam / / parastrI mane vaiva, saMsthAnAnattAya ? | artha :- naraka (javA)nA cAra dvAra che, paheluM rAtribhojana, bIjuM parastrIgamana, trIjuM sandhAna eTale boLo nAkhI banAvela DhokaLA-athANAdi khAgho ane cothuM dvAra anaMtakAya (kaMdamULa)nuM bhakSaNa. AyurvedamAM paNa jaNAvyuM che ke "sUrya asta thatAM hRdayakamaLa tathA nAbhikamaLa saMkoca pAme che. tethI rAtribhojana karavuM nahIM. temAM tuccha jaMtunI bahulatA hoI Arogyane ghaNI hAni thAya che.' skaMdapurANamAM rudraracita sUryastuti svarUpa kapAlamocanastotramAM lakhyuM che ke ekabhaktAzanAnnitya-magnihotraphalaM labhet / anastabhojanAnnityaM, tIrthayAtrAphalaM labhet // 1 // artha - sadA ekavAra jamavAthI agnihotrayajJanuM phaLa maLe che. ane sUryanI sAkSIe nitya jamavAthI tIrthayAtrAnuM phaLa maLe che. Ama aneka laukika-lokottarazAstrothI rAtribhojana pApAtmaka che. saMsAranA samasta dravyaguNa-paryAyane jonAra-jANanAra zrI sarvajJaparamAtmAoe paNa tene tyajeluM eTale ke aMtaSTivALA sarvajJoe je sevyuM nathI, te ApaNA jevA sthUla ane bAhyadaSTivALA mATe to nitAMta tyAjya ja Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 gaNAya. A vratAdhikAre traNa mitrano prabaMdha A pramANe che. traNa mitrono prabaMdha koI gAmamAM eka jinadharmI, bIjo bhadrapariNAmI ane trIjo mithyAtvI ema traNa vaNikaputro mitra hatA. ekavAra A traNe jaNa upAzraye jaI caDyA. tyAM emaNe sAMbhaLyuM ke "rAte pANI pIvA karatAM svAdima AhAra khAvAmAM bamaNuM pApa lAge che. svAdima karatA khAdima AhAra karavAmAM traNagaNuM pApa lAge che. ane khAdima AhAra karatA azana AhAramAM traNagaNuM pApa lAge che. (azana eTale anna-dhAnyAdi yukta samasta bhojana, khAdima eTale sekelI dhANI AdimevA phaLa Adi ane svAdima eTale sUMTha, varIyALI, elacI, laviMgAdi.) rAtrinA aMdhakAramAM sUkSmajIvo joI zakAtA nathI, mATe rAtre banAvela pAka Adi jo divase khAvAmAM Ave to paNa rAtribhojanano bhAMgo lAge che. arthAt rAtribhojana samAna gaNAya che. ItyAdi ratnasaMcaya nAmaka graMthamAM lakhyuM che. rAtribhojananA varjanamAM A loka tathA paraloka saMbaMdhI na kalpI zakAya eTalA lAbho rahelA che. chatAM je ajJAnI ke AgrahI jIvo kadAgrahathI rAtribhojana choDatAM nathI teo eDakAkSanI jema tathA marUkanI jema ghora duHkha pAme che. eDakAkSano saMbaMdha A pramANe che. eDakAkSanI kathA | dazArNanagaramAM dharazrI nAme zrAvakanyA hatI. te dhanadevane paraNI sAsarIye AvI. patinAgharanA lokone rAtribhojana karatA joI tene ghaNuM lAgyuM. te badhAne to samajAvI na zakI paNa potAnA patine eka divasa ghaNuM samajAvI manAvI divasacarima (cauvihAra)nuM paccakmANa karAvyuM. te ja rAtrie koI samIpavartI devIe dhanadevanI parIkSA mATe tenI bahenanuM rUpa karI bhAvatI vastu khavarAvavA AvI. dhanazrIe ghaNo vAryo. samajAvyo ne paccakhkhANabhaMgano bhaya paNa batAvyo chatAM te na mAnyo "mane to bhUkha lAgI che." kahI jamavA beTho. tarata khIjAelI devIe tene jorathI lapaDAka kheMcI kADhI, tethI tenI AMkho bahAra nIkaLI AvI. jatAM jatAM devIe kahyuM - "pratijJA ane niyama karatA tane pApa ATalA badhAM vahAlA che, tArA pApa tuM bhogava." ne devI cAlI gaI. patinI A dazA joI dhanazrIe kAyotsarga dhyAnamAM devIne ArAdhatAM te AvI ne tenI AMkho sArI-sAjI karI ApI. pAchaLathI lokomAM evI prasiddhi thaI ke niyama bhAMgavAthI tenI baMne AMkho devIe laI lIdhI hatI paNa patnInI ArAdhanAne lIdhe taratanA marelA koI gheTAnI AMkha devIe besADI ApI mATe koIe niyama sAthe ceDA karavA nahIM. tyArathI dhanadeva eDakAkSa (eDaka eTale gheTuM-tenI AMkhavALo) tarIke prasiddha thayo. marUkanI kathA zrAddhadinakRtyanI bRhavRttithI jANavI. sajjana ane kalyANakAmI jIvo haTha, durAgraha ke mazkarImAM paNa rAtribhojanane sAruM nathI kahetA-mAnatA. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 221 AvI dharmadezanA sAMbhaLI traNa mitromAMthI pahelA jinadharmIe potAnA kuLAcAra pramANe keTalAeka niyamo svIkAryA. bIjA bhadrikamitre sArI rIte vicAraNA karI rAtribhojananA tyAgano niyama lIdho. paraMtu trIjo mithyArdaSTi jarAya bodha pAmyo nahIM. A amRtavANIno tenA para jarAya prabhAva na paDyo. tenA sivAyanA baMne mitro saparivAra niyama pALavAmAM tatpara thayA. te zrAvakamitranA AcAramAM dhIre dhIre zithilatA AvavA lAgI. niyamanI sAmAnya kSatio AgaLa jatAM moTI skhalanAone paNa sAmAnya karI nAMkhe che. saMsAramAM te ja jANanAra che je mananI durbaLatAne jANI zakyA che ne manane phAvavA nathI dIdhuM. te zrAvakamitra prathama to divasanI pahelI ne chellI be-be ghaDI je tyAjya hatI temAM khAvA lAgyo ne pachI to thoDuM moDuM thAya to utAvaLe utAvaLe jamI le. ema karatAM te sUryAsta pachI paNa niHzaMka thaI jamavA lAgyo. ekavAra e baMnene kAryavaza rAjakacerIe javuM paDyuM. savAre jamyA vagara ja nIkaLelA ne aNadhAryuM moDuM thaI gayuM. ghare pahoMcatA sUryAsta thaI gayo. zrAvakanI sAthe ja bhadrika paNa tenA ghare ja Avyo. kuTuMbIoe jamavA AmaMtryA ne bhojananA thALa pIrasyA. bhadrike kahyuM - 'rAtri paDI gaI che, have amArAthI jamAya nahIM.' zrAvakamitre kahyuM - 'hajI rAta kyAM paDI che ? jo hAthanI rekhA paNa cokhkhI vartAya che. ApaNe to rAte na jamavAno niyama che, ne rAta hajI cheTI che.' bhadrike kahyuM - 'e badhI namAlI vAto che. khAvAnuM kyAM jatuM rahevAnuM che. savAre jamIzuM, jamavAnuM kAMI navuM nathI, vrata ane niyama maLavA kaThina vAta che.' bhadrike daDhatA rAkhI savArathI bhUkhyo hato ne parizrama paNa sAro paDyo chatAM teNe sahunA Agraha ane anunayane Thelyo. rAtribhojana karyuM nahIM. tyAre 'hajI to rAtane vAra che.' kahI zrAvaka aMdhakAramAM niHzaMkapaNe jamavA lAgyo. zAstramAM kahyuM che ke rayaNIbhojane je doSA, te doSA aMdhayArammi / je doSA aMdhayArammi te doSA saMkaDammi muhe // 1 // artha :- rAtribhojana karatAM je doSa lAge te doSa aMdhakAramAM jamavAthI paNa lAge che. je - doSa aMdhakAramAM jamavAthI lAge che te doSa sAMkaDA mukhavALA pAtra-vAsaNamAM khAvA-pIvAthI lAge che. eTale ke rAtre temaja aMdhArAmAM bhojana karAya nahIM. jo aMdhArI jagyAmAM bhojana na karAya to rAtre to zI rIte bhojana karAya ? pelo zrAvaka jamato hato tyAre pIrasanAranA mAthAmAMthI koI ugra jU tenA bhojanamAM paDatA khavAI gaI tethI tene asahya jaLodarano mahAvyAdhi thayo. vrata-virAdhI ghaNI pIDA bhogavI marIne te bilADo thayo. tyAMthI prathama narake gayo. pelo mithyAtvI mitra paNa yogAnuyoga viSAtra khAvAthI marI mArjora thaI prathama narakamAM gayo. tyAre zAMtithI sAvadhAnIpUrvaka vrata pALato bhadrika prAMte prathama devaloke deva thayo. zrAvakano jIva prathama nArakImAMthI nikaLI nirdhana brAhmaNane tyAM zrIpuMja nAme putra thayo. mithyAtvI mitra teno nAno bhAI thayo. devalokamAM rahelA bhadrike avadhijJAnathI potAnA pUrvabhavanA duHkhIyArA mitrane joyA. tyAM AvI temane niyamabhaMga temaja Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 niyamahIna jIvananI durdazA samajAvI, pratibodha Apyo. teo jAtismaraNajJAnathI potAnA pUrvabhavane jANanArA thayA. deve sarva abhakSya ane rAtribhojanano tyAga karavA bhArapUrvaka bhalAmaNa karatA baMnee sarva abhakSyano tyAga karyo, temanA mAtA-pitA brAhmaNa hoI potAnA putrone rAtribhojana temaja khAdyavastunA tyAganI vAta karatA jANI khIjAyA ne potAno kadAgraha na choDe to jamavA na ApavuM ema nizcita karyuM. Ama karavAthI baMne bhAIone traNa divasa sudhI kAMI khAvA-pIvA maLyuM nahIM. trIjI rAtrie saudharmanivAsI deve A paristhiti jANI tyAMnA rAjAnA peTamAM vyAdhi Ubho karyo. rAjAthI pIDA sahana na thAya ne ALoTyA kare. upacAra karavAmAM AvyA paNa badhAM niSphaLa nivaDyA. deve divyavANIthI jaNAvyuM ke rAtribhojananA tyAgavALA zrIpuMja brAhmaNano hAtha aDatAM rAjAnI pIDA zAMta thaze. tarata maMtrIo doDyA ne rathamAM besADI zrIpuMjane tyAM laI AvyA. zrIpuje moTI medanI vacce kahyuM - "jo mAruM vrata upakAraka ne sAcuM hoya to rAjAnI pIDA zAMta thAva." ne sparza karatAM ja rAjAnI pIDA zAMta thaI gaI. prasanna thayelA rAjAe tene pAMcaso gAmanA adhipati banAvyo. zrIpuMje potAnA niyamano sarvatra mahimA vistAryo ne dharmano pratApa prabhAvita karyo. prAMte AyapUrNa thaye baMne bhAI prathama svarge gayA. AgaLa jatAM traNe mitro mukti pAmaze. mATe kahyuM che ke vratAttamAtrAnna hi dharmapUNatA, nimittamukhyaM pariNAmasaGgatam / sabhadrakopAsakayoH prabandhataH vicArya tattvaM nizibhojanaM tyaja // 1 // artha - mAtra vratanI prAptithI dharmanI pUrNatA nathI thatI. kiMtu nimittamAM mukhya pariNAmanI saMgati-arthAt lIdhelA vratanuM daDhatApUrvaka pAlana ne zubha pariNAma te ja kharI ane mukhya vAta che. bhadrika ane tenA be mitronA A prabaMdhane sArI rIte vicArI tattvane pAmI rAtribhojanano tyAga karo. 118 abhakSya kadI na khavAya. annatakAyasandhAne bahubIjaM ca bhakSyakam / AmagorasasammizraM ca dvidalaM sUkSmasattvajam // 1 // tucchaphalaM ca vRtAkaM, rasena calitaM tathA / ajJAtaphalametAni, hmabhakSyANi dvAviMzatiH // 2 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 2 23 artha - madya, mAMsa, madha ane mAkhaNa A 4 mahAvigaI, udaMbara Adi (9) pAMca jAtinAM phaLo. 10. barapha, 11. viSa, 12. karA, 13. sarvajAtinI mATI, 14. rAtribhojana, 15. anaMtakAya (kaMdamUlAdi), 16. sandhAna (boLaathANAdi), 17. bahubIjavALA (khasakhasa Adi) phaLa, 18. kAcA gorasa (dUdha-dahIM-chAza) sAthe dvidaLa (dALa thAya te kaThoLa) mizra karavuM. 19. tucchaphala (bora-sItAphaLa), 20. vRttAMka, 21. calita-rasavALA (vAsI) khAdya padArtho tathA 22. ajANyuM phaLa. A pramANe kula bAvIza abhakSya jANIne tyAgavA. vizeSArtha - anaMtakAya eTale sAdhAraNa vanaspati, tenuM bhakSaNa anaMtajIvonA ghAtanuM ghora kAraNa che. mATe te abhakSya hoI teno tyAga karavo. AnuM svarUpa AgaLa kahevAze. saMghAna eTale lIMbu, maracA, bIlI tathA bIjorA AdinuM boLa athANuM temAM aneka jIvonI utpatti thAya che. tathA lavaNavALA zAka rAI AdithI bharelA traNa divasa pachI abhakSya thAya che, evo vahevAra che, paraMtu kSAramAM nAMkhelAM lIMbu AdinA gaMdha rasa Adi badalAI jAya to traNa divasa taDake rAkhelA lIMbu vAparavA yogya nathI. ema vRddho kahe che. (2) bahubIja eTale paMpoTA, aMjIra Adi. je phaLamAM kevala ekalAM bIja hoya paNa aMtarapaDa na hoya to te abhakSya che. kAraNa ke te pratyeka bIje cokhkho jIvano ghAta rahelo che. paraMtu je phaLamAM bahubIja hovA chatAM aMtarapaDa hoya jemake dADama TIMDorA Adi to te abhakSya nathI. (3) Ama gorasa eTale kAcA (unAM karyA vinAnA) dUdha, dahIM ane chAza. temAM jo dvidaLa (dALa thAya tevuM) kaThoLa nAkhavAmAM Ave to temAM evA sUkSmajIvo tatkSaNa upaje che ke tene kevaLI ja joI zake che. hiMdaLanuM lakSaNa A pramANe siddhAMtamAM kahyuM che - "jene pIlavAthI tela nikaLe nahi bharaDavAthI be daLa judA paDe te dvidaLa kahevAya. eraMDI, rAI AdinA be daLa (dALa) thAya che. paNa temAMthI tela nikaLatuM hoI te dvidaLa na kahevAya, dvidala kaThoLa sAthe kAcA dUdha-dahIM ke chAza khAvA nahIM. jainettara zAstramAM paNa te bAbata A pramANe jaNAvI che. gorasaM mASamadhye tu, mudgAdiSu tathaiva ca / bhakSyamANaM bhavennUnaM, mAMsatulyaM ca sarvadA // 1 // artha - aDada tathA maga Adi kaThoLamAM nAMkheluM gorasa khavAya to kharekhara mAsatulya thAya che. te mATe kaDhI banAvatA chAza garama karI temAM caNA Adino loTa nAMkhavAmAM Ave, ghola (dahIM) vaDA paNa garama karelA chAza ke dahIMmAM nAMkhe to doSa yukta nathI ema gItArtho kahe che. A vAta keTalAka navapaMthI DhaMDhIyAdi jANatA na hoI abhakSyanA tyAgamAM pravRtti karatA nathI. AvI sIdhI dayAmaya vAtamAM kadAgraha karavAno hoya ja nahIM. svAda jItavo e to moTuM tapa che. vicArasaMsaktaniyuktimAM to tyAM sudhI jaNAvyuM che ke "jo bIyA vRkSanI DAMDo ne aMkolavRkSanI ghANI Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 karAvI temAM selaDI pIlavAmAM Ave to tenA rasamAM saMmUcchima mAchalA upaje che. "arthAtu amuka dravyAdinA saMyogamAM tarata jIvonI utpatti thAya che, mATe jIvadayAnA khapI jIve teno tarata tyAga karavo. sUtramAM kahyuM che ke "maga, aDada Adi dvidaLa kAcA gorasamAM mizrita thatA temAM tatkALa trasajIvo upaje che. tathA be divasa uparAMtanA dahIMmAM paNa trasajIvo utpanna thAya che." mATe kAcA gorasa sAthe dvidaLane abhakSya jANI teno tyAga karavo. 4. tucchaphaLa eTale mahuDA, bora, koThImaDA, koThA, sItAphaLa Adi. upalakSaNathI tuccha phUla ane patranuM paNa grahaNa karavuM. puSpa kareDA AdinA ane patra te varSAkALamAM thatI bhAjI samajavI tathA maga-coLA Adi komaLa sIMga paNa tuccha phaLamAM ja gaNavI. kemake temAM ghaNAM jIvono ghAta thAya che, te khAvAthI kAMI tRpti paNa thatI nathI. mATe te abhakSya che. tucchaphaLano tyAga karavo. 5. vRtAMka eTale rIMgaNA. te tAmasIvRttivALA kahyAM che. te khAvAthI jaDatA, ALasa UMgha Adi vadhe che. uttejaka hoI dUSita paNa che. te bAbata zivapurANamAM zivajI kahe che. pArvatI! vRtAMka, kAlIMgaDA ane mULA Adi khAnAra mUDha mANasa aMtakALe mane saMbhArI zakato nathI. vaLI zAstrajJa mANasoe dhoLA rAtA vRtAMka ane mULA varjavA. ema manue paNa kahyuM che. Ama mahAbhAratanA zAMtiparvamAM pahelA pAdamAM lakhyuM che, mATe vRtAMka Adhi abhakSyano tyAga karavo.6. calitarasa eTale jeno svAda pharI jAya, bagaDI jAya tevuM vAsI bhojana, dALa, bhAta, puDalA, vaDA, Adi te sivAya bIjA paNa saDI gayelA anna vagereno tyAga karavo kAraNa ke te ghaNA jIvothI saMsakta thaI jAya che. AvuM vAsI rAkhavAthI mithyAtva vadhe che. vAparavAthI virAdhanA thAya che. tethI vAMdA Adi ghaNA saMmUcchima jIvonI utpattino doSa thAya che. arthAtu jo tevuM anna rAtavAsI rAkhavAmAM Ave to bIjA mithyAtva pAme che, lokomAM laghutA-niMdA thAya ke "A zrAvaka joI lo. rAMdheluM khAdhA pachI vadheluMya choDI zakatA nathI.' tathA vAsI padArthathI jIvanI virAdhanA thAya che. temAM karoLIyAnI jALa, phUga temaja sUkSma jIvo upaje che. poLI, mAlapuvA Adi jemAM pANIno sAmAnya aMza paNa rahelo hoya temAM lALIyA (beiMdriya) jIvo upaje che. te AhAra levA uMdara ane uMdarane pakaDavA bIlADI Ave che, Ama ghaNA doSo thAya che, bRhatkalpanI TIkAmAM Ama lakhyuM che. DheDhaka Adi keTalAka navAmatio calitarasane abhakSya mAnatA nathI te temanuM ajJAna ke kadAgraha ja che. bhojananI jema pakvAnnAdimAM paNa calitarasa jANavo. varSAkALamAM banAveluM pakvAnna paMdara divasa sudhI kalpI zake che. zItakALamAM vIsa divasa sudhI kalpI zake che. arthAt munirAjo tyAM sudhInI kALa maryAdAvALA pakvAnnAdi grahaNa kare che. jyAM sudhI varNa, gaMdha, rasAdi bagaDyA na hoya tyAM sudhI khAdya padArtha bhakSya rahe pachI abhakSya thAya. ArkA nakSatra lAgatAM ja kerI (AMbA) abhakSya thAya che. be divasa pachInuM dahIM paNa abhakSya thAya che. A pramANe bhakSyAbhaDhyano vicAra sArI rIte samajI levo joIe. (mahesANAthI-jaina zreyaskara maMDaLa dvArA prakAzita "abhakSya anaMtakAya vicAra' nAmanuM Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 2 25 pustaka dareka jaine vAMcavuM joIe, ane ghare ghare rAkhavuM joIe. temAM savistAra A bAbata jaNAvI che.) (7). jenI jAta ke nAma Adi jANatA na hoIe te phaLa ajANyuM phaLa kahevAya. te ajANyA phaLa, phUla, patra ke mULa Adino tyAga karavo. A bAbata brahmAMDapurANamAM lakhyuM che ke "abhakSyanA bhakSaNathI kaMThanA asAdhya roga thAya che." zAMtAtapaRSi lakhe che ke "abhakSyanA bhakSaNathI zarIramAM vikRti, hRdayanA roga ane temAM kRmi utpanna thAya che." (8) A rIte kula bAvIza prakAranA abhakSya che. je zarUAtanA be zlokamAM sUcavyAM che, A zarIrane game tevA svAda ApyA chatAM tenA pariNAmamAM kazo ja pharaka paDato nathI. zarIranI prakriyA satata kAryarata che. padArthomAM cokhkhI rIte ja jIvonA klevarono jaththo rahelo che, je dravya-bhAva banne Arogyane hAni pahoMcADe ja che. mATe mahApAparUpa A abhakSyano sarvathA tyAga karavo. zrI jinamatanA jANakAra, guruvANInA zraddhAvAna zrotA, dharmanA marmane jANanArA vratadhArI sagRhasthoe iMdriyone vaza paDavuM nahIM ne abhakSya dUra ja varjavA. 119 vAsI bhojanathI badhuM bagaDe rasaizcalitaM nisvAdaM, dvayakSANAM yonisthAnikam / paryuSitaM kutsitAnnaM, bhakSaNAda duHkhamAsadet // 1 // artha - rasathI calita eTale jeno svAda pharI gayo che te, bagaDI gayelA svAdavALuM, beindriyAdi jIvonuM utpattisthAna. vAsI raheluM tathA kohAI gayeluM anna khAvAthI jIva duHkha pAme che. vAsI Adi upara jaNAvela khorAka khAvAthI svAthya bagaDe, svAda bagaDe. anna tevo oDakAra, kodAI gayeluM khAvAthI mati bagaDe. mati bagaDe tenuM zuM na bagaDe? tana ane mana baMnene vyAdhi. duHkhano koI pAra nahIM. AnI puSTi mATe nIcenuM daSTAMta upayogI thaze. guNasuMdaranI kathA kanakapura nagaramAM jinacaMdra nAme zeTha rahe. temanI zIlavatI patnI ane guNasuMdara nAme putra. te bAlyakALathI ja dharmahIna hato, bhakSyAbhaDhyano bahu vicAra karato nahi ne koInI zikhAmaNa mAnato nahIM, tene rAtavAsI roTalo savAranA pahoramAM joIe ja. na maLe to moTI dhamAla kare. mAtAe ekavAra to khIjAIne kahyuM ke - "mArA gharamAM tuM kyAMthI avataryo, jo dharmamAM ja nahi Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 samaje to tArUM zuM thaze ? vAsI annamAM to agaNita jIvo upaje. tene tuM savAranA pahoramAM khAI jAya ? keTalI kharAba vAta che A. koIvAra rogamAM paTakAIza tyAre khabara paDaze. dhAdhara, karoLIyA Adi cAmaDInA rogo to tane thayA ja kare che, te A kohAI gayelI rasoI khAvAno ja pratApa che. AhAra jevI ja buddhi upaje. tArI buddhi to bagaDaze, paNa trasajIvonI hiMsAnA pApathI kayA bhave chUTIza ?' tuM upAzraye to ekavAra jA. kevA jJAnI gurujI padhAryA che ? temanI pAse jaIne thoDuM jJAna le. bhakSyAbhakSyano viveka zIkha.' A badhuM sAMbhaLI guNasaMda2 udyAnamAM padhArelA zrI samayAmRtasUrijI pAse kautukathI gayo. bhojanamAM zuM doSa lAge ?' ema pUchavA lAgyo, gurujIe kahyuM - 'bhAI ! enA doSano to pAra nathI, chatAM tAre najare jovo hoya to jA subhAgAnagarI. tyAM thAvara nAme eka cAMDAla vase che. te AnA doSa kaheze.' guNasuMda2 gharethI rajA laI subhAgAnagarI gayo. tyAM jaI thAvara cAMDAlanuM ghara zodhI tenI pAse vAsIbhojananA doSa jANavAnI jijJAsA jaNAvI. thAvare kahyuM ke - 'huM avasare badhuM kahIza. hamaNA tuM vizrAma to kara.' ema kahI tene sIdhuM sAmAna apAvyuM. te laI teNe paisA ApI eka atilobhIne tyAM gaMdhAvyuM, te jamavA beTho tyAre vAta karatA samajAyuM ke guNasuMdara to rAMdhanAra bAIno bhAI hato. bhAI-bahene eka bIjAne oLakhyA. eTale bahene Agraha karI bhAIne rokyo. potAnA patine kahyuM - 'mAro bhAI pahelI ja vAra ApaNe ghare Avyo che, rojanI rasoIthI nahi cAle mATe ghI goLa Adi mokalo.' zeThe patnIne kahyuM - 'tane samaja nathI. sArUM sArUM khAvA maLe to mANasa javAnuM nAma na le ne kadAca jAya to pAcho jhaTa AvIne Ubho rahe mATe vAla tela ApaNI dukAnethI maMgAvI le. bIjuM kazuM ja maLavAnuM nathI.' zeTha gayA pachI bAIe bIjI dukAnethI ghI-khAMDa Adi maMgAvI ghebara Adi miSTAnna banAvavA mAMDyAM. zeThane A vAtanI khabara paDatAM te ghaNo khIjAyo ne nirAza paNa ghaNo thayo. rIsamAM ne rIsamAM teNe garama rasoI paDatI mUkI ne vAsI anna khAdhuM. te kutsita anna khAtA tenuM hRdaya baMdha paDI gayuM. te maraNa pAmyo. cAlAka bAIe vicAryuM 'mArA bhAI mATe karelI mIThAIe emanA prANa lIdhA. mane AvI khabara hota to bhAIne rokata paNa nahIM ne ghebara banAvata paNa nahIM. bAIe bhAIne dhIre rahIne kahyuM - 'bhAI ! tArA banevIne gupta rIte phaLiyAmAM dATI daIe. kAraNa ke mAre saMtAna na hoI rAjA amArA cA2kroDa dravyane upADI jaze mATe tuM vepA2 saMbhALa ane tArA banevI paradeza gayA che, ema ApaNe lokone jaNAvazuM.' pachI baMne bhAI-bahene bhegAM thaI. khADo khodI zeThane dATI dIdho, koIne zeThanA mRtyunI gaMdha paNa AvavA na dIdhI. bahena sohAgaNano sajelo veza roja paherI pUrvavat rahevA lAgI. ne bhAI dukAnano vepAra calAvavA lAgyo. A tarapha pelo cAMDAla guNasuMdarane sIdhu-sAmAna apAvI potAnA ghera Avyo. te divase pati-patnIne kaMIka aNabanAva thayo hoI patnIe kAMI rAMdhyuM na hovAthI cAMDAlane vAsI bhojana Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 2 27 ane bAvIza praharanI chAza khAvA ApyA. aMdhAruM thaI cukyuM hatuM. cAMDAle khAvA mAMDyuM. tene samajAI gayuM hatuM ke A bagaDI gayelA svAdavALuM kutsita bhojana che. paNa chUTako na hoI teNe bhUkhane lIdhe khAI lIdhuM. vItarAgadevanuM zAsana bhUkhane paNa jItatA zikhave che. mAtra mANase paccakakhANa levAnI Teva pADavI joIe.) khAtAnI sAthe tenuM svAthya bagaDyuM pachI te sUto te sUto ja, e rAte zUla upaDatA te mRtyu pAmyo ane guNasuMdaranI bahenanAM garbhamAM utpanna thayo. (guNasuMdaranA banevI jIvatA hatA te rAtre). ekAda divasa pachI guNasuMdara cAMDAlonA vADAmAM thAvarane maLavA temaja potAnA praznano uttara meLavavA gayo. paNa thAvarane tyAM to ghora AkraMdana-raDAroLa sAMbhaLI koIne pUchatA khabara paDI ke thAvaranuM acAnaka mRtyu thayuM che. Akasmika tenuM mRtyu sAMbhaLI guNasuMdarane kheda thayo temaja jJAnIe je saMdeha dUra karavA ahIM mokalyo hato te paNa ema ne ema rahyo. vimAsaNamAM paDelo te bahenane ghera Avyo. thoDA vakhata pachI potAnA ghera pAchA pharavAnI taiyArI karavA lAgyo. bahene potAnI paristhiti jaNAvatA kahyuM - "varSonA dAMpatya chatAM tArA banevInA jIvananA chellA divase ja bhAgajoge mane garbha rahyo che. prasUti sudhI tuM rokAI jA. sArA nasIbe jo mane putra thAya to tArA banevInI prakaTamAM aMtimavidhi karI zakAya." (arthAt te gujarI gayA che, tema lokone jaNAvI paNa zakAya.) bahenanA Agrahe guNasuMdara rokAI gayo. mahinAo vItavA lAgyA. eka divasa te dukAne hato tyAre koI strIe AvIne kahyuM - "tamane tamAro bhANeja bolAve che. sAMbhaLI cakita thayelo guNasuMdara bahenanA ghare AvI juve che. to taratanuM janmeluM bALaka jenI AMkha paNa ughaDI nathI ne spaSTa bole che. bALake kahyuM - "mAmA, tame thAvara cAMDAlanA ghare jAva, tenI patnI taratanA janmelA bALakane mArI nAMkhavA taiyAra thaI che. te bALakane bacAvo." A sAMbhaLI guNasuMdara tyAM doDyo. kharekhara ja caMDAlaNI potAnA putrane mArI nAMkhatI ja hatI. guNasuMdare kahyuM - "bAI ! zA kAje bALahatyA kare che ? te bolI - "A chokaruM moTuM apazukanIyALa che. te garbhamAM AvatAM ja mArA dhaNI mRtyu pAmyA. jema jema garbha vadhato gayo tema tema amArA duHkha dALadara paNa vadhatAM gayA. AnuM mAre kAma nathI. mAre ghaNAM dIkarA-dIkarI che. A sAMbhaLI guNasuMdare cAMDAlaNIne ghaNuM dravya ApI bALakanuM rakSaNa karAvyuM. guNasuMdara pAcho ghare Avyo. navajAta bALake pUchyuM - "kema mAmA ! tamAro pelo saMdeha bhAMgyo ?' teNe atiacaraja ne navAI pAmI nA pADavA DokuM dhuNAvyuM. bhANeje kahyuM - "huM thAvara caMDALano jIva chuM. tamane dharmanI prApti thatA tame pAtra banyA. tamArA jevA pAtranI sIdhuM-sAmAna (rasoino kAco sAmAna) ApI bhakti karavAthI AhalAdaka anumodanApUrvaka bhakti karavAthI tathA abhakSyano niyama karavAthI sAvadhAnIpUrvaka te niyama pALavAthI huM cArakoTi dravyano janmatAM ja svAmI thayo chuM. temAM eka divasa virAdhanA thaI hatI. mArI cAMDAla patnIe mane tAju kahI vAsI bhojana Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 228 khavarAvyuM. mane khabara paDI gaI hatI chatAM bhUkha lAgavAthI te khAI lIdhuM tethI tatkALa zUlaroga thayo ne huM mRtyu pAmyo. ne tamArA banevI je mahAlobhI hatA saDI gayeluM paNa te choDI zakatA nahIM. lobhavaza vAsI anna khAI maraNa pAmyA ne mAre ghera, mArI patnIne kUkhe utpanna thayA. tame najare joI zako cho. abhakSyabhakSaNanA mahAdoSane ! mATe have AjathI tame paNa abhakSyano tyAga karo. A sAMbhaLI guNasuMdare tarata niyama lIdho. ane niHsaMdeha thaI ghare Avyo. teNe badhI vAta mAtAne kahI. putra dharmiSTha thatAM mAtAne ghaNo ja AnaMda thayo. kahyuM che ke - adhamA sAnvayA sUnA, madhyamA draviNArjanaiH / uttamA dRti mAtA, teA: sutamami // // artha :-- adhama mAtA putrano vaMza vadhavAthI, madhyama mAtA putra dhanavAna thavAthI ane uttama mAtA putranA te te satkAryothI harSa pAme che. ekavAra pAcho te jJAnI gurumahArAjano samAgama thatA lAMbAkALathI manamAM ghoLAtI vAta gurumahArAjane kahetA pUchyuM - 'bhagavaMta ! ApanI kRpAthI mAro saMdeha dUra to thayo, paNa taratano janmelo mAro bhANo AvuM sarasa kema karI bolI zakyo, pAchaLathI e kadI bolyo nathI !' gurumahArAje kahyuM - 'thAvarane jANa thaI gaI ke A phUlano roga mRtyune notaraze. tArA saMdehanA nirAkaraNanI tene ciMtA hatI ja. pUrvanA eka vyaMtaradevane teNe aMta samaye yAda karI tArI vAta jaNAvI.' deve kahyuM - 'tuM tAre nizcita rahe. badhuM thaI raheze. ane aMte te kRpaNazeThane tyAM janmyo tyAre te vyaMtaradeve te bALakamAM praveza karI tArI sAthe vAta karI hatI.' ItyAdi gurumahArAja pAse yathArtha vAta jANI guNasuMdara dRDhadharmAnurAgI thayo. zrAvakadharmanI AcaraNA ane pachI sAdhanA karI te svarge gayo. A kathAnakanA tattvane jANI manuSya nizcaya karavo joIe ke AvuM uttama zarIra, iMdriyonI paTutA, buddhinI pavitratA pAmI vAsI ane koheluM anna khavAya nahIM, tenA tyAgano tarata niyama karavo joIe. 120 ajANyA phUla-phala-pAMdaDA khAvA nahIM phalAnyajJAtanAmAni, patrapuSpANyanekadhA / guru sAkSyAtmasokhyArthaM, tyAjyAni vaGkacUlavat // 1 // artha :-- jenA nAma jANavAmAM na hoya, te ajANyA kahevAya. te ajANyA phaLa, pAMdaDAM - ane puSpo AtmAnA sukhane mATe gurusAkSIe tyAgavA. jema vaMkacUle tyAgyA hatA tema. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 2 29 vakacUlanI kathA DhIMpurI nAmanA nagaramAM vimalayaza rAjA rAjaya kare. temane puSpacUla-puSpacUlA nAmanA kuMvara-kuMvarI hatA, baMne bhAI-bahenomAM ati sneha hato. puSpacUla nAnapaNathI baliSTha, jIddI ane uddhata hato. te moTo thayo. tene paraNAvyo chatAM te sudharyo nahIM. vAMkA kAma karanAro hoI te puSpacUla maTI lokamAM vaMkacUlanA nAme prasiddha thayo. divase divase tenI raMjADa vadhatI gaI ne phariyAdo AvavA lAgI. koI moTA aparAdhathI kuddha thayelA rAjAe tene sImApAra cAlyA javAnI zikSA ApI. tenI sAthe tenI bahena ane patnI paNa anurAgavaza cAlyA. AgaLa jatAM koI ghora jaMgalamAM te coranI pallImAM jaI caDyo. coronI sAthe te bhaLI gayo. tyAM tenI badhI aparAdhavRttine badhu anukULa hatuM. ema karatAM potAnI tathA prakAranI yogyatAne AdhAre te corono nAyaka ane pallIno svAmI thayo. e siMhaguhA nAmanI pallImAM keTalAka ziSyo sAthe eka AcArya mahArAja AvI caDyA. temaNe vaMkacUlane bolAvI jaNAvyuM - "ame mArga bhUlavAthI ahIM AvI caDyA chIe. samIpamAM koI nagara che nahIM ne comAsu bese che. comAsAmAM amAre vihAra paNa karAya nahIM. mATe varSAkALa sudhI ahIM rahevA sthAna Apo." vaMkacUle kahyuM - "mahArAja ! e to mArA bhAgyanI vAta ke Apane ame utAro ApIe. paraMtu ApanI saMgata amane poSAya tevI nathI. ApanA siddhAMtathI sAva UMdhuM amAruM jIvana che. ApanI vANImAM ghaNuM ojasa hoya che. tethI mArA sAthIonA hRdaya parivartananI ghaNI moTI saMbhAvanA UbhI thAya che. mATe jo Apane ahIM rahevuM hoya to e nakkI karavuM paDaze ke mArI jagyAmAM upadeza nahi Apo." AcAryazrIe kahyuM - saradAra ! hRdaya parivartana kAMI mAtra upadezathI thatA nathI, mauna AcaraNathI paNa thAya che. jo tamArI upadeza sAMbhaLavAnI IcchA ja na hoya to mAro zo Agraha hoI zake? paNa eTaluM tame ya dhyAnamAM rAkhajo ke jyAM sudhI ame chIye tyAM sudhI tamAre A bhUmimAM hiMsA Adi pApo karavA-karAvavA nahIM vaMkacUle kahyuM - "ATalo viveka to ame avazya sAcavIzuM." ane mahArAjajI ziSyo sAthe pallInI guphAomAM comAsuM rahyA. vakhata jatAM kAMI vAra lAgatI nathI. comAsu pUruM thayuM. mahArAjajI javA mATe taiyAra thayA. kahyuM che ke - sAdhu, pakSI, bhamarAnA ToLA, gokuLa ane megha eka jagyAe lAMbo samaya rahetA nathI. vaMkacUla vihAra karavA taiyAra thayelA guru mahArAjane vaLAvavA cAlyo. tenI sImA pUrI thatAM sahu UbhA rahyAM. vaMkacUla Adi ahIMthI pAchA pharavAnA hatA. gurujIe kahyuM - "bhAI, jatA jatA thoDo upadeza sAMbhaLa. upadezathI dharmanI prApti sarala bane che. ema karatA dharma maLI jAya to jIva bhavobhava sukhI thaI jAya." vaMkacUle kahyuM bhale - "ekAda upadeza sAMbhaLavAmAM amane kazo ja vAMdho nathI. Apa sukhethI kaho." Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 gurumahArAje niyamanI mahattAno upadeza ApatA pharamAvyuM ke - "samasta vizva niyamane AdhIna che. niyamahina jIvana abhizApa che, ityAdi upadeza pUrNa thatAM gurumahArAje vAtsalyabhAve kahyuM "vaMkacUla ! kAMIka niyama le. jethI amAro thoDoka paNa samAgama saphaLa thAya." vaMkacUle kahyuM - "Apa dayALu cho. amAruM bhaluM iccho cho. paNa amArI vikaTa paristhiti che. jene Apa pApa kaho cho, ame ene jIvikA-jIvavAnuM sAdhana kahIe chIe. huM zuM laI zakuM? ama hatabhAgInA bhAgyamAM vaLI niyama kevA ?' sUrirAje kahyuM - "tuM sahelAIthI pALI zake tevA niyama batAvuM?" hA, batAvo, mArAthI pALI zakAya tevA haze to avazya svIkArIza." gurumahArAje tene kahyuM - jo tane khAvA-pIvAno koI viveka nathI. bIjuM kAMI nahi to (1) ajANyA phaLa na khAvAno niyama kara. hiMsA kadI sArI nathI. koIne paNa marAya nahi chatAM (2) koInA paNa upara ghA karatAM pUrve sAta-ATha DagalA pAchA khasI javuM. A niyama le. sadAcAra e ja jIvananuM tattva che. AcAranI zakti sarvopari sAmarthya che. vadhAre nahi to (3) rAjarANIno samAgama na karavo A niyama le. mAMsa khAnAra rauravamAM pahoMce che. (4) kAgaDAnuM mAMsa na khAvuM. eTalo niyama to kara. 'vaMkacUle sAMbhaLIne vicAra karyo ke A niyamo ghaNAM ja sugama che. A pALavAmAM kyAMya avarodha nathI. ema samajI guru mahArAja sAme hAtha joDI cAre niyama grahaNa karyA. gurujIne praNAma karI te pAcho pharyo. karmonI viSamatAno vicAra karatA mahArAjazrIe vihAra Adaryo. ekavAra corI karI pAcho pharelo vaMkacUla sAthIo sAthe jaMgalamArge jato hato. ADe raste jatAM ghaNo samaya thaI gayo, thAkIne badhA chAyAmAM beThA. bhUkha to evI kakaDIne lAgelI ke je maLe te rAMdhyA vagara khAI jAya. vaMkacUlanA sAthIo jaMgalamAM rakhaDI majAnA sugaMdhI ne madhurA phaLa harakhAtA harakhAtA laI AvyA. pAMdaDAM para tenA kakaDA karI goThavyA ne potAnA saradAra vaMkacUlane AmaMtyo. saradAre hAthamAM e suMdara madhura phaLano kakaDo laI pUchyuM- "phaLa to sarasa che. AnuM nAma zuM che?' kSaNavAra to koIne kAMI sUjhayuM nahIM paNa pachI eke kahyuM - "jaMgalI AMbA jevuM che. to koIe "AnA jevuM che, ne tenA jevuM che ema kahyuM - "paNa koI saMdeha vinA sAcuM nAma batAvI zakyuM nahIM. bhUkha asahya lAgI hatI. potAnuM ThekANuM dUra hatuM. sAthIono sabaLa Agraha hato chatAM phaLanuM nAma koI jANatuM na hoI te ajANyuM phaLa niyama pramANe vaMkacUle khAdhuM nahIM. bIjA badhAe phaLa khAdhAM ne thoDI ja vAramAM temanI naso kheMcAvA lAgI. pratikArano vicAra paNa karavAmAM Ave te pUrve to teo mRtyu pAmyA. viSAda ane Azcarya pAmelo vaMkacUla bolI UThyo - "dharmano jaya thAva niyame mane bacAvyo. niyamanuM pratyakSa ja AvuM uttama phaLa dekhAya che. tyAMthI te ukyo ne moDI rAtre potAnI pallImAM pahoMcyo. zayanakhaMDamAM potAnI patnIne koI yuvAna joDe bharaUMghamAM paDelI joI, tenA zarIramAM vidveSanI kaMpArI AvI gaI. teNe kahyuM nahotuM ke potAnI patnI AvI hoI zake! pahelA vicAra karyo ke "A puruSane ja mAruM pachI vicAryuM AvI patnInI have zI jarUra che? mATe baMnene mArI Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 231 nAMkhuM krodhathI tenA gAtro kaMpatA hatA. AMkhamAMthI Aga varasatI hatI. badalo levA hAtha tarasatA hatA. teNe talavAra ugAmI tyAM gurumahArAje Apela niyama yAda Avyo. ugAmelI talavAre ja te sAta-ATha DagalA pAcho pharyo. UMdho cAlato hoI te divAle DhAla-talavAra sAthe bhaTakAyo ne DhAla paDatAM ja khakhaDATa thayo. palaMga para puruSaveze sUtelI puSpacUlA jAgI. bolI "koNa che?' svarathI bahenane oLakhI gayelA vaMkacUle vismita thaI pUchayuM - "are puSpacUlA ! teM A kapaDAM kema paheryA che?" puSpacUlAe kahyuM - "huM kahuM chuM. paNa tame AvA bAghA jevA kema dekhAva cho, tame Aje kevI rIte mane joI rahyA cho ? huM ne bhAbhI bAjunA gAmaDe nartakanA khela jovA gayA hatA. eTale meM tamArA kapaDA paherI lIdhAM. gAmaDe javuM hatuM, tamArA vezathI amane ghaNI sagavaDa thaI rahI. asala puruSa jevI lAguM chuM kema kharuM ne? pAchA pharatA moDuM thayuM, tethI bhAI ! thAkIne lotha thaI gaI. tamAruM dhAryuM nahIM, kyAre Avo eTale huM to kapaDA badalyA vinA ja bhAbhI joDe sUI gaI. paNa tame talavAra ughADIne zuM karavA mAgo cho?" vaMkacUle kahyuM - "tamane baMnene mArI nAMkhavA. huM samajyo ke suMdarI koI ajANyA juvAna sAthe sUtI che. huM hamaNA tamane baMnene mArI nAkhata, ne pachI jIvanabhara roto pharata. ApaNe badhA bacI gayA. "dhanya che gurumahArAjane. temano jaya thAva." A sAMbhaLI gabharAI gayelI puSpacUlAe bhAbhIne jagADatAM kahyuM - "bhAbhI ! Ama juo ! Aje ApaNe baMne marI jAta. bhAIne joIne to mane bIka lAge che." vaMkacUle badhI vAta karI. gurumahArAjanI prazaMsApUrvaka temano upakAra prakaTa karyo. badhAM gurumahArAjane yAda karatA pAchA sUI gayAM. keTaloka samaya vItyA pachI te ja AcAryanA ziSyo pAchA te pallImAM AvI caDyA. vaMkacUla Adi vaMdana karI besI gayA. munirAje dharmadizanAmAM jinamaMdiranuM mAhAsya samajAvyuM. dravyastava bhAvastavanuM ananya kAraNa che." ityAdi jANI vaMkacUlane jinaprAsAda baMdhAvavAnI tIvra bhAvanA jAgI. pallIthI thoDe dUra carmaNavatI nadIne kAMThe teNe zrI mahAvIra paramAtmAnuM suMdara maMdira baMdhAvI pratiSThA karAvI teno mahimA dhIre dhIre vadhato gayo ne tIrthadhAma tarIke te prasiddhi pAmyuM. ekavAra koI mahAjana patnI sAthe yAtrAe nikaLyA hatA. te vahANamAM besI carmaNavatI nadInA mArge AvatA hatA. tyAM dUrathI daherAsanuM zikhara dekhAtA zeThANIe tIrthane vadhAvavA ratnamaya kacoLAmAM kezara kaMku Adi laI chAMTaNAM nAMkhatA te kacoLuM hAthamAMthI chaTakI nadImAM paDI gayuM. zeThANI udAsa thaI gayA. zeThe gabharAI jatA kahyuM - "are ! teM A zuM karyuM? e amUlya kacoLuM rAjAe ApaNe tyAM girave mUkyuM che. paisAno prazna to che ja paNa huM rAjAne uttara zuM ApIza?" te tIrthano mahimA tyAM cAre tarapha hato. hoDI hAMkanAra mAMjhI ane te paMthakanA coro paNa tIrthanI pavitratA jALavatA ne tIrthe AvanArane jarAya kleza na thAya tevI bhAvanA rAkhatA. " zeThanI vAta sAMbhaLI khevaTIyo bolyo - "zeTha! pANInI dhArA teja che ne jaLa UMDuM paNa che. chatAM huM prayatna karuM jo kacoLuM maLe to lAvI ApuM." te pANImAM DUbakI mArIne jue che to u.bhA.-2-16 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 nadImAM eka pArzvanAtha prabhunI suMdara pratimA birAje che ne temanA khoLAmAM te ratnamaya kacoLuM paDyuM che. kacoLuM laI khevaTIyo bahAra Avyo ne teNe jagyAnuM barAbara eMdhANa karI lIdhuM. kacoLuM maLyAthI zeTha daMpatI ghaNAM rAjI thayA. khevaTIyAe kahyuM - "ahIMno mahimA ja evo che ke koInuM kazuM khovAtuM ja nathI." zeThe tene rAjI karyo. khalAsIe zrI pArzvaprabhunI vAta vaMkacUlane karI. nadImAMthI kaDhAvI maMgAvI vaMkacUle bhagavAnano sArI rIte praveza karAvyo. zrI mahAvIraprabhunA prAsAdamAM raMgamaMDapanA gokhamAM birAjamAna karyA pachI nUtana caitya karI temAM padharAvavA te pratimAjIne ghaNA loko bhegA thaI upADavA lAgyA paNa pratimAjI jarAya halyA nahIM. tethI te tyAM ja rahyAM. thoDA divasa pachI khalAsIe pharI AvIne vaMkacUlane jaNAvyuM ke - "pUrve jayAMthI pArzvanAtha prabhunA pratimAjI maLyA hatA tenI pAsenA bhAgamAM hajI eka pratimAjI tathA eka sonAno ratha che.' A sAMbhaLI cakti thayelA vaMkacUle pallInA mANasone bhegA karI pUchayuM ke - "A nadImAM A pratimAjI kyAMthI AvyA? vaLI sonAno ratha paNa nadImAM kyAMthI hoI zake? tame koI Ano ItihAsa jANatA ho to kaho." A sAMbhaLI eka vRddha saradAre kahyuM - "mahArAja ! pUrve pAsenA nagaranA mahArAjA prajApAla para zatrue caDAI karatAM bhISaNa saMgrAma jAmyo hato. zatru baLavAna ane udaMDa hato. zatrunA bhayathI trasta thayelI rANIe, be pratimAjI temaja potAnI sArabhUta vastu sonAnA rathamAM laI carmaNavatI nadInA madhyamAM taratA beDA para mukAma karyo. te jagyAe rakSaNanI pAkI vyavasthA ane dAsI Adi parivAra hato, tyAM koI duSTa zatrupakSanA mANase rANIne khoTA samAcAra ApyA ke "rAjA laDAImAM mAryA gayA che." A sAMbhaLI bhayabhIta thayelI rANIe mANaso dAsIone kAMThe cAlyA javA jaNAvyuM ke pote beDAmAM kANuM pADI jaMLasamAdhi lIdhI. pratimAjI-ratha sAthe pote jaLamAM DUbI gaI. lAge che ke te rANIbA devI thayA che, nahi to A jinapratimAno ATalo prabhAva-mahimA koNa kare? eka biMba ApaNane maLyuM ane bIjuM tyAM ja rahyuM lAge che. te paNa ApaNe laI AvavuM joIe," A badhI vAta sAMbhaLI vaMkacUla AnaMdavismaya ne viSAdanI mizra lAgaNI anubhavato sAthIo sAthe nadImAM jyAM pratimAjI hatA tyAM Avyo. te pratimAjIne pANImAMthI bahAra kADhavAnA ghaNA prayatno karyA paNa niSphaLa gayA. pratimAjI pANI bahAra AvyA ja nahIM. vaMkacUla Adi "adhiSThAyakadevatAnI IcchA AvI haze." ema mAnI pAchA pharyA. zrI mahAvIraprabhunA tIrthanI ne tethI paNa vadhAre nadImAMthI maLelA pArzvaprabhunA biMbanI divase divase mahimAvatI unnati thavA lAgI. zrI mahAvIra prabhunA bhavya biMbanI pAse A pArzvaprabhunuM biMba nAnuM lAgatuM hoI te cillaNa pArzvanAthanA nAme prasiddha thayuM. te mevADa prAMtanI bhIla Adi AdivAsI prajA paNa cellaNa pArasanAtha kahevA ne upAsanA karavA lAgyA. AgaLa jatAM siMhaguhApallInI jagyAe TiMpurI nAmanuM moTuM nagara vaDhuM mULa graMthamAM lakhyuM che ke Aje paNa zrI viraprabhu temaja cellaNapArzvanAthanI yAtrA karavA aneka saMgho tyAM Ave che ne yAtrA darzana-pUjana karI saMtoSa pAme che.) Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 233 cellaNapArzvanAtha tIrthano kalpa racatA zrI jinaprabhasUrijIe A pramANe lakhyuM che. zrI pArzvacellaNAbhikhyaM, dhyAtvA zrIvIramapyatha / kalpaM zrI TImpurItIrtha - syAbhidhAsye yathA zrutam // 1 // pAretajanapadAnta-zcarmaNavatyAstaTe mahAnadyAH / nAnAghanavanagahanA jayatyasau Timpuroti purI // 2 // artha :-- zrI cellaNa pArzvanAtha tathA tatrastha zrI mahAvIrasvAmInuM dhyAna dharIne zrI TIppurI (cellaNapArzvanAtha) tIrthano kalpa guruparaMparAmAM jema sAMbhaLyo che tema kahIza, pAreta nAmaka janapadanA madhyamAM carmaNavatI mahAnadInA kinAre, vividha-gADha vanathI gahana TIspurI nAmanI nagarI jaya pAme che. (abhidhAna rAjendranA Ta vargamAM TIspurInuM varNana che.) ekavAra vaMkacUlane anicchAe paNa corI karavA ujjayinI javuM paDyuM. potAnI adbhUta caturAIthI te mahelamAM pesI gayo. rAtrino prahara vItI gayo hato tyAM palaMgamAM jAgatI paDelI rANIe tene joI lIdho. jhaDapathI tenI pAse jaI pUchyuM - 'tuM koNa che ?' teNe kahyuM - 'huM cora chuM.' rANI bolI - 'Avo suMdara yuvAna ne cora ? kazo vAMdho nahIM, tuM khare ja cora che. teM to mAruM cittaDuM paNa corI lIdhuM. muMjhAvAnI jarUra nathI.' ema kahI rANIe corano hAtha pakaDyo. vaMkacUlanA zarIramAM vIjaLI doDI gaI, rANIe kahyuM - 'jarAya bhayanuM kAraNa nathI. mArI pAse Ava.' bhAgyayoge ApaNo meLa thayo che. tuM zayyAbhAgI thA. tane huM mAlaMmAla karI daIza. tAre corI karavAnI hoya nahIM.' ekAMta ane suMdara puruSano sAtha rANI to bahAvarI banI gai. vaMkacUle pUchyuM - 'tame koNa cho ?' teNe kahyuM - 'huM mALavAnI mahArANI chuM.' core kahyuM - 'basa, dUra rahejo.' ema kahI te pAcho javA lAgyo. rANIe kahyuM - 'ema ! tAruM AvuM sAhasa ? pAcho vaLa nahIM, nahi to bhayaMkara pariNAma Avaze.' vaMkacUle tenI vAta gaNakArI nahi ne rANIe potAnA hAthe ja zarIra para nakha lagADyA ne kapaDA phADI pukAra karyo ke 'bacAvo, doDo, cora jAya.' tarata ArakSako doDI AvyA ne bhAgato cora jhaDapAI gayo. savAre tene bAMdhI rAjA sAme upasthita karavAmAM Avyo. rAjAe pUchyuM - 'tuM koNa che ne kema karatA pakaDAyo ?' vaMkacUle kahyuM - 'huM cora chuM mahArAja ! mArA durbhAgye rANI mane joI gayA ane pakaDAvI dIdho.' tethI vizeSa kAMI ja vaMkacUle kahyuM nahIM. rAjA tenI vAta sAMbhaLI prabhAvita thayA ne bolyA - 'kharekhara tuM asAmAnya mANasa che, rAtanI AkhI ghaTanA huM jANuM chuM. huM rANIvAsa Avyo tyAre tArI ne rANInI vAta cAlatI hatI. te meM paDadA pAchaLathI sAMbhaLI che, tArI gaMbhIratA paNa Azcarya upajAve tevI che.' pachI rAjAe tarata tene baMdhanamukta karatAM Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 kahyuM- 'tuM nirbhaya che.' AjathI huM tane sAmaMtanA pada para niyukta karuM chuM. pachI kruddha thayelA rAjAe rANIne ko2Do laI mAravA lIdhI. vaMkacUle vacce paDI tene bacAvI. vaMkacUla to niyamanuM AvuM phaLa joI vAre vAre guru mahArAjane manamAM ne manamAM vAMdavA lAgyo ne dharmane vakhANavA lAgyo. ekavAra zatru rAjA ujjayinI para caDI Avyo. vaMkacUla senAnAyaka thaI yuddhamAM moTuM sainya laI upaDyo. tyAM teNe zatrune evo mAra mAryo ke te jIva laIne nATho. paraMtu vaMkacUla zatrunA sainikothI gaMbhIra rIte ghavAyo. tene sainiko uThAvI mahelamAM lAvyA. rAjA ne pradhAnamaMDaLa ciMtAtura thaI UbhA page tenI cikitsA karAvavA lAgyA. rAjavaidye kahyuM - 'prahAra marmamAM thayA che. paristhiti gaMbhIra ane bhaviSya kaTokaTI bharyuM che. chatAM sAmaMtarAya sAjA thaI zakaze. samayasara auSadha-anupAna ane pathyanI cokkasAI rAkhavAnI raheze.' ema kahI auSadha taiyA2 ka2vA potAnA mANasone jaNAvI vaidyarAje rAjAne kahyuM - 'A auSadha kAgaDAnA mAMsamAM levAnuM che. tethI AzcaryakArI Arogya lAbha joI zakAze.' A sAMbhaLI vaMkacUle kahyuM - 'vaidyarAja ! tamArI bhalI lAgaNI mATe AbhAra. mAre kAgaDAnA mAMsano tyAga hoI huM te nahi laI zakuM.' vaigharAje, rAjA ne rAjaparivAre vaMkacUlanA parivAre ne sAthIoe tene auSadharUpe levAthI vAMdho Avato nathI. niyamamAM apavAda paNa hoya che. zarIra haze to dharma paNa thaze. ityAdi ghaNI rIte samajAvyo paNa te na mAnyo. pAsenA gAmaDAmAM jinadAsa nAme dharmiSTha vaNika vasato hato. je vaMkacUlano parama mitra hato. tenuM vacana vaMkacUla kadI Thelato nahIM. mATe rAjAe vaMkacUlane manAvI zakAya te mATe jinadAsane teDuM mokalyuM. ujjayinI AvatA jinadAse upavanamAM be suMdara bAIone udAsa joI kAraNa pUchyuM. teNe kahyuM - 'ame sudharma devalokanI devIo chIe. atyAre jene tame samajAvavA jaI rahyA cho te puNyavAna amAro pati thAya tema che. paNa tamArA kahevAthI te kAgamAMsa khAI niyama toDaze to devaloka nahi pAme ane amane Avo sAro pati paNa nahi maLe mATe ahIM sudhI AvavuM paDyuM che ne e ja moTuM vyathAnuM kAraNa che.' na jinadAse kahyuM - 'huM vItarAgadevano upAsaka chuM. jIvana adhyAtmathI samRddha che. zarIrathI nahIM. tame ciMtA na karo. huM tene niyamamAM DhIlo nahi thavA dauM, ulaTAno vadhu dRDha karIza ema to e pote paNa ghaNA svastha manano mANasa che.' ItyAdi tenI vAta sAMbhaLI baMne devIo prasanna thaI. jinadAsa rAjamahele Avyo. joyuM to vaMkacUla asahya vedanAmAM jANe viMTaLAI paDyo hato. aneka loko ciMtAtura thaI tene gherI beThA hatA. rAjAe AkhI vigata samajAvatA tene kahyuM - 'bhAI ! tArA vinA koI Ane samajAvI zake nahIM ane A bIjA koInuM mAne paNa nahIM. mATe tane bolAvela che. tuM ene samajAva eTale auSadha ApIye. badhuM taiyAra ja che.' jinadAse kahyuM - Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 mahArAjA, mANasane AkhI pRthvInuM rAjya ghaNIvAra maLI zake che, paNa niyama levAnuM pALavAnuM saubhAgya saheje sAMpaDatuM nathI. vaMkacUla ! tArI daDhatA joI ghaNo AnaMda ane saMtoSa thAya che. tArA jevI dharmaniSThA, niyamamAM aDagatA ame kyAre keLavazuM ? ame paNa AvI koI kaparI parIkSAmAMthI sukhe sukhe pasAra thaIe evI ghaNI icchA thAya. kAyara puruSo zoka, bhaya ane ciMtAno Azaro le che, bhAI! ApaNe to moTo Azaro arihaMtano che, ApaNane kyAM duHkha ja hatuM ?' badhA cakita thaI jinadAsanI vANI sAMbhaLatA rahyA. vaMkacUla paramasaMtoSa pAmyo ne navakAra sAMbhaLatA mRtyu pAmI bAramA devaloke deva thayo. jinadAsa pAcho pharato hato tyAre upavanamAM pelI baMne devIne tyAM ja pAchI raDamasa cahere ubhelI joI. kAraNa pUchatAM te bolI "mahAnubhAva! tame karAvelI ArAdhanA eTalI ucca koTinI nivaDI ke te bAramA devaloka pahoMcyA. amAruM to tyAM gamanAgamana paNa nathI. mATe amArI dazA to evI ne evI rahI, haze bhAgya vinA zuM maLI zake ema che?' A badhI vicitratAno vicAra karato jinadAsa ghare Avyo ne niyama-dharmamAM tatpara thayo. TIpurI ke DhapurI tIrtha ane vaMkacUlanI khyAti thaI. vaMkacUla cora chatAM, niyama daDhatAthI bAramA svarge sobhAgIdeva thayo. tevI ja rIte sarva abhakSyano tyAga karI bhavyajIva muktine pAme che. 121 nitAMta abhakSya-anaMtakAca svarUpa prasiddhA AryadezeSu, kandA anantakAyikAH / dvAtriMzat saGkhyayA jJeyAH, tyAjyAste saptame vrate // artha - ApaNA AryadezamAM je kandamULa tarIke prasiddha che, te anaMtakAya kahevAya. sAmAnya rIte tenA batrIsa prakAra batAvyA che. sAtamA vratamAM teno sarvathA tyAga karavAno hoya che. te batrIsa prakAra A pramANe che :- 1. sUraNakaMda, 2. vajakaMda, 3. lIlI haLadara, 4. Adu (adrakha), 5. lIlo kacUro, 6. zatAvarI, 7. vilsArI (varIyALI kaMda), 8. kuMArapATho, 9. thora, 10. gaLo (gaDacI), 11. lasaNa, 12. vaMza kArelA, 13. gAjara, 14. luNInI bhAjI (cAMgerI) (jene bALI sAjIkhAra banAvAya che), 15. loDhaka eTale kamalinIkaMda, 16. girikarNikA (eka vela), 17. kuMpaLo (jhADamAM zarUAtamAM pAna kharyA pachI paNa zarUAtamAM Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 ugatA aMkurA jevA komaLa pAMdaDA), 18. kharasuo, 19. thega (gopIkaMda), 20. lIlImotha, 21. loNarUkhachallI (lavaNa ke bhramara nAmaka vRkSanI mAtra chAla), 22. khIllahuDA (khiloDA), 23. amRtavela, 24. mULA, 25. bIlADInA Topa, (comAsAmAM chatrI AkAranA uge che te.), 26. kaThoLanA (palaLatA phuTelA aMkUrA) phaNagA, 27. ThaMvatthalA (zAka vizeSa), 28. zukaravAla, 29. pAlakhanI bhAjI, 30. komaLa AmalI, (zaruAtamAM ugatI), 31. Alu baTATA) ane 32. pIMDAlu - (palAMDa eTale DuMgaLI-pyAja). A batrIsa prakAra sAmAnya rIte jaNAvyA paNa te sivAya bIjA paNa prakAro che. sAmAnya rIte badhAM ja kaMdo, aMkUrAo, kUMpaLo, sevALa, sarva zarUAtanA komaLa phaLo, ItyAdi aneka anaMtakAyanA prakAro che. tene jANavA siddhAMtamAM A lakSaNo batAvyA che, jenI naso gUDha hoya, sAMdhA ane gAMTho dekhAtI na hoya, jene bhAMgatA sarakhA kakaDA thAya, chedIne vAvatA pAcho ugI zake ane je dharatImAM aMdara uge te badhI vanaspati anaMtakAya kahevAya, eTale eka zarIrarUpa kaMda AdimAM anaMta jIvo rahelA hoya. sarveno zvAsozvAsa tathA AhArAdi eka sAthe ja hoya che. te jIvo sadA anaMta duHkha sahyA karatA hoya che. A sAdhAraNa vanaspatinA soyanI aNI jeTalA bhAgamAM paNa anaMta jIvo hoya che. (jema na gaNI zakAya eTalA dravyonA piMDamAMthI eka ati jhINI goLI banAvIye, ne temAM paNa agaNita dravyo hoya tema) A sAdhAraNa vanaspatithI viparIta lakSaNavALI pratyeka vanaspati kahevAya. tenA phaLa, phUla, chAla, kASTha (thaDa), mULa, pAMdaDA ne bIja te pratyekamAM eka eka jIva hoya. A bAbata lokaprakAza tathA vanaspati saptatikA Adi graMtho dvArA vistArathI jANavA jevI che. anaMtakAya-kaMdAdino vivekI AtmAoe avazya tyAga karavo ja joIe. anaMta AtmAonA A klevaramAM samaju kazo svAda jotA nathI. vaiSNavo paNa kaMda-kAMdA ane lasaNa jevuM kadI ja khAtA nathI. tene sadaMtara tyAjaya gaNavAmAM Avela che. tyAM paNa lakhyuM che ke : yasmin gRhe sadAnnAthaM, kandamUlAni pacyate / smazAnatulyaM tad vezma, pitRbhiH parivarvyate // 1 // artha:- jenA gharamAM haMmezA bhojanamAM kaMdamULa raMdhAya che, te gharane smazAnanI upamA apAya che ne tene pitRo choDIne cAlyA jAya che. mULA bAbata mahAbhAratamAM jaNAvyuM che ke : putramAMsaM varaM bhuktaM, na tu mUlakabhakSaNam / bhakSaNAnnarakaM gacched, varjanAt svargamApnuyAt // 2 // artha - putramAMsa khAvuM sAruM paNa mULA khAvA sArA nahIM. kemake mULA khAnAra narake jAya ne tyAganAra svarga jAya. vaLI AgaLa jaNAve che ke - Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 237 raktamUlakamityAhu-stulyaM gomAMsabhakSaNam / . zvetaM tad viddhi kaunteya / mUlaka madiropamam // 3 // artha - he kuntIputra ! (arjuna !) ATalI saMkhyAno eka bhAra kahevAmAM Avyo bIjI jagyAe traNa karoDa, ekAzI lAkha, bAra hajAra ekaso sittera (3,81,12,170)nI saMkhyAno bhAra kahyo che. ekeka jAtinA ekeka patra AdikanI alaga alaga gaNatrI karatA aDhArabhAranI vanaspati jaNAvI che. enA aneka prakAro che. jemake : cAra bhAra puSpa, ATha bhAra phaLa ane cha bhAra velo ema traNe maLIne aDhArabhAra vanaspati thAya che, ema zeSanAge kahyuM che athavA cAra bhAra kaTu, be bhAra tikta, traNa bhAra madhura, traNa bhAra miSTa, eka bhAra kSAra, be bhAra kaSAya, eka bhAra viSayukta, be bhAra viSaviyukta ema aDhArabhAra paNa vanaspati thAya che. athavA cha bhAra kAMTA, cha bhAra sugaMdhI ne cha bhAra gaMdha rahita ema paNa aDhAra bhAra vanaspati kahevAya che, tathA cAra bhAra puSpa vagaranI, AThabhAra phaLa vagaranI ane cha bhAra puSpaphaLavALI ema aDhAra bhAra vanaspati jaNAvI che. anaMtakAyanuM bhakSaNa e mahApApa che. A abhakSane acitta hoya to paNa grahaNa nahi karavuM joIe. abhakSya eTale abhakSya e kAMI pakAvavA rAMdhavAthI bhakSya thaI jatuM nathI. mAtra sUMTha ane pAkI haLadara abhakSya nathI. kAraNa ke te svAbhAvika rIte ja acitta thAya che, potAnI meLe sukAI lAMbo vakhata rahI zake che, tene khAMDatAM te daLadAra hoI teno sAro evo bhUko (pAvaDara) nikaLe che. kapha ane pittanI nAzaka hoI temaja te potAnI meLe nirjIva thatI hoI tene kApItoDIne vAvavA chatAM na ugatI hoI te anaMtakAya chatAM anya anantakAyathI Ama aneka rIte judI paDatI hoI tathA parama gItArthothI grAhya hoI tene svIkAravAmAM AvI che. mATe koI svAda lipsa suMTha-haLadarane AgaLa karI anaMtakAya khAvAnI-khavarAvavAnI nAdAnI dekhADe to koIe vyAmohamAM paDavuM nahIM. A rIte anaMtakAyanuM svarUpa sArI rIte jANI sAtamA vratamAM teno sarvathA tyAga karavo joIe tathA pratyeka vanaspatimAM paNa upayoga-yatanA ne maryAdA rAkhavI joIe. A bAbate dharmarucinuM udAharaNa A pramANe che : dharmacinI kathA vasaMtapuranA mahArAjA jitazatrune saMnyAsIonA samAgamathI vairAgya pragaTyo. aMte temaNe tApasa thavA nirdhAra karI potAnA yuvAna putra dharmarucino rAjyArohaNa mahotsava mAMDyo. mAtA dhAriNIne dharmaruci pUche che ke - "mA ! mArA pitA zA mATe ApaNA A mahela ane rAjyavaibhavane choDI javAnI taiyArI kare che ?" Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 zANI rANIe kahyuM - "dIkarA, rAjyalakSmI to mahA anartha ane SaDayaMtranuM viSamaya kAraNa che. e eTalI capaLa hoya che ke kyAre hAthamAMthI sarI jAya? kAMI kahevAya nahIM. ApaNI pAsethI rAjya jAya tyAre duHkhanI sImA rahetI nathI ne ApaNe jAte ja choDI daIe chIe tyAre ApaNI mahattAno pAra raheto nathI. A lakSmI saraLatAthI narake laI jAya che ne svarga tathA mokSanA mArgamAM na khaseDI zakAya tevo avarodha Ubho kare che, vastutaH AvI lakSmI pApanI mAtAnI upamA pAme che ne te ApaNane naryuM abhimAna ja Ape che. mATe tArAM samaju ane catura pitAe teno tyAga karI sarva sukhanA ananya kAraNarUpa dharmanI sAdhanAno nirNaya karyo che. beTA ! Akhara to dharma sivAya kazuM ja nathI." A sAMbhaLI UMDA vicAramAM paDI gayelo kumAra mAtAne pUchAvA lAgyo - "mA ! jo paristhiti A che to huM mArA pitAne eTalo badho aLakhAmaNo ke aniSTa chuM ke mane rAjya ApI mAro sarvanAza karavA taiyAra thayA che? dayALu pitA potAnA saMtAnane viSa nathI ApatA to pitAjI mArA mATe kema Ama kare che? A sAMbhaLI rAjarANI to Azcarya pAmyA. paNa rAjA to tenA marmane grahaNa karanArI buddhi joI pahelA to AbhA ja banI gayA pachI ghaNA ja rAjI thayA. kumAre pitAnI sAthe ja dIkSA lIdhI. guru-ziSya bhAvane pAmelA pitA-putra saMnyAsa dharmanI sAdhanAmAM sAvadhAna thayA ane saMnyAsIothI dipatA tapovanamAM amAvAsyA Adi parvatithie anAkuTi pALavAmAM AvatI ane tenI udghoSaNA parva Adi tithinA AgalA divase karavAmAM AvatI. "kAle anAkuTTI che, mATe darbha-ghAsa, samidha, phaLa-phUla, patrAdi jene joItA hoya te Aje ja laI Ave." A sAMbhaLI dharmarucie jijJAsApUrvaka pitAne pUchyuM - "A anAkuTTIno zo paramArtha che ?' temaNe kahyuM - "vatsa ! dayA e to mukhya dharma che. mATe phaLa-phUla, pAMdaDA, latA, DALa Adi na toDavA te anAkuTTI kahevAya. te amAvAsyA Adi moTI tithie pALavAmAM Ave che. kemake vanaspatimAM paNa ApaNI jema jIvana raheluM che, tenuM chedana-bhedana karatAM vadhanI sAvadya kriyA thAya che. A sAMbhaLI dharmaci to UMDA maMthanamAM utarI gayo. te vicAre che. "jo ApaNI jema vanaspati AdimAM paNa AtmA rahelo che ne te ApaNane cokhkhI rIte jaNAya che. amuka divase anAkuTTI pALavAthI kAMI ghaNo pharaka paDato nathI. eka divasa hiMsAthI bacAya che paNa koIkavAra to kAla mATenI hiMsA Aje ja thaI jAya che. mahela mUkI vanamAM AvavAnuM kAraNa to e ja che ke niSpApa jIvana jIvI zakAya. to zuM rojeroja anAkudI pALI na zakAya?" ghaNo vicAra karatAM tene lAgyuM ke "sadaiva kAMI anAkuTTI pALI zakAya tema lAgatuM nathI paNa koI rIte sadAkALa anAkuTTIno saMyoga maLe to ghaNuM sAruM kahevAya." ema karatAM keTaloka samaya vItI gayo chatAM sadAkALanI anAkuTTInI vicAraNA tenA haiyAmAM ramatI rahI. Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 239 ekavAra amAvAsyAnA divase te tApasonA upavananI keDIe cAlyA jatA keTalAka sAdhuone joI pAse ja ubhelA dharmaracie temane pUchyuM - "mahAbhAga!" Aje vanamAM kema cAlyA? zuM Aje anAkuTTI nathI?" sAdhu mahArAjAe kahyuM- "mahAnubhAva! amAre to rojanI ja anAkuTTI che, jIvanaparyata kazo ja sAvadya pApavyApAra amAre karavAno nahIM.' ema kahI temaNe potAnI nirdoSa jIvikA ne mudhA jIvananI vAta karI. muni to cAlyA gayA paNa dharmaruci UMDA ciMtanamAM utarI gayo. uhApoha thatAM tene jAtismaraNa jJAna thayuM. pUrvabhavamAM pote ArAdheluM zramaNajIvana ne tyAMthI devabhavanI prApti tathA teno kSaya AdinI anubhUti tAdRza thaI. teNe vicAryuM - "te sAdhu jIvanamAM ekalI vanaspati ja nahIM, sarva sthAvara jIvone meM abhayadAna ApeluM, to A bhavamAM have sA mATe huM hiMsA karUM? emAM paNa vItarAga devoe ArAdhaka AtmAone ATalI sArI vyavasthA ApI che. nirdoSa ne niSpApa jIvana jIvI zakAya tevI badhI sagavaDa ApI che to mAre tarata ja badhuM choDIne temanA zaraNe javuM ja joIe." ityAdi zubha bhAvanA ane kalyANamArganI prazasta pravRttimAM pagalA mAMDatA temane kevaLajJAna thayuM. teo pratyekabuddha (koIka nimitta maLatA jeo bhAva saMyamane pAmI kevaLajJAnI bane che te) thayA. te badhA tApaso tyAM doDI AvyA. dharmaruci aNagAranI Azcarya upajAve tevI jJAnagarimA joI badhA khUba ja Azcarya pAmyA. temano upadeza sAMbhaLI badhA ja tApasoe kaMdamULano tyAga karyo. meSoSTrahastyAdibhaveSu bhakSaNaM vallyAdikAnAM bahudhA vidhAyitam / zrAddhatvaM prApyAtha vidhehi rakSaNaM, tAsAM yathA dharmarU cimunIndravat // 1 // artha - gheTA, bakarA, UMTa, hAthI AdinA bhavomAM velAo (choDa) Adi ghaNI jAtanI vanaspatinuM ghaNI rIte bhakSaNa karyuM paraMtu zrAvakapaNuM pAmIne o puNyavAna ! have to te vanaspatinuM rakSaNa dharmaruci munIndranI jema karo jethI tenuM uttama phaLa tame paNa pAmo. 122 bhoganA pAMca aticAra sacittaH tena sambaddhaH, sammizro'bhiSavastathA / duSpakkAhAra ityete, bhogopabhogamAnagAH // artha :- sacitta AhAra, sacittathI sambaddha AhAra, sacitta-acitta saMmizra AhAra, apakva ane duSpakva AhArAdino upabhoga. A pAMca aticAra bhogopabhoga vratanA che. Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 sacitta eTale sajIva phaLa Adi kaMda Adi. teno niyama karanAra koI mANasa upayogazUnya thaI anAbhoge bhakSaNa kare te prathama sacitta aticAra. dhAnya nirjIva na thAya, ke tenI vAvaNI karavA chatAM ugavAnI zaktino nAza na thAya tyAM sudhI te sacitta kahevAya. kahyuM che ke java, ghauM ane DAMgara traNa varSa pachI acitta thAya che. tala ane kaThoLa pAMca varSa pachI acitta thAya che, temaja aLasI, kosaMbo, kodarA Adi sAta varSe nirjIva thAya che. jaghanyathI eka aMtarmuhUrta pachI bIjanI utpattino nAza thAya che. kapAsanA bIja traNa varSa pachI nirjIva thAya che. ItyAdi sUtra-siddhAMtathI jANI aticAranuM varjana karavuM. prathama aticAra. sacitta sAthe saMbaddha vastu eTale vRkSa AdinI sAthe saMbaMdhavALo tatkALa grahaNa karelo guMdara Adi temaja rAyaNa, khajura, kerI, khAreka Adi koIpaNa sacitta bIjavALuM pAkuM phaLa. koI ajJa ema vicAre ke "pAkeluM phaLa acitta che, mATe te huM khAIza ane ThaLIyo ke goTalI sacitta che mATe teno tyAga karIza." AvI buddhithI te AkhuM phaLa mukhamAM mUke ke khAya-cUse to tethI tene sacitta saMbaddha AhArarUpa bIjo aticAra lAge. bIjo aticAra. je sacittanI sAthe mizra hoya te mizra AhAra kahevAya. sacittanI saMbhAvanAvALA apakva java, kAcA pANIthI baMdhAyelI kaNika Adi tene loTa jANI acittanI buddhithI khAya. cALelo loTa aMtarmuhUrta bAda acitta thAya che paNa nahi cALelo mizra kahevAya che. cALavAthI loTamAM rahelA dhAnyanA nakhIyA vagere loTamAM rahetA nathI, jo te loTamAM rahe to tenA apariNatvanI saMbhAvanA rahe che. mizranuM kALamAna pUrve jaNAvyuM che. A mizrano AhAra anAbhogAdithI-upayogazUnyatAthI karavAmAM Ave to A trIjo aticAra lAge che. trIjo aticAra. abhiSava eTale aneka vastuonA saMbheLathI thatI vastu. jema athANuM tathA prakAranA peyaAsava, sarako, khAMDa Adi athavA madirAdi thaI zake tevA dravyo ke tevI vanaspationo upayoga karavo nahIM. duSTa AhAranA tyAgIne anAbhogathI AhAramAM Ave to aticAra lAge. cotho aticAra. duSpakva eTale pUrNa rIte nahi raMdhAyelo-pAkelo AhAra, kAco-pAko AhAra. aDadhuMpaDadhuM zekeluM dhAnya. dhANI, caNA Adi, barAbara nahi caDeluM. kAkaDI AdinuM zAka ke kAcA phaLa. A duSpakva hoI sacetanatAno AmAM saMbhava che ane pAkela rAMdhela hoI acittapaNAnI buddhi paNa che. chatAM A duSpakva padArthane acitta mAnI sacittano tyAgI upayogamAM le to tene aticAra lAge. pAMcamo aticAra. A bAbata zrAddha pratikramaNa sUtramAM appola0 duSpola0 tucchosahi0 ItyAdi gAthAmAM kahela che. temAM apakva ane tucchauSadhino AhAra te sacittanI aMtargata kahyo che. A pAMca aticAra bhogapabhoga parimANa vratanA bhojana AzrayI jANavA ane prayatnapUrvaka tyajavA. A viSayamAM dharmarAjAnuM udAharaNa A pramANe che : Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 dharmarAjAnI kathA kamalapura nagaranA nareza mahArAjA kamalasena ekavAra sabhAmAM beThA hatA. tyAM koI eka prakhara nimittavettAe AvIne bhAre haiye jaNAvyuM - "mahArAjA! uparA upara bAra varSano duSkALa paDaze." sAMbhaLI sahu ciMtita thayA. nimittiyA pAse jJAna hatuM paNa upAya to hato ja nahIM. tenA gayA pachI paNa rAjA-prajA nitya ciMtAtura rahevA lAgyA. samaya vItato hato. temAM aSADha mahino lAgatAM joradAra varasAda thayo. kahyuM che ke - tAvanItiparA narAdhipatayastAvatprajAH susthitAH / tAvanmitrakalatraputrapitarastAvanmunInAM tapaH // tAvannItisurIti-kIrtivimalAstAvacca devArcanaM / yAvat sa prativatsaraM jaladharaH kSoNItale varSati // 1 // artha:- jayAM sudhI prativarSa A pRthvI para jaLadhara varSe che, tyAM sudhI rAjAo nItimAM tatpara hoya che, prajA svastha rahe che, mitra, patnI, putra ane pitA tyAM sudhI ja sagapaNano saMbaMdha sAcave che. tyAM sudhI munionuM tapa rahe che tyAM sudhI ja nIti, rIti ne ujjavaLa kIrti dekhAya che ne devapUjA Adi thAya che. samaye samaye sAro varasAda paDavAthI lokomAM AnaMda ane utsAhano pAra na rahyo. bhaya ane ciMtAnI jagyAe AnaMda ane umaMga. loko nimittavettAnI mazkarI karavA lAgyA. Ama keTaloka samaya vItyA pachI tyAM yugaMdhara nAmanA pratApI gurumahArAja padhAryA. teo cAra jJAnanA dhAraka parama tejasvI munirAja hatA, rAjA-prajA sarve temane namaskAra karavAmAM gaurava mAnatA ne badhAM kArya paDatAM mUkI temano upadeza sAMbhaLatA. rAjAe pUchyuM - "kRpAla ! amArA gAmanA nimittavettAnuM kathana kadI khoTuM paDatuM nathI. to te A vakhate kema khoTuM paDyuM? jJAnI gurumahArAje kahyuM - "rAjana ! purimatAla nagare koI pravaradeva nAmano gRhastha raheto. koI pApanA udaye teno parivAra naSTabhraSTa thaI gayo. koI kyAM ne koI kyAM? jevI daridratA eka tarapha, bIjI tarapha lolupatA paNa tevI ja. temAM pAchuM virati arthAt vrata paccakhkhANanuM nAme ya nahIM. jyAre tyAre je te khAdhA kare tenA pariNAme tene koDhano roga thayo. koI bolAve nahIM. jayAM jAya tyAM anAdara pAme. badhethI kaMTALI dharmamArge vaLyo. dharma koIne kukarAvato nathI. sahune apanAve che ne badhAM praznono ukela Ape che. koI jJAnavAna munine teNe pUchyuM ke - "huM to ghaNo svastha ane sAro hato. mane A roga zAthI thayo ? jotajotAmAM mArI dazA besI gaI." guru mahArAje kahyuM - "vatsa ! lolupatAne laI jyAM tyAM teM khAdhA karyuM. rAtadivasa kazuM ja joyuM nahIM. khAvAnI na khAvAnI koI rekhA ja nahIM. aviratine vaLI saMtoSa kevo ? enuM A pariNAma che." Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 teNe kahyuM - "bhagavan! Apa satya kaho cho paNa have A roga maTe kevI rIte ? mahArAjajIe kahyuM - "sAva sahelI rIta che. dharmamaya jIvana jIvo. virati Adaro, bhojanamAM parimitatA rAkho. svAdanI lolupatA choDo. eTale tana sAju-mana sAju, badhuM ya sArUM." pravaradeve tarata gurumahArAja pAse pratijJAo karI. khAvA-pIvAmAM teNe niyama karyo ke - "eka anna, eka vigaI, eka zAka ane ukALeluM pANI vAparIza. te sivAyano badho niyama. pariNAme dhIre dhIre roganuM upazamana thavA lAgyuM, tema tema tenI dharmazraddhA vadhavA lAgI. paththavALA sAtvika bhojanane lIdhe te nirogI thaI gayo ane dharmano abhyAsa karI tenA marma ane mAhAbhyano jJAtA banyo. pariNAme niSpApavRttithI nyAyapUrvaka te vyApArAdika karavA lAgyo ne karoDapati thayo. ati dhanADhya hovA chatAM e ekaja anna AdinA niyama pramANe ja jamato. supAtradAnamAM sadA tatpara raheto. ne jema jema vadhAre lAbha maLato tema potAnI jAtane dhanya mAnato. bhogopabhogathI sadA vimukha raheto ne dAnAdimAM udyama karato. ema karatAM tyAM moTo duSkALa paDyo. pravaradeve te samaye hajAro munirAjone prAsuka ghI AdinuM caDhatA bhAve dAna dIdhuM ne lAkho sAdharmIonI gupta rIte bhakti karI. Ama jIvanaparyata akhaMDapaNe vrata pALI aMte saudharma devalokamAM Indra jevI RddhivALo sAmAnika deva thayo. ghaNo kALa vItI gayA pachI ekavAra svarganA jinamaMdironI zAzvatI pratimAjIne vaMdana karato zubhabhAvanA bhAvato hato. potAnA AyuSyanI alpatAno bodha thatAM tene vicAra Avyo jJAnadarzana Adi guNathI samRddha zrAvakanA kuLamAM dAsa thavuM paNa sAruM che. kiMtu mithyAmatithI mugdhabuddhivALA cakravartI thavuM nakAmuM che." aMte AvI zubha bhAvanAmAM deva Ayu pUrNa karI te A nagarImAM zuddhabodha nAmanA zrAvakanI patnI vimaLA nAmanI zrAvikAnA udare utpanna thayo. duSkALanA badhA ja bAhya cihno dekhAtA hatA. jyAre jayAre AvA yogo bane che tyAre pRthvI para hAhAkAra macI rahe che ne pANI mATe jIvo TaLavaLIne TUTI jAya che. paraMtu eka ja baLavAna grahanI zubha dRSTimAM pApagraho AvI gayA che ne e zubha yogamAM pravaradevano jIva zuddhabodha zrAvakane tyAM janmyo. A puNyavAnanA janma ane zubha yoge duSkALa jevo yoga sarjAto nAza pAmyo che.' ityAdi gurumukhethI vacano sAMbhaLI rAjA ghaNuM acaraja pAmyo ane rANI Adi parivAra sAthe zuddhabodha zeThane tyAM gayo. tyAM sarva lakSaNathI yukta tejasvI ane suMdara putrane joI rAjA ghaNo ja prasanna thayo. te bALakane khoLAmAM laIne ramADatA rAjA bolyo : mUrtimAniva dharmastva-mitthaM durbhikSamaGgakRt / iti tasyAbhidhA dharma iti dhAtrIbhRtA kRtA // 1 // arthAtuM- he bALa! tuM kharekhara mUrtimAna dharma ja che. jethI tuM duSkALano paNa nAza karanAra thayo. mATe A (huM) rAjA dvArA tAruM nAma "dharma pADavAmAM Ave che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 243 havethI A rAjyano rAjA tuM che. tArA pratApe AkhI prajAnuM hita thaze. huM tArA rAjayano rakSaka koTavALa thaIne rahIza." rAjAe rAjamahelamAM AvI dharmarAjAnA nAme rAjya calAvavA mAMDyuM. dharma yuvAna thayo eTale tene rAjA banAvavAmAM Avyo. ghaNI rAjakanyAo tene paraNI. dharmarAjAnA puNya pratApe sadaiva sukALa ne sarvatra AnaMda vartAI rahyo. samyakatvayukta bAra vratanA dhAraka dharmarAjA vividha bhogo bhogavI, dIkSA laI ArAdhI te ja bhave kevaLI thayA. asIma upakAra karI mukti pAmyA. dharmarAjanA baMne bhavano marma jANI dharmiSTha jIvoe sAtamuM vrata laI pALavA tatpara banavuM. 123 kamadAnanA paMdara aticAra maphAra-vana- da-mAdi-RoTa-kavi . vatta-nAkSA-rasa-zoza-viSa-vANini 2 | 2 | yantrapIDA nirlAJchana-masatIpoSaNaM tathA / davadAnaM saraHzoSa iti paJcadaza tyajet // 2 // artha - aMgArakarma vanakarma, zakaTakarma bhATakakarma tathA sphoTakakarma. A pAMca karmathI AjIvikA calAvavI. dAMta, lAkha, rasa, keza ane viSano vyApAra karavo. yaMtrapIDA (ghANI vagere yaMtro calAvavA), nilaMchana karma, kulaTA ke asadAcArInuM poSaNa karavuM, vanamAM dava mUkavo ane sarovaranuM zoSaNa karavuM evaM paMdara karmAdAnano tyAga karavo. karmAdAnanuM vivecana :- zlokamAM je jIvikA zabda che te pratyeka karmAdAna sAthe joDavo. 1. aMgAra karmathI jIvikA calAvavI eTale lAkaDA bALI navA aMgArA-kolasA pADavA. cuno temaja iMTanI bhaddI karanAra tathA kuMbhAra, luhAra, kalAla, sonI ane bhADabhujA vagereno vyavasAya te aMgArakarma kahevAya. tenAthI jIvikA (jIvananirvAha) calAvavI te aMgArajIvikA samajavI. A jIvikAnuM mukhya sAdhana agni che ane agni daza (dizA tarapha) dhAravALuM dazadhAruM khaga che. kemake temAM sarva taraphathI sarvane bALavAnI zakti rahelI che. AvI jIvikAmAM cha javanikAyano spaSTa vadha thAya che. mATe A vyApAra dharmajJa zrAvake tyAga karavA yogya che. karmAdAnano A prathama aticAra. 2. vanakarma-vanaspati saMbaMdhI chekelA ke vinA chedelA pAMdaDAM, phUla, phaLa, kaMda, mULa, ghAsa, kASTha (nAnA-moTA ke ImAratI lAkaDA) tathA vAMsa vagere lAvIne vecavA, ke udyAna-upavana ke kuMDA Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 kyArA karavA te vanakarma kahevAya. tethI jIvikA calAvavI te vanakarmajIvikA samajavI. AjIvikA vRkSane Azrita hoI vRkSane Azrita ane trasajaMtuno vinAza thAya ja che. mATe teno tyAga karavo, karmAdAnano A bIjo aticAra. 3. sADI karma - gADAM vagere vAhano temaja tenA avayavo karavA, kheDavA ke vecavA te zakaTakarma kahevAya. gADAM, haLa Adi banAvI vecatA-gADAM pramukhathI mArgamAM pakAyano vadha thAya che mATe teno tyAga karavo. karmAdAnano A trIjo aticAra. 4. bhADAkarma-vAhana bhADe ApavA tathA UMTa, baLada, pADA, khaccara, ghoDA Adi bhADe ApavA, tenA para bhADuM ApanAra nirdaya rIte bhAra mUke-upaDAve tethI temane ghaNuM duHkha thAya, vAhana paNa jyAM phare, tyAM jIvono kaccaraghANa kADhe koIkavAra mANasanuM mRtyu nipajAve. mATe teno tyAga karavo. karmAdAnano A cotho aticAra. 5. phoDIkarma - java, ghauM, maga, aDada, caNA, Adi dhAnyathI karaDa karAvavI. DuMDAmAMthI dhAnya chUTuM pADavuM, dALa karAvavI, DAMgara khaMDAvavI, chaDAvavI, taLAva, vAvaDI ke kUvA mATe pRthvI khodAvavI, haLa kheDavA, khANamAMthI patharA kaDhAvI ghaDavA, ghaDAvavA tathA suraMgo cAMpavI. dhaDAkA karAvavA e badhuM phoDIkarma (phoTaka karma) kahevAya. tenAthI jIvikA karavI te sphoTaka jIvikA kahevAya. AthI dhAnya temaja temAM rahelA trasa jIvono temaja bhUmi khodavAthI pRthvI temaja tene AzrayI rahelA trasa jIvono ghAta thAya che. mATe Ano tyAga karavo. karmAdAnano A pAMcamo aticAra. pAMca vANijyanA pAMca aticAra 1. daMtavANijya - eTale hAthInA dAMta, haMsa, mora Adi pakSInA pIchA, mRga, vAgha, cittA, magara AdinA carma, camarI gAyanA puccha, sAvara AdinA zIMgaDA tathA zaMkha, chIpa, koDI temaja kastUrI AdinA udbhava sthAne jaI te trasa jIvonA aMga Adi grahaNa karavA tathA teno vyApAra-vyavasAya karavo te "daMtavANijaya' kahevAya. kadAca pote te jIvonI hiMsA Adi na kare, paNa tenA prAptisthAne vyApArIne AvelA jANI bhIla Adi hiMsaka loko dravya lobhathI tarata ja te te vastuo mATe te te prANIone mArI paNa nAMkhe ne vyApArIne joItI vastu lAvI Ape, mATe A vANijaya tyAjya che. karmAdAnano A chaThTho aticAra. 2. lAkSAvANijya - eTale lAkha vagere hiMsAmaya vyApAra. lAkhamAM paNa ghaNA trasa jIvo hoya che. tenA rasamAM lohInI bhrAMti thAya che. dhAvaDInI chAla ane puSpa madirAnuM aMga che. tenA kalka (kaNiyA) ghaNA jIvonI utpattinA heturUpa che. gaLI ghaNA jIvonA nAzathI bane che. maNasIla ane haratAlamAM mAkhI Adi ghaNAM ja jIvonI hiMsA rahelI che. paDavAsamAM vyApaka rIte trasa jIvo hoya che. TaMkaNakhAra, sAbu ane kSAra AdimAM pratyakSa rIte ja mahAdoSa jovAya che. lAkha Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 245 AdinA vyavasAyanI duSTatA batAvatA manusmRtimAM jaNAvyuM che ke "lAkha, gaLI, tala, kSAra, kasuMbo, dUdha, dahIM, ghI ane chAzane vecanAra brAhmaNa-brAhmaNa nathI paNa tene zudra jANavo." karmAdAnano A sAtamo aticAra. 3. rasavANijya - eTale madha, madirA, mAkhaNa, dUdha, ghI tathA tela vagere rasavALA ke pravAhI padArthono vepAra karavo te. temAM paNa pUrvavatu doSo rahelA ja che. dUdha AdimAM saMpAtima (uparathI AvI paDatA) jIvono vinAza thAya che. be divasa pachI dahIM-chAzamAM trasa jIvo upaje mATe mahAdoSano uddabhava che. temAM paNa soLa prahara aMdaranI chAza paNa gaLIne pIvAnuM pharamAna che. temAM paNa mAkhaNano saMyoga tadvarNa jIvonI utpattinuM mahAna kAraNa che. ghI-telanA vyApAramAM paNa ghaNA doSo che. temAM paNa trasAdi jIvo avalita thatA tarata nAza pAme che. ghImAM chAza Adino aMza rahI jatAM temAM na gaNI zakAya evI iyaLo upaje che. prAyaH karIne tenA vyApArInuM dhyAna sAruM hotuM nathI. nA chuTake koIne AjIvikA arthe ghI-telano vyavasAya karavo paDe to temaNe azubha dhyAna kadI karavuM nahIM. kahyuM che ke - "abhiprAyanA vaze pApadhyAna (durgAna) che, kAMI vastunA jovAthI thatuM nathI." A prasaMga upara be vaNika vyApArInuM udAharaNa jANavA yogya che. je ghI ane cAmaDAnA vyApArI hatA. be vyApArInI vArtA eka ja nagaramAM be vyApArI aSADha mahinAmAM mAla kharIdIe nIkaLyA. teo keTalAka divase eka gAmaDAmAM koI vRddhAne tyAM utaryA. te bAI dharmiSTha hatI ne vaTemArgune jamADI jIvikA calAvatI, te bAIe A vepArIne pUchyuM ke - "tame zAno vepAra karo cho ? uttara ApatAM eka kahyuM ke - "ghIno." ne bIjAe kahyuM - "cAmaDAno vepAra karUM chuM." bAIe vicAryuM ghInA vepArIno manovyApAra atyAre sAro vartato haze. megha avasara-avasare sAro paDe ane pariNAme puSkaLa dUdha-ghI niSpanna thavAthI ghI soMghuM maLe ItyAdi tenA pariNAmo sArA haze ane A cAmaDAnA vepArInI manodazA to ghaNI ja hIna haze. tene mana to duSkALa paDe ne Dhoro mare to cAmaDuM sastu maLe. AnA pariNAmo sArA haze nahIM.' Ama vicArI bAIe ghInA vepArIne gharamAM sArI jagyAe ane cAmaDAnA vepArIne gharanI bahAra AMgaNAmAM jamavA besADyo. jamI paravArI teo potapotAne kAme cAlyA. kharIdI kAma karI pAchA vaLatA teo pAchA tyAM ja utaryA. A vakhate bAIe UMdhI rIta apanAvI. cAmaDAnA vepArIne gharanI aMdara ane ghInA vepArIne gharanI bahAra jamavA besADyo. ghIvALAthI A sahana na thayuM. teNe tarata kahyuM - "tame bhUlatAM lAgo cho. ghIno vepArI to huM chuM, samaja pherathI tame mane bahAra besADatA lAgo cho." kAMIka saMkocapUrvaka te cAmaDAvALo bolyo - "hA, huM bahAra besuM te ja yogya che.' bAIe kahyuM - "tame dhAro tema nathI. tame yogya jagyAe ja beThA cho, pUrve paNa yogya jagyAe beThA hatA. vAta ema che ke pUrve ghI kharIdavA jatA tamArA bhAva sArA hatA. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 ghI sastu meLavavAnI icchAthI subhikSanI bhAvanA hatI. have tame ema iccho cho ke ghI moMghuM thAya to sArUM. ghI kyAre moMghuM thAya ? ghAsacAro durlabha ke moMgho thAya. pazuo para moTo upadrava AvI paDe to. samajyA ? tamArI manovRtti hIna thaI gaI che. ane bhAI ! cAmaDAvALA ! have tame iccho cho ke cAmaDuM moMghuM thAya to sArUM. cAmaDuM kema karI moMghuM thAya ? e...ya moM mAMgyA meha vUThe ne dharatI lIlIchama rahe. pazuo nirogI ne lAMbI AvaradAvALA thAya to ja tema bane ema tame jANo cho, mATe tamArI uttama bhAvanA che. zeThIyAo ! mATe tamArI jagyAmAM pherabadala karavI paDI che. 'huM bhagavAna jinendradevanA dharmane jANuM chuM. tethI bhAvanA dharmanA marmane paNa samajuM chuM. mATe guNane mahattva ApyuM che. khoTuM lagADazo nahIM.' bAInA yuktisaMgata marmALA vacano sAMbhaLI baMne vepArIo vicAramAM paDI gayA. temaNe tyAM ja pApa vyApArano tyAga karI zubha vyApArano nizcaya karyo. mATe sagRhasthoe rasavANijyano tyAga karavo. A karmAdAnano AThamo aticAra. 4. kezavANijya :- roma, pIMchA, vALa, Una upalakSaNathI dAsa-dAsI (gulAmo) levA vecavAno dhaMdho. tathA pazuo ane pakSIo vagere vecavAno vyavahAra karmAdAnano A navamo aticAra. -- 5. viSavANijya :- vacchanAga, somala, aphINa Adi koIpaNa prakAranA ghAtaka padArtho temaja upalakSaNathI koza, kodALI Adi ghAtaka (pRthvI AdinA ghAtaka) adhikaraNo tathA hiMsaka zastrono vyApAra. AthI pratyakSa rIte ja jIvaghAta thato hoya A pApavyApAra che. anya matamAM paNa A vyApArano niSedha karatAM kahyuM che ke : kanyAvikrayiNazca, rasavikrayiNastathA / viSavikrayiNazcaiva, narA narakagAminaH // artha H-- kanyAno, rasapadArthano temaja viSano vikraya karanAra mANasa narake jAya che. karmAdAnano A dazamo aticAra. aGgArakarmapramukhAni paJca karmANi dantAdikavikrayANi / vihAya zuddhavyavasAyakazca, gRhI prazasyo jinazAsane'smin // 1 // artha :-- aMgArakarma Adi pAMca karma tathA daMtavANijya Adi pAMca vANijya choDI zuddha vyavasAya karanAra gRhastha A jinazAsanamAM prazaMsAne pAtra che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 247 ' S 124 kamadiAnanA aMtima pAMca aticAra 11 yaMtrapalaNakarma - yaMtra pIDA eTale zilA (caTaNI vATavAno patthara-mUMDI) khANI, mUzala (sAMbeluM), ghaMTI, reMTIo, nizAtaro tathA kaMkapatra (kAMkI) vagere temaja sAMcA (saMcA mazIna) Adi ke tenA aMgo (pArTa) AdinuM vecANa karavuM te. athavA ghANI calAvavI. zeraDInA rasa kADhavA-vADha karavA, goLa jamAvavo, sarasava, aLasI, Dola, eraMDA pramukhanuM tela kADhI ApavuM. jaLayaMtra (reMTa) Adi calAvavA (paMpa, kaMkI ke moTara mUkI pANI kADhavA ke te sAdhana vecavA) te. A yaMtra pIDA karmamAM aneka trasa jIvono paNa vadha thAya che. mATe Ano tyAga karavo. kahyuM che ke - "khAMDaNI, peSaNI, ghaMTI, cUlo, pANiyAruM ne sAvaraNI A gRhasthone tyAM hiMsAnA sthAno che-kAraNo che." temAM telanI ghANI (oIla mIla) vagere ghaNA pApanA kAraNa che. zivapurANamAM paNa jaNAvyuM che ke - "he rAjA ! tela pIlanAra-ghANI vagere calAvanArane tala pramANa hajAra varSo sudhI rauravanarkamAM raMdhAvuM paDe che.' tathA je talano vyApAra kare te tala jevA tuccha thAya che. ne talanI jema pIDAya che. temAM paNa phAgaNa mAsa uparAMta tala rAkhavA, pIlAvavA, khAvA ke talano vyApAra karavo, te moTA doSanuM kAraNa che. prAyaH temAM trasa jIvonI utpatti thaI jAya che. te bAbata kahyuM che ke - "phAgaNa mahinA uparAMta tala, aLasI na rakhAya. temaja goLa ke ToparAM vagere paNa rakhAya nahIM. varSAkALa besatAM to temAM ghaNAM jIvonI utpattine pariNAme hiMsA thAya che. mATe samaya uparAMta tala na rAkhavA joIe, talano vyApAra duHkhadAyI che. te tilabhaTTanI kathAthI jaNAze. tilabhaTTanI kathA pRthvIpuramAM goviMda nAme eka brAhmaNa rahe. te moTA pramANamAM talano vyApAra karato hoI tenuM nAma tilabhaTTa paDI gayuM ne prasiddhi pAmyuM. tenI patnI svacchaMdI ne svAdalipsa hatI. ekavAra teNe vakhAramAMthI chAnAmAnA pAMca muMDA (mApa vizeSa) tala upADyA. vecI tenA paisAmAMthI managamatI bhojana Adi vastu meLavIne vyasana sevyA. keTalIkavAra Ama karatAM eka rAtre tene vicAra Avyo ke "tala ochA thatAM A vAta dhaNI jANaze to upAdhi thaze. mATe koI upAya karavo joIe." ema vicArI ekavAra tilabhaTTa potAnA cokhAnA khetaranI rakhevALI karavA khetare rAta rahyo. te avasara pAmI tenI patnIe sAhasa karyuM. nagara bahAra AvI pizAcInuM rUpa lIdhuM. moDhe kAjaLa lagADI sapheda rekhA karI kALA kapaDA paherI mAthe vALAvALI ThIba bAMdhI, hAthamAM ughADI talavAra ne khappara laI huM... huM... evA ghora ne bhayaMkara zabdo karatI AvI tilabhaTTa pAse ne bolI - "are ! bhaTTa ! have to bhUkha jIravAtI nathI. tane khAuM.' bhaTTa to gabharAIne karagaravA lAgyo. DAkaNe kahyuM - "tAre jIvavAnI icchA hoya to talanI vakhAro mane u.bhA.-2-10 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 arpaNa kara. bhayathI kAMpatA bhaTTe hAtha joDI kahyuM - 'mAvaDI ! tane jema karavuM hoya te kara paNa mane sAro-saravo rahevA de. badhA tala khAje paNa ahIMthI jA.' huMkAra karatI te pAchI pharI. ane jyAM svAMga sajyo hato tyAM AvI pote mULa svarUpa karI javA lAgI. tyAM teNe bAramI bhikSu pratimA vahana karatA munipati sAdhu mahArAjane joyA. teo vanamAM kAussagga rahyA ne ziyALAnI ThaMDI rAto to hADane thIjAvI de tevI paDatI, tethI sAMje govALoe kAussaggamAM ubhelA munine potAnI pacheDI oDhADI gAmano rasto lIdho. temane joI bhaTTa patnIe vicAryuM 'A sAdhue mArUM caritra jANI lIdhuM che te avazya loko sAme prakaTa karaze mATe lAva A AgathI bALI mUkuM.' tarata muninA kapaDA saLagAvI te ghare bhAgI AvI. munipatijIe to A prANAMta upasargamAM paNa dhIratA rAkhIne zubha dhyAnane vegavaMtu karyuM teo ciMtavavA lAgyA ke - 'aho ! A agni mAruM kazuM ja bALato nathI. te zarIranA pudgalane bALe che, tethI mArA jJAnamaya AtmAne jarAya hAni thatI nathI. mUDha AtmAo ja pArakAM khaMDerane baLatuM joI kheda kare che. re cetana ! tArUM ghara to jJAnAdi guNarUpa che. tene baLatA bacAvavuM hoya to prayatnapUrvaka tene samatA svarUpa zItaLa jaLa chAMTa, kharo agni to krodhano che. A agni to zAMta tarata thaI jAya' ane A zubhadhyAnamAM agni paNa holAI gayo. AyuSya ane puNyanA baLe muni bacI gayA. sUryodaya thatAM thoDIvAre govALa tyAM AvyA. muninI AvI sthiti joI temanAthI arerATI thaI gaI. tarata temaNe nagaramAM jaI kuMcika nAmanA zeThane badhI vAta karI. zeThe acaMkArI zrAvikAne tyAMthI lakSapAka taila lAvI munine svastha karyA. pelA tilabhaTTa vahelI paroDhe ghera AvI sUtA ne temane bhayathI ati ugra jvara (tAva) Avyo. temane ciMtA thaI ke mArA badhA tala DAkaNa khAI jaze. have huM zuM karIza ?' Ama ati ciMtAmAM tenuM hRdaya phATI gayuM ne te marIne tala thayo. ghaNAM bhava sudhI te talamAM ja utpanna thayA kare che ne teNe pUrvabhave pIlelA talanA jIvo tene telayaMtra (ghANImAM) pIlyA kare che mATe vivekanA jANa zrAvake tala Adi pIlavAno vyApAra na karavo. karmAdAnano A agiyAramo aticAra. 12. nirNAMchana karma :- eTale gAya Adi pazunA kAna, galakaMbala, ziMgaDA tathA pUMchaDA pramukha chedavA, temane nAthavA, AMkavA, khasI karavI (napuMsaka karavA) DAma Adi devA tathA UMTa AdinI pITha gALavI te nirvAMchana karma kahevAya. Ama karavAthI te te pazuone akathya vedanA thAya che mATe teno tyAga karavo, karmAdAnano A bAramo aticAra. 13. davadAna karma :- eTale jaMgalanA eka bhAgamAM dAha devo vagere. 'navuM ghAsa jyAM ugyuM hoya tyAM ja saLagAvI de. athavA varSA pUrve khetaramAM Aga cAMpI hoya kacaro-pAMdaDAM bhegA Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2. karI bALyA hoya to ghaNuM dhAnya utpanna thAya, A icchAe lobhavRttithI tema kare. temaja bhIla vagere AdivAsI loko potAnA kalyANa mATe dIvALImAM dharmanA nAme DuMgaramAM dava lagADe che, tathA vaLI kautukathI ja dAvAnaLa saLagAve che. vaLI keTalAka hutAzaNI (hoLI)mAM moTo lAkaDAchANAno khaDakalo karI-moTI moTI javALAo saLagAvI mahAna puNya mAne che. paNa kharekhara to AvA karoDo jIva jIvatAM saLagI taraphaDI mare che. zrI bhagavatIjI sUtramAM zrI gautama gaNadhara mahArAje bhagavAna mahAvIradevane pUchyuM che ke - "he bhagavaMta je mANasa vadhAre agni saLagAve tene vadhAre pApa lAge ke je jaLa ke dhULa AdithI agni holave tene vadhAre pApa lAge ?" tyAM prabhujIe kahyuM che ke - "he gautama ! je agnine vadhu prajavalita kare tene vadhAre pApabaMdha thAya che. te kliSTa karma bAMdhe che. ane je holave che tene akliSTatara-haLavA karmabaMdha thAya che. mATe zrAvake dAvAgnithI saMbaMdhitakarma-dAvAgni karma karavuM nahIM. karmAdAnano A teramo aticAra. 14. sara:zoSaNa karma - sarovara Adine zoSavAthI jaLacara malyAdi asaMkhya jIvoanaMtakAya ne pakAyano vinAza thAya che. mATe te kArya varjavuM. karmAdAnano A caudamo aticAra. 15. asatIpoSaNa karma :- dhana upArjana mATe duHzIla, zIlahIna dAsI Adi rAkhavA. popaTa, menA, mora, kukaDA, tItara, bIlADA, kUtarA, Dukkara AdinuM poSaNa karavuM e asatIpoSaNa kahevAya. eMThavADa Adi nakAmA ke nAkhI devAnA khorAkathI temanuM poSaNa thAya che ne uMdara, iyaLa, jIvaDA Adine teo khAI jAya tethI ApaNane te te uMdara Adino upadrava thato nathI." ema vicArI tenuM poSaNa karavuM nahIM. poSaNathI ja pApa poSAya che mATe AvA jIvone pALavA-bAMdhavA nahIM paNa abhayadAna ApI mukta karavA tethI mahAna puNya thAya che. karmAdAnano A paMdaramo aticAra. A paMdare karmAdAnano tyAga karavo. zrI bhagavatIjI sUtramAM zrAvakane paMdare karmAdAnano sarvadA spaSTa niSedha karavAmAM Avyo che. kahyuM che ke - "je puNya dharmane bAdhA tathA apayazane karanAruM hoya te prazya game tevA lAbhanA kAraNavALuM hoya chatAM paryAvAnoe te pazyane jatuM ka saMyogavaza bIjo dhaMdho na banI zake tema hoya athavA duSkALa ke rAjAjJA Adi kAraNa upasthita thAya, kAraNavaza jo A niMdita ne kutsita vyApAra sarvathA na choDI zakAya-ne koI vyavasAya karavo paDe to zrAvaka DaMkhatA hRdaye apavAdarUpe kare. te karatAM tene duHkha thAya. te AtmaniMdA karato anicchAe kare, mahArAjA siddharAjanA vakhate sajjana nAmanA daMDanAyake jema soraThanI AkhI upaja raivatAcala-giranAranA jIrNoddhAramAM puNyarUpe kharcA tema. Ama prathama kahelA pAMca aticAro upabhoga-paribhoganA ane paMdara aticAro karmAdAnanA ema kule vIza aticAra thAya che. upara kahyA pramANe tenuM svarUpa jANI samaju catura puruSoe teno tyAga karavo ane sAtamuM vrata AdaravuM-AcaravuM. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25o upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 ~ 15. dhanopArjana-nItimattA jahitvA kharakarmANi, nyAyavRttimamuJcakaH / zuddhena vyavasAyena, dravyavRddhi sRjet gRhI // 1 // artha - barakarmo tyajIne, nyAyavRtti choDyA vinA zuddha vyavasAyathI gRhastha dravyavRddhiartha prApti karavI. tethI pApavyApArano sahelAIthI tyAga thAya che. kharakarma eTale nirdayajana ucita sevAvRtti. koTavAla, gupiAla, (kedakhAnAno uparI), sainika Adi jagyAnI nokarI bahu pApavALI jANI zrAvake karavI nahi. tathA sajajanone stuti karavA yogya nyAyavRttine viSe zuddha niSThA rAkhavI, kemake paramArthathI dravya upArjanano mukhya hetu to nyAyavRtti ja che. kahyuM che ke - sudhirarthArjane yatnaM, kuryAlyAyaparAyaNaH / cAya pavAnapAyoDya-mupAyaH sapUtAM yataH che ? artha - subuddhi manuSya nyAyaparAyaNa thaI dhana upArjana mATe prayatna karavo joIe. kAraNa ke dhanaprApti mATe apAya-jokhama vinAno e ja (vyavasthita) upAya che. devadravya, jJAnAdidravya, pAkhaMDI ke pAsatthA AdinA dhanathI tathA deza, kALa ane jAti Adine anucita evA vyApArathI utpanna kareluM dhana paNa sAruM nathI kahevAtuM. tenI gaNanA paNa anyAyavRttimAM karelI che, devadravya to vyAje levuM ya mahAdoSane upajAvanAra che. laukika zAstramAM to tyAM sudhI lakhyuM che ke : devadravyeNa yA vRddhiH, gurudravyeNa yad dhanam / tad dhanaM kulanAzaya, mRto'pi narakaM vrajet // 1 // artha :- "devadravyathI karelI dhanavRddhi ane gurudravyathI upArjita kareluM dhana kuLanA nAza mATe thAya che. dhanano dhaNI marIne narake paNa jAya che.' A saMbaMdhamAM mahAbhAratamAM eka daSTAMta A pramANe che : ayodhyAmAM rAjA rAmacaMdrajI rAjya karatA hatA te samayanI vAta che. rAjamArga para eka kUtaro beTho hato. koI brAhmaNe vinA kAraNe tenA upara patharo pheMkyo. AthI khIjAyelA kUtarAe brAhmaNano cheDo jorathI moDhAmAM pakaDyo ne pUchyuM - "mane aparAdha vinA teM zAne mAryo? kUtarAne bolato ne kapaDAno cheDo tANato joI kautUkavaza tyAM moTI bhIDa jAmI. kUtaro-kahe cAlo zrI Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 251 rAmacaMdrajI pAse nyAya meLavavA." Akhare moTA ToLA sAthe kUtaro-brAhmaNa AvyA. nyAyaniSTha rAjA rAmacaMdra pAse, nyAyasabhAmAM kUtarAe banelI bInA kahI saMbhaLAvI. badhuM zAMtithI sAMbhaLI zrI rAmacaMdrajIe kUtarAne ja kahyuM - "zvAna ! A brAhmaNa kharekhara aparAdhI che, ne tene daMDa thavo paNa joIe mATe tuM kahe te daMDa ApavAmAM Ave." te sAMbhaLI rAjI thato kUtaro bolyo - "dhanya che mahArAja, tamAro nyAya sAce ja mahAna che.' A duSTa brAhmaNane koI mahAdevanA maMdirano pUjArI banAvo." A sAMbhaLI sahune moTuM kautuka thayuM. patharA mAravAnI zikSA mahAdevanA pUjArI banavuM !!! rAmacaMdrajIe pUchyuM - "Avo daMDa ApavAnuM zuM prayojana? kUtaro bolyo - "mahArAja! sAta bhava pUrve huM eka mahAdevanA maMdirano goThI hato. huM jANato hato ke - devanI koI vastu ke dravya khavAya to mahAanartha thAya mATe huM pUjA Adi patAvI sArI rIte hAtha dhoyA pachI ja jamavA besato. paNa ekavAra banyuM evuM ke zizira RtumAM zivaparvanA divase liMgapUraNa utsava Avyo. eTale mahAdevanA liMgane ghI-dUdha ne dahIMthI pUravAmAM AvyuM. prakSAlana karatI veLA te jAmI gayeluM ghI mArA thoDA vadhI gayelA nakhamAM bharAI gayuM. tenuM mane dhyAna rahyuM nahIM. hAtha dhoI lUMchI huM jamavA beTho ne garama garama rasoImAM ogaLI jaIne te ghI bhaLI gayuM. Ama ghaNI sAvadhAnI chatAM devanuM dravya mArAthI khavAI gayuM. A devadravya bhakSaNanA mahApApane lIdhe barAbara sAta bhavathI mane kUtarAno avatAra maLyA kare che. A vakhate tamArA darzanathI mane jJAna thayuM che ne tamArA prabhAve huM manuSyabhASA boluM chuM." A sAMbhaLI brAhmaNa karagaravA lAgyo ne pUjArI sivAya koI bIjI zikSA ApavA kahevA lAgyo. aMte zvAnane teNe manAvI laI kSamA meLavI. ItyAdi... A pramANe ajANye khAdhela devadravyathI paNa AvA pariNAma nipajI zake che. mATe vivekI jIve zakti upayogamAM laI devadravyanuM makkamapaNe rakSaNa karavuM. kaSTa sahana karI levuM paNa nItimattA choDavI nahIM. mahArAjA yazovarmAe daDhatAthI nItinuM pAlana karyuM hatuM. tenI kathA Ama che. yazovarmA rAjAnI kathA kalyANakaTaka nAmanuM sohAmaNuM gAma tyAMnA rAjAnuM yazovarmA nAma. te nyAyano jabbara pakSapAtI. tenA rAjyamAM sahu koIne sahelAIthI nyAya maLI zake te mATe teNe rAjamahelanA prAMgaNamAM moTo ghaMTa baMdhAvyo. jene sahu "nyAyaghaMTA' kahetA, ekavAra rAjyanI adhiSThAtA devIne rAjAnA nyAyanuM pArakhuM karavAnuM mana thayuM. teNe devamAyA karI rAjAno kumAra vegathI ratha doDAvato rAjamArgathI jato hato tyAM mArgamAM taratanA janmelA vAcharaDA sahita gAya banIne beThI. vegathI AvatA rathanA paiDAmAM taratanuM janmeluM vAcharaDuM cagadAI tarata maraNa pAmyuM. A joI gAye rADArADa karI mUkI ne UnA UnA AMsu pADavA lAgI. lokonI ThaTha to jAmI. koIe gAyane kahyuM - "jA Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 rAjanA nyAyAlayamAM. tyAM avazya nyAya maLaze. ahIM barADavAthI kazuM ja nipajaze nahIM. gAya to cAlI nyAya meLavavA. teNe jorajorathI ghaMTa vagADavA mAMDyo tyAre rAjA jamavA beTho hato. teNe sevakane jovA mokalyo. sevake joIne kahyuM, "mahArAja ! Apa Arogo koI nathI. tyAM pAcho ghaMTAno ghoSa saMbhaLAyo. rAjAe kahyuM - "AMgaNe nyAyano pokAra paDato hoya ne jamAya zI rIte ?" rAjAe UThIne joyuM to eka gAya. duHkhIyArI ne AMsu sAratI. rAjAe pUchyuM - dhanu! tAro koIe aparAdha karyo che?" teNe DokuM dhuNAvI hA pADI eTale rAjA tenI pAse Avyo ne pUchyuM - "tane koNe raMjADI che? koNe aparAdha karyo che tAro?" rAjAne sAthe AvavAnuM jaNAvatI hoya tema mAthuM dhuNAvatI AgaLa cAlI ne rAjA tenI pAchaLa cAlyo. jyAM vAcharaDuM kareluM paDyuM hatuM tyAM AvI sagha:prasUtA gAye potAnuM navajAta vAcharaDuM marelI sthitimAM paDeluM batAvyuM. jotAM ja rAjA samajI gayo ke "A gAyanuM vAcharaDuM koIe vAhananI aDapheTamAM laI mRtyu pamADyuM rAjA tarata pAcho pharyo. nagaramAM ghoSaNA karAvI ke jenAthI vAcharaDuM cagadAyuM hoya te nyAyasabhAmAM upasthita thAya." paNa koI aparAdhI tarIke AgaLa Avyo nahIM. tyAre rAjAe pratijJA karI ke "jyAM sudhI aparAdhI nahi maLe tyAM sudhI huM bhojana karIza nahIM." eka divasanA lAMghaNa pachI bIje divase rAjakumAre rAjAnI samakSa upasthita thaI kahyuM - deva ! aparAdhI huM chuM. mane paNa samajAtuM nathI ke A duSkRtya kevI rIte banI gayuM? Apane je yogya lAge te daMDa karo." sAMbhaLI rAjA Azcarya pAmyo. tarata nyAyazAstrIone bolAvI rAjAe nyAya mAMgyo. nItizAstrIoe kahyuM - "mahArAjA ! rAjakumArane zo daMDa hoya? temAM pAchA rAjayane yogya A eka ja rAjakumAra che." rAjAe kahyuM - "nyAyazAstrI thaI tame A zuM bolo cho? A rAjya konuM? rAjakumAra kono? rAjanIti prathama che. te che to rAjA ne rAjakumAra che, nIti to sApha kahe che ke potAnA putrane paNa aparAdhane anusAre daMDa Apavo joIe mATe je daMDa hoya te niHzaMka thaI kaho." rAjAnI vAta sAMbhaLI thoDIvAre eka nItinipuNa paMDita bolyo - "jevI vyathA-pIDA bIjAne karI hoya tevI tene aparAdhIne karavI. "rAjA tarata nirNaya karI UbhA thayA ane potAnA vahAlA vivekI ne sajjana putrane kahyuM - "dIkarA ! aparAdha pramANe tane daMDa thaze. te tAre sahavo joIe. tAre te jagyAe mArgamAM sUvAnuM ne rAjapuruSo tArA uparathI ratha hAMkI jaze.' vinayI rAjakumAra tarata pitAne page lAgI rAjamArgamAM sUI gayo. rAjAe puruSone tenA upara ratha doDAvavA AjJA karI. adhikArI temaja nagaranA moTA mANasoe rAjAne ghaNA vinavyA. paristhiti tyAM sudhI pahoMcI ke rAjapuruSoe ratha calAvavAnI nA pADI mAthuM namAvI eka tarapha UbhA rahyA. tyAre nItimAna rAjAe pote ratha para caDI lagAma hAthamAM lIdhI ne josathI vajanadAra Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka upadezaprasAda mahAgraMtha bhAga-2 253 ratha rAjakumAra upara doDAvyo. sahu jonAranA zvAsa thaMbhI gayA. ghaNAe AMkho baMdha karI lIdhI ke mukha pheravI lIdhuM. rAjA aDaga hatA. ratha pUravege doDato rAjakumAra uparathI nIkaLatAM addhara thaI gayo. jayajayakArano ghoSa ne puSpanI vRSTi thavA lAgI. na maLe gAya ke na maLe vAcharaDuM. rAjA vismita thaI jue che ke koI jAjvalyamAna devI rAjakumArane Ubho karI uThADI rahI hatI. teNe kahyuM - rAjA ! udAsI choDo. huM tamArI parIkSA karavA AvI hatI. kharA sonAnI jema tame sAcA TharyA cho. vAcharaDuM-gAya badhI mArI mAyA hatI. have khabara paDI ke prANathI adhika ekanA eka dIkarA karatAM paNa tamane nyAya-nIti adhika vahAlI che. tame khare ja dhanya cho. sukhe rAja karo ne amara tapo." kahI devI cAlI gaI. nagaramAM ne rAjakuTuMbamAM AnaMda AnaMda vartAI rahyo. nyAyaniSTha A rAjAnuM dRSTAMta sAMbhaLI zrAvakoe nyAyamAM tatpara rahevuM. zuddha vyApArathI dravyopArjana karavuM. zuddha vyApAramAM paNa A cAra niyama avazya pALavA. 1 yathArtha bolavuM, 2. koIne chetaravA-ThagavA nahIM, 3. koInI vAta karavI nahIM (cADI na khAvI) ane 4. sadbhAva sahu sAthe rAkhavo. yathArtha bolavuM eTale dharmAdharmanI zreSTha bhAvanAvALA mANase bIjA chetarAya tevuM na bolavuM, jevuM hoya tevuM kahevuM. satya, madhura ane pIDA na kare tevuM bolavuM. dharmane dhakko lAge tevuM na bolavuM. kamaLa zeThanI jema sAmAne pIDA thAya tevA hetuthI manavANI ke kAyAnA vepArarUpa ceSTA na karavI. chetaravA nahi eTale avaMcikA kriyA. mAlamAM bheLa-saMbheLa na karavo. ochuM-vadhatuM devAlevAthI bIjAne chetaravA nahIM. trIjI vAta apAyathI bacavuM ne cADI na khAvI eTale rAjadaMDa Adi thAya tevo vyApAra karavo nahIM ane koI azuddha vyApAra karato hoya ke rAjyaviruddha karato hoya to tenI cugalI khAI dhana meLavavAno dhaMdho paNa karavo nahIM. ' sahu sAthe sadUbhAva eTale maitrIpUrNa vyavahAra rAkhavo. sArA mitranI jema niSkapaTa vartavuM. daMbha rAkhavo nahi ne vahevAra bagADavo nahi, koI game teTalo mAla jove-bhAva pUcheparizrama karAve chatAM kAMI kharIde nahi to paNa sadUbhAva choDavo nahIM. jeo gAyanA jevA mukhavALI ne vAghanA jevA AcaraNavALI vRtti rAkhI vyavahAra kare che teno koI vizvAsa karatuM nathI ne pote pApanuM sthAna bane che. ItyAdi sArAsArano sArI rIte vicAra karI zuddha vyavahArathI vyApAra karavo. gRhasthane dravya e sarva kAryanuM mukhya sAdhana che. paraMtu dhanavRddhi mATe dharmahAni thavI joIe nahIM. mATe dharmathI aviruddha vepArathI dhanopArjana karavuM e Azaya samajavo. deza, jAti ane kuLanA dharmano nAza karanAra evI kubuddhine choDI devAthI ja nyAyanItimAM tatpara thaI zakAya che ane tevI uttama nItimattAthI ja zreSTha upAsaka zuddha saMpatti ane vyApArika zuddhi pAme che. mATe nItimattAne mahattva Apo. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 126 vyApAranI sArI rIta nindAyogyajanaiH sArddhaM kuryAnna krayavikrayau / dravyaM kasyApi no deyaM, sAkSiNaM bhUSaNaM vinA // 1 // = artha :- nindanIya manuSyo sAthe levaDa-devaDa, kharIda-vecANa karAya nahIM. sAkSI ke sonuMghareNA Adi rAkhyA vinA dravya kadI koIne apAya nahIM. vizeSArtha H-- niMdanIya eTale saToDIyA, jugArI, naTa, dhutArA, vezyA, kalAla, kasAI, mAchI, pAradhI, vAgharI, rAjadrohI Adi manuSyo sAthe kharIda-vecANano vyavasAya karavo nahIM, temaja zasravALA mANaso, rAjapuruSo ke rAjA Adi sAtheno vyavahAra karatAM temane nANAM dhIravA nahIM. ApaNA sagA hAthe gaNIne ApeluM dhana pAchuM mAMgatAM jyAM bhaya utpanna thAya tyAM kayA lAbhanI AzA rAkhI zakAya ? nItimAM kahyuM che ke brAhmaNa temaja zastradhArI sAthe DAhyA mANase kadI paisAno vyavahAra rAkhavo nahIM. brAhmaNa pAse paisAnI sagavaDa bhAgye ja thAya ane zastradhArIne bagaDatA vAra nahIM. jeo jugA2-AMkaDA temaja suvarNasiddhi dhAtuvAda AdithI dhanavAna thavA icche che teo masInA kUcAthI ghara dhoLuM karavA jevI ja icchA rAkhe che. AvAM azuddha ke khoTA sAdhanathI kadAca koIne dravyaprApti thAya to thoDAM ja samayamAM te nAza to pAme, mANasane lAlacuM, paravaza ne pAMgaLo paNa banAvI mUke. tethI mANasa pAcho kadI UMco Ave nahIM. kahyuM che ke - tapI gayelA tavA upara paDelA pANInA TIpAnI jema khoTA mAna-pAnathI meLaveluM dravya nAza pAmatuM paNa jovAtuM nathI. arthAt atitvarAthI nAza pAme che. keTalAka sArA mANasonI sAkSI vinA dhana ApavuM te vinA kAraNa zatru Ubho karavA jevuM che. mATe ja sArI sAkSImAM ja dhana ApavuM. barAbara joyA ke pArakhyA vinA mAla levo nahIM. letI vakhate paNa sArA sAkSI rAkhavA jethI mAtra paisAno ja paDelo vAMdho sahelAIthI ukelI zake. sAkSI rAkhIne Apela dhana ke padArtha sAva nAza pAmatA bacI jAya che. kALAMtare paNa sAkSIkRta dravya upalabdha thAya che. tenA anusaMdhAnamAM eka vaNikanuM A dRSTAMta kahevAya che. cAlAka vANiyAnI vArtA koI vaNika paradeza kamAvA jato hato. tyAre tene zikhAmaNa ApavAmAM AvI ke sAkSI vinA nANA ApavA nahIM. te upaDyo. mArgamAM ghora araNya AvyuM. cAlatAM sAmethI dhADapADuonuM ToLuM maLyuM. temaNe vaNikane juhAra karyo ne kahyuM - 'zeTha, hoya te paisA mUkI do.' zeTha jANI gayo ke ahIM ApaNuM kazuM ja cAle tema nathI. mATe gama khAI gayo. luMTArUoe Agraha karatAM teNe Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 255 kahyuM - 'juo, bhAI ! tamAre paisAnI jarUra che ne ? khuzIthI lo. mane pIDazo nahi ne avasare pAchuM Apajo. paNa eka vAta dhyAnamAM e rAkhavAnI che ke tamAre sAkSI Apavo paDaze te vinA paisA nahi ApuM.' coroe vicAryuM 'A bicAro gAmaDIyo vANiyo sAva bhoLo lAge che.' pAsethI jato eka bilADo batAvatA temaNe kahyuM - 'zeTha ! A bilADo sAkSI, basa.... have je hoya te sIdhI rIte ApI do.' ema kahI vANiyAnuM dravya paDAvI tene tyAMthI kADhI mUkyo. zeTha paNa coronuM ThAma ThekANuM joI nirupAye pAchA vaLyA ne dhairya rAkhI kAme lAgyA. thoDo samaya vItyA pachI te coro paikI keTalAka corIno mAla vecavA te zeThanA gAma AvyA. potAnI dukAne mAla vecavA AvatA zeThe temano mAla dabAvI potAnuM dhana pAchuM mAMgatAM kahyuM - 'mArUM dhana lAvo je tame jaMgalamAM mane ekalo joI paDAvyuM hatuM.' coroe nA pADatA zeTha ne co2 vacce bolacAla thaI ne lokonuM ToLuM bheguM thaI gayuM. mAmalo rAjamAM gayo ne nyAyAdhIze zeThane pUchyuM - 'A loko to tamane oLakhatA paNa nathI ne paisA ApyAnI vAta karo cho ! A - bAbatamAM tamAro koI sAkSI che ?' zeThe kahyuM - 'hA annadAtA ! huM hamaNAM bolAvI lAvuM ema kahI te eka kALo bilADo laI Avyo ne kahyuM - 'A lokoe ja A sAkSI rAkhela.' A sAMbhaLatA coro bolyA - 'DhAMkI zuM rAkhyuM che ? ughADo ne kevoka sAkSI che ame joIe to kharA !' zeThe bilADA paranuM kapaDuM khaseDatA coro bolI uThyA - 'A nathI. A to kALo che. pelo to kAbaracitaro hato.' A bolatAM ja teo potAnI meLe aparAdhI TharyA ne pakaDAyA. nyAyAdhIze aMte badhuM dravya zeThane apAvyuM. Ama DUbI gayeluM dhana parihAsathI karelAM sAkSIe paNa apAvyuM. mATe sAkSI vinA chAnI rIte koIne dhana Adi ApavA nahi ke thApaNa mUkavI nahIM. = sonuM-jhaverAta (AbhUSaNa) Adi lIdhA vinA aMga upara dhana koIne ApavuM nahIM. A rIte catura puruSo naTa, vezyA, jugArI ke jAra lokone kadI paisA dhIratAM nathI. nItinA jANa ghareNAnI mULa kiMmata karatAM ochA paisA Ape che.' tethI dIdhelA paisA sahelAIthI pAchA Ave che. nahi to paisA mATe kleza, virodha, dharmanI hAni, lAMghaNa, ghero ane sama, sogana) khAvA vigere aneka anartha AcaravA paDe che. samaju mANase koIpaNa saMyogamAM sogana-sama na khAvA. vizeSa karIne deva-guru-dharma-jJAna ke tIrthanA sama to kadI paNa khAvA nahIM. A bAbatamAM vRddhapuruSo kahe che ke 'bhagavAna ke daherAsaranA sAcA ke khoTA sogana khAya che te bodhibIjane okI nAkhe che ane saMsArabhramaNa vadhAre che. kadI haThavAdano Azraya laI lAMghaNathI kAryasiddhi jaNAya to pote game to kare paNa bIjA bALa-vRddha pramukha pAse na karAve. DhaMDhaNamunie pUrvabhavamAM eka kSaNa paMdaraso jIvone lAMghaNa Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 karAvela tenA pariNAme temane cha mAsa sudhI AhAra nahoto maLyo. ItyAdi apAyanA aneka kAraNo jANI ApaNI cittavRttimAM azAMti na thAya tevo upAya karavo ne te rIte nANAnuM dhIrANa karavuM. A bAbatanI hitazikSA ApatAM nIcenuM udAharaNa prAcIna AcAryo dvArA ApavAmAM AvyuM che : bhoLA vaNika putranuM dRSTAMta jinadatta nAmanA eka vaNika zeThane ekano eka dIkaro hato. tenAmAM thoDI bauddhika jaDatA ne mugdhatA (bhoLapaNa) hovAthI tenuM nAma ja bhoLo paDI gayeluM. dhanavAna pitAnuM saMtAna hoI te gharamAM vahAlo paNa ghaNo hato. ghaNuM badhuM dhana gharamAM hovAthI bhoLo nizcita paNa raheto. potAno aMtasamaya samIpa jANI jinadattazeThe bhoLAne bolAvI kahyuM - "dIkarA ! tuM ghaNo bhoLo che, paNa saMsAramAM samajaNa vinA cAlatuM nathI. huM tane gUDhArthamAM zikhAmaNa ApuM chuM. tuM tene satata dhyAnamAM rAkhaje. e ghaNI upayogI thaze." ema kahI zeThe putrane A pramANe zikhAmaNo lakhI ApI. 1. gharanI cAre tarapha dAMtanI vADa karavI. 2. koIne dhana ApI levAM javuM nahIM. 3. mAthe jarA paNa bhAra upADavo nahIM. 4. divasane saphaLa karavo. 5. strIne thAMbhale bAMdhIne mAravI. 6. sadA miSTAnna khAvuM. 7. sukhe sUI javuM. 8. gAme gAme ghara karavAM. 9. mAThI dazA Ave to gaMgA-yamunAnI vacce khodavuM.10. pratyeka kSetre dhana vAvavuM. uparanI bAbata na samajAya ke temAM zaMkA paDe to mArA mitra somadattane pUchavuM. mugdha-bhoLe pitAnI vAta zirodhArya karI. lekha sAcavIne rAkhyo. thoDA samaye pitAnuM avasAna thatAM badho kArobAra teNe upADI lIdho. pitAnI zikhAmaNanA marmane te jANI na zakavAne kAraNe-potAnI rIte teno artha karI te rIte vartavAthI thoDA ja samayamAM te sAva nidhana thaI gayo. jyAre badhA ja prayatno niSphaLa gayA eTale te pitAnA mitra somadatta zeThanI salAha levA pATalIputra upaDyo ne zeTha pAse jaI mAMDIne badhI vAta karI. kAmamAM khUba ja khoTI karI, ghaNo samaya thatAM kharekharI bhUkha lAgI eTale somadatta zeThe tene bAphelA coLA khAvA ApyA. kakaDIne bhUkha lAgI hoI te sukhaDInI jema khAI-dharAI gayo. Akho divasa kAmakAjamAM pasAra thayA pachI rAtrino prathama prahara paNa rojameLa-nAmuM ThAmuM hisAba AdimAM vyatIta karyo. khAssI rAtri vItavAthI bhoLAbhAI to bagAsA khAvA mAMDyA ne ALasa maraDavA lAgyA. zeThe kahyuM - "bhAI ! UMgha AvatI lAge che. te cAla, A sAme khATalo dekhAya che ne? e tAro. navakAra gaNIne sUI jA." pelo to jevo temAM paDyo tevo ja ghasaghasATa UMghI gayo. zeThe tene savAre vahelo uThADyo. parameSThi smaraNa Adi prAtaHkriyA karAvI. avasare nivRtta thatAM bhoLAe zeThane potAnuM prayojana batAvatAM kahyuM - "bApAnI eke vAta mArA mATe to na thaI ulTAnI kaThinAI vadhAranArI banI. atyAre mArA duHkhano pAra nathI." ItyAdi kahI teNe pitAe ApelI zikhAmaNa, ane pote tene Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 257 kevI rIte vyavahAramAM mUkI, vagere kahI batAvyuM. zeThe badhI vAta sAMbhaLyA pachI kahyuM - 'bhAI ! tArA pitAnI vAtano marma tuM na samajI zakyo tethI tane kaSTa thayuM. jo sAMbhaLa. gharanI AsapAsa dAMtanI vADa karavI, eTale ApaNA vartuLamAM-AsapAsanAM badhAnI sAthe priya ane hitakArI vacana bolavA joIe, jethI ApaNAM mukhamAM rahelA dAMtanI ja ApaNI AsapAsa majAnI majabUta vADa thAya. kahyuM che ke - jihvAmeM amRta vase, viSa bhI unake pAsa, eke bolyA koDI guNa, eke koDI vinAza. eTale ke jIbhamAM amRta ne viSa baMne vase che. eka vacanathI karoDa guNa thAya che ne eka bolathI koTi game hAni thAya che. A pahelI zikSAno marma jANavo. 1. 'bIjAne dhana ApI mAMgavA na javuM' eTale ke savAI doDhI ke bamaNI kiMmatano mAla rAkhI paiso Apavo. jethI ApaNe tenI pAse paisA mAMgavA javuM na paDe. te pote ja ApavA Ave ne paisA ApI vastu laI jAya. A bIjI zikhAmaNano artha che. 2. 'mAthe bhAra rAkhavo nahIM' karaja e ja kharo bhAra che. e sahu jANe che. A eno bhAvArtha ke ka mAthe na rAkhavo. AgamamAM paNa kahyuM che ke pALI zakAya tevuM vacana bolavuM, ardhe mArge utArI mUkavo paDe tevo bhAra upADavo nahIM. vaLI karja utAravAmAM vilaMba karavo nahIM. samaju mANasa Aloka ane paralokanA bojArUpa RNane kSaNamAtra paNa rAkhatA nathI. nItimAM kahyuM che ke 'dharmanA AraMbhamAM, karajo utAravAmAM, kanyAdAnamAM, dravyanI prAptimAM, zatrunA ghAtamAM, agnine holavavAmAM ane roga upazamAvavAmAM kALano vilaMba karavo nahIM.' tathA tailanuM mardana, karajanuM pheDavuM ane kanyAnuM maravuM e tatkALa to duHkharUpa lAge che. paNa pariNAme tevuM nathI. A bhavamAM koInuM lIdheluM RNa pAchuM na ApIe to parabhave sevaka thaI athavA gAya baLada ke pADo Adi thaIne paNa te avazya cUkavavuM paDe che. karajanA kAraNe parasparane bhavAMtare paNa vairavRddhi Adi thAya che. evI vAta Ave che ke bhAvaDazeThane pUrvanA RNa saMbaMdhathI eka putra thayo. te kharAba svaprathI sUcita ane mRtyuyogamAM janmyo hovAthI zeThe tene koI nadI kAMThAnA vRkSa nIce choDI dIdho. pahelAM to e bALaka raDyuM. paNa pachI hasatAM hasatAM bolyo ke - 'zeTha ! cAlyA kyAM ? huM tamArI pAse eka lAkha sonA-mudrA mAMguM chuM te ApyA vinA tamAro chUTako nathI, Apo ! nahi to anartha thaze.' A sAMbhaLI acaraja pAmelA zeTha tene upADI ghera AvyA ane teno dhAmadhUmathI janmotsava karyo. evo samAraMbha karyo ke chaThThInA divasa sudhImAM to eka lAkhano vyaya karI nAkhyo. A kharca thatAM ja te putra mRtyu pAmyo. Ama bIjo putra paNa lAkha pUrA kharcAvI mRtyu pAmyo. trIjo putra sArA svapre avataryo. mUMjhAyelA zeThane teNe kahyuM - 'bApA, muMjhAzo nahIM. mAre tamArA Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 ogaNIsa lAkha sonaiyA ApavAnA che." zeTha rAjI thayA ne tenuM nAma jAvaDa rAkhyuM. moTA thayA pachI teNe mAtA-pitAnA nimitte teTaluM dravya dharmakAryamAM kharcavAno nirNaya karyo. nava lAkha suvarNa dravyanA kharce TheTha kAzmIramAMthI zrI RSabhadeva, zrI puMDarIkasvAmI ane zrI cakrezvarI pramukha pratimAjI lAvyo. lAkha suvarNanANuM kharcI teNe prabhujInI aMjanavidhi ane pratiSThA Adi karAvyAM. aDhAra vahANathI mahAna vahANavaTuM kheDI jAvaDazAe agaNita dravya upArjana karyuM. te dravyathI zrI tIrthAdhirAja zatruMjaya upara maNimaya jina RSabhadeva AdinA biMbo pratiSThita karAvyAM. A kathAno marma jANI dharmI jIve RNano saMbaMdha te bhavamAM ja pUro karavo, jethI parabhava sudhI laMbAya nahi ne asahya paNa thAya nahIM. ApaNo devAdAra mANasa jo devuM bharapAI karavAmAM zaktimAna na hoya to tene sApha sApha kahI devuM joIe ke "sagavaDa thAya to mane mArI rakama ApI deje, nahi to mArA taraphathI dharmakAjamAM vAparajo." jethI RNano saMbaMdha lAMbA kALa sudhI cAle nahIM. Ama paraspara banne jaNAe viveka jovo. zeThe kahyuM ke RNa-bhAra mAthe na rAkhavo evI bApAnI zikhAmaNa hatI. 3. divasane saphaLa karavo eTale gRhastha dararoja kAMIka dravya avazya upArjana karavuM tethI ja gRhasthano divasa saphaLa thayo lekhAya che. nItikAro kahe che ke "vaNika, vezyA, kavi, bhATa, cora, jugArI ane brAhmaNa je divase navuM kamAtA nathI te divasane vyartha mAne che. 4. "strIne thAMbhale bAMdhI mAravIno matalaba e che ke patnIne putra-putrI AdinA thAMbhale bAMdhavI. eTale ke nArI ekavAra putra AdinA mamatvathI baMdhAI jAya pachI tene kadAca kahevAkADhavA ke mAravAmAM paNa Ave to vAMdho nahIM. te putrAdinA snehane choDI jaI zakatI nathI. 6. 'miSTAnna khAvuM eTale, kakaDIne bhUkha lAge tyAre khAvuM. te vakhate khAdheluM sAmAnya bhojana paNa svAdiSTa lAge che. ne svAdiSTa bhojana ja miSTAnna kahevAya. bhUkha vinAnuM game tevuM sAruM bhojana svAda ApI zakatuM nathI. gaI kAle jANI joI vilaMba karI tane coLA ja khAvA ApyA hatA. mATe sArI rIte bhUkha lAge tyAre ja jamavuM joIe, e Ano sAra che. kahyuM che ke - ajIrNe bhojanatyAgI, kAle bhoktA ca sAtmyataH / artha :- ajIrNa hoya-pAcana na thayuM hoya tyAM sudhI bhojanano tyAga karavo joIe ne samayasara Rtu-zarIrane anukULa bhojana karavuM joIe. pUrvanuM khAdheluM pacyuM na hoya ne navuM bhojana levAmAM Ave to roga thavAnI ghaNI zakyatAo UbhI thAya che. ajIrNanA lakSaNa batAvatAM vaidakamAM kahyuM che ke - "maLa ane (apAna) vAyumAM durgadha hoya ane maLa kAco Ave, zarIra bhAre lAge, anna upara aruci thAya ane kharAba khATA oDakAra Ave, A ajIrNanA cha spaSTa cihno che. mATe ajIrNa hoya tyAM sudhI bhojana choDI devuM ne bhUkha Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 259 lAge tyAre samayasara lolupatA vinA zAMtithI bhojana karavuM. kahyuM che ke - "gaLAthI nIce utaryA pachI badhuM ja bhojana mATI che. arthAt sarakhuM ja che. mATe kSaNabharanA svAda mATe lolupatA karavI nahIM. kahyuM che ke - jivhe pramANaM jAnIhi, bhojane vacane tathA / atibhuktamatIvoktaM, prANinAM maraNapradam // 1 // artha - re jIbha ! tuM bhojana ane vacana (bhASaNa)nI bAbatamAM barAbara pramANane jANI leje. kemake ati bhojana ane ativacana (atibhASaNa) maraNane paNa Ape che. kharekharI bhUkha lAge tyAre khAdheluM game tevuM anna paNa amRtanuM kAma karI jAya che. A bAbatanI eka evI vAta che ke - "eka rAjA khAna-pAnamAM ghaNo niyamita hoI kadI mAMdo paDato ja nahIM. rAjavaidyane manamAM thayA kare che ke rAjA mAMdA paDe to huM mArI adbhUta vidyA batAvuM, paNa rAjA evo niyamita ke samaya thAya ne jamI le, vaidya rasoyAne lAlaca ApI rasoI veLA TALI moDuM karavA taiyAra karyo. rasoyAe "kolasA sArA nathI, bhInA thaI gayA lAge che. sagaDI joIe tevI saLagatI nathI.' Adi bahAnA kADhI bhojanano samaya thavA chatAM koI vastu taiyAra na karI. rasoyAe abhinaya karyo paNa samaya thavA chatAM jyAre kAMI taiyAra na bhALyuM eTale rAjAne lAgyuM ke rasoImAM vilaMba thaze ne jamavAnA samayanuM ullaMghana paNa thaze." rAjAe tarata goLa-dhI maMgAvyAM, temAM thoDI kaNika bheLavI zAMtithI khAI lIdhuM. rasoyo joto rahyo ne rAjA samayasara jamIne cAlato thayo. jaThara udIpta-sateja thayela mATe tene ajIrNa na thayuM. sArI rIte pacI gayuM. vaidya paNa Azcarya pAmyo. prasaMge meM tane A vAta jaNAvI mATe sAva sAmAnya khorAka paNa miSTa lAge che ne ISTa thAya che. 6. "sukhe sUvAno bhAva paNa Avo ja che, ke jayAre pAkI UMgha Ave tyAre ja sUvuM. ema ne ema pathArImAM paDakhA ghasavAno kAMI artha nathI ja. kAle tane mAMkaDathI bharelI khATamAM sUvADyo hato. paNa thoDI ja vAramAM tuM ghasaghasATa karato jAmI gayo. sAro parizrama karI UMgha Ave tyAre ja sUvuM joIe. 7. gAmegAma ghara karavuM eTale AsapAsanA dareka gAme ghara jevo eka mitra avazya karavo. jethI jyAM jaIe tyAM tAtkAlika badhI ja sagavaDa maLe ne ApaNuM aMgata vartuLa vadhe. dareka kAryamAM saraLatA rahe. 8. duravasthA-mAThAM divaso Ave to gaMgA-yamunAnA vacce khodavuM.' AvI bApanI zikhAmaNathI tuM gaMgA-jamunAnI vacce jamIna khodavA upaDI gayo, paNa eTalo vicAra na karyo ke AvA moTA vistAravALI dharatImAM khodya kyAM Aro Ave ? eno sIdho artha eTalo ja hato Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 260 ke gaMgA-jamunA nAmanI tAre be gAyo che, te gAyonI koMDha vacce khodavAnuM che. tyAM sArUM evuM dhana bApAe gopavyuM haze. 9. 'pratyeka kSetramAM dhana vAvavuM.' eTale sAta dharmakSetramAM dhana vAparavuM. tethI mahAnaphaLa maLe che. Aloka ane paraloka baMne sudhare che. lokamAM paNa kahevAya che ke - ekagaNuM dAna ne hajAragaNuM puNya.' Ano artha teM to evo karyo ke - 'khAtaranA jyAM DhagalA ThalavAya tyAM dhana vAvavuM. te dhana kAMI uge ?' mANasa pAse ApaNuM dhana rahI jAya to paNa te dharmamAM ja kharacavAno. 10. tuM to vADa ka2vA hAthIdAMta laI Avyo ne chevaTe loko te tANI gayA. lokone uchInuM dhana ApI levA na gayo ne teo devA na AvyA. mAthe bojo na upADyo ne moM mAMgyA teM majurone dAma ApyA. patnIne bAMdhI-mArI ane te tenA bApane tyAM gaI. gaLyuM khAdhuM ne teM tAruM pAcanataMtra bagADyuM. e...ya ArAmathI sUI rahyo ne kAma rakhaDAvyuM, gAmaDAmAM ghara bAMdhavA beTho ne badhAM adhUrA rahyA. gaMgA-jamanAnI jamIna khodI. parizrama karyo ne hAni veThI. khetaromAM jaI rUpiyA vAvI Avyo te tenA koI jhADa joyA che kadI ? tArA pitAe kahela hitazikSAno tane marma samajAvyo. te pramANe karaje tethI sukhI thaIza.' Ama te bhoLo pitAnA gUDhArtha-marmane jANyA vinA duHkhI thayo. ne marma jANI zuddha vyApArAdi karavAthI sukhI thayo, tema sahue A dRSTAMta samajI catura thavuM ne vyavahAradakSa thaI kArya karavuM. 120 kaMjUsAI Adi avaguNa tyAgavA kArpaNyAccAtirATittvaM na kuryAdarthasyArjakaH / mAyAbuddhi ca sarvatra, saMtyajed vyavasAyavAn // 1 // artha H- dhana upArjana karanArA vyavasAyIe kaMjusAI na karavI. kaMjUsAInA kAraNe raDAroLa-rADArADI karavI nahIM. jIvananA koIpaNa kSetramAM mAyAbuddhi rAkhavI nahIM. vizeSArtha :- dhana kamAvAnI icchAvALAe kRpaNatA kaMjusAIthI bacavuM. kRpaNatA doSanA vaze paDavAthI bhuvanabhAnu kevaLInA jIve somadattanA bhavamAM potAnA ja mAmAnA dIkarAne dhIrelA ratno pAchA levA jatAM pote lAMghaNa karI hatI ne e rIte eka koDI ratna pAchA meLavyA ne zeSa pAMca ratno meLavavA pote sAta divasa lAMghaNa karI. tenI sAme mAmAnA dIkarAe paNa lAMghaNa karIne sAtame divase te marI gayo. A vArtA jANI lokomAM hAhAkAra thaI gayo ne sahue Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 261 somadattano bahiSkAra karyo. te divase divase kRpaNa thato gayo ne saMkaTa sahato gayo, ekavAra te pAMcaso gADAM laI vanamAM kASTha levA gayo. sArA dekhAtA vRkSanA lobhathI te guphA sudhI pahoMcyo. te e vRkSa chedato hato tyAM guphAmAMthI vAgha nikaLyo ne somadattane upADI gayo ne phADI khAdho, marIne te ekeMdriyapaNuM pAmyo ne asaMkhyakALa kRpaNapaNAthI pIDAto rahyo. tyAra pachI manuSya thaIne paNa te badhI dizAmAM ghaNo rakhaDyo paNa potAnA puNyathI adhika dravya te koI rIte meLavI zakyo nahIM. mATe gRhastha kRpaNatA choDI udAra thavuM. kadAca koIne ema lAge ke "dhana jayAM tyAM uDADatA pharIye to te Take zI rIte? to samajavuM joIe ke uDAvapaNuM ne udAratAmAM ghaNo pharaka che, tema kaMjUsAI ane karakasaramAM paNa pharaka che. dhanano saMgraha paNa aniSTa nathI ane samaye paNatA karavI paNa ISTa nathI. A viSaya para eka kathA kahevAmAM Ave che. karakasarIyA zeThanI vArtA eka gAmamAM eka garbhazrImaMta zeTha rahetA. temanI nAmanA ane kIrti moTI hatI. temanA putranA lagna paNa tevA ja dhanADhya zeThanI dIkarI vere thayA. putravadhU sAsare AvI. ghara ne gharanA mANaso joI ghaNI rAjI thaI. tyAM ekavAra dIvAmAM tela pUratAM zeThanA hAthe TIpuM tela nIce paDyuM. zeThe tarata te AMgaLI para laI potAnA joDA para ghasI nAMkhyuM. putravadhU A joIne UMDA vicAramAM paDI "are ! AvA sArA ne dhanADhya mANaso chatAM AvA kaMjUsa kema haze? ke kAMI bIjuM kAraNa haze? bIjuM kAraNa to zuM hoI zake ? teNe nakkI karyuM ke saMdeha karyA karavA karatAM parIkSA karavI vadhAre sArI che."ne e to oDhIne sUI gaI. kaNasavA ne taraphaDavA lAgI. gharanA badhA tene gherIne besI gayA. ciMtita ane bahAvarA thaI sahu pUchavA lAgyA ke "zuM thAya che tamane ?' sasarA paNa gaMbhIra banI beThA ne pUchavA lAgyA - "vahu beTA ! Ama akaLAva nahIM. tamane zuM thAya che te kaho? vahue kahyuM - "bhAre mAthuM caDyuM che. oya mA...re...! khamAtuM nathI." zeThe tarata sArAmAM sArA upacAra karavA mAMDyAM. paNa kharekhara mAthuM duHkhatuM hoya to maTe ne? jyAre koI rIte duHkhAvo na maTyo eTale sasarAe pharI pUchyuM - "vahu dIkarA ! tamane pahelA kyAreya A duHkhAvo thayo hato ke?' vahue kahyuM - "hA koIkavAra thatuM. hamaNAM ghaNA varSe duHkhavA AvyuM." zeThe pUchyuM - "to tame bApAnA ghare zo upacAra karatA hatA. A sAMbhaLI vahu khacakAvA lAgI, zeThe kahyuM - "emAM vicAra zo karo cho? je hoya te saMkoca vinA kaho." vadhU bolI - "e to, e to che ne...che...ne mArA bApA motIno lepa...lepa...karatA. A sAMbhaLatA AnaMdamAM AvI gayelA zeTha bolyA. "oho...aba ghaDI, paNa emAM tame bolatA ATalI vAra kema karI? ApaNA ghare dharma pasAthe ghaNA motI che." zeThe Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 tarata chAlIyuM bharI motI koThImAMthI maMgAvyA ne vATI lAvavA kahyuM. vATavAnI zarUAta thatAM to navavadhU ubhI thaI kahevA lAgI - "have rahevA do mane sAruM che." zeThe pUchyuM - "te ociMtuM sAruM kema thaI jAya? hajI sudhI to tamane asahya pIDA thatI hatI. ne motI vaTAyA pahelA ja sAruM thaI gayuM !" Akhare putravadhUe potAne thayela zaMkAnI vAta kahI umeryuM - "kharekhara ! mArA puNyayoge mane kaMjusanuM ghara nathI maLyuM. mAre parIkSA karavI hatI. huM kharekhara puNyavatI chuM." zeThe kahyuM - "beTA ! khoTA mArge paDI gayelI eka koDIne paNa hajAra sonAmahora samajIne je zodhe che ane avasare je karoDa mahoro vAparavAmAM paNa hAtha pAcho kheMcato nathI, teno sAtha lakSmI kadI paNa choDatI nathI." A sAMbhaLI putravadhUe potAnA sasarAnI samajadArI upara gaurava vyakta karyuM. ne AnaMdathI rahevA lAgI. Ano sAra e che ke karakasara guNa che ne kRpaNatA doSa che. lakSmInA cAhake atyaMta kleza ke krodha paNa karavo nahIM kAraNa ke kSamAguNathI lakSmI rAjI rahe che. lakSmInI vRddhi thAya che. kahyuM che ke - homamaMtraM balaM vipre, nItizAstraM balaM nRpe / rAjA balaM anAtheSu, vaNikaputre kSamA balam // artha:- homa-maMtra Adi brAhmaNanuM baLa kahevAya che, nItizAstra e rAjAnuM baLa kahevAya che, anAthonuM baLa rAjA che ane vaNikanuM baLa kSamA che. arthAt vANiyo kSamAthI sArI rIte phAve. vaLI kahyuM che ke dhananuM mULa priyavacana ane kSamA che. kAmanuM mULa paiso, svastha zarIra ane vaya che. dharmanuM mULa dayA, dAna ane damana (iMdriyArthanuM damana) che ane mokSanuM mULa sarva arthaprayojanathI nivRtti che. eka vArtA che ke - ekavAra lakSmI ane dAridrane eka ja jagyAmAM rahevA mATe moTo vivAda thayo. te eTalo badho vadhyo ke temaNe nyAya mATe Indra pAse AvavuM paDyuM. dAridra kahyuM - "mahArAja ! A capalA caMcala che, AnI vAtamAM Avazo nahIM. bApaDI mArAthI sadA DaratI rahe che. koNa jANe kema Aje vaLI e duHsAhasa karavA AvI che. kyAMya sthira thaIne rahI zakatI nathI, badhe bhamyA ja kare che, huM keTalo nirbhaya chuM? mane koI saraLatAthI kADhI zakatuM nathI." Indra kahyuM - "bhAI ! vAta to tArI sAcI lAge che. paNa tame Aje bhegA kyAMthI thaI gayA? tamArA raheThANa haze ne? lakSmI devI! tame kyAM raho cho?" lakSmIe kahyuM - guravo yatra pUjyante, vittaM yatra nayArjitam / mantano yatra, tatra zaa ! vaNAkhyam 2 | artha - jyAM guruonI pUjA thAya che, vaDIlonA gaurava sacavAya che. jyAM nyAyanuM dravya meLavAya che ane jyAM anyoanya kleza kalaha thato nathI. te zakradevendra ! huM tyAM vasuM chuM." pachI indra dAritryane pUchyuM ke - "tuM kyAM rahe che?" teNe kahyuM - Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 263 dyUtapoSI nijadveSI, dhAtuvAdI sadAlasaH / / AyavyayamanAlocI, tatra tiSThAmyahaM hare // 1 // artha:- jyAM jugAranuM poSaNa thatuM hoya, potAnAM ja mANasonuM jyAM apamAna thatuM hoya, jyAM dhAtuvAda (svarNasiddhi Adi)no nAda lAgyo hoya, jyAM ALasa sadAkALa vasatI hoya ane jyAM Avaka-jAvakano kazo ja vicAra na hoya tyAM mAro nivAsa che." lakSmI ne dAridranI vAta sAMbhaLI nyAya ApatA InTe kahyuM - "devI lakSmI ! tamAre bahu pharavAnI jarUra nathI. jyAM kleza ke kaMkAsa na hoya tyAM tamAre vasavuM. bAkInI jagyAe dAridra bhale pharyA kare.' te baMnee kabUla karyuM. temanA vAdano aMta Avyo. Ano sAra eTalo ja che ke jayAM kleza haze tyAM lakSmI nahi rahe. mATe saMpathI rahevuM joIe. uttama zrAvako sadA zAMtithI kArya sAdhe che, paNa kleza karatAM nathI. nItimAM kahyuM che ke - "atiniSphara tIkSNa ane ghora dveSI paNa kSamA ane mRdutAthI vaza thAya che. joI lo, dAMta atikaThora ne saMkhyAmAM vadhAre che. chatAM mRdutAnA guNathI jIbhe temane vaza karyA che ne cAkaranI jema dAMta jIbhanI sevA bajAvyA kare che. jIbhane game te dAMta cAvI Ape che.' koI pAse ugharANI karatAM paNa komaLatA ne dhIratAthI kAma levuM. kaThoratAbharyA vANI-vyavahAra karavAthI dharma ane yazanI hAni thAya che. koI moTA ke mobhAvALA mANasa sAthe levaDa-devaDano vyavahAra thayo hoya, ne ugharANIno avasara Ave to khUba ja naramAzathI kAma levuM. jarAya utAvaLA thavuM nahi ne kalaha to kadI paNa karavo nahIM. kahyuM che ke - "uttamajana sAthe namaskArathI ne sarakhA sAthe parAkramathI kAma levuM." vyApArIe kharIda-vecANanI bAbatamAM, pArakA grAhako toDI potAnA karavAmAM copaDonAmuM viparIta lakhavAmAM athavA lAMca, levA-devA Adi kAryamAM kadI paNa mAyA-prapaMca ke paravaMcanA karavI nahIM. kahyuM che ke - "je prANI vividha prakriyA-upAyothI mAyA-prapaMcano Azaro laI anya bhoLA ke vizvAsane chetare che te mahA-mohano mitra, svarga ne mokSanA sukhathI potAnA ja AtmAne chetare che,' bane tyAM sudhI kApaDa, sutara, sonA, cAMdI jhaverAta Adi jemAM ochuM pApa thAya che tevo vyApAra karavo ne temAM paNa sAvadhAnIpUrvaka mAyA-prapaMcathI bacatA rahevuM. ahIM koIne evo prazna thAya ke - "sAdhAraNa sthitivALA sAmAnya vyApArI mAyA-kapaTa karyA vagara zuddha vyavahArathI varte to tenA nirvAhamAM vAMdhA paDe. tene kUDa-kapaTa karyA vinA kema cAle ?" to tenA samAdhAnamAM samajavAnuM ke "zuddha vyavasAyathI meLavelAM thoDA dravyamAM paNa vadhAre (barakata) upalabdhi hoya che. mAnasika ane zArIrika sthiti paNa sArI rahe che, jIvane saMtoSanuM parama sukha sAMpaDe che, tyAre chaLa-prapaMca ke kuDa-kapaTathI meLaveluM dravya lAMbo kALa cAlatuM nathI, koIvAra to varSamAM mULa dravya sAthe nAza pAme che. te dravya vyAdhi paNa lAve che, pariNAme vaidya, rAjA, cora, agni jaLa ke rAjadaMDa AdithI khavAI jAya che. te dravya thoDo samaya TakI jAya to te paNa dehanA upabhogamAM ke dharmanA upayogamAM paNa AvatuM nathI. kahyuM che ke - u.bhA.-2-18 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 anyAyopArjita vitaM, dazavarSANi tiSThati / prApte caikAdaze varSe, samUlaM ca vinazyati // 1 // artha - anyAyathI meLaveluM dravya daza varSa sudhI rahe che, ne agiyAramuM varSa lAgatA to mULa sahita nAza pAme che. A bAbatanI sAkSI pUratAM sAgarazreSThI, pApabuddhi ane raMka zeTha Adi anekanA dAkhalA siddhAMtamAM upalabdha che. tethI mAyA-kapaTa choDI saraLatApUrvaka vyavahAra karavo jethI A lokamAM paNa pratiSThA Adi vadhe che. sAdhupuruSonA to AhAra, vihAra ne vyavahAra A traNe vastu jovAya che tyAre gRhasthano eka mAtra zuddha vyavahAra ja jovAmAM Ave che. vRddhA pAsethI eka vArtA sAMbhaLavA maLe che ke - "puNika nAmano zeTha mAtra paccIza dokaDAno svAmI hato, te pratidivasa zuddha vRttithI sADAbAra dokaDA kamAI gRhasthAI calAvato hato.' ahIM koIne evo vicAra AvI zake ke keTalAka dharma ke nyAya-nItithI cAlanAra daridratAakSata AdinA duHkhathI pIDAtA hoya che tyAre keTalAka phUDa-kapaTa ane adharmathI vyApAra karI zrImaMta banyA che. teo sukhI ane samRddha jaNAya che, to AmAM zuddha vyApAra ane nyAyaniSThAnI vAta kyAM rahI?" tenuM samAdhAna A pramANe karavuM ke A bAbatamAM to pUrvabhavanA karmanI pradhAnatA rahelI che. pUrve bAMdhelA tathAvidha puNyanA yoge sAmagrInI sulabhatA ne pApanA yoge sAmagrInI durlabhatA hoya che. A bhavanA karmanI ahIM mukhyatA nathI. siddhAMtamAM puNya-pApanI caubhaMgI A pramANe batAvavAmAM AvI che. (1) puNyAnubaMdhI puNya, (2) pApAnubaMdhI puNya, (3) puNyAnubaMdhI pApa, ane (4) pApAnubaMdhI pApa. Ama cAre prakAre zubhAzubha karmano baMdha che. zrI jinadharma sArI rIte ArAdhanA karanAra bharata mahArAjA jevA mahAnubhAvonuM puNya puNyAnubaMdhI puNya kahevAya. je puNya bhogavatA puNya ja baMdhAve te puNyAnubaMdhI puNya. ajJAna kaSTa dvArA koNikanI jema je samRddhi pamADe te pApAnubaMdhI puNya. je puNya bhogavatA pApa ja baMdhAve te pApAnubaMdhI puNya. te bhavamAM pApanA udaye daridradramakane muni thavAnA bhAva jAgyA ne te muni thayA te puNyAnubaMdhI pApanA pratApe. je pApa udayamAM AvI puNyAInI sagavaDa karI Ape te puNyAnubaMdhI pApa ane je kAlasaukarika kasAIne udayamAM hatuM te pApAnubaMdhI pApa. pApanA udaye te kasAI thayo ne pAchuM pApa niraMtara karato rahyo ! je pApa udayamAM AvI navuM pApa ja baMdhAve te pApAnubaMdhI pApa kahevAya. koI jIvane pApAnubaMdhI puNyanA prakAzathI A bhavamAM vipatti pIDA jovAtI nathI. paNa te puNya pApa baMdhAvyA vinA nAza pAmatuM na hovAthI te jIva pariNAme parabhave avazya mahAduHkha pAme che, emAM zaMkAne sthAna nathI. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 265 A bAbatamAM eka udAharaNa che ke 'eka zrAvaka je vItarAgadevanI pUjA karavA rAjamArgathI jato hato tenI ja AgaLa eka cora paNa potAnA dhaMdhe nikaLyo hato. AgaLa cora ne pAchaLa zrAvaka cAlyA jatA hatA tyAM zrAvakane zUlano kAMTo lAgyo ne corane AgaLa jatAM raste rUpiyo jaDyo. zrAvakane pagamAM pIDA maLI ane corane rUpiyAno AnaMda. zrAvake vicAryuM 'aho ! kevo aMdhera ? adharmIne AnaMda ane dharmIne pIDA !!' teNe potAno saMdeha te ja divase guru mahArAjane pUchatAM temaNe kahyuM - 'mahAnubhAva ! tAruM moTuM pApa mAtra pagamAM kAMTo vAgavAthI nAza pAmyuM che, tyAre cora AgaLa jatAM rAjapuruSonA hAthamAM pakaDAI zUlIe caDaze.' ityAdi sAMbhaLI zrAvaka svastha thaI ghare cAlyo ne thoDI ja vAramAM jANa thaI ke 'cora pakaDAyo ne have mAryo jaze.' tyArathI te dRDha zraddhAvALo banyo ne zuddha vyApAranI niSThAmAM tatpara thayo. A prabaMdha jANI kRpaNatA, kUDa-kapaTa Adi doSo choDI haMmezA zuddha vyavasAyamAM sAvadhAna thavuM, jethI dravyanI vRddhi to thAya ja, sAthe zArIrika svasthatA ne cittanI samAdhi paNa prApta thAya. 128 chala-prapaMcanAM phaLa sArA nathI kUTasya jalpanaM mocyaM, rAjJAM puro vizeSataH / dambhAt kIrtizriyorhAniH tasmAt zrAddhaH parityajet // 1 // artha :khoTuM-kapaTa ane banAvaTathI bhareluM bolavuM nahIM temAM paNa rAjA AgaLa to jarAya na bolavuM. daMbha karavAthI kIrti ane lakSmInI hAni ja thAya che, (paNa lAbha thato nathI) mATe zrAvake teno tyAga karavo. levaDa-devaDa AdimAM kapaTa kriyAvALuM kAMI bolavuM nahIM. koInuM rahasya bIjAne kahevuM nahIM. kahevAmAM AvyuM che ke 'potAnA ane potAnI patnInA AhAra, satkAryo, dravya, guNo, duSkarma, marma ane maMtra (gupta kArya) ATalI vastu koIne jaNAvavI nahIM. ahIM koIne ema paNa lAge ke 'AmAM to sAcI vAta paNa na kahevAnI vAta thaI. uparanI bAbata koI pUche to tene sAcI vAta na kahIe to khoTuM ja bolavAno prasaMga Ave ! ne phUTabhASaNa karAya nahIM' to utta2mAM samajavuM joIe ke 'koI upalI bAbata, AyuSya, dhana ke gharanuM guhya pUche to jUThuM bolavAnI jarUra nathI tene dharma-niyama ane bhASAsamiti jALavI yuktipUrvaka uttara ApavAno hoya ke 'bhAI ! tamane A badhI koInI aMgata bAbatathI ke nirarthaka praznanuM zuM prayojana che ?' rAjA temaja guru-vaDIla Adi AgaLa to savizeSe phUTavacanano tyAga karavo ne je yathArtha bInA hoya te ja kahevI. u.bhA.-2-19 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 nItikAro kahe che ke -mitranI pAse satya kahevuM, strInI AgaLa priya kahevuM, zatru samakSa khoTuM paNa gaLe utare evuM ane madhura kahevuM tathA svAmI pAse anukULa ane satya bolavuM. te bAbata nIce pramANe vArtA che. dilhI zaheramAM eka mANasiMha nAme zeTha vase. te satyavAdI ane sAcA vyavahAravALA hoI temanI kIrti bAdazAhanA darabAra sudhI pahoMcI. ekavAra bAdazAhe zeThane darabAramAM bolAvyA ane pUchyuM - "zeTha! tamArI pAse keTaluMka dhana haze?" zeThe kahyuM - "jahAMpanAha! mane pUro khyAla nathI. ghera jaI copaDA joI lekhuM karatAM khabara paDe.' bAdazAhe kahyuM - "sAruM lekhuM karI amane jaNAvajo.' mAhaNasiMhe ghera AvI vyavasthita lekhuM karyuM ane pachI bAdazAha pAse AvI araja karI ! 'hajura ! mArI pAse corAsI hajAra mudrA che.' bAdazAhe vicAryuM loko to ATaluM badhuM dravya nahotA kahetA. meM paNa ATaluM nahotuM dhAryuM paNa ANe to khacakATa vagara hatI te sAcI vAta jaNAvI. mANasa sAco ne dharAyelo che mATe khajAnacIne yogya che, "ema vicArI mAhaNasiMhane te ja vakhate koSAdhyakSa banAvyo. sArAMza e che ke satyathI sarvatra sampanna thavAya che. asatya rIte vartavA ke bolAvathI daMbhanuM AcaraNa thAya che. tethI kIrti ane lakSmIno nAza thAya che, mATe vivekIe daMbha choDavo. A prasaMge dharmabuddhinI kathA kahevAya che. dharmabuddhi ane pApabuddhinI kathA bImapura nagaranA nivAsI pApabuddhi ne dharmabuddhi nAmanA be mitro kamAvA mATe dezAMtara gayA. tyAM ghaNuM dravya upArjana karI teo utAvaLe utAvaLe pAchA pharI rahyA. kemake temane jaldI ghare pahoMcavAnI tAlAvelI lAgI hatI. kahyuM che ke - "dezAMtarathI vidyA upArjana karI ghare pAchA pharatA vidyArthIone temaja dhana upArjana karI pAchA ghare pharatA vyavasAyIone eka gAu paMtha paNa jANe so yojana jevaDo lAge che." teo dhana laI cAlatA cAlatA potAnA gAmanI samIpa AvI jatAM vicAravA lAgyA - "ekasAthe ATaluM dravya laI ghare jazuM, to nakAmA lokonI AMkhe caDazuM. mATe hamaNAM thoDuM sAthe laIe ne bAkInuM ATalAmAM dATI daIe.' baMnee sahamata thaI gAma bahAra badhuM dhana dATI dIdhuM ne thoDuMka laI ghare AvyA. nItimAM kahe che ke - "DAhyA mANase koIne potAnuM dhana batAvavuM nahIM. kemake dhana joIne to moTA muni-mahAtmAonuM mana paNa caMcaLa thaI UThe che." ema paNa kahevAmAM AvyuM che ke "jema pANImAM mAMsa paDe to mAchaluM khAI jAya, pRthvI para paDe to prANI khAI jAya ane AkAzamAM pheMkAya to samaLI ke gIdha khAI jAya tema dhanavAnanuM dhana paNa pRthvI, pANI ke AkAzamAM surakSita nathI." ghare AvI baMne mitro potapotAne kAme lAgyA. thoDA samaya pachI pApabuddhi rAtre uThI sImADAnA vanamAM Avyo. ne gupacupa khADo khodI badhuM dhana upADI gayo. dhananI jagyAe kAMkarA Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 267 mATI bharI dIdhAM. ekavAra dharmabuddhie kahyuM - 'cAlo, have ApaNe ApaNuM dhana laI AvIe.' pApabuddhie kahyuM - 'cAlo mAre, paNa paisAnI ghaNI AvazyakatA che.' baMne gayA jaMgalamAM, jyAM dhana dATyuM hatuM tyAM jaI khADo khogho to dhULa, DhephA ne kAMkarA. A joI mahAdhUrta pApabuddhi to mAthA pachADavA lAgyo ne barADato bolyo - 're, tArUM nAma to lokoe dharmabuddhi pADyuM che paNa durbuddhi dhana tuM ja kADhI gayo che. ApaNA be vinA koNa jANe ne laI jAya ?' dharmabuddhie kahyuM - 'tane mAyA karatA sArI AvaDe che, tuM dhana paNa mAyAthI ja kamAyo hato. meM to mAyAvRtti ne daMbhAcaraNanA niyama karelA che. mATe sAcuM bola.' Ama karatA te baMneno vivAda vadhI paDyo ne jhaghaDAmAM pariNamyo. teo ekabIjAnA dUSaNa kADhatA kalaha karavA lAgyA. Ama karatA mAmalo rAjadvAre pahoMcyo, tyAM teo ekabIjA para AkSepa karavA lAgyA. ukelano koI mArga na dekhAtA nyAyAdhIze kahyuM - 'tamAre divya karavuM paDaze.' pApabuddhi bolyo - 'A kevo nyAya ? nyAyamAM nA chUTake divyanI vyavasthA che. pahelA to vAdI-prativAdInI vAta sAMbhaLavI joIe. tethI paristhiti sudhI na pahoMcAya to sAkSIonI sAkSI sAMbhaLI nyAya karavo joIe, ane jo koI banAvamAM sAkSI ja na hoya to chevaTe divya karavuM joIe. A nyAyanI rIta che.' A sAMbhaLI acaMbho pAmelA nyAyazAstrIe pUchyuM - 'tamArI bAbatamAM koNa sAkSI che ? teNe kahyuM - 'vanadevatA sAkSI che te satata vana upara dRSTi rAkhe che. mATe je cora haze tenuM nAma te avazya Apaze.' adhikArIoe pApabuddhinI vAta mAnya rAkhI kahyuM - 'nIti kahe che ke vivAdamAM jo koI cAMDALanI paNa sAkSI maLe to divya karAvavuM nahIM. pachI jyAM devatA sAkSI hoya tyAMnI to zI vAta ? mATe kAle vahelI savAre vanadevatAne pUchazuM.' sahu vikharAyA ne ghare AvyA. rAtre pApabuddhie pitAne badhI vAta jaNAvI temane taiyA2 ka2I pAchalI rAtre te vanamAM Avyo. koI khIjaDAnA vRkSanI polANamAM bApane saMtADI dIdho ne vRkSanA thaDane tela siMdUra cAMdIpAnA (varaka) Adi lagADyA ne zikhavADyA pramANe pAcho bApAne zikhAmaNa ApI te ghare Avyo. bIjA divase savAranA pahoramAM dharmabuddhi, pApabuddhi, rAjA, nyAyazAstrIo ane rAjapuruSo Adi vanamAM AvyA. pApabuddhinA kahyA pramANe vanadevatAnI pUjA-AhvAna Adi karavAmAM AvyuM. pachI moTA sAde pUchavAmAM AvyuM ke - 'he vanadevatA ! A dATeluM dhana koNe lIdhuM che ? tame ahIMnA rakhevALa cho mATe kaho.' tarata jhADanI polANamAM chupAyelA vRddhe sAda badalI kahyuM - 'A dharmabuddhi gomukho vAgha che. (uparathI gAya jevo paNa aMdarathI vAgha jevo che) te ja dharatI khodI dhana laI gayo che.' sahu bolI uThyA - 'bhAI, dharmabuddhi ja badhuM dhana laI gayo che.' pApabuddhie kahyuM - 'lo, have thayo saMtoSa ? mANasane keTalI dhananI lAlasA che ? have mAro bhAga jaldI mokalAvI Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 Apaje bhAI, paisA vagara ghaNI pIDA bhogavavI paDe che.' nyAyazAstrI ane rAjAe paNa dharmabuddhine kahyuM "ke hamaNAM ja tArA mitranA bhAganuM dhana ApI deje." eTalAmAM keTaluMka sUkuM ghAsa ne sAMThIkaDA bhegA karI dharmabuddhie moTo pULo banAvyo ne te khIjaDAnI bakholamAM ThAsI dIdho ne temAM Aga lagADI. badhAM loko tenI A vartaNuka joI rahyA jotajotAmAM bhaDako moTo thayo ne khIjaDo baLavA lAgyo. tyAM to "o bApare ! baLI gayo, koI bacAvo...bacAvo...' karato pApabuddhino bApa te vRkSanA koTaramAMthI bhAgavA lAgyo. te ghaNo dAjhI gayo hato. badhAM tenI pAse doDI gayA ne oLakhIne pUchyuM - "zeTha! tame? A uMmare tame A zuM karyuM? ghaNuM khoTuM kahevAya." teNe kahyuM - "zuM karuM? A pApa mArA dIkarAye karAvyuM. karyA vinA koI Aro nahoto ne tenuM phaLa paNa mane maLyuM. are..re, A baLatarA ne vedanA nathI khamAtI.sarve jaNAe tyArathI ekanuM nAma dharmabuddhi ne bIjAnuM nAma pApabuddhi rAkhyuM. sahue pApabuddhinI ghaNI nirbharlsanA karI, niMdA karI. rAjAe tenuM sarvasva laI lIdhuM ne tene potAnI sImAthI kADhI mUkyo. kahyuM che ke - mAyAmavizvAsavilAsamandiraM, durAzayo yo kurute dhanAzayA / so'narthasArthaM na patantamIkSyate, yathA bilADo lakuTaM payaH piban / artha - avizvAsane vilAsa karavAnA-ramavAnA AzrayasthAna jevI mAyAne je duSTa AzayavALo mANasa dhananI AzAthI kare che te potAnA upara AvI paDanArA anarthanA samUhane joI zakatA nathI. jema dUdha pIto bilADo potA para ugAmAyelI lAkaDI nathI joI zakato tema. dharmabuddhi rAjA-prajA taraphathI prazaMsA ane Adara pAmyo ne ghaNo sukhI thayo. A be mitronI vAta sAMbhaLI zrAvakoe daMbha tyAgI devo. kadI Acaravo nahIM. zuddha ane saraLa vyavahAra rAkhavo jethI saubhAgya-lakSmI maLe. 129 zuddhavyApAra-dravyaprApino sAco mArga bAdhAM mithastrivargasya, na kAryA hyAstikainaraiH / vizvastaghAtakAryaM ca, suvRttyA dUSaNaM matam // 1 // artha :- Astika manuSya dharma, artha ane kAmane anyonya bAdhA na thAya tevI rIte vyavahAra karavo. vizvAsune chetaravo e savRtti-sadAcAranuM mahAdUSaNa che. vizeSArtha - dharma-artha-kAma svarUpa trivargano paraspara ghAta thAya tema Astikoe kadI Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 269 vartavuM nahIM. A traNamAM paNa niHzreyasa eTale kalyANane karanAra-sAdhanAra te dharma kahevAya. badhAM ja Arthika prayojanane siddha karI Ape te artha kahevAya ane sparza Adi iMdriyone je sukha upajAve te kAma kahevAya. A traNamAMthI koIpaNa ekane atiAsaktipUrvaka sevavAmAM Ave to bIjA bene hAni pahoMce che. atimuktakumAra ke jaMbUkumAra jevA koI mahAbhAga ekamAtra dharmane seve che, artha-kAmano tyAga karI kalyANa sAdhe che. jIva laghukarmI hoya to sahelAIthI artha-kAmane gauNa karI zake che. artha-kAmanI abhilASA ghaNI dIrghakAlIna hoI sheje chUTatI nathI. kyAreka hInakuLamAM ke svecchAdi jAtimAM utpanna thayela laghukarmI jIva artha-kAmane choDI zake che. te bAbatamAM A dRSTAMta upayogI thaI paDaze. bAdazAha ahamadazAnuM dRSTAMta kahevAya che ke bAdazAha ahamada da22oja savAmaNa puSpanI komaLa sugaMdhI pAMkhaDInI zayyA para sUto hato ekavAra bAMdI (dAsI) zayyA taiyAra karI kautukathI te zayyAmAM ADI paDI. tenA sukhadasparza ne mAdaka soDamathI te thoDIvAramAM to UMghI gaI tyAM rAjyakAryathI paravArelA zahenazAha potAnA zayanakakSamAM AvyA. joyuM to potAnA palaMgamAM eka nAcIja dAsI ArAmathI ghasaghasATa UMghe ! 'oha, A cAkaraDInI A hiMmata ? mArI begama paNa jyAM nathI besI zakatI tyAM AvA itaminAnathI UMghI gaI !!!' ne te khIjAyelA bAdazAhe eka cAbUka lAvI jorathI dAsIne phaTakArI. dAsI camakIne ubhI thaI gaI. bAdazAhanI lAla AMkhamAMthI aMgArA varasatA joI hasI uThI. te cAbUka camacamI uThI hatI tyAM hAtha pheravatI te tyAMthI cAlI javA lAgI. tyAM bAdazAhe tene UbhI rAkhI pUchyuM - 'khoTI hiMmata, bevakuphI karI mAro khopha vahoryo. kALI baLatarA upajAve tevI cAbUka khAdhI ne have uparathI hase che ? bola kema hasI tuM ?' bAMdI bolI - 'hajura ! gunho mApha karo to kahuM.' zAhe kahyuM - 'jA, tane bakSI, have bola.' teNIe kahyuM - 'garIba paravara ! phUlanI zayyApara paLavAra sUvAnA gunAhanI sajA kevI ? ane e mane to maLI paNa gaI. paNa hajureAlA to ha22oja ghaNAM vRkSo-choDo-velaDIonA besumAra phUla maMgAvI tenI zayyA para praharo sudhI Apa poDho cho, to te gunoha paNa kevo moTo ne tenI sajA paNa kevI bhaya bharelI haze ?' Avo vicAra AvavAthI huM hasI paDI. A sAMbhaLatA bAdazAha UMDA vicAramAM paDyo. ane teNe te divasathI phUlanI zayyA choDI dIdhI. ekavAra A bAdazAha moTA kAphalA sAthe upavanamAM jato hato, tenA mArgamAM eka mareluM UMTa paDyuM hoI sainyano kAphalo AgaLa jatAM aTakI paDyo. tethI avyavasthA thatAM bAdazAhe pUchyuM 'vajI2 ! A badhI zI gaDabaDa che ?' vajIre kahyuM - 'hujura ! rastAmAM eka UMTa marI gayuM che tenI A muzkelI che.' bAdazAha samajaNA thayA pachI temanA kuTuMba ke mahelamAM koInuM mRtyu thayuM - Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270. upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 nahotuM ane te atisukhamAM ucharelA hoI teo mRtyunI gaMbhIratA jANatA na hatA, tethI vajIrane pUchyuM - "UMTa marI gayuM eTale zuM? marI kema javAya ?' vajIre kahyuM - "tenuM mota-mRtyu thayuM." bAdazAhe Azcarya pAmatA pUchayuM - "mota-mRtyu eTale zuM? te kevI rIte thAya? sAMbhaLI badhA acaraja pAmyA. - vajIra Adie rAjAne UMTa marI gayAnI samajaNa ApatAM kahyuM - "je AMkhe dekhe nahIM, kAne sAMbhaLe nahIM, khAya nahIM, pIve nahIM, bole nahIM, cAle nahIM, basa lAkaDAnI jema paDI rahe te marI gayuM kahevAya." cakita thayelA bAdazAha te marI gayelA UMTanI pAse gayo ne bolyo :- "are tuM Ama rastA vacce sUI rahe te kevuM kahevAya? uTha, khAI, pI le, AvI jIda ne krodhanI UMgha sArI nahi, uTha Ubho thA." kAjI Adie AvIne kahyuM - "Ano jIva nikaLI gayo che. ApaNA zvAsanI jema Ano zvAsa cAlato nathI. Ano jIva to karyuM bhogavavA gayo." ityAdi yuktipUrvaka temaNe rAjAne mRtyu ane paralokanuM svarUpa samajAvyuM. te jANI bAdazAhe vicAryuM - "are ! jo. Ama mRtyu aNaciMtavyuM Avaze to mane koNa bacAvaze ?" ityAdi vicAraNA karI bAdazAha tyAM ja badhuM choDI phakIrI laI cAlI nikaLyo. te bAdazAhanA tyAganuM kavita koI kavie Ama gAyuM che - sola hajAra sahelIyA, turI aDhAraha lakha; sAheba ! tere kAraNe, choDyA zahara mulaka. arthAtu - he sAheba ! tArA kAraNe bAdazAhe soLa hajAra begamo, aDhAra lAkha ghoDA Adi vipula samRddhi to choDI paNa zahara ane mulaka paNa choDI dIdhAM ne dUra ko' ajANI bhUmimAM utarI gayA. A aitihAsika prasaMgathI ahiMsA, satya ane aparigraha eka bAdazAhane paNa sukhasamAdhinuM kAraNa banI zakyA te jANI zakAya che. tyAre jainadarzananA jANa bhavabhIru AtmAe to uttama tyAgAdidharmamAM pravRtti karavI joIe. kAraNa ke sarva puruSArthanuM mULa to dharma che. te kadIya niSphaLa jato nathI. mAtra arthanI upAsanA paNa vinAzaka che. mammaNa zeThanI jema mAtra dhanopArjana dhanavRddhi ke dhanarakSAmAM rata rahI dharmAdi puruSArthane karatAM nathI teo dhanano koI lAbha meLavI zakatA nathI, AjIvana parizrama ane baLatarA pote bhogave che ne temanuM dhana koI bIjA ja bhogave che. pApanuM phaLa pote bhogavavAnuM hoya che tyAre tenA vaibhavathI bIjA moja mANatA hoya che. jema siMha hAthIne mArI hiMsA vahore che ne gajamauktika hADakAM ne hAthIdAMta koI anya ja laI jAya che tema kahyuM che ke - Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 mmmm kITikAsaJcitaM dhAnyaM, makSikAsaJcitaM madhu / kRpaNopArjitA lakSmIH, parairevopabhujyate // 1 // artha:- kIDIoe bheguM kareluM dhAnya, mAkhIoe ekaThuM kareluM madha ane kaMjUse bhegI karelI lakSmI. A traNeya vastuono upabhoga bIjA ja kare che. mATe mAtra dharmalitu thavuM arthalolupa na thavuM. ekalA kAmamAM lubdha jIvo paNa potAno zIdhra nAza ja kare che. teo dharma ke arthane paNa sevatA nathI ne kAma-viSayalubdha thaI brahmadatta cakravartI AdinI jema badhAM ya sArAM saMyogone bhUMDI rIte gumAve che. ItihAsamAM prasaMga Ave che ke - savAlAkha gAmanI rAjadhAnI ajamerano dhaNI pRthvIrAja cauhANa atikAmAsaktinA kAraNe viSama Apattine pAmyo hato. ekavAra pRthvIrAje paMgurAjanI putrI rAjakanyA saMyuktAnuM haraNa karyuM ne potAnI patnI banAvI mahelamAM rAkhI. tenI saMgata ne rUparaMgatamAM rAjA evo to laphTa banyo ke Akho divasa paNa mahelamAM tenI sAthe ja rahe. kSaNavAra paNa jANe aLago thAya nahIM. rAjakArabhAra maMtrI-kArabhArI calAvavA lAgyA. pariNAme rAjyamAM jyAM juo tyAM aMdhera, avyavasthA ane arAjakatA jevuM thaI gayuM. rAjA kartavya bhUlI madirA ane suMdarInI late caDe tyAM prajAne kartavya-dharma koNa samajAve? pRthvIrAja ghaNo baLIyo, pAko nizAnabAja ne samartha rAjavI hato, chatAM te eka musalamAna bAdazAhanA hAthe kedI thayo. bAdazAhe caDAI karI tene pAMjarAmAM ghAlyo. pRthvIrAjanI AMkho naSTa karI nAMkhavAmAM AvI. kAmane AdhIna thaI teNe ghaNI vipadAo sahI ne vicitra rIte mRtyu pAmyo. zrI jinAgamamAM paNa kAmAMdha thaI duHkha pAmanArA aneka jIvonA daSTAMto upalabdha thAya che. anaMga sonIno prabaMdha prasiddha che. zIlopadezamALAnI vRttimAM kAmI kevuM strInuM dAsatva kare che. strIno kevo gulAma banI zake te savistara jaNAvyuM che. anya ripumardana AdinA prasaMgo paNa kAmAsaktinA saMdarbhamAM samajAvelA che. Ama dharma, artha ane kAma saMbaMdhI eka saMyogI traNa bhAMgA thAya che. prikasaMyogI bhAMgA A pramANe thAya che, eTale emAM Asakti kharI paNa ekamAM nahIM. jema koI jIva hoya je dharma ane dhanamAM Asakta hoya paNa kAmamAM na hoya, kumArapALa bhUpALa jevA, zrI kamArapALa aneka rAjakanyA paraNyA hatA. paNa te badhI maraNa pAmI hatI ne mAtra eka bhUlladevI ja dIrdhAyu hoI kumArapALa dharma pAmyA tyAre hayAta hatA. zrI hemacaMdrAcArya mahArAja pAse bAra vrata svIkAryA pachI thoDA vakhatamAM te rANI paNa mRtyu pAmyA. rAjAnA boMtera sAmaMtAdi samartha ne samaju mANasoe rAjAne ghaNI rIte samajAvyA ne AjIjIpUrvaka vinaMti karI ke-"pharI lagna karo." paNa kumArapALe kahyuM- tame saMsAra vadhAravAno ja upAya batAvI rahyA cho ne pAcho temAM ATalo Agraha karo cho, A samajune zobhe evI vAta nathI." tarata temaNe sahunI samakSa hAtha joDI kahyuM -"AjathI huM jIvanaparyata brahmacarya pALIza, jethI mArI saghaLI dharmakriyA phaLavatI bane.' Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 siddhAMtamAM kahyuM che ke - "ziyaLathI ja vrata, dAna, tapa ane niyama Adi sArI rIte bhale prakAre AcarelA thAya che." sAmaMtoe kahyuM - "bIjuM to ThIka paNa mahArANI vinA mAMgalika vidhi zI rIte saMpanna thaze? rANI vagaranA rAjA te vaLI kyAMya joyA sAMbhaLyA che?' rAjAe kahyuM - joyA-sAMbhaLyA nA hoya to have joI-sAMbhaLI lejo. gAMgeya (bhISma pitAmaha)ne kema bhUlI gayA? teo to bAlyakALathI Ajanma kumAra hatA, A sAMbhaLI sAmaMto paNa temanI daDhatAnI anumodanA karatAM zraddhAthI jhukI paDyA. sahuthI parivarelA gurjarapati zrI hemacaMdrAcArya mahArAjA pAse AvyA ane temanI pAse brahmacaryavrata uccaryuM. AcAryadeve rAjAne rAjarSi kahI saMbodhyA. Arati-maMgaLadIvA Adi prasaMga mATe maMtrIsAmaMtoe mahArANInI suvarNamUrti banAvI hatI ne prasaMge rAjAnI bAjumAM besADatA hatA. A pramANe mANasanA AtmAmAM niyaMtraNanI mahAzakti rahelI che, mANasa nirNaya karI amalamAM mUkI zake che, mATe tenI devo karatAM vadhAre mahattA aMkAI che. koI vaLI dharma ane kAmane ja seve che, paNa dravyopArjanamAM nAsIpAsa ja thAya che. yA to dhanopArjananI jarAya darakAra karatA nathI. pariNAme temanI mAnahAni, gharamAM sadAya kleza ane utarI na zake tevuM devuM thAya che. mATe gRhastha dharmanI suvidhA ane cittanI samAdhimAM upayogI nANAnuM lakSya paNa rAkhavuM joIze. gRhasthanAM badhA kAryo prAyaH paisAthI ja thAya che. mATe catura mANase yatnapUrvaka badhA puruSArthano vicAra karavo. A bAbata nIce pramANe vArtA saMbhaLAya che. dhanadattazeThanI vArtA eka dhanadatta nAmano mithyAtvI zeTha hato. dharmabuddhithI pAtrApAtranI vicAraNA vinA je brAhmaNa hoya tene dAna Apato. jJAtine jamADato. kanyAdAna-gAyadAna bhUmidAna ityAdi dAnamAM teNe lAkha rUpiyA kharcI nAkhyAM. jevI dharmanI ghelachA hatI tevI ja tenAmAM kAmukavRtti paNa hatI. tethI temAM paNa sAro evo kharca thato raheto. tyAre A tarapha kamANImAM ne AvakamAM teNe jarAya dhyAna na ApyuM. pariNAme thoDA ja samayamAM tenuM dhana sApha thatAM te nidhana thaI gayo. nirdhananuM koNa? e to Dagale ne pagale apamAna pAmato gayo ne meNA sAMbhaLato rahyo. chevaTe kaMTALIne te pote karelo dharma vecavA nikaLyo, paradeza jatAM bhAtAmAM sAthavo lIdho ne AgaLa vadhyo. koI upavanamAM te sAthavAnA lADu karI jamavA beTho tyAM mAsakSamaNanI ghora tapasyA karanAra eka mahAtapasvI muni AvI caDyA. muninA tapathI tyAMnI vanadevatA paNa ghaNI bhakti rAkhatI hatI. te tapasvIne jotAM ja dhanadattane koI evo apUrva ullAsa jAgyo ke teNe te lADavA tapasvIne vahorAvI dIdhA ne AgaLa cAlI tenA koI sagAnA ghare gayo. tapasvI muninA saMyoganI paNa teNe vAta karI. "daridrAvasthAne lIdhe pUrve karelA dAnapuNya Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha bhAga-2 273 vecavA Avyo chuM." e mULa muddAnI vAta sArI rIte samajAvI. te zeThe kahyuM - "bhAI ! tamArI badhI vAta sAcI. paNa je munine tame Aje dAna karyuM eja sAcuM dAna tamArAthI banI zakyuM che. evuM huM mArA pUrvajonA bodhathI jANI zakuM chuM. mATe tame jo munidarzana ane ApelA dAnanuM phaLa mane Apo to tame kaho te tamane ApuM." dhanadattane A vAta jarAya na gamI, eTale e to jevo Avyo hato tevo ja pAcho tenA ghara bhaNI upaDyo, teNe vicAryuM - e sAdhu to kevA supAtra hatA. temanA darzana mAtrathI kevI zAMti thaI hatI. jarAya rAga nahi ne roSa paNa nahIM. saMtoSI to kevA! emane ApatAM je AnaMda upajayo che te to kadI anubhavyo paNa nathI. e dAna kema vecAya ne enuM phaLa kema jatuM karAya!! mArgamAM jatAM jyAM pote khAvAnA sAthavAnA lADavA munine vahorAvyA hatA te jagyA AvI. tenuM smaraNa thatAM tene ghaNo AnaMda thayo. te jagyAe uMbarAnA suMdara dekhAtA phaLa paDyA hatAM, "ghare kAMIka to laI javuM joIe ema dhArI teNe te phaLanI poTalI bAMdhI lIdhI ne ghera cAlyo. te vananI vanadevatA tenI bhaktizraddhAthI prasanna thaI ane teNe te uMmarAnA phaLane sonAnA karI nAMkhyAM. ghare jaIne teNe poTalI kholatA tenA AzcaryanI sImA na rahI pachI to te tyAgI munirAjonA saMparkamAM AvatAM parama zrAvaka thayo. Avaka pramANe kharcanI vyavasthA karavAthI te sukhI thayo. mATe zrAvake vivekabuddhino upayoga karavo. dareka kAryamAM dharmane prathama sthAna ApavuM ane dharmamAM koI jAtanA avarodha na Ave te mATe artha-kAmane niyaMtrita rAkhavA. koI evA paNa jIva hoya che jemane artha ane kAmamAM sarvasva dekhAya che. sAgarazreSThI ane dhavaLazreSThInI jema temanuM jIvana artha ane kAmanI pAchaLa kharcAI jAya che, bicArA dharma vinA durgatinA duHkha bhogave ne unA unA niHsAsA nAMkhe che. tyAM artha-kAma kazA ja kAmamAM AvatA nathI. adharmI aMte badhA ja sArA saMyogo gumAvI potAnuM ja sarva rIte anartha kare che. dharma vinA kalyANa kyAMthI thAya? koI vaLI evA paNa jIva hoya che je dharma-artha ke kAma e traNemAMthI eke sevatA nathI. mahApuruSArthI aNasaNAdi dvArA ekalA mokSanI ja sAdhanA kare che. mahAmunirAjo A bhAMgAmAM Ave che. koI dharmaartha ane kAmane paraspara bAdhA na Ave e rIte AcaraNa kare che, A bhAMgAmAM abhayakumAra, tulasA zrAvikA Adine jANavA. mATe anyoanya pratibaMdha na Ave e rIte trivarga (dharma-artha-kAma)nuM sAdhana karavuM. kahyuM che ke "je gRhasthanA dharma-artha-kAma vinAnA divaso e viphaLa divaso che, dharmAdi vinAnuM jIvatara luhAranI dhamaNa jevA zvAsavALuM avAstavika jIvana che. daivayogathI dharma-artha-kAmamAM paraspara bAdhA UbhI thavA jevuM lAge to pAchalI vastu gauNa Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 karI AgaLanI sAcavavI. eTale ke kAmanI sAdhanA khoravAtI hoya to dharma-arthane bAdhA na pahoMcavA devI. kAraNa ke dharma ane artha haze to kAma sulabha che, tathA kAma temaja artha baMnene bAdhA thatI hoya to paNa tenI ciMtA na karavI. dharmane bAdhA na pahoMcavA devI, kAraNa ke dharma che to badhuM che, dharma nathI to kAMI nathI. kahyuM che ke "AvakamAMthI eka bhAga bhaMDAramAM (jamA) rAkhavo. eka bhAga vepAramAM rokavo, eka bhAgamAMthI dharma tathA potAnA upabhogano kharca karavo ane zeSa eka bhAgathI parivAranuM bharaNa-poSaNa karavuM. sindara prakaraNamAM kahyuM che ke - trivargasaMsAdhanamantareNa, pazorivAyurviphalaM : narasya / tatrApi dharma pravaraM vadanti, na taM vinA yad bhavato'rthakAmau // artha:- dharma, artha ane kAma svarUpa trivarganuM sAdhana karyA vinA manuSyanuM AyuSya vyartha niSphaLa kaheluM che, temAMya dharmane to zreSTha kahyo che, kemake te (dharma) vinA artha-kAma sadhAtA nathI. A pramANe dharma, artha ane kAmamAM paraspara avarodha na Ave e rIte zuddhipUrvaka ArAdhanA karanAra sArI samajavALA mANasa krame karI svarga ane mokSanA sukha meLave che. 130 vizvAsune chetaravAmAM zI mahattA ? pUrvazlokArdha - vizvastaghAtakAryaM ca, suvRttyA dUSaNaM matam // artha :- ApaNA para vizvAsa mUkanArane chetaravo te zuddha vyApAra mATe dUSaNa che. vizvAsune chetaravo te mahApApa che. A pApa be prakAranuM che, gupta ane pragaTa. gupta pApa paNa nAnuM ane moTuM ema be prakAranuM che. khoTA mAna-mApA vagerenuM pApa te alpa ane vizvAsano ja ghAta karavo (vizvAse mUkela thApaNa AdinI ja nA pADavI) te moTuM pApa che. pragaTa pApa paNa be prakAranuM che, kuLAcArathI cAlyuM AvatuM ane nirlajjapaNA vagerethI karAtuM. kulAcArathI gRhasthane AraMbhAdimAM pApa thAya che, tathA mleccha Adine hiMsA pramukhathI pApa thAya che. munivezamAM rahelA jIva je pApa seve che te nirlajjapaNAthI seve che. A pragaTapaNe thatuM hiMsAdi pApa, pravacana (jinazAsana)nI niMdA-avarNavAdanuM kAraNa hoI tethI anaMtasaMsAra prApta thAya che. kuLAcArathI pragaTa rIte karatA pApa karatAM gupta rIte karAtA pApamAM ghora ane tIvra karmabaMdha hoya che, AmAM vizvAsune kazI khabara paDatI nathI ne khabara paDyA pachI paNa te kazuM karI zakato nathI, A asatyamaya prapaMca mahApApanuM kAraNa che, te bAbata visemirAnI kathA jANavA jevI che. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 275 visemirAnI kathA vizAkhA nAmanI nagarI, tyAM naMdarAjA rAjya kare. temanI rANInuM nAma bhAnumatI ane kuMvaranuM nAma vijayapALa, bahuzruta nAmanA mahAmAtya, ghaNA vidvAna ne khUba ja catura, rAjAne rANI ghaNAM vahAlA. temanA vagara emane cena na paDe. rAjasabhAmAM AvyA vinA cAle nahIM eTale rAjA Ave paNa temanuM mana to rANI sAthe ja gela karatuM hoya. - aMte rAjA-rANIne sAthe sabhAmAM lAvavA lAgyA ne ardhaAsane besADavA lAgyA. ekAMtamAM maMtrIe kahyuM - 'mahArAja ! bharI sabhAmAM rANIne paDakhe rAkhI besavuM ucita nathI. nItikAro kahe che ke - 'rAjA, agni, guru ane strI ati najIka hoya to hAni thAya che, (gurunA avinayAdino prasaMga Ave che) ane ati dUra hoya to tenuM kAMI phaLa maLatuM nathI. mATe temano sahacAra madhyama rItithI karavo ja Ucita che. rAjAe maMtrIne kahyuM - 'amAtya ! mane tenI mohinI lAgI che. tenA vinA gamatuM ja nathI.' maMtrIe kahyuM - 'jo ema ja che to rANIjInI chabI citrakAra pAse karAvI pAse rAkho.' tema karavAthI saMtoSa thaze !' A salAha chevaTa mAnI, kirAtArjunIya kAvyamAM lakhyuM che ke 'je sAcI zikhAmaNa na Ape te mitra ke maMtrI na kahevAya, temaja aNagamatI chatAM potAnA ja hitanI vAta na sAMbhaLe te svAmI ke rAjA zA kAmanA ?' jyAM rAjA-pradhAna ekabIjAne anukULa hoya tyAM ja saMpattinA raheThANa hoya. na zreSTha citrakAra pAse rANInuM suMdara citra karAvI rAjA potAnI pAse ja rAkhavA lAgyA, ekavAra AnaMda-vinoda karatAM rAjAe A citra potAnA guru zAradAnaMdane batAvyuM. vidvattA pAMDityano dekhAva na kare to rAjaguru zAnA ? teNe kahyuM - 'rANInA DAbA sAthaLamAM sAro moTo tala che. te AmAM nathI karyo.' A sAMbhaLatA rAjAne kAne kAMkarA vAgyA. tene zaMkA thaI ke - 'ANe avazya rANIne nirAvaraNa joI che, saMbaMdha vinA e zakya nathI,' rAjA samasamI rahyo paNa kAMI bolyo nahIM. teNe maMtrIne AjJA ApI ke - 'rAjaguru zAradAnaMdane mArI nAMkho. A bAbata mane pharI pUchavA na Avazo.' maMtrIe AjJA mAthe caDAvI. paNa te ghaNo ja samaju hato. tethI teNe zAradAnaMdane potAnA bhoMyarAmAM gupta rIte rAkhyo. keTaloka vakhata vItyA pachI rAjakumAra vanamAM zikAre gayo. koI jaMgalI varAha (Dukkara)nI pachavADe ghoDo doDAvato te vanamAM ghaNo dUra nikaLI gayo ne sAthI ghaNA pAchaLa rahI gayA. sAMja paDavA AvI paNa sAthIono bheTo thaI zakyo nahIM ne pAchaLa araNyamAMthI nikaLavAno rasto paNa maLyo nahIM. aMte sAMje taLAvamAMthI pANI laI pIdhuM ane koI vanya pazu pIDe nahIM te uddezathI vRkSa upara caDI gayo. te jhADa upara eka vAMdaro vasato hato. tenA zarIramAM koI vyaMtarano vAsa hato. teNe kahyuM - 'jo pelo vAgha Ave sAcavIne raheje.' eTalAmAM vAgha AvI jhADa nIce ja AMTA mAravA lAgyo. vAnare kahyuM - 'tuM mUMjhAIza nahIM. tane UMgha AvatI hoya to ahIM Ava. mArA khoLAmAM tuM nirbhaya thaI sUI jA.' kumAra acaraja pAmato pAse gayo ane nirAMte tenA khoLAmAM sUI gayo. nIce rahelA vAghe ghaNI vAra vAnarane kahyuM paNa vAnare kumAra vAghane khAvA Apyo nahIM. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 samaya vItyo paNa vAgha tyAMthI khasyo nahIM. kumAra eka UMgha laIne jAgyo. jANe mahelamAM sUto hoya tevI vAMdarAnI huMphALI godamAM tene UMgha AvI gayelI. have kumAranA jAgavAno ne vAnarano UMghavAno vAro hato. kumAranA sAthaLa para mAthuM mUkI vAMdaro nirAMte sUI gayo. nIce AMTA mAratA vAghe kahyuM - "kumAra ! mane ghaNI bhUkha lAgI che. have kazI AzA dekhAtI nathI. A vAnara mane ApI devAMdarAnI jAtano zo vizvAsa? kahyuM che ne "rAjA, vAjA ane vAMdarA, vAMkA cAle to koInA nahIM. vaLI nadI temaja nakhavALA prANIthI sadA dUra rahevuM, ema nItikAroe bhArapUrvaka kahyuM che. kSaNamAM rAjI thAya ne kSaNamAM rIsAI jAya, kSaNamAM khuza thAya ne kSaNamAM vipharI bese. temano bharoso zo? jenuM citta ja avyavasthita ne asthira che, temanI kRpA paNa bhayaMkara che, mATe tuM A vAMdarAne nIce nAMkha. Ama karavAthI mArI bhUkha saMtoSAze ane tAro mArga nirApada banaze." vAghanI vAta svArthI kumAranA haiye vasI gaI. kumAre potAnA khoLAmAM vizvAse sUtelA vAnarane nIce pADavA jorathI dhakko mAryo. capaLa vAMdaro nIce paDatAM vacamAM ja bIjI DALe jaI vaLagyo ne kumAra acaMbAthI joI rahyo. vAMdaro dhIrajathI bolyo - "tuM rAjAno kumAra thaIne AvuM duSTa kArya ane vizvAsaghAta karI zake che? tane khabara che ke vizvAsaghAta moTuM pApa che ane A pApathI heje chuTAtuM nathI. tene A aparAdhanI zikSA hamaNA ja thavI joIe. le ! ema kahI vAnaramAM rahelA vyaMtare kumArane visemirA kahI gAMDo karI nAkhyo. vAgha tyAMthI cAlato thayo. vAnara paNa hupa...hupa karI vana gajavato vananI gaharAimAM utarI gayo. pAgala thayelo rAjakumAra vRkSa parathI utarI "visemirA' 'visemirA' bolato ne jAtajAtanA cALA karato-vanamAM pharavA lAgyo. jaMgalamAMthI trAsIne bhAgI AvelA ghoDAne joI rAjaparivAra ciMtAmAM paDyo ke "kumAra kyAM gayo? tenuM zuM thayuM. rAjapuruSo zodha karavA cAre tarapha nikaLI paDyA. aMte vanamAM bhaTakato pAgala kumAra maLI Avyo. tene rAjamahelamAM lAvavAmAM Avyo. tenI A dazA joI sahu vimUDha thaI vimAsaNamAM paDyA. badhA jAtajAtanA prazno pUchatA hatA paNa kumAra pAse praznono 'visemirA' e eka ja uttara hato. te vinA kAraNe paNa "visemirA bolyA karato. sahune kheda sAthe vismaya paNa thatuM. tenuM A gAMDapaNa dUra karavA rAjAe ghaNA upacAra karyA paNa kazo phAyado thayo nahIM. nirAza thayelA rAjAne Aje potAnA guru zAradAnaMda yAda AvyA. "e hota to avazya kAMIka mArga kADhI Apata, paNa meM to temane marAvI nAMkhyA ! have zuM thAya?" aMte potAnA ekanA eka dIkarA mATe rAjAe ghoSaNA karAvI ke "rAjakumArane je sAjo karI deze tene aDadhuM rAjya ApavAmAM Avaze." thoDo samaya vItatA maMtrIe ekAMtamAM rAjAne kahyuM, "mArI putrI rAjakumArane svastha karavAnI zraddhA rAkhe che. Apa kaho to...' rAjA bolyA - "gharamAM ja upAya che to tame bolatA kema nathI? cAlo ApaNe kumArane tamAre ghera laI jaIe, tamArI dIkarI jarAya khacakAyA vinA bhale upacAra kare." Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 277 putra sAthe rAjA maMtrIne ghare AvyA. tyAM paDadAmAM rahelA zAradAnaMda gurue sAda badalI A pramANe zloko kahyA. vizvAsapratipannAnAM, vaJcane kA vidagdhatA ? / / aGkamAruhya suptAnAM, hantuM kiM nAma pauruSam // 1 // artha - ApaNA vizvAse rahelAne chetaravAmAM bhalA zI caturAI ? ane khoLAmAM sUtelAne mArI nAkhavAmAM kayuM pauruSa? A sAMbhaLI kumAre vi' bolavo choDI dIdho ne semirA-semirA raTavA mAMDyo. zAradAnaMda bIjo zloka kahyo - setuM gatvA samudrasya gaGgAsAgarasaGgame / brahmaghno mucyate pApai-mitradrohI na mucyate // 2 // artha - samudrasetu (setubaMdha rAmezvara) jaIne athavA gaMgAsAgaranA saMgamatIrthe javAthI brahmahatyA karanAra pApa-hatyAmukta thAya paNa mitradrohI mATe pApathI mUkAvAnuM koI sthAna nathI. A sAMbhaLI bIjo akSara "se paNa chUTI jatAM kumAra mirA-mirA bolavA lAgyo. rAjA Adine vizvAsa thayo ke kumAra cAre akSara choDI DAhyo thaI jaze. trIjo zloka zAradAnaMde A pramANe kahyo - mitradrohI kRtaghnazca, steyI vizvAsaghAtakaH / / catvAro narakaM yAnti, yAvaccandradivAkarau // 3 // artha:- mitradrohI, kRtaghna, cora ane vizvAsaghAtIo cAre prakAranA jIvo sUrya candranA astitva sudhI narakamAM rahe che. A sAMbhaLI kumAra mAtra rA, rA, bolavA lAgyo. tyAM paDadAmAMthI pAcho zloka saMbhaLAyo. rAjan ! tvaM rAjaputrasya yadi kalyANamicchasi / dehi dAnaM supAtreSu, gRhI dAnena zuddhayati // 4 // artha - he rAjA ! tuM tArA putranuM kalyANa icchatA ho to supAtromAM dAna Apa kemake gRhastha dAna ApavAthI zuddha thAya che. A sAMbhaLatAM kumAra svastha thaI gayo ne teNe lavArAM choDI dIdhA. teNe sahunI samakSa vanamAM banelo banAva kahI saMbhaLAvyo ne pote karelA vizvAsaghAtano raMja anubhavyo. A sAMbhaLI cakita thayelA rAjAe pUchyuM - "he putrI !! tuM ahIM gharamAM rahIne vanamAM banelI vAgha, vAMdarA ne kumAranI bInA kevI rIte jANI zakI?' tyAre zAradAnaMde pAcho zloka kahI mULa vAta jaNAvI - Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 devaguruprasAdena, jihvAgre me sarasvatI / tenAhaM nRpa ! jAnAmi, bhAnumatyAstilaM yathA // 1 // artha - he rAjA ! deva-gurunI kRpAthI mArI jIbhanA agrabhAgamAM sarasvatIno vAsa che, tethI huM bhAnumatInA (sAthaLanA) talanI jema (pratyakSa na joyA chatAM) jANI zakuM chuM." rAjAne vizvAsa thaI gayo ke A zAradAnaMda ja che, tarata teo paDadA pAchaLa pahoMcI harSathI bheTI paDI page lAgyA. sArA Adara ane samArohapUrvaka mahelamAM laI jaI potAnI bhUlanI kSamA mAMgI. kumAra sAva svastha thatAM AnaMda vartAI rahyo. A vAta sAMbhaLI zrAvake svAmI, vizvAsI, deva-guru, mitra, vRddha ane bALakano droha tathA thApaNa laIne nA pADavI ItyAdi mahApApa dUrathI varjavA. ane zuddha vyavahAramAM naDatAM sarva dUSaNo choDI devA, jethI ubhayalokamAM yazano vistAra thAya. 131 anarthadaMDa (trIjuM guNavata) zarIrAdyarthadaNDasya, pratipakSatayA sthitaH / yo'narthadaNDastattyAgaH, tRtIyaM tu guNavratam // 1 // artha :- zarIra Adi mATe thatuM pApa te arthadaMDa kahevAya tethI pratipakSatAvALuM - eTale viparIta rIte rahevuM te anarthadaMDa kahevAya, teno tyAga te trIjuM guNavata. jenA daMDathI prANI anartha eTale prayojana vinA puNyarUpa vaibhavanA nAzarUpe yA pApakarmanA baMdhanarUpa daMDe daMDAya te anarthadaMDa kahevAya. mukhyatAe enA cAra cAra prakAra A pramANe thAya che, (1) Arta-raudradhyAna-svarUpa apadhyAna. (2) pApa-kAryano upadeza (3) hiMsAnA sAdhanabhUta upakaraNanuM ApavuM. tathA (4) pramAdAcaraNa. durbAna eTale apadhyAna, dhyAna eTale aMtarmuhUrtanI avadhivALI mananI sthiratA yA ekAgratA. zrI sthAnAMgasUtramAM kahyuM che ke "aMtarmuhUrta paryaMta cittanI ekAgratA te chabasthanuM dhyAna ane yoganirodha te kevaLInuM dhyAna hoya che. emAM azubhadhyAna eTale ArtadhyAna, raudradhyAna temAMya ArtadhyAnanA cAra prakAra pADavAmAM AvyAM che. aniSTaviyogecchA-na game tevA zabda, rUpa, rasa, gaMdha spardhAdi prApta thatA tenA tarapha tIvra aNagamo ane e aNagamatA padArtho trikALamAM kyAreya na maLe tevI bhAvanA. A ArtadhyAnano prathama bheda. A ja zabdAdi manorama vastu maLyA pachI teno kadI paNa viyoga-viccheda na thAya evuM ciMtavavuM te ISTa aviyogecchA nAmano ArtadhyAnano bIjo prakAra. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 39 roga-AtaMka-kaSTa-vedanA prApta thayA pachI evo vicAra Ave ke A kyAre maTaze? satata tenA nAzanI ciMtA te trIjo prakAra ane pUrve bhogavelA bhogonuM smaraNa karyA karavuM e cotho prakAra, athavA Avazyakaniyuktigata dhyAnazatakanI vRttimAM jaNAvyuM che ke "iMdra, cakravartI, vAsudeva AdinAM rUpa, sAmarthya, samRddhi Adi joIne ke sAMbhaLIne tene bhavAMtaramAM meLavavA prArthanArUpa adhama niyANuM karavuM ke A mArA tapa, tyAga ke dAna AdinA prabhAvathI huM deva-devendra-narendrAdi thAuM." A ArtadhyAnano cotho bheda che, ahIM koIne ema lAge ke devendra Adi thavAnuM niyANuM adhama kema kahevAya? tenuM samAdhAna e che ke A dhyAna atyaMta ajJAnamaya paristhitimAM paDelA jIvane upajI zake che. kemake ajJAnI jIva ja pariNAmanI ciMtA karyA vagara sAruM lAgatuM levA doDe che, jema viSamizrita pakavAnna kharekhara pakvAnna nathI, paNa ghAtaka hoI viSa ja che, tene pakavAnnanI buddhithI ajJAnI ja khAI zake. jJAnI to tenA mAraka ghAtaka tattvane nihALe che. niyANAthI meLavela saMpadA avazya durgati Adi duHkhanuM mahAna kAraNa che ja. dhyAna Ama to AtmavRtti (AMtarika vyavasAya) rUpa hoI alakSya che. paNa te chatAM te lakSaNothI kaLI zakAya che. ArtadhyAnane jANavAnA sAmAnya rIte A cAra lakSaNo jaNAvyA che. prathamaAjhaMda-eTale kALo kakaLATa karavo, moTethI raDavuM, Adi. bIjuM zocana eTale zoka karavo, AMsu paDavAM, vilakhA ane sUnamUna rahevuM vagere. trIju paridevana, eTale dInatA karavI, nisAsA nAkhavA vAre vAre tevI karkaza vANI kahevI te ane cothuM lakSaNa tADana, potAnA zarIre ja ghAta karavo, chAtI Adi kUTavA mAthA pachADavA vagere. A cAreya liMga (lakSaNa) ISTa viyoga ane aniSTa saMyogathI thatI nirAzA ane vyathAmAMthI upaje che. A dhyAnathI jIva paralokamAM tiryaMcagatimAM jAya che. zrI AvazyakasUtranI vRttimAM zrI haribhadrasUrijI kahe che ke, "ArtadhyAnathI tiryaMcagati, raudradhyAnathI narakagati, dharmadhyAnathI devagati ane zukladhyAnathI mokSagati prApta thAya che." ArtadhyAnathI saMyati nAmanA sAdhvI garoLI tarIke bIjA bhave janmyA. A dhyAna dezaviratinAyaka pAMcamA guNasthAnaka sudhI hoya che. A ja dhyAnathI naMdamaNiyAra zeTha taLAvamAM deDakA thaI avataryA hatA. tathA suMdarazeTha caMdana gho thayA hatA. ityAdi ArtadhyAnanA phaLa jANavA. bIjuM raudradhyAna nAmanuM apadhyAna che. te ArtadhyAna karatAM vadhAre krUra adhyavasAyavALuM che. te paNa cAra prakAre che. jemake ekendriyAdi prANIne mAravA, viMdhavA, bAMdhavA, pUravA, AMkavA thAvat temano ghAta karavo tethI AgaLa vadhI khaga, bhAlA, muphTara AdithI temaja vIra, bhUta, bhairava, pizAcanA dvArA ke mUDha Adi melI vidyAnA prayogathI tathA viSaprayoga ke maMtra-taMtrayaMtrAdikathI manuSyAdine mArI nAkhavAnuM krodhavaza ciMtavavuM te hiMsAnubaMdhI nAmano raudradhyAnano prathama bheda samajavo. cADI khAvI, aghaTatuM vacana ke kharAba gALa Adi devI, potAnI baDAI hAMkavI ane pArakAnA doSo ughADA pADavA. potAnA rAjA ke pakSa Adino jaya vijaya sAMbhaLI sAmA mATe Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 ciMtavavuM-kahevuM ke "sAruM thayuM, e lAgano ja hato. ApaNA rAjAnuM khaga to daivI che, tenA prahArathI ATalA badhA mAryA gayA.' ityAdi vAraMvAra bolavuM ke ciMtavavuM te mRSAnubaMdhI nAmano raudradhyAnano bIjo prakAra jANavo. tIvra roSathI dhana AdinAM svAmIonA maraNathI paradravya prAptinI anukULatA thavA AdinuM ciMtana te yAnubaMdhI nAme raudradhyAnano trIjo bheda che. potAnA dravyAdinI rakSA kAje sarvatra zaMkAzIla banI zatru AdinA hananano adhyavasAya karavo te saMrakSaNAnubaMdhI nAmano raudradhyAnano cotho bheda che. dhyAnazatakamAM jaNAvyuM che ke, "karavuM, karAvavuM, anumodavuM ane te saMbaMdhamAM vAraMvAra ciMtA karavI ema cAra prakAre paNa raudradhyAna che." avirata (vratavinAnA) samyagudRSTi ane dezavirati zrAvakoe sevela-ciMtavela duSyane azreyakArI, pApamaya ane niMdanIya che. tenA paNa cAra liMga (lakSaNo) che. te A pramANe che, pUrve batAvela hiMsA Adi cAre bAbatamAM ekavAra Adara karavo te prathama liMga ane te cAremAM vAraMvAra Adara-pravRtti karavI te bIjuM cihna che. kuzAstra sAMbhaLIne ke potAnA ajJAnathI hiMsAtmaka yajJAdi) kriyAkAMDamAM dharmabuddhithI pravartavuM te trIjuM liMga ane kAlasaukarika kasAInI jema jIvanaparyata hiMsAdithI nivRtta na thavuM te cothuM liMga che. athavA vicArAmRtasaMgraha nAmanA graMthamAM jaNAvyuM che ke, "taMdulamatsya (ghaNuM ja nAnuM magaranI pAMpaNamAM rahenAra matsya) hiMsAdi duSkarma karyA vinA mAtra raudradhyAnanA prAbalyathI marIne jayAM asaMkhya duSkarmanI pIDA ne parAbhava sahavAnA hoya che evA duraMta narakamAM utpanna thAya che. raudradhyAna upara kureDa ane utkaDa nAmanA be zramaNonI kathA Ave che. | kuruDa ane utkaDanI kathA kuNAlA nagarInA daravAje kuruDa ane utkaDa nAmanA be munirAjo kAyotsargamAM rahyA hatA. teo mahAtapasvI ne mahimAvaMta hatA. daravAjAnI pAse ja eka nALuM paNa hatuM. munione jaLano upadrava na thAya mATe nagaramAM varasAda varasato ja nahIM. gAma bahAra ne khetaromAM yathAsamaye varSA karato. aMte lokone samajAI gayuM ke, "A muninA tapaprabhAvathI varasAda temanAthI dUra ja varSe che, paNa gAmamAM varasato nathI. tethI sahu ekaThA thaI temanI pAse AvyA, koI temane upadrava paNa karavA lAgyA. lokoe kahyuM - "tamArA baMnenA mahimAthI nagaramAM varasAda ja thato nathI, varasAda vinA to badhuM meluM che. varasAda Ave to AkhuM nagara dhovAI jAya. ne pANInA TAMkAya bharAya. pANI vinA to badhuM ja vipna che. mATe tame ahIMthI bIje cAlyA jAva." A pramANe vAraMvAra kahevAthI te munionA dhyAnano bhaMga thayo. temane A loko upara dveSa ane pachI raudradhyAna utpanna thayuM. tethI krodhita thaI teo bolyA - Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 varSa megha ! kuNAlAyAM dinAni daza paJca ca / nityaM mUzaladhArAbhi-ryathA rAtrau tathA divA // 1 // artha - he megha ! paMdara divasa sudhI roja muzaLadhArAe kuNAlA nagarImAM varasa. jevo divase tevo ja rAtre paNa varasa. ATaluM kahetAM to megha tUTI paDyo. AkhuM nagara jaLabaMbAkAra. nALAmAM thaI pANI pravAha jozamAM Avyo ne e baMne munine tANI gayo. azubha adhyavasAya ne raudradhyAnamAM paDelA te baMne muni dravya ane bhAva ema baMne prakAre DUbI gayA. narake upanyA. Adi apadhyAnathI meghavRSTi karAvI kSamArahitapaNe AkhA nagarane DUbADI pote paNa DUbyA ne anarthadaMDathI narakagati pAmyA. 132 anarthadaMDanA anya bhedo anarthadaMDano bIjo bheda pApakarmano upadeza. jemake khetara kheDo, haLa Adi taiyAra karo. baLada joDo, zatrune mAro, kanyAne paraNAvo, bhojana rAMdho ne kapaDA nathI dhovA? vigere bIjAne upadeza Ape, jayAM potAne kAMI levA devA na hoya. A badho pApopadeza kahevAya. Agama kahe che ke, zrIkRSNa vAsudeva ane ceDArANAne potAnA saMtAno paraNAvavAno paNa niyama hato. anarthadaMDano trIjo bheda-hiMsAmAM upayogI sAdhana ApavA te. jemake gADuM Adi vAhana, koIpaNa prakAranA nAnA moTA zastro, ghaMTI, sAMbeluM, khAraNI-parALa, dAtaraDuM, karavata, charI, koza, kodALI tathA kRmi vagere jaMtunAzaka ke garbhAdi pADe tevA auSadhAdi koIne ApavA te pApanuM jabaruM kAraNa che. A viSayamAM eka vArtA Ave che ke - dvArakA nagarImAM dhavaMtarI ne vaitaraNI nAme be vaidyo vase. dhavaMtarI ghaNAM sAvadya karma karato ne vaitaraNI auSadha banAvavAmAM ghaNI hiMsA karato. kiMtu vaitaraNI rogI munine nirdoSa auSadha ja Apato. ekavAra zrIkRSNa zrI neminAtha bhagavaMtane pUchayuM - "bhagavAna ! mArA nagaramAM be vaidyo bahu prasiddha che. temanI kaI gati thaze ?' lokokti kahe che ke - kavi citAro pAradhI, valI vizeSa bhaTTa, gAMdhI naraka sidhAviyA, vaidya batAve vaTTa Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 , upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 artha - kavi, citrakAra, pAradhI (zikArI) vizeSa karI bhaTTa ane gaMdhIyANAno vepArI gAMdhI narake jatA hoya che. ne temane mArga batAvanAra vaidya hoya che. prabhue kahyuM - "rAjA ! dhavaMtarI AraMbhAdi kAraNe sAtamI narakanA apratiSThAna nAmanA pAthaDAmAM nArakI tarIke upajaze, paNa vaitaraNI hiMsA karIne auSadho taiyAra kare che, paNa tene manamAM teno bhaya rahelo che, te niHzaMka thaI pApa karato nathI mATe te marIne vanamAM vAnara thaze, tyAM koI munine pagamAM kAMTo vAgelo joI ahIMnA daDha saMskAra baLathI cikitsA karavAnA temaja sAdhunI A bhavanI sevAnA saMskAre sevA karavAnA bhAva jAgatAM te jAtismaraNazAna pAmaze. pachI jJAnabaLathI te zalyodvAriNI auSadhi zodhI te vaDe munirAjane svastha karaze pachI e munino upadeza sAMbhaLI pUrvanA pApakRtyone vosirAvI traNa divasanuM anazana karI sahastrAra devalokamAM deva thaze ane dhavaMtarI vaidya SakAya jIvanI virAdhanAthI anekavAra apratiSThAna pAthaDe utpanna thaze. tyAMthI vanaspatikAyamAM te koDinA ghaDInA bhAve vecAze, Ama jIvo svaprayojana vinA hiMsAdi karavA dvArA anarthadaMDa Acare che. A anarthadaMDano trIjo bheda jANavo. pramAdAcaraNa te anarthadaMDano cotho bheda che, pramAda madya Adi pAMca prakArano che. tenuM sevana e anarthadaMDa che, AgamamAM kahyuM che ke - majjaM visaya-kasAyA, niddA vikahA ya paMcamI bhaNiyA / paNa paMDya pamAyA, nava pati saMsAre che ? | artha - magha, viSaya, kaSAya, nidrA ane vikathA A pAMce pramAda jIvane saMsAramAM pADe che - bhADe che. magha-madirA upalakSaNathI kephI (nazo kare tevA) pINA. khAdya (aphINa, carasa, caMDa, gAMjo, kokIna, bhAMga, sarako, tADI, nIro Adi) madirA Adine to sarva dharmanA lokoe tyAjya kahela che. kahyuM che ke -madirA pIne mugdhabuddhivALo thayela mANasa gAvA lAge, doDe, cakaraDI bhame, jema tema bole, raDe, koIne paNa pakaDe, kleza kare, mAre, hase, viSAda pAme ane koI rIte potAnuM hita samaje nahIM. saMbodhasittarInI vRttimAM kahyuM che ke - "madyapAnathI unmAde caDelA zrIkRSNanA putronA doSathI ekaso batrIza kulakoTi yAdavo saLagatI dvArakAmAM jIvatA saLagI maryA. yAdavonA kuLanuM madirAe nikaMdana kADhyuM. chappana kuLakoTi yAdavo nagaramAM rahetA ane botera kuLakoTi yAdavo nagara bahAranA upanagaramAM rahetA. temAMthI jemane cAritra levA kabUla karyuM temane zrI neminAtha svAmI pAse mUkyA, bAkInA baLatA dvArAmatimAM baLI gayA. jeo bacavA mATe nagarImAMthI bhAgI gayA hatA temane paNa vyaMtara thayela dvaipAyana pakaDI lAvato ne saLagatI dvArAmatImAM AhUtinI jema homI deto. kuLakoTinI saMkhyA bAbata vRddhA pAsethI jANavA maLyuM che ke, je koI yAdavanA gharamAMthI Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 283 ekaso ATha kumAra nIkaLe te kuLane eka kuLa koTi kahevAya. bAkI tattva to bahuzruta gItArtha jANe. A pramANe prathama madyapAna nAmano pramAda jANavo. viSaya eTale zabdAdi. te zabda, rUpa, rasa, gaMdha, ne sparza ema pAMca prakAre che. kahyuM che ke - "jenuM citta viSayathI vyAkula hoya che. tevA mANaso potAnuM ja hita ke ahita samajI zakatA nathI. tethI te anucita kArya kare che ne duHkhamaya saMsAramAM bhUMDI rIte cirakALa bhamyA kare che. A viSaya nAme bIjo pramAda. "kaSa' eTale saMsAra ane "Aya' eTale vRddhi, lAbha. jenAthI saMsAra vadhe te kaSAya. te cAra prakAre che, AgaLanA prakaraNomAM tenuM savistara varNana karavAmAM Avaze. kaSAya nAmano A trIjo bheda. nidrA eTale UMgha te pAMca prakAranI che. je UMghamAMthI sukhe jagAya te nidrA, duHkhe karI jagAya te nidrAnidrA. UbhA UbhA UMgha Ave to pracalA. cAlatA cAlatA (ghoDA vi. ne) UMgha Ave te pracalApracalA ane vAsudeva karatA aDadhuM baLa UMghanAramAM Ave, divase ciMtaveluM kArya rAtre UMghamAM ja uThIne karI Ave, A nidrAnuM nAma sthAnaddhi. myAnaSkrinidrAthI upara mujabanI vyAkhyA karmagraMthanI cUrNimAM upalabdha che. temAM e paNa jaNAvyuM che ke - "A UMghavALAne vAsudevathI aDadhuM baLa vajaRSabhanArA saMghayaNanI apekSAe kahyuM che. bAkI vartamAna kALanA yuvAno karatAM AThagaNuM baLa hoya che. jItakalpanI vRttimAM ema jaNAvyuM che ke "syAnaddhi nidrAno udaya thAya tyAre ati saMkliSTa pariNAmathI divase joyelA arthane-prayojanane rAtre UMghamAM ne UMghamAM uThIne sAdhe che. te samaye tenuM baLa vAsudeva karatAM aDadhuM hoya che. te nidrA na hoya tyAre paNa te puruSa ke nArImAM bIjA strI-puruSa karatAM traNagaNuM ke cAragaNuM baLa hoya che. A nidrAvALA jIvo avazya narake janAra hoya che. A nidrA bAbata mahAbhASyanI 234 mI gAthAmAM ghaNAM udAharaNo, daSTAMto ApelA che. te gAthAmAM kahyuM che ke, thiNaddhi (syAnaddhi) nidrA upara mAMsa, modaka, hAthIdAMta, kuMbhAra ane vaDavRkSa ema pAMca udAharaNo Apela che. te A pramANe che. koI kaNabI mAMsAhArI hato. tene koI sthavira sAdhue bodha pamADI dIkSA ApI. ekavAra teNe koI pADo kapAto joyo, tenI abhilASA tene thaI AvI ne samaye sUI gayo. te ja rAtre tene thiNaddhinidrAno udaya thayo. tethI te UMghamAM ja ukyo ane te jagyAe jaI bIjo pADo mArI tenuM mAMsa khAdhuM, thoDuM sAthe paNa lIdhuM te upAzrayamAM eka tarapha mUkI potAnA saMthArAmAM sUI gayo. savAre teNe potAnA gurujIne kahyuM ke - "rAtre meM AvuM sapanuM joyuM. evAmAM upAzrayamAM mAMsa joI anya sAdhuo AkuLa-vyAkuLa thatAM mahArAjajI pAse AvIne kahyuM - "cAmaDA sahitanuM pADAnuM kAcuM ne taratanuM mAMsa ApaNA upAzrayamAM kyAMthI AvyuM?' AcAryazrI samajI gayA ke A navA sAdhune svamuM nahIM paNa sthAnaddhi nidrA AvelI ane A kukarma teNe nidrAmAM ja karyuM, ItyAdi. pachI u.bhA.-2-20 Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 te sAdhuno veza laI tene visarjita karavAmAM Avyo. kAraNa A nidrAvALA jIvo dIkSAne yogya hotA nathI. koI tevA bIjA sAdhu koI zrAvakane tyAM vahoravA gayA, tyAM tAjA lADavA hovA chatAM zrAvake vahorAvyA nahIM, tethI sAdhunI abhilASA temAM rahI gaI. sAMja paDyA chatAM te bhUlyA nahIM ne rAtre sUtA pachI svAddhi nidrAno udaya thatAM te to saMthArAmAMthI uThyA ne sIdhA upaDyA zrAvakane ghera. sahelAIthI bAraNuM ukhADI eka tarapha mUkI dIdhuM. gharamAM pesI lADavA pAtarAmAM laI khAdhA, bAkInA pAtarAmAM laI upAzraye AvyA ne sUI gayA. savAre AcArya mahArAjane kahyuM ke "mane rAtre AvuM vicitra sapanuM AvyuM." paNa thoDIvAre pAtarAnuM paDilehaNa karavA jatAM lADavA hAthamAM AvyA. badhA sAdhu acaMbo pAmyA. gurumahArAje tene paNa veza laI ravAnA karyo. koI eka sAdhu bahArabhUmi (jaMgala) gayA tyAM eka hAthI temanI sAme thayo ne temane raMjADavA lAgyo. mAMDamAMDa yukti karI nAsI bhAgIne te sAdhu upAzrayamAM AvyA. paraMtu temane hAthI upara ghaNo ja phaiSa thayo. e bhAva laIne ja teo sUI gayA. rAtre temane svAddhi nidrAno udaya thayo. pariNAme te uThyA. nagaranA totIMga daravAjA toDI teo bahAra nikaLI jaMgalamAM gayA. hAthIne pakaDI bhamADI pachADyo ne mArI nAMkhyo, tenA lAMbA daMtazUla kheMcI lIdhA. ne te laI upAzrayamAM AvyA ne sUI gayA. savAre A bInA jANI saMyamane ayogya e munino sAdhu veza pAcho laI kADhI mUkyA. vaLI koI kuMbhAre moTA saMghADAmAM dIkSA lIdhI hatI. ekavAra sthAnaddhi nidrAmAM UbhA thaI ghare jema mATIno piMDa moTA piMDamAMthI jUdo pADI cAka para caDAvato hato, tema karavA jatAM pAse sUtelA eka sAdhumahArAjanuM mAthuM garadana (gaLA)mAMthI pakaDI toDI dhaDathI juduM pADyuM, be traNa sAdhu mahArAjanI A paristhiti thatA anya jAgI gayelA munioe hAhArava karI mUkyo. keTalAka to tyAMthI dUra nAsI gayA. saMghe ekatrita thaI teno veSa laI hAkI mUkyo. eka munine jaMgala mArgamAM jatAM eka gheghura vaDalo tenI pRthvI sudhI pahoMcelI vaDavAInA lIdhe naDatararUpa banato hato. eka rAtre tyAnaddhi nidrA AvatAM te UThyA ne vaDanA jhADane ukhADI upADI lAvyA. tene upAzrayanA paTAMgaNamAM nAkhI potAnI jagyAe sUI gayA, savAre anya sAdhuone sapanAnI vAta kahI. tyAM bahAra to moTuM ToLuM bheguM thayuM ke AvuM adbhuta ne jUnuM jhADa ahIM AvyuM kevI rIte ? koI saghaDa ke jhADa kApyAnAM cihno paNa jaNAtAM nathI! aMte khabara paDatAM te sAdhunA upakaraNo vastro laI tene jato karyo. AvA aneka daSTAMto zrI nizIthasUtramAM upalabdha che. nidrAmAM ghaNAM doSo che. nidrA sarvaguNono ghAta karanArI, saMsArane vadhAranArI ane pramAdane utpanna karanArI che. muni temaja dharmIjanone to nidrArahita avasthA ja zreSTha che. zrI Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 285 bhagavatIjI sUtramAM viraprabhunI zayyAtara zrAvikA mRgAvatInI naNaMda jayaMti zrAvikAe prabhune prazna karyo che ke - "he bhagavaMta ! UMghavuM sAruM ke jAgavuM sAruM?" prabhue kahyuM ke - "keTalAka mATe sUvuM sAruM ne keTalAka mATe jAgavuM sAruM. je adharmI ane adhama jIvo jeo adharmanI ja jIvikA calAve che. tevA jIvonuM UMghavuM temanA hitamAM che, kAraNa ke te jIvo sUtA hovAne lIdhe ghaNAM prANIone, bhUtone sattvone duHkha upajAvI zakatA nathI. potAnA AtmAne pApathI avalita karI zakatA nathI, temaja tevA prANI sUtA hovAthI potAne, parane ane ubhaya (baMne)ne adharmahiMsAdimAM joDI zakatA nathI tethI teo UMghatA sArA. "he jayaMti ! ane je jIvo dharmiSTha che. dhArmika pravRttinA ja karanArA che. evA jIvo to jAgatA sArA. jeo ubhayanA kalyANa mArganI pravRtti kare che. ityAdi. A pramANe ja sabaLa ane nirbaLa, cabarAka ne ALasu vagere jIvonI bAbatamAM jANI levuM. A pramANe nidrA nAmano pramAdano cotho bheda jANavo. cauda pUrvadhara mahAtmA paNa nidrArUpI pramAdanA vazavartI thaI pUrvone bhUlI jAya che. pUrva vismRta thAya che. aMte nigodamAM jaI lAMbo kALa vItAve che. mATe nidrArUpa pramAdano avazya tyAga karavo. AhAra ane nidrA ghaTADo teTalA ghaTe. 133 vikathA (pAMcamo pramAda) rAjJAM strINAM ca dezAnAM, bhaktAnAM vividhAH kathAH / saGgrAmarUpasadvastusvAdyAzca vikathAH smRtAH // 1 // artha - rAjAnA mAna-pAna-mobhA vilAsa vaibhava ke zaurya temaja yuddhAdinI kathA te rAjakathA. strIonA rUpAdikanI kathA te strIkathA. koI vastu amuka dezamAM sArI thatI hoI te saMbaMdhI dezakathA karavI. bhojana Adi rUcine saMtoSa Ape tevI svAdAdinI kathA te bhakta (bhojana) kathA, A badhI kathAo vastutaH vikathA che. ' vizeSArtha - rAjakathA eTale rAjAonA yuddha te saMbaMdhI kauzala ke zauryane laI tenI kathA karavI te. jema A rAjA bIjo bhIma che. zuM gadA pherave che. zatruonA to dAMta khATA karI nAMkhyA. rAjA to AvA ja joIe. amara tapo ApaNA mahArAjA. athavA amuka rAjAmAM kAMI dama nathI. tene rAjA banAvyo koNe? te duSTa che, mare to patI jAya. ityAdi rAjA ke rAjanItinI vAto evI vicitra che ke na gamavA chatAM game che, temAM praharo pUrA thaI jAya che, chatAM hAthamAM kazuM ja AvatuM nathI. koIvAra to bolacAlamAM kaDavAza ane saMbaMdhamAM tarADa pedA thAya che. mATe rAjakathAmAM paDavuM nahi ne samayano dharmadhyAnamAM sadupayoga karavo. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 strIkathA-temanA rUpa, vilAsa, cAla, vALa, bhASA, caturAI, AdinI prazaMsA ke niMdA karavI yathA - dvijarAjamukhI gajarAjagatiH, tarurAjavirAjitajaGghataTI / yadi sA dayitA hRdaye vasati, va japaH kva tapaH kva samAdhiriti // 1 // artha :- ahI A yuvatI kevI suMdara che ! caMdramA jevuM AphlAdaka to tenuM mukha caMdra che. zuM cAle che? jANe vanahAthaNI DolatI cAlI AvatI hoya nahIM? keLanA staMbha jevI suDoLa to jaMghA che. are, vadhAre to zuM kahuM? paNa e kAminI haiyAmAM vasI jAya pachI kyAM japa, kyAM tapa ne kyAM samAdhi ? arthAt pachI tapa-japa ne samAdhinI AvazyakatA rahetI nathI. ItyAdi strI stutimAM samayano nAza kare, vaLe kazuM ja nahIM, vaLI koI strInI niMdAmAM paNa paDe che jemake are ! phalANI kevI che? lAMbI to tADa jevI. cAle to jANe raNanuM UMTa cAlyuM. pelI bole to sAMbhaLavuM ya na game, jANe kAgaDo bolyo !! to koInuM peTa moTuM kahe-AMkho nAnI che. AcaraNa sArUM nathI, bole che, jANe lAkaDAM chole che, rAMdhatA to AvaDatuM ja nathI. vAsuDI to evI che ke pUcho nahi vAta! durbhAgiNI che. enA pagalA paDe tyAM kaMkAsa. AvI nArI jyAM hoya tyAM duHkhanA pArAvAra ! strIne laIne (jema kAmarUpa dezanI strIo ghaNI suMdara hoya che, vagere) jAti, kuLa, rUpa, nAma, paheraveza, kuTuMba parivAranI vAta karavI te paNa strIkathA che. teno tyAga karavo joIe. - jemake-lATadezanI strIo madhura bhASAvALI ane kAmakaLAmAM catura hoya che ityAdi. koI vaLI jAtine AzrayI kahe che. "vidhavA brAhmaNInA strInA to duHkhano pAra nathI, te to jIvatI chatAM mUA (marI gayA) jevI che. keTalIka jAtimAM to game tevI paristhitimAM yuvatI sadA aniMditA ne AnaMdita che, amuka jAtimAM strIo ghaNI ja suMdara hoya che. ityAdi kuLa saMbaMdhI strIkathA karatAM koI kahe che "bhAI ! solaMkI vaMzanI rAjakanyAonuM sAhasa abhUta hoya che, pati taraphathI sadAya tiraskArane phITakAra ja maLyAM hoya che chatAM te patinI pAchaLa satI thaI jIvatI saLagI jAya che. ityAdi. jemAM jemAM strInA rUpa-lAvaNyanI vAta hoya te strIrUpa-kathA. jemAM nAmanI vAta-jemake jevA nAma tevA guNa, jevA nAma tevA pariNAma. te strInAmakathA. strIne pathyakathAmAM strInA paheravezanI vAta hoya che, chokarAone to maryAdita prakAranA paridhAna hoya paNa chokarIone to kaMI keTalIya jAtanA vastro, ne amukane amukaddeza to evA sarasa lAge, amukane amuka veza evo vicitra ne kharAba lAge chatAM zuM paheravAnA abharakhA che? amuka paheraveza to te suMdarInA rUpa yauvanamAM cAra cAMda lagADI de che. je yuvAnonA netrane parama AnaMda Ape che,' ityAdi parijana saMbaMdhI strIkathA jemake "A gharamAM to strInuM ja rAja che, pati paNa tenA kahyA pramANe ja cAle che. strI ghaNI catura che, parivAranI zobhA ene laIne ja che, tenA Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga- 287 7 bALako paNa sArA che-athavA tenI sahelIo ke dAsadAsI ghaNA sArA che.' ityAdi strIkathAno sadaMtara tyAga karavo. dezakathA-jemake "mALavA deza ramaNIya che. tyAMnI mATI sArI ne dhAnya paNa sArUM nipaje, duSkALa to kadI paDe ja nahIM. tyAMnA rAjAomAM sarasvatI ane lakSmIno saMgama dekhAya. loko kaMdorA paNa sonAnA pahere. gujarAtanI bhUminA loko to zAMtimAM samaje, yuddhanA samaye kyAMya dekhAya nahIM. lATadeza to bhilothI bharyo che. kAzmIramAM narI mUrkhatA ja dekhAya che, ane kuMtaladezamAM to svarganA sukha jAmyA che. samudrapAranA dezo ati samRddha ne vilAsapriya che. temanuM jIvana ghaNuM UMcuM hoya che, ityAdi dazakathA durjananI sobatanI jema sArI buddhivALAe choDI devI. bhaktakathA (bhojanakathA) khAnapAna AdinA svAdanI kathA. jemake amuka lagnamAM rasoI ghaNI sArI hatI. amuka miSTAnna-pharasANa ke khAdya-peya padArtha amuka hAthe sarasa thAya che, te vakhate tyAM khAdhela zAka Adi ghaNAM ja svAdiSTa hoI teno svAda to dADhamAM ja rahI gayo che. athavA te khAdyAdi padArthonI niMdAdi karavA jemake "amuka jagyAe sAruM khAvAnuM hotuM ja nathI." "teNe moTA upADe notaryA to kharA paNa khAvAnuM kevuM hatuM? AnA karatAM to koI sAmAnya mANasanI rasoI sArI hoya che." vagere. kahevuM ethI paNa AgaLa vadhI mahApApanA kAraNabhUta abhakSya bhojananI prazaMsAdi karavI. vagere vikathAno dUrathI ja tyAga karavo e DahApaNanI vAta che. saMbodhasittarI prakaraNanI vRttimAM sAta prakAranI vikathA jaNAvela che. temAM uparanI cAra vikathA uparAMta A traNano umero karavAmAM Avyo che, mUkIkathA eTale zrotAnA hRdayane palALI narama banAvI de che. temAM putra-putrI Adi mukhyapAtra hoI karuNA upajAve che, jemake "hA putra, tuM amane mUkI kema cAlyo gayo ? are ame to laMTAI gayA. ame have tArA vinA jIvIne zuM karazuM? are re. tuM to marI gayo paNa ame to kyAMyanA na rahyA. ItyAdi. bIjI darzanabhedInI kathA. jemAM kutIrthikonA jJAna vagere bhakti AdinA sAtizayapaNAnI prazaMsA karavAmAM Ave che. jemake bauddhomAM dharmAcaraNanI ghaNI saraLatA che, ekalI nirasatA tyAM nathI. premane to prAdhAnya ApyuM che. temanI kathAo to sAMbhaLavA yogya che." ItyAdi trIjI cAritrabhedInI kathA. temAM vratadhArI ke vrata levA tatpara thayelA puraSanA cAritra-AcArAdinI bhAvanAmAM bhaMgANa pADavuM. bhAvanA TUTI jAya tevI kathA kahevI, jemake amuka mANase niyama lIdhelA paNa pALI zakAyA nahIM. pALI zakAya ja nahIM. Ajano samaya evo che. ahIM vaLI kevaLI Adino to abhAva che. vAtAvaraNa kevuM viSama che. ahIM dharma thaI zake ja nahIM. kevaLI vinA dharmanI zuddhatA-azuddhatAno bhAva koNa jANe? mATe cAritra Adi vyartha che." athavA cAritra to ghaNuM ja kaThaNa che, temAM zarIrane ekalI pIDA ja ApavAnI che. parvata parathI paDavuM sAruM paNa A pIDA to bhAI ! jIvanabharanI duvidhA che.' ityAdi. vaLI koI ema kahe che ke - kAle pamAyabahule, daMsaNanANehiM vaTTae titthaM / vucchinnaM cArittaM, to gihidhammo varaM kAuM // 1 // Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 artha:- pramAdanI bahulatAvALA A kALamAM darzana ane jJAna dvArAe ja tIrtha pravarte che, cAritra to vyachinna-viccheda thayuM che. mATe gRhastha dharma pALavo (karavo) te zreSTha che. Ama pUrvokta cAra kathAmAM saMbodhasittarIvALI traNa vikathA bheLavatAM sAta thAya paNa ahIM to mukhyatAe cAra kathAnI vAta kahI. kemake AvazyakAdi sUtramAM A cAra vikathA kahI che, sAmAnya rIte A cAra vikathA ja prasiddha che. vikathA upara rohiNI nAmanI nArInI kathA nIce pramANe che. vikathA karanAra rohiNInI kathA kaMDanapurI nagarImAM subhadra nAme zeTha rahetA hatA. temane rohiNI nAme eka dIkarI hatI je bAlyavayamAM vaidhavya pAmI hatI. te dhArmika vRttivALI to hatI. sAdhvIjI pAse teNe sArA AcAra-vyavahAra zIkhyA. sadA trikALa jinezvaradevanI te pUjA karatI, baMne vakhata avazya pratikramaNa paNa karatI, navI gAthAo kaMThastha karavApUrvaka te dhArmika adhyayana karatI. nAma jevI jANe vidyAdevI ja na hoya? tema te tarata gokhIne pATha kaMThastha karI letI. e eTaluM badhuM bhaNI ke te eka lAkha gAthAthI vadhu gAthAno svAdhyAya (punarAvartana) karatI. tenAmAM ghaNAM guNo hatA. paNa thoDI moTI thayA pachI koNa jANe zuM thayuM ke teno ghaNo kharo samaya vikathAmAM vItI jato, A casako evo vicitra che ke kazo ja lAbha na hovA chatAM mANasa temAM praharo gALI nAMkhe che. potAnA kAryo saralatAthI rakhaDAve che. aMtaraMgarItie jANe evuM na banyuM hoya ke - cittarUpa nagaramAM vasatAM moharAjAe ekavAra moTI sabhA bharI hatI. tyAM kubodha nAmanA eka vAcALa dUte kahyuM - "mahArAjA ! eka rohiNI nAmanI bAI vAraMvAra tamArA avarNavAda bolatI hoya che. are ! A rAga-dveSa Adi tamArA saMtAnonI pachavADe to e hAtha dhoIne paDI che. A mithyAtva nAmanA mahAmAtyanI to jarAya kacavAyA vagara game tyAM niMdA kare che. ane ApaNA atiaMgata A pApathAnakiyA aDhAre sAmaMtone to e kaThoramAM kaThora zabda bhAMDatI hoya che. annadAtA ! vadhAre zuM kahuM paNa sAmAnya bAI mANasa thaI ne AvuM karI zake to ApaNuM sAmrAjya kema karIne cAlaze?" A sAMbhaLatAM ja moharAjA to evA duHkhI duHkhI thaI thayA ke tenI AMkho bharAI AvI. DUmo bharAyelI vANI bolatA temaNe kahyuM are ! A to ghaNuM ja kharAba kahevAya." jo eka bAI Ama kaheze to mAruM zAsana cAlaze kema? mArA paramavairI cAritradharmanA pakSanI A rohiNIne vaza karI mane soMpe evuM parAkramI mArA parivAra ke pakSamAM koI nathI? mArI AjJAnA bhaMjakane tame sahana kevI rIte karI lo cho? koI che evuM je rohiNIne mArA tAbAmAM lAve?" AkhI sabhAmAM moharAjAnI najara pharavA lAgI. tyAM eka khUNAmAM beThelI vikathA nAmanI yoginI aMjalI joDI UbhI thaIne bolI-devI! A dAsI upasthita che, AjJA pharamAvo. AvA sAva sAmAnya kAryamAM Ape akaLAvAnI kazI AvazyakatA nathI. ApanA eka sAmAnya sevakonA Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 289 moTAM parAkramo vizvavikhyAta che. ApanA eka eka adanA sevake paNa samakita, vrata, niyama ane zrutathI paripUrNa AtmAone paNa evA pADyA che ke teo Aja sudhI ApanA caraNadAsa banI rahyAM che, AvA dAsanI saMkhyAno pAra nathI. jIvAnuzAsananI vRttimAM temanI noMdha letA lakhavAmAM AvyuM che ke 'mohanA prabhAvathI anaMta zrutakevalI AtmAo pUrvagata zrutane bhUlI mohane AdhIna thaI mRtyu pAmI anaMtakAyamAM upajyA che, jyAM anaMtakALanI svakAyasthiti hoya che. mATe he mahArAjA ! Apa jarAya akaLAtA nahIM, A bicArI rohiNI to bAI mANasa che ne tene saraLatAthI huM jItI zakuM chuM.' ane moharAjAnI AziSa laI vikathA cAlIne avasara pAmI rohiNInA mukhamAM pesI cittamAM sthira thaI. tarata rohiNInI sthiratA caMcaLatAmAM pheravAI gaI. AtmasAdhananI jagyAe parachidra jotI thaI, jyAre juo tyAre coro mAMDI vikathA karavAmAM paDI hoya. game tenI vAta vikathAnI laIne bese. evI to rasapUrvaka sarasa vAta kare ke bAIo dharmakathA choDIne paNa rohiNInI vikathA sAMbhaLe ! dhIre dhIre upAzrayamAM rohiNI vikathA karanAra tarIke jANItI thaI gaI. sAdhu mahArAja temaja sAdhvIjI Adie A jANI tene ekavAra kahyuM - 'rohiNI ! tane A zobhatuM nathI. tArA jevI tattvajJAnI ane sujANa vikathA-parakathA ane niMdA karavA besaze to sAmAnya jananuM zuM thAze? koInuM paNa ghasAtuM bolavuM sAruM nathI. tethI ahIM paNa kazo lAbha nathI maLato ne vyartha ja paralokanI pIDA UbhI thAya che. kahyuM che ke yadIcchasi vazIkartuM, jagadekena karmaNA / parApavAdazasyebhya-zcaraMtI gAM nivAraya // 1 // -- artha jo ekaja kAryathI jagatane vaza karavAnI icchA hoya to teno eka saraLa upAya che ke tuM parApavAda (paraniMdA)rUpa anAjane khAtI tArI vANIrUpa gAyanuM nivAraNa kara. A rohiNIthI sahana na thayuM. A sAdhu mahArAjo vaLI Thapako Ape che ? huM to upAzrayanI zobhA chuM. mane ja halakI pADe che.' Ama rohiNI krodhita thaI ane tene moharAjAnuM mRdu sainya cAre taraphathI gherIne ubhuM rahyuM. teNe vikathAnI ghaNI prazaMsA karI. pachI to rohiNI vikathAmAM pAvaradhI banI, temAM eTalI tallIna banI ke teNe gurusevA ane svAdhyAya-dhyAna, paThanapAThana badhuM jatuM karyuM. ekavAra rAjArANIno rasAlo rAjamArgethI jato hato. rohiNI paNa kazeka jaI pAchI AvatI hatI. teNe tarata rANInA doSa kahevA mAMDyA ne AkSepo paNa karyA. A vAta rANInI aMgata dAsI kAnokAna sAMbhaLI gaI. teNe rAjA-rANIne A vAta kahI. rAjAe tarata zeThane bolAvI pUchyuM - 'tamArI dIkarIe rAjarANInuM kuzIla kyAM joyuM ne kema karI jANyuM ?' Ano vyavasthita uttara joIze.' zeThe kahyuM - 'rAjAjI ! mArI A dIkarIno Avo duSTa svabhAva ja thaI gayo che, ghaNA yatno karyAM, paNa badhuM nakAmuM ! A sAMbhaLI rAjAne krodha caDyo ne temaNe tarata AjJA Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 upadezaprAsAda mahAgraMthaH bhAga-2 pharamAvI ke "A duSTa bAIne hamaNAM ja mArA nagaramAMthI tagaDI mUko." tene bacAvavAno koI upAya saphaLa na thayo ne rohiNIne kADhI mUkavAmAM AvI. teNe jaMgalamAM ghaNA duHkho sahyAM ne mRtyu pAmIne vyaMtaranikAmAM aparigrahitA (dhaNI vinAnI) devI thaI. tyAMthI AvI ekeMdriyAdimAM anaMtakALa bhamI. aMte teno jIva bhuvanabhAnu kevaLI thaI mukti pAmyo. vikathA karanAra jIva ghaNuM ghora duHkha ane viDaMbanA pAme che, ema jANI bhavyajIvoe vairAgyavAsita ne upakArI evI dharmakathAmAM sadA mana parovavuM ne sadA vikathAthI dUra rahevuM. 134 pramAdAcaraNa jIvAkuleSutthAneSu, majjanAdividhApanam / rasadIpAdipAtrANi, AlasyAt sthagyate na hi // 1 // ullocaM naiva badhnAti, sthAne mahAnasAdike / sarvametat pramAdasyA-caraNamabhidhIyate // 2 // artha - jyAM (jhINAM) ghaNAM ja jaMtuo hoya te jIvAkulabhUmimAM snAnAdi karavAmAM Ave, rasa (pravAhI) padArthonA bhAjana tathA dIvA vagere pAtrone DhAMke nahi tathA rasoDA Adi sthAnamAM caMdaravo na bAMdhavo A badhAM pramAdAcaraNa kahevAya. vizeSArtha - javAkulabhUmi eTale jyAM lIla, phUga, sevALa, kIDI, makoDA ke kuMthuvA Adi jIvonI hiMsAnA saMyogavALI bhUmi. te bhUmimAM snAnAdi karavAthI te te jIvono nAza thAya.. ekAdazI purANamAM kahyuM che ke - gRhe caivottamaM snAnaM, jalaM caiva suzodhanAt / tata paDavazreSTha ! desAne samAve che ? | kUpe hRde'dhamaM snAnaM, nadyAmeva tu madhyamam / vApyAM ca varjayet snAnaM, taTAke naiva kArayet // 2 // pIDayante jantavo yatra, jalamadhye vyavasthitAH / snAne kRte tataH pArtha ! puNyaM pApaM samaM bhavet // 3 // artha - jaLanuM zodhana kareluM (gaLeluM pANI) hoI kareluM jJAna e uttama snAna che, mATe he pAMDavazreSTha! tamAre gharamAM ja snAna karavuM. kUvA, kuMDa ke dharAmAM karavAmAM AveluM snAna te adhama Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 291 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 391 nAna che. nadInuM madhyama snAna che ane vAvaDI temaja taLAvanuM snAna to sarvathA varjita che. jaLamAM rahelA jaMtuo ApaNA snAnathI pIDA pAme ke nAza paNa pAme to te tIrtha Adi puNya samajI kareluM snAna paNa pApanAM sarakhuM thAya che. brahmAMDa purANamAM paNa kahyuM che ke - jJAnaM tIrtha dhRtistIrtha, dAnaM tIrthamudAhRtam / tIrthANAmapi yattIrthaM, vizuddhirmanasaH parA // 1 // artha - jJAna tIrtha che, vairya paNa tIrtha che ane dAna paNa tIrtha che, kiMtu A badhAM tIrthonuM tIrtha koI hoya to te mananI utkRSTa zuddhi che. viSNupurANamAM paNa kahyuM che ke - "jaLa svabhAvathI pavitra che, temAM paNa tene agnithI ukALyuM hoya to tenI pavitratA ati utkRSTa thaI jAya che. mATe prAjJapuruSo uSNa jaLathI zuddhi karavAnI bhalAmaNa ane prazaMsA kare che.' manusmRtimAM kahyuM che ke - "aMtargata duSTa citta tIrtha snAnathI zuddha thatuM nathI, zuM sovAra dhovAthI madirAno rIDho ghaDo cokhkho thAya? na ja thAya. paheluM zauca satya, bIjuM zauca tapa, trIjuM zauca indriyono nigraha ane cothuM zauca te sarva prANI para dayA karavI e che. tyAra pachI pAMcamuM jaLazauca kahevAya che. vaLI nAgarakhaMDamAM kahevAyuM che ke - "daSTithI pavitra (dakhelA) sthAne paga mUkavo, vasathI pavitra (gALeluM) jaLa pIvuM, satyathI pavitra (sAcuM) vacana bolavuM ane manathI pavitra AcaraNa karavuM." gRhastha jJAna divase ja ane yatanA (sAvadhAnI)pUrvaka karavuM. rAtre snAna na karAya. snAna AdinuM pANI nAMkhavuM hoya, vastra, vAsaNa, pakSAlana AdinuM pANI, pezAba Adi paNa nirjIva bhUmimAM ja nAkhavuM joIe. ityAdi potAnI meLe samajI jIvAkulabhUminA doSathI bacavuM. rasapadArtha eTale ghI, tela, dUdha, dahIM, chAza ane pANI AdinA pAtronA temaja dIpaka ane Adi zabdathI khAdya padArthanA ne bhojanano pAtro ALasathI na DhAMkavA, soDA sAbunA pANI Adine ughADA mUkI devA A rIte jIvarakSAmAM upekSA karavI te pramAdAcaraNa che. temaja mahAnasa eTale rasoDuM vagere sthAnonI uparathI chatanA bhAgamAM ulloca eTale caMdaravo na bAMdhavo te paNa pramAdAcaraNa kahevAya. gRhasthe sUvAnI jagyA upara, bhojana karavA ne rAMdhavAnI jagyA para temaja pANIyArA jayAM pANI Adi mUkyAM-kAryA hoya tyAM tathA deva-guru ane dharmanA sthAna upara avazya ulloca bAMdhavo joIe, kAraNa ke rasoDA Adi jagyA upara caMdaravo na bAMdhavAthI jIvavadha saMbaMdhI ghaNAM doSono saMbhava che. ulloca bAMdhavA upara mRgasuMdarInI kathA zrIpura nAmanA nagaramAM zrISeNa nAmanA rAjA hatA, tene devanA rAjA jevo suMdara devarAja nAme putra hato, te rAjakumArane yauvanavaye ja duSkarmanA yoge roga zarIramAM vyApI gayo. sAta Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 sAta varasa parvata satata upacAro ne auSadho karavA chatAM roge jarAya macaka na ApatA vaidyo kaMTALI khasI gayA ke "have Ano koI upAya amArI pAse nathI." aMte rAjAe ghoSaNA karAvI ke yuvarAjane je nirogI karaze tene huM aDadhuM rAjaya ApIza." te nagaramAM yazodatta nAmanA zeTha rahetA. temanI putrI zIlAdi guNasampanna ane ati pavitra hatI. teNe paTano sparza karI ghoSaNA svIkArI lIdhI. rAjapuruSo sAthe te rAjamahele AvI ane rAjakumArane potAnA hAthathI sparza karatAM ja teno roga AzcaryakArI rIte nAza pAmyo. pachI to rAjAe Agraha karI putra mATe zeTha pAse tenI putrInuM mAMguM karyuM ne dhAmadhUmathI baMnene paraNAvyA. putrane samArohapUrvaka rAjagAdI para besADI zarIranI nazvaratA jANI rAjAe dIkSA lIdhI ne zreya sAdhyuM. ekavAra te nagaramAM poTilAcArya ziSyAdi parivAra sAthe padhAryA. navA rAjA rANI Adi sAthe temane vAMdavA Avyo. pravacanane aMte teNe jJAnI guru mahArAjane potAno pUrvabhava pUchyo. teozrIe kahyuM - vasaMtapura nagaramAM devadatta nAme vepArI vase. tene dhanezvara vigere cAra putro, paNa e cAra cAra mithyAtvI. e avasare mRgapura nagaramAM jinadatta nAmanA vyApArI zrAvakane mRgasuMdarI nAmanI eka dIkarI, teNe evo abhigraha (pratijJA) lIdhela ke "jinezvaradevanI pUjA karI, munirAjane dAna ApI pachI jamavuM. rAtre kAMI paNa khAvuM nahIM.' ahIM pelo devadatta zeThano mithyAtvI dIkaro dhanezvara vyApAra arthe mRgapura Avyo. yogAnuyoga jinadattanI dIkarI mRgasuMdarIne joI ene paraNavAnI abhilASA jAgI. paraMtu A vAta paNa eTalI ja prasiddha hatI ke - "A kanyA mithyAtvIne kadI paraNe nahIM ne bApa paraNAve paNa nahIM." ema vicArI te kapaTI (khoTo) zrAvaka thayo. jainatvanI banAvaTI chApa UbhI karI-jinadatta zeTha para dharmano prabhAva jamAvI aMte teNe zeThane rAjI karI lIdhA ne mRgasuMdarIne paraNI ghare Avyo. ghare AvyA pachI IrSyALu zreSThIputre mRgasuMdarIne jinapUjAno niSedha karyo. pUjA vinA tene jamavAnuM nahotuM. traNa divasa tenA upavAsamAM vItyA. cothA divase tene tyAM munirAja vahoravA AvI caDyA, teNIe temane potAnA abhigrahanI vAta jaNAvI pUchayuM ke have mAre kevI rIte nirvAha karavo?" guru mahArAja gItArtha hatA. teNe lAbhAlAbhano vicAra karI kahyuM. bahena ! tuM cUlA upara caMdaravo bAMdha ane bhAvathI pAMca tIrthonI stuti kara ne nitya guru mahArAjane dAna Apa, tethI tAro abhigraha pUro thaze. (thayo mAnaje) teNe te pramANe karyuM. paNa tenA sasarA-sAsue dhanezvarane kahyuM ke - "tuM A kevI vahu lAvyo che! badhuM karIne thAkI to have teNe cUlA upara kAMIka kAmaNa karyuM lAge che. dhanezvare joyuM to tene baLatarA thaI ne teNe caMdaravo utArI cUlAmAM bALI nAMkhyo. mRgAe bIjo bAMdhyo, dhanezvare te paNa bALI nAMkhyo. Ama sAtavAra bAMdhelA sAte caMdaravA dhanezvare bALyAM. sasarAe ekavAra mRgasuMdarIne pUchyuM "vahu, te A zuM mAMDyuM che? zA mATe ulloca bAMdhe che?' mRgAe kahyuM - "bApu! jIvadayA Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 293 mATe" A sAMbhaLI sasarAne krodha caDyo ne te bolyo - "roja roja caMdaravA lAvavA kyAMthI? jo tAre caMdaravA bAMdhavA hoya to jA tArA bApanA ghare.' teNe kahyuM - "jevI ApanI AjJA. tame AkhA parivAra sAthe AvI mane mUkI jAva to huM jAuM.' jIdamAM ne jIdamAM badhA bhegA thaI mRgasuMdarIne mUkavA tenA gAma upaDyA. mArgamAM eka gAme temano paDAva thayo. te gAme te lokonA sagAe sahune AmaMtryA ane jamADavA mATe rAtre jAtajAtanI rasoI banAvI, jamavA samaye mRgasuMdarIne ghaNuM samajAvI paNa teNe rAtre jamavAnI sApha nA pADI. tenI pachavADe moDhAM caDAvI tenA patidiyara-sasaro-sAsu badhAya jamyA vinA rahyA. aMte gharanA mANaso jamavA beThA, jamyA pachI e badhA sUtA te sUtA, uThyA ja nahIM. mRtyu pAmyA. savAranA hAhAkAra thaI gayo. mRtyunuM kAraNa tapAsatA rAMdhavAnA pAtramAMthI viSadhara sApa marI gayelo maLyo. aMte ukela maLyo ke uparanA bhAgamAM kyAMka sarpa beTho haze, te dhUmADAthI akaLAI A tapelAmAM paDI baphAI gayo ne tenuM viSa khAdyAnnamAM bhaLI javAthI khAnAra badhA mRtyu pAmyA. mRgasuMdarInA sasarA pakSanA badhA mANasone have samajAyuM ke dharma zuM che ne mRgA zuM che, badhAe bhegA thaI mRgasuMdarInI kSamA mAMgI. mRgasuMdarIe kahyuM - "cUlA upara ulloca bAMdhavAmAM mAro Aja Azaya hato, huM rAtre jamatI nathI. dharma ApaNane jIvananI dRSTi ne jIvavAnI kaLA Ape che, tenuM kAraNa tame pratyakSa joyuM. mArI sAthe jIda ane roSamAM paNa tame rahyA to dharmanA ja pakSamAM rahyA ne pariNAme bacI gayA. dharma sadA ApaNuM rakSaNa kare che.' nAnakaDI vahunI samajaNa bharI vAto sAMbhaLI badhA bodha pAmyA ne ghare pAchA AvyA. tyArathI badhA mRgasuMdarIne sahunA prANa bacAvanArI mAnavA lAgyA ne kuLadevInI jema Adara ApavA lAgyA. aMte mRgasuMdarI ane dhanezvara dharma ArAdhI svarge gayA. tyAMthI cyavI tame rAjA rANI thayA. he rAjA ! tame pUrvabhavamAM sAta caMdaravA bALI nAMkhyA tethI A bhavamAM sAta varSa sudhI koDhano roga rahyo. A pramANe potAno pUrvabhava sAMbhaLI te baMnene jAtismaraNajJAna thayuM. aMte potAnA putrane rAjaya soMpI baMnee poTIlAcArya pAse dIkSA lIdhI ne aMte svarge gayA. A kathA sAMbhaLI je dharmaniSTha zrAvako zayanasthAne, pANIyArA ane rasoDA Adi jagyAmAM bhAvathI caMdaravA bAMdhe che teo uttama devaloka ane uttama saMyoga pAme che. 125 bIjA pramAdAcaraNa avatapratyayi bandhaM, pratyAkhyAnena vArayet / sarvaM prayatnataH kArya, tathA dyUtAdisevanam // 1 // kutUhalAnnRtyaprekSA, kAmagranthasya zikSaNam / .. sudhiH pramAdAcaraNa,-mevamAdi parityajet // 2 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 artha :- avrata (vrata na levAthI avirati) janya karmabaMdhane pratyAkhyAnathI nivAravo, badhAM ja kAryo yatanApUrvaka karavA. jugAra Adi ramavAM, kutUhalakrIDA nRtyAdi jovAM, kAmazAstranuM zikSaNa meLavavuM ItyAdi pramAdAcaraNa che te sabuddhivALAe choDI devA. 294 vizeSArtha :- aviratithI thato karmano baMdha paccakkhANathI nivAravo, deva, manuSya, tiryaMca ane nArakI e cAra gatirUpa duraMta saMsAramAM bhramaNa karatA prANIoe je je zarIra, AyuSya bhogavIne cAmaDI AMtaraDA, hADakAM, loha ke kASTarUpe pUrve choDelA che, te zarIra ke tenA eka bhAga ke avayava dvArA jyAre bIjA jIvonA vadharUpa anartha thAya tyAre prathama mUkelA dehano svAmI (te jIva) je anya (bIjo) bhava prApta karyo hoya chatAM paNa tenI sattAno tyAga karyo na hovAne kAraNe te dehane jyAM sudhI vosirAve nahIM tyAM sudhI te zarIrathI thatA pApathI lepAya che. eTale e jIva zarIra choDIne jyAM gayo tyAM te pApa avirati dvArA tene lAgyA kare che. A bAbata zrI bhagavatIjI sUtranA pAMcamA zatakanA chaThThA udezAmAM pUchavAmAM AvyuM che ke - 'he bhagavaMta ! koI manuSya dhanuSyamAMthI bANa choDe ane tenAthI jIvano ghAta thAya to te puruSane keTalI kriyA lAge ?' tyAre pa2mAtmAe uttaramAM kahyuM - 'gautama ! je mANasa dhanuSya para bANa caDAvI choDe che tene pAMca kriyAo lAge che. kAyikI, adhikaraNikI prAaSikI, pAritApanikI ane prANAtipAtikI. temaja je ekeMdriyAdi jIvanA zarIrathI te dhanuSya Adi banAvavAmAM AvyAM hoya te jIvane paNa A pAMce kriyAthI sparza thAya che.' ahIM evI zaMkA thaI zake ke 'te bANa choDanAra hiMsakane to A kriyA lAge te samajAya che, paNa jenA mAtra kalevaramAMthI hiMsaka bANa Adi taiyAra karyAM, temAM te jIvane kriyA kevI rIte lAge ? te jIva paralokamAM kyAMka haze ? tenI kAyA to acetana che, te kAyAnA svAmine je kAyAnA lIdhe kriyA lAgatI hoya to siddhabhagavaMtone paNa temaNe mUkelA zarIrathI kriyA lAgavI ne pApabaMdha thavo Adi baLAtkAre paNa thaze, kemake siddha thayelA jIvanuM pUrve choDeluM zarIra koI ThekANe jIvaghAtano hetu thAya, vaLI jema dhanuSya bANa Adi pApanA kAraNa che. to te vanaspati Adi jIvanA dehamAMthI banelA pAtra, daMDa Adi dharma AcaravAnA ane jIvarakSAnA hetubhUta che, mATe te dharma-puNyanA hetu hovAthI tajajanya puNya-dharmAdi te jIvane paNa maLavuM joIe. Ama baMne tarapha hAni lAbhanI vyavasthA sarakhI hovI ja joIe.' teno uttara ApavAmAM Ave che ke 'A baMdha to aviratijanya hovAthI thAya che. siddhanA jIva to badhuM ja vosirAvI sarvasaMvaramAM lIna che, teo viratimaya hoya temane pApa-karmabaMdhano saMbhava ja nathI tathA jenA dehathI pAtra Adi thayelA teone to tevA vivekano abhAva che, mATe temane te puNyAdinI prApti thaI zakatI nathI. arthAt zrI jinezvarabhagavaMtanA A vacano A pramANe ja jANavA mAnavA.' mATe Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 bhavAMtaramAM zastrAdirUpa thaI zakatA ke thayelA dehanuM adhikaraNapaNuM che ema jANI teno tyAga karavo, e pUrvanA adhikaraNamaya zarIra (pudgala)ne vosarAvavA e bhAvArtha che. tathA sarvakriyAne yatnapUrvaka choDI devI, arthAtu potAnuM kArya patye agni holavI nAMkhavo ItyAdi. ahIM prazna thAya ke Aga bUjhavavAmAM paNa pApa thAya. te kema karAya?" uttara ApatAM kahe che ke "vAta sAcI che, paNa agni daza moDhAvALuM zastra che. tenAthI bIjA trasajIvono vinAza thato aTake mATe tema kahyuM, agni saLagAvavA karatA tenA bUjhavavAmAM ocho doSa kahyo che. vaLI zodhana karyA vagaranA lAkaDA, kolasA, chANA, dhAnya ke pANI vagere vAparavAM, mArgamAM UgelA lIlA ghAsa Adi vanaspati upara cAlavuM, kAma vinA pAMdaDAM, phUla, DALI toDavA, bAraNAdinA AgaLA ughADa-vAsa karatA upayoga-yatanA na rAkhavI. kAcuM mIThuM vAparavuM, jyAM tyAM verAya to upayogazUnya thaI vartavuM, vRkSanI DALI, mATI vagere kAja viNA masaLavI, chUM ke jaMtu jevA joyA vinA kapaDA dhobIne ApavA ke unA pANImAM palALavA. tathA glekha, ghUMka, baLakhA (kapha) Adi jyAM tyAM nAMkhavA, tenA upara dhULa rAkha na nAMkhavA ItyAdi tamAma kriyAo yatanAupayoga vagaranI hoI te pramAdAcaraNa che. mATe upayogI thaI vartavuM. lIMTa AdimAM eka muhUrta pachI ghaNAM jIvonI utpatti thAya che. zrI lokaprakAzamAM jaNAvyuM che ke - puriSe ca prasravaNe, zleSmasiMghANayorapi / vAnte ca zoNite pite, zukre mRtakalevare // 1 // pUye strIpuMsasaMyoge, zukrapudgalavicyutau / puranirNayane sarvezvapavitra stha6 2 | 2 | artha - vijhAmAM, pezAbamAM, zleSma-gaLaphAmAM, lIMTamAM, vamanamAM, pittamAM, rudhiramAM, viryamAM, kalevara (mRtaka)mAM, parumAM, strI-puruSanA saMyogamAM, khalita thayelA viryamAM, nagaranI khALamAM temaja evA bIjA apavitra sthAnamAM garbhaja manuSya saMbaMdhI upara jaNAvela 14 vastuomAM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA zarIra pramANavALA sAta athavA ATha prANanA dhAraka asaMkhyAta manuSyo utpanna thAya che ne vinAza pAme che. saMgrahaNInI TIkAmAM "nava prANavALA jIvo utpanna thAya che." ema jaNAvyuM che. zrI pannavaNAsUtranI TIkAmAM zrI zyAmAcArya mahArAje paNa temaja kahyuM che, mATe zleSmAdi yatanApUrvaka rAkha AdithI DhAMkavA. vaLI jugAra Adi ramavuM, sogaThA, copATa, zataraMja, gaMjIpattA vagere ramavuM. ane sAta vyasano mAMhelA vyasano sevavAM te paNa pramAdAcaraNa che, mATe teno tyAga karavo. jugAra, mAMsabhakSaNa, surApAna, vezyAsaMga, zikAra, corI ane parastrIgamana A sAta durvyasana Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 upadezaprAsAda mahAgraMtha : bhAga-2 kahevAya che, ne te jIvane ghorAtidhora narakamAM laI jAya che. jugArAdi vyasanathI ahIM A lokamAM paNa jIva Dagale ne pagale duHkhI thAya che, vipatti pAme che, jugAra bAbata puraMdaranI kathA A pramANe che. puraMdara rAjAnI kathA siddhapura nagaramAM puraMdara rAjA rAjya kare, tene suMdara nAmano eka mitra hato. suMdara jugArI hato. tenI saMgate rAjA paNa jugArI banyo. koI vakhata banne ApasamAM jugAra ramatA. A joI duHkhI thayelI rANIe amRta jevI vANIthI rAjAne kahyuM - 'mahArAja ! A lata sArI nathI. jugA2thI to moTA rAjya paNa bhayamAM mUkAI jAya. juo ne naLarAjA ane pAMDavonA udAharaNa jagajAhera che, temaNe kevAM ne keTalAM duHkho joyA, uparathI badhe niMdA pAmyA ne phajeta thayA che. mATe sarpa kAMcaLI choDe tema tamo choDI do.' ityAdi ghaNI rIte zANI rANIe rAjAne samajAvyo paNa rAjA na mAnyo teNe jugAra na choDyo, ekavAra to rAjA potAnA nAnA bhAI sAthe ja jugA2 2mavAmAM jAmI gayo. aMte te hAratAM hAratAM badhuM ja hArI gayo, rAjya paNa hArI gayo. nAno bhAI to pote nAno hato tethI ja rAjyabhAga vinA rahyo hato. evuM lAgatuM hatuM. temAM asaMbhavita thaI gayuM ! vinA jokhame rAjya maLI gayuM. rAja bhogavavuM hoya to bhAI na ja joIe. eNe tarata ja rAjyakoSa para kabajo karyo ne bhAIne rAjya choDI cAlyA javA kahyuM. nA chUTake rAjA rANI potAnA ekanA eka kumArane laI jaMgalanI vATe cAlI nIkaLyAM. ghaNAM kaSTo veThyAM paNa rAjAne jugAra vagara cena paDatuM nahIM. ekavAra ene koI bhIla sAthe jugA2 2mavAno avasara maLyo.bhIle potAnI patnI lagADI ne te hArI gayo. mezamAMthI banAvI hoya tevI kALI bhIlaDIne laI rAjA AgaLa cAlyo, rastAmAM bhIlaDIe vicAra karyo, mAro A dhaNI to ghaNo sAro ne rUpALo che paNa A mArI zoka (rANI) haze tyAM sudhI mane AnuM sukha maLavAnuM nathI. mATe A vairiNIne mArI nAMkhuM to ekalI AnaMda mANuM. Ama karatAM pANI pIvAnA bahAne te rANIne kUve laI gaI ane avasara maLatAM rANIne dhakko daI kUvAmAM pADI. DoLa karatI bhIlaDI rAjA pAse AvI kahevA lAgI, koI rUpALo puruSa kUvA pAse maLyo ne rANI to tenI sAthe cAlI gaI. A sAMbhaLI rAjAne ghaNo ja kheda thayo, paNa kare zuM ? kumArane laI bhIlaDI sAthe te AgaLa vadhyo. mArgamAM eka moTI nadI AvI. kumArane kAMThe rAkhI bhIlaDIne sAme kAMThe pahoMcADavA rAjA bhIlaDIne laI pANImAM taravA lAgyo, evAmAM kyAMkathI moTo magara Avyo ne rAjAne gaLI gayo. rAjAnI pakaDamAMthI chUTI gayelI bhIlaDI taNAIne maraNa pAmI. A gharaDo magara peTa bhAre thavAthI tarI na zakyo ne kAMThe AvI paDyo ne thoDIvAramAM sUI gayo. evAmAM be traNa mAchImAroe tene joyo ne cAmaDuM utArI levA magarane tarata pakaDIne cIrI nAMkhatA temAMthI mUrchA pAmelo rAjA nikaLyo. thoDIvAre te saceta thayo. mAchImAro tene potAne tyAM laI gayA ane dAsa tarIke Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2... AgevAna rAkhyo. tene mAchImAranI sevA karavI paDatI. temanI sAthe moTI nadIomAM jALa laI javuM paDatuM ne pANImAM mAchalA levA rakhaDavuM paDatuM. ekavAra nadImAM pUra AveluM hatuM ne rAjA pANImAM paDatAM ja taNAIne mRtyu pAmyo. A tarapha kUvAmAM paDelI rANIne koI vaTemArguoe kADhI. ane potAnA sArthavAha pAse laI gayA. sArthavAhe pUchatAM rANIe potAno badho vRttAMta tene kahI saMbhaLAvyo. sArthavAha sajjana ane dharmiSTha hato. teNe rANIne sAMtvanA ApI bahena karIne rAkhI. A tarapha nadIkAMThe UbhA UbhA raDatA kumArane koI vidyAdharIe joyo ne tene laI te vaitADhya parvata para potAnA nivAsasthAne AvI. tenI pAsethI badhI vAta jANI vidyAdharIe tene putra tarIke rAkhyo, aneka kaLAo ne vidyAo zikhavI tene samartha banAvyo. teNe potAnA pitAnuM rAjya pAchuM meLavyuM ne rAjA banyo. evAmAM ekavAra pelo sArthavAha siddhapuranagaramAM Avyo. rANI potAnuM nagara jANI puruSaveze sArthavAha sAthe rAjasabhAmAM AvI. tyAM potAnA dIkarAne siMhAsana para beThelo joI ati AnaMda ne vismaya pAmI. rAjakumAre mAtA jevA AkAravALA puruSane joI sArthavAhane pUchyuM ke "A koNa che?' sArthavAhe Akho vRttAMta kahI saMbhaLAvyo. mAtAne oLakhI kumAra bharasabhAmAM Ubho thaI mAtAne page lAgyo ne siMhAsane besADI. rANI rAjamAtAnuM gaurava pAmI. nagaramAM badhe AnaMda AnaMda vartAI rahyo. rAjamAtA sukhapUrvaka rahevA lAgI. jugAranA mAThA pariNAma mA pAsethI jANI rAjAe nagaramAM sadaMtara jugAra Adi vyasananI manAInI ghoSaNA karAvI. pote paNa anarthadaMDathI bacI svarge gayo ne sukhI thayo. je jugArathI puraMdararAjA Dagale ne pagale mahAvipatti ne ghora kleza pAmyo te dhRtakrIDAne sarpakrIDAnI jema samaju jIvo tarata choDI de che. jugArI aneka durguNono pAtra bane che, tenA para kadI koI vizvAsa paNa karatuM nathI. hAsya, vAcALatA, halakIbhASA, kharAba saMgata Adi durguNo jugArIne avazya prApta thAya che. vairanI vRddhi ane akALamRtyu paNa tenAthI maLe che. mATe jugArano satvara tyAga karavo. kumArapALanA prasaMgamAM ghUtakrIDA karatAM temano banevI hAsyamAM sogaThI mAratA bolyo ke mAra mUDAne ane enuM evuM ghora ane anarthamaya pariNAma AvyuM, te A graMthamAM AgaLa ja jaNAvela che. mATe jugArAdi vyasano duHkhadAyI temaja pramAdAcaraNa che ema jANI tarata choDI devA. vaLI kautukathI nRtyAdi, naTanA nartana, gIta, mujarA, khela-tamAzA, bhAMDa-bhavAI, jAdu, IndrajALa, nAka, hoDa-doDa ke jAnavaronI laDAI ke mANasanI kustI Adi (sInemA-sarkasa) paNa jovA nahIM. kemake tenAthI anarthadaMDa janya pApa lAge che, temaja kAmagraMtha-kokazAstra paNa vAMcavA Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 upadezaprAsAda mahAgraMtha: bhAga-2 nahIM, temAM jaNAvela AsanAdi, maMtro ke auSadha kAmoddIpana prayogAdi zIkhavA ke karavA nahIM. A badhA pramAdAcaraNa kahevAya. tene dharmajJa mANase AcaravA nahIM. anarthadaNDo'paviciMtanAdika-zcaturvidho'tra grathitaH sadAgame / tataH pramAdo guNahAnihetuko, vizeSamucyazcarame guNavrate // 1 // artha - uttama jinAgamanI aMdara apadhyAna Adi cAra prakArano anarthadaMDa batAvavAmAM Avelo che, temAM paNa pramAda to aneka guNanI hAni karavAmAM prabaLa kAraNa che, tethI aMtima guNavratamAM teno vizeSe karI tyAga karavo. zrI vijayalakSmI sUri viracita upadezaprAsAda graMthamAM 1 thI 8 vratAdhikAra pratipAdana rUpa bIjo bhAga paripUrNa Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAza BHARAT GRAPHICS - Ahmedabad-1 Ph. * 079-22134176, M: 9925020106 E-mail : bharatgraphics1@gmail.com